Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 2, 12 January 1895 — HOEHU KAUA NA ANEE ALII O HONOLULU! PU-A-A IA E NA PUALI AUPUNI! NANA KA PUANA A-I O KE KOLOHE MOKUMOKU NA PUALI KIPI KAAWALE! "Haehae ka Manu Ke Ale nei ka Wai!" Wikani Launa Ole ke Aupuni! [ARTICLE]

View this newspaper issue

Add to clippings

HOEHU KAUA

NA ANEE ALII O HONOLULU!

PU-A-A IA E NA PUALI AUPUNI!

NANA KA PUANA A-I O KE KOLOHE

MOKUMOKU NA PUALI KIPI KAAWALE!

"Haehae ka Manu Ke Ale nei ka Wai!"

Wikani Launa Ole ke Aupuni!

KA LOHE MUA OKA HOAKOAKOA ANA O NA KIPI. ke kakubirtka a hiki i ka auina la o ka la Babati, lanuarl 6, ua ike ia aa kanaka e kakahe ama i Waikiki, ma na lio, na kaa hapanmi ame ka hele wawae ann. Noiaila, ua hoohuoi ia ke iiuliu uei ua anee alii e iele kaua kue uiai maluna o ka Repubalika a me kekahi mau lohe eae ne hoi i kiu ia. Nolaila i hoopuka ia ai he pulnpala huli I ka hale n©l»o o H. F. J3ertelmann makai ponoi o L »e Ahi.

I keia Sabati hookaiii no, oial ke- | kahi poe liaole kane a me wahiue, | oia o H. A. Isenberg, J. J. MeDonald, Mrs. Pray, Miss Abbie Ourney a me umi poe e ae, e hoi keia poe haolo e na kipi i akeakoa ae malaila a hoopaa ia aku la iloko o ka haie noho hoomaha o Antose Rosa ma Kaalawai. Ua manao na kipi, o ka lioopaa ana ia lakou malalla aole e hol mai i Honolulu nei, oia ka mea e lohe ole ai ke kulanakauhale i ko na kipi hoakoakoa ana a hiki I ka wa a lakou i manao ai e kai huakai poipo mai maluna o Honoluiu, I ka hora 1:30 wanaao Poakahi, lanuarl 7. ICA KLEU o NA KOKUA O KE AUPUNI. I ka wa mua loa i mahui ia ai, aia na kipi ma Lae Ahi kahi i houluulu ai no ke kai mai e lawe pio i ke kulanakauhale a e hookahuli i ka

Repubalika, aia hoi ua ala like mai na poe kokua i ke aupuni a ua heie e haawi i ko lakou mau kokua, a ua emooie no hoi, ua puni ke knlanakauhale ina kiai me aa pu. Ooa kemopani koa kumau elua, ua ua ka laua ue ka makaukau no ka oee i na wa a pan, maloko o ka hale Mana Hooko. Ooa komopaai puilu, e iike me A., kapena Smlth, ua hoonoho klai la ma ka kale hookolokolo; oke komopani B, kapeoa Wall, ma kooa wahi no ma alaoai Beritania; o ke komopani C, kapena Camara, ua hoonoho ia va ka halepaikau ma Mannmana; oke koaoopanī D, kapeaa Chan Wildtr, ua hoonohoia ma ka haiepalkau ma Haimoeipo; o ka hapalua o ke komepaai klpu polelei maiaio o Kapena KidweU, ua hoooohoia ma kalaakl-

ni o Kankeano, a o kekahi hapa o keia komopani, malalo o Latanela Dodgo y ua booaohoia ma Kawaiahao. O na kial laholehu paalu o ko kolanakaahaie nalalo o na kapena Mc Stocker a me Murray, ua hooaokoia ma ka hale Oihaaa Makal me ka Haaoku, a na iaaa aku e hoeuna i o a ianei na na wahi i makeaaake ia

