Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 21, 22 May 1896 — Page 4

Page PDF (1.11 MB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

(Mai ka aoao ekahi mai.)

mamuli o ka hoomaopopo ole, ulia wale a i ole ia kuhihewa paha, a me ka manao ole e hana kolohe a hoopunipuni paha, na ke Kuhina Kalaiaina, i ka hoihoiia ana mai o ia Palapala Sila a me ka hookaaia ana o na uku i kauohaia ma ke kanawai, ma ka hoopukaia ana o ka Palapala Sila kamu a i ole ia mua paha, e hauoha e hoopukaia aku i Palapala Sila hou no ia mea i imiia a hluiia e like me na hoakaka ana i hooponopono hou ia. i ka mea nona ka Palapala Sila, a i ole ia ina ua make oia. a i ole ia ua hoolilo aku paha i ka Palapala Sila holookoa a i ole ia i kekahi hapa i mahele ole ia, alaila i kona mau hookokauoha, lunahooponopono waiwai a waihona paha no ka manawa i koe o ka manawa o ka Palapala Sila mua.  E mana ia hoihoi ana i ka manwa e hoopukaia ai o ka Palpala Sila i hooponopono hou ia.  Ua hiki i ke Kuhina Kalaiaina, ke manao oia he pono, ma ke koi ana mai o ka mea noi. a me ka hookaaia ana o ia uku a uku mua paha, i kauohaia e ukuia ma ka hoopuka ia ana o ka Palapala Sila, e kauoha e hoopukaia kekahi mau Palapala Sila no na wahi a mahele kaawale o ka mea i palapala sila ia.  Ua hiki no e hooponopono hou ia a hookaikiia ka hoakaka ana a me ke koi ma kela a me keia hana ana e like no me ka mea i hanaia e pili ana i na noi i kinohi.  O kela a me keia Palapala Sila i hoopuka hou ia, i huipuia me ka hoakaka i hooponopono hou ia, e like no kona mana ma ke kanawa, ma ka hookolokolo ana o na hihia apau i ulu ae ma ia hope iho, e like no me he mea la na waihoia aku na palapala kumu ma ia ano i hooponopono hou ia; aka, aole e hookomoia kekahi mau mea hou iloko o ka hoakaka ana, aole no hoi ina he Palapala Sila no kekahi mikini, e hooloiia ke kii a i ole ia na kii i kahaia, koe wale no e kekahi o laua maluna aku o kekahi; aka, ina aole he kii maoli a aole hoi he kii i kahaia, ua hiki no e hana ia na hoololi ma na olelo hoike i lawa i ka manao o ka Kuhina Kalaiaina e hoomaopopo ana oia mea hou a hoololi paha oia no kekahi hapa o ka mea i huliia i kinohi, a ua komo ole iloko o ka hoakaka ana mamuli o ka hoomaopopo ole, ulia wale a kuhihewa paha, e like me ia i olelo mua ia ae nei.  Ma ka waihoia ana mai o ia palapala noi me ka Kuhina Kalaiaina no kekahi hoopuka hou ana, e ninaninauia no e like me ia i hoakakaia ma ka Pauku 6 o ke "Kanawai e hooponopono ai i ka hoopuka ana o na Palapala Sila." i aponoia Augate 29, 1884."

            Pauku 4.  E pakuiia i pauku hou i ke Kanawai i oleloia e like me ia i hoololiia ai e ke Kanawai i kapaia "He Kanawai e hoololi ai i ke Kanawai e hooponopono ai i ka hoopuka ana o na Palapala Sila," i aponoia Iune 23, 1888, a e kapaia Pauku 16.

            "Pauku 16.  Ua hiki no ke haawiia, hoopukaia, a hoopuka hou ia na Palapala Sila i ka hope o ka mea nana i imi a i loaa mua paha, aka nae, e waiho mua ia ka palapala hoolilo ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina.  A ma na noi a pau a kekahi hope no ka hoopuka ana i kekahi Palapala Sila, e hanaia ka palapala noi a e kakauinoaia ka hoakaka e like me ia i hoakakaia ma ke Kanawai e ka mea nana i imi a i loaa mua paha.  A ma na noi a pau no ka hoopuka hou ana i kekahi Palapala Sila, e hana ia ka palapala noi a e kakauinoaia ka hoakaka i hooponopono ia e ka mea nana i imi a i loaa mua paha, ina oia e ola ana."

            Pauku 5.  E mana keia Kanawai mai ka la o kona aponoia ana.