ai na hookauwa ana a na kiaL Ua makaukaa maoli keanpuni me keia mau paali a ua hilinai maoli ia e keia poe. kusajla ia ki kaua. Ua ki ia ka pu, oa ku ke kanaka, «a hookahe ia ke koke a ua pakaha iake makanaae o Chas. Luni C*rtēr, e" kapoe kipi I ka Kepoha. Uka, miale o na aiakai R. W. Wilcox a me Sank , l Newiein maieko o ka hale noho o Herijy F. Bertolmann ma Lae Ahl, kahi hoomoāaw o na poe *ipi 1 hoakoakea a! a booto j lano napaa me nalake kajrffl kahora 10 okapo Sabati lahūari 6, oial ka Hope llamaka Brows y ke kapena makai nui B. PiWWaipa,

oa aaakai moo a oa poe kokoa | poal« C. L. CkrUr, A. W. Ca!rter a j me Jas. B. Castle e hooka ako | ana • hali i ka haie o Mr. Bertel- ; mana no ka lohe ia aaa ia la Sabati, | aia ma ia hale i hoaha ia ai aa Nko ] kaaa. Oka mea ua<ia ka p« iki a ku ai o Mr. Carter } ke olelo ia nei, oia oo • James C. Lane, mawaho mal oka hale ke ki ia ana mai. O keia ke kakaia kaaa moa loa a ka aoao kipi a i haule make ai o Carter ui ka wtn«ao Poakahi a« mai na «ha aaal ok« ku aoa ik* pa. Ma ia wa, aa alapioa uiai in ke kani aoa a īa pa a • ieie an > na pjka ma o a maaoei a haia waie ni ' l i no na kanaka oke Aupuni. O LuUaeia aiakai Holi, oiai c>U ma ka haie e kiai ana, aa ku pu mai !a oia i ka poka a kakahi euemi, a e uwe ana u« kona make. O ka Hope liamuku a uie kekahi makai o Luahiwa iluko o ka hale e paa ana ia Ber(elmaun t ke lohe nei laaa I ka panpaaina • ke kani a na pu, oiai hoi o Kapena \Vai(>a a aoe kekahi makai e ae e pnle ana me ka lima ikaika i ala ui e ki hou la mni, aka aole n« aae i ntle ka hihio ana mai o na poka mai na wahl • uiai. oka mea pomalkai wale no, o ke ku hou ole mal • kekahi mea, oiai ua naholo liilii aku la io a laaei ka enemi. Ua alualu aku hoi na makai 1 o a ianai me ka paa i na pio a hiki i ka aa makai kauliilil aua i o a ianei, aka me ka maaao paa nae no ka hookauwa kupaa malalo e ke Aupuai. Ua nalowale o Rap«na Waipa a me kekahi mau makal, me ka hopohopo ia ua make paha a i ole ua hopu pio ia eka eneml. Aka i ka !iora 5 wanaao, uu hoea mai • Kapena Waipa i ke kulanakaahale nei me kona mau mak»i.

Ua paa mai i ka hopu ia 1 kela po Sabati, o Henry F. Bt-rt«ltnaan, S. P. Mio, Kalua, J»hn C. Lane, David Koaloha, Kihn, Kamiko, Hikiau, Pipi, Pet«r Kala, Jas. C. Lane, W. C. Lane, Honolulu, Kaawa, Kaholu, a eia lakou a puu ma Kawa e hoopaa ia mui nei. KA MAHELEHELE ANA INA PUALI KIPI. Me he mea Ia ma ia Sabati no ua mahelehele ia na puali kipi, o Sam Newlein a me kona puali ma Palolo naai, a o R. W. Wilpox a me kona puali ma Lae Ahl. Oko lakou makemake, e kai mai keia mau puali ma kela mau alanui elua a hiki i Honolulu nei i ka wa e nnj>oo ai ka mahina o ia po Sabati a lele kau» mai i ke kulanakauhale. Eia nae, x, i« īuniiiuil o ka iuahui e ana • ke Aupuni i ko lakou mau hoolala hana.