            Aponoia i keia la 12 o Mei, M.H. 1896.

SANFORD B. DOLE, Peresidena o ka Republika o Hawaii.

 

KANAWAI 28.

HE KANAWAI E PILI ANA I NA MANA HOOMALU MA'I.

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Republika o Hawaii:

            Pauku 1.  E lilo no i mea kue i ke kanawai no kekahi moku kalepa a i ole ia kekahi moku e ae mai kekahi awa a wahi paha o na aina e, e komo i kekahi awa o ke Hawaii Pae Aina, koe wale no ma ke ano kulike me na hoakaka ana o keia Kaawai, a me na rula a me na hooponopono ana o na Luna o ke Aupuni a me ka Oihana Ola i hanaia mamuli o keia Kanawai, a i kulike hoi me keia Kanawai; a o kekahi moku o ia ano i komo a i ole ia i hoao e komo iloko o kekahi awa o ko Hawaii Pae Aina, ma ke ano kue i keia Kanawai a me na rula i oleloia e uku no ia i ka Republika o Hawaii i kekahi hiuna dala, e hooholoia e like me ka manao o ka Aha Hookolokolo he pono, i oi ole aku maluna o elima tausani dala, a e lilo no ia i kuleana paa maluna oia moku, i hiki e ohiia mamuli o ka hoopii ana o ka Aha Hookolokolo kupono o ka Republika o Hawaii.

            Pauku 2.  O kekahi moku ma kekahi awa o na aina e e holo ana i kekahi awa a wahi paha ma ko Hawaii Pae Aina, ua kauohaia no ia e kii a loaa mai ke Kanikela.  Hope Kanikela, a i ole ia Luna Kanikela e ae o ka Republika o Hawaii o ke awa e haalele ai ia moku, a i ole ia mai ka luna kauka ma na wahi i hoonohoia ai kekahi luna o ia ano no ia hana, i kekahi palapala hoike ola i hana palua ia ma ke ano i hoakakaia e ke Kuhina o ko na Aina E, e hoakaka ana i ke kulana ola o ka moku i oleloia, a ua hooko no ia ma na ano apau loa i na rula a me na hooponopono ana i hoakaka i mea e loaa ai ke kulana ola maikai loa o ka moku i oleloia, kona ukana, kona poe ohua a me na kanaka ponoi apau o ka moku; a ua kauohaia ka Luna Kanikela a kauka paha mamua o kona haawi ana aku i ka palapala hoike ola i hana palua ia, e hoomaopopo pono oia he oiaio na mea apau i hoakakaia maloko alaila; a no kana mau hana ma ia ano na loaa iaia ke kuleana e koi aku a e lawe i na uku i aeia, mamuli o na rula i hanaia e like me ke kanawai, e hoikeia e like no me ka mea i kauohaia ma na hana e ae.

            Ua hoomanaia ka Peresidena, e like me kona manao he pono, e hoonoho aku i kekahi luna kauka e lawelawe ma ke keena o ka Kanikela ma kekahi awa ma na aina e, no ka hoike ana aku i na ike a me ka nana ana a me ka haawi ana i na palapala hoike ola i hoakakaia  mamua ae nei.  O kekahi moku e haalele ana a holo paha mai kekahi awa o ia ano me ka loaa ole oia palapala hoike ola, a e komo ana iloko o kekahi awa o ko Hawaii Pae Aina, e uku no ia i ka Republika o Hawaii aole e oi aku mamua o elima tausani dala, e hoomaopopoia ka huina e ka Aha Hookolokolo, a e lilo no ia kuleana paa maluna oia moku, i hiki e ohiia ma ka hoopii ana imua o na Aha Hookolokolo kupono a ka Republika o Hawaii.

            Pauku 3.  E hana no ke Kuhina o ko na Aina E i na rula a me na hooponopono ana i kupono e hookoia e na moku ma ke awa e holo mai ai, a oiai e holo mai ana, ina ua holo mai ia mau moku mai kekahi awa a wahi paha ma na Aina E i kekahi awa a wahi paha ma ko Hawaii Pae Aina, e loaa ai ke kulana ola maikai loa o ia moku, kona ukana, kona poe ohua a me na kanaka ponoi apau o ka moku; a e hoolahaia, hoikeia aku a e hookoia aku no e na Luna Kanikela a kauka paha o ka Republika o Hawaii.

            Aole e pili kekahi o na hoopai i hoakakaia maloko nei i kekahi moku a i ole ia ona a alii paha o kekahi moku aia a kau mua ia kekahi kope