E hoomaopopo ia, ma kela po Sabati, oial e kipu la ana na makai ma kahi noho e H. F, Berte!manu ma Lae Ahi, aia hoi ua hooheie mai ko Satnuei Nowleln mau koa oioi niua e hiki i ka unpo o Kamoiliili, eia uae ua hiki e aku na makai maiaio o Kanae i ka huina o na alanai Waialae a me Kaiuiani. Nolaila i ko ua poe koa kipl he uui hoea ana

mai me ka makaukau i na pu a rae na luko kaua, ua haiawai iakau me na makai aua hopu ia aku. I keia wa, ua ki mai ia kekahi kipi i kana pu a ua ku mai la o Davld L,okaua ma ka iimo, aka ua hopu ia aku no nae a ua p*a uiai he 3 mau pio. Eia o Lokana ko lapaau ia nel ma ka halemai a e ola ana.

I ka wanaao Poakahi, ua hoouna ia o T. B. Murray a me kona puali kiai ma na kaa lio ma Kamoiliili o kaua aku Ina klpi. Ua holo aku lakou me ka loaa ole o ka onemi a i ke kokoke aoa ma Palolo, akahi no a ikeia ka enemi e kipu mal ana ia iakou mahope mai o ka pa pohaku, a me he mea la hei he pukuni* ahi kekahi a aa poe kipi ma Paloio. Ua emi mai ko Murray puall kiai 1 hopo, a ua hoio loa mal oia I Honolalu nei e holko al I ke poo oihana kaua. Ua hoouna ia ho paaii koa kamau me Kapooa Zeigier 1 Palolo me kekahi pukuaiahi. O kela aoao hoi aaa Waikiki, ua hoouna ia ae he man maheie koa kumaa maialo o LuUnela Kinga nae Coyno, a ua kukai ka«a me ka enemi ma Lae Ahi, a mai koia aoao aaai ka haakai makamua o na pio a ke kaua, oia hoi he 10. Mahope iho o ka |000 la ana mai okahoala kaua makai o ka hele noho o BortolmAnn, ua lohe pu ia naai aia kokahi haakal maoka o ko alanai o WalHae o hoie mai ai

I Kamelliill, me ka manao e iawe I ka uapo o KamoiUiii, aka mamoa o ka hiki ana mai • aa klpi e iawe la wahi ia pe, ua puka e aku e Luia•ela Makai Kaaae a m kekahi aui makal malaiia a l*a aku U aa kipi e iho mal ana e hlkl I ka hulna o na aianui Kamolliiii a aae Kalulanl. Malalla, aa hakaka oa aiakal ae ke kuio me na kipl ahiki I ke ku aaa o Lekana makal I ka pu a ka oooail aka ua paa mal ao aae he mau pia la poe makal. KA ALAKAI O MA KIPf. O B. W. Wllcox a mo Samue! Newiein, iaoa oa alakal klnoo na klpl a» na kahua kaua r a o fco laoa

; mau pwialo ihe, ol* o Carl Wi.le- | mano, J. W. Piplkaoe, H. C. Ulu- ! kou, W. H. C. Gre!s, J. Kāia Kaae. IO na pe* malalo oU. W. \Vitc«»x, | h« po« koa !<m 1 ike ole i ke kipo, a i o ka poe hoi malaio o Ham. Nowiein, , o lAkoa no na koa kamau o ke au- ; puni alii i kona mau U eai kaahee ana. KUKALA IA KK KANAWAI KOA. Mahope iho o k* hor* 7 kakahiakm Peakahi, ua kukala ia ke kana wal koa • ooho mana ma ka oaaku puai o Oiha, a oolaila eia keia mokapuni malalo o ke kannwai koa. XA IIOeLAHA PAPA.

Ma ka Poakahi iho nei, oiai ua kukaU ia ke Kanawai Koa ma Oahu nei, ua hoopuka ae ka Akukana G«oeraU Jqo. H. Soper maUlo 0 ke kauoha a ka Alihikaua Nui ka Perasidena o ka Uepuhaiika, oU ke Kauoha Helu 13, e hoike ana o ka poe a pau e ioaa aku ana ma na nUnui o Honolulu mawMena o ua hora 9:80 o ka po a me ō kakahUka, e hopu U Ukou aia wale no ka palekaua a hoolako mua i;t me ka pala* pala ae hele po. Ua hooUha la mai na j*oe a pau e paa ana i oa oiea kaua e hoike ae 1 ka llamuku mamua ae o k» hora 12 o ka Poalua iho nei.

Ua hoopuka hou mai ka Akukana Oenemla J. H. Sop«, i ke Kauoha llelu 14, e papa ana i oa kanaka a pau, aole e konao aku mawaeoa o na laina koa * kiai ia nei mai Pulolo mai ahiki i ke awnwa o Nnuanu, aole hoi e hiki ke haalele iho ia Honolulu wel a holo no na mokupuni e ae me ka loaa ole o ka palnpala ae. NA PUALI KOA O KA KNEMI. Ua mahae na puali koa o ka eremi, aole i hui. O Sum Nowiein me kona punli, me he mea 1«, eia ke emi aku »ei mauka ae o na kuahiwi o WaUUe, no ka mea aohe ike hou ia nona. O Wileox hoi me koua wnhi punli uuku i koe weluwelu aku, ua liaalelu oia ia Lae Ahi i ka |k> Poakahi, malu.pe o kona kikipu ia ana aku ma na wahi a puu maluua o Lae Ahi, ka haalele ia e na kanaka mahukn a me haalele ia o na mea kaua ma ke kahua kaua. Ika po Ponkahi a ao ne Poalua, ua manoo ui eia no la oU iluna o Lae Ahi, uoUiU i ke kipu hoohaehae iu aoa aku hoi e ne koa o ke Aupuni aobe pane fa mai. Ua hanu loa aku na koa kuinau nlunu o Lae Ahi, aohe ene- ■«■' i 1'..... .... 5 »- -- - ~ \l* :I

cox, iwa. Ua loan aku nae hei o George Townsend e pee ana iloko o ke ana, a ua loaa pu aku he inau pu lehulehu iue na lako kaua i ha:.le!e ia iho eka enemi. Ikaw* i haalele ni o Wilcox y ua hele oia iini Waialae ne i Palolo a mauka »ai o ke kuuhlwi o Mauoa. Ua ike ia oia, a ua haawi uku na puali koa aupuni iaia i na~ huaale hoonaha aana i hoohaiUpo iho i kona mau hiohiona. Ua naku uiui oia malaila ne ka pau • kekahl poo ona i ka haalele iaia b holo e haawi pio i ke Aupuni, ua ku hoi kekuhi poe a make a pau i ka makau kekahi poe no ka inei aole i honi mua i ka uahi pauiln mamua. Ua lohe ia wai ka poe i paa pir» luai e ko Wileox punli, ua kee īki loa kona mau wahi koa me he la aia paha ma ke 30 a 40. Eia nae ke hooikaika loa nei oU e hiki i Pauoa nauka ae o Makiki me ka manao e ioaa ona mau koa hou nooa, aka eia ola ke kfpu ia aku nei ■a na wahi a pau, a ke īke nei o Wllcox aole oiahe kanaka ola i keia wa, aka he make wale no i na sekona apau. Nolaila ke kupaka ino nei oia ma o a maanei me ka noonoo uioahewa, e ake ana o ke ala uku o na an«e alii e Heuoiulu e kokua lala. Aka aole oia i ike, oa pau I ka hopahopu ia ka poe ana i ohumuhoma ai a eia ke noho mai nei, he ma« pio iloko o Kawjl. Ela ko Wiicox nau koi mahuka ke oUlo mal nei, he pololi ka heie ana, he anuaan ne hoi ne ka mea aohe kapa mahana. Aka o aa mea kaua, ua aai a ke pau mai nei i ke Aupuni he mau hantri o ua mai pii la i ka ilie plo, a oia no na pu e ki ki ia aku nei i aa poe kipi ī keia mau ia. PUNI I KE KIAI IA K KE AUPUNI. I kela wa e *ako mai aei na pee klpi aa na kuahlwl e hoona ai • ka loaa ako o oa poe komo

hou aku e hMpaipal 1 ko lakou mau poali «pahA a hikahaka kaoakm ol«, ua panipanl aka ke aopuoi i na wahi o ka •neml • paka mai ai, oia «a paa ka pili o Naaiou l k« kiai ia a hiki i ka Hale Hookipa, ia paa o Makapua i k*k*ht puali okoa maUila, ma na kua aku o ke kaiana. kiahik Mi t a pela no hoi «o na alaaoi • pli mai ai mai Ewa mai. »A POINO O *A ElTBiri. Ua iohe ia, aa ka i ka poka a maka loi o Palao. PakiU a aa kekali! kaiki hapa Pakiki ao Maooa. Ua lohe ta no hol va Imi aka malanm o Lae Aki i h* Wi I liilo pio mai ai I ke aoponl, fee oua welu loieaaoki ioaikekako, akaaohe

nae h# raiu !u.<« makimaka nmi Im o ka elf i* nna n knnu i« lb»\ y \ A'.AK V r H !l! WUK IN |>U:*;» !«X! ItO \A n* OIH W»!>! A piu, .« *• .» oi* Kf tuj»hak* he?«» nei : »k < •> W» r»h*»tebele e *«■♦»<-»« *■'■•« ! puka r»aii hT h«t ju-: e k.ic < •: Me he m<»<i !."♦ iim k.ai !>» k«• *>; *,«■; i k* aij*ī e l *w, « n .Nī!< :* ♦» h,-»n* beh* re: ii»»' ke »• puW i m* k«^Vlit » i .»<♦* i , • i,. u v»i*m an% i>ih« • < \\ - i'. .. «» > A «i N«.w!rin l- , u- s- • tn*; * W M;i.k i . . uw i*- rce* 1«, tpi » f i !..♦ n ~i *i u ( o W*mU«» a iue Niii k t ..{l.l .1» j ptj|, f uie k« iii'l mU'.■; vl»u a poniani «i »>U», a he «noai pih:i au»n#i iia hu!oh«>loDH iu tk.iitaheU-li»~t»' k«tnao kahi ai. ke t<vis» hM. K » :ie e !»i l i im »l«kai i m»nuo «i ♦» .»!« m!« ;. M* k«h» o ktt hoike mni 1 k;-i ti&Mua<». h« nanu|hi rut»U»U n iuh knlii o kn hoikt m»i i kn uianno k«»* a uiwo «■!«>. nia ht» hoho w.*ile kolniia. t*H pali* keĪH mnu kanaka hu|«> he mr* pnani \\.»l« no kei.i iwn h* kau.<t i hoaano «i inauiua a h«* ulmlu o*nhoj>o. Aka h«>oknhi uit>« i maopopo U inakou, ua ike hu* i ko laua ho(H»na i kei:» wh, oin h->i u* («au aku l»! NA riO A Ki: KAI A. Kin a* inoa o na pio o ke kaua <• ka po« kipl I |»aa pU» luni i ke Aupanl: Solotuun Kupih«-M, Kamikn, Peter Hoi>kano, Manu»l Kuhio, K*loiu«na, H. M*ho«\ Liwal, s*m Ki«, roiiuny Al t Kaoni, Wallaaia, Keliikuewa, Kakaio, Haha, Inoaolt>, Juo. M. Mahuka, Nakaikwa hiut, J. Kauahi, J. \V. Kahaiao, Jtio. Piko, Kannaaua, J. L. Olokia, John lnek, Sam Kaaah«le, W«n Kok®«, Ella, Hill lhu, Tora Pedre Sani Hookano, Kahiki Kolo, Puna lua, Kauekoa. Killona, Kalaawalu. A. C»ii.»miH, Khwi*lo, Kaanapu, Khliiu», Waha, Altmtt P«*>nika, Kuiih, Kiao, Kane, Kauli, Aulīh, Kamai, Johnuy, Abtr4haiua, K»!«*. Kaaikike, Chas. Hartow, Pahi». Keoho, Kaniela, Wm. Kan«ianaul«*, David Paa, Joc, J«»l.b, Hookiokie, Khijolh), 11. K Kan«he, Th<">. Po*»10, KHinuelii, S. K. Pu i. Iluin i»; I NA IMK OIIIMI K I l'l. Kia ku p<»H ohuinu klpl o Hooolulu i pua I ka hopu in i keiu ua: A. Mcl)owell, Ci»as. Creinhton, O. K. StllliUHn, Jno. Fre<leohur£, V. V. p w A*hf«»nl, <*apt. .?. Uom, W. H. Uii'kanl, T. W. lUwt ina, it. N. Hoyd, KHiminu.ku, Wu» Olepau, Jo« Cliirk, A. M. Htu«»u. <seo. Townsen»l, Kina, J. K. KaUni anaole, W. H. Kapu, lUrry J«r». J. y. An<Jra<Je, («e#. Lyoer>:u<, < ha>». Hunwell, Ph«»„, W. H. lMnieN, s.i,j Kalnahine, Nlulo, J ms Uurrell, Henry We>t, Makia, N. Peter*on[ W. K. Hukhhou, F. H. llarrl«M.»», Jina ltrown, H. Makaleua, Kuakaula, J. K. Kaumunano, Mauuel Uels, John HaUin, !,. J lj«vey, Kainalu, Manuel s»|va, Kihi, (»abriel, Ale.\. Pahau, I> JV »,| Analuhl, K. Norrie, l'. H. P<K»r, F. 11. Heilwanl, A. P. PeUwon, K. J. Testa, llenry lH>frle*, J. F. Howler, H. vou Wethren, Heil Kapu, Alex Smith, J. K. Kaulia, C. M. Clark, K. H. Thouias, J. H. JolioHt«ne, P„ M. Hooney, A. Fernamler, F. W«ndenberg, Carl Kiainmo, J. K Pren« degasl, John I>«fri*s, J. CraUsUn, A. Muller, Kd. Franee, Joe. Aea, Mahoe, Ilenry lC<lward, Paulo Ho' kii, »Stui'l. Kaei, Kilohann, T. Hartow. lluina 7<l.

UOPI IA NO KA MNAMKAL'. Eia ka poe I hopu ia e ke Awpaoi no ka uinaninau I ka lakoo u>a u ike: A. Knudseß, (*apt. W. I>* V |, Yee Moei, HoSing, W. WidJitteKl t " Anlone de Kega. ilaiua NA POINO O KA AOAO AUPt*sl. I ka Poaiua nei, uaku laoluUneia Ludwlg i ka pu aka enemi mm ka wawae ma Kamoiliili a uahoihoi īa mai ika haiemai. Aole nae ho eha kukouukonu. O na mea liol i ku a eha ika po Poakahi aku, o LuUnela 1101l a uie David Lekaoa o ka puali makai kumau, ela laoa a elua ke ola nai nel. WA KOK9A HEWAIIEWA 1 KK At ? . ! PUNI.

EU na haoie a ma na kanaka ke haawi okoa aka nei i ko iakM maa k»kua ana i ke anpani au o ka liainaku aku, aka ke oieio mai aei ka Ilamuku ua Lwt lo* na kokoa i ke aupunl aos ol loi aku. Ua oi loa aka hoi na kokaa kino kaaaka • haawi mai nei o u tuea klkl ke hoola.ko aka ma na bmm t (Ja oi hewah«vpA ioa na kokua • kaawl aei. A oa ka maaa* iaaiaa oaa me* a pau ika loke aaa, oa hoolala na alakai kipi«kM« kaoa nul iloke o ka knlanakaukale nal 9 <i ki wale aaa 1 kala abm keia a • puhl «4ie aku I aa haU» I ka afet He kuoau nai ki kei«t • niii ilt a| iualna o ka 11**®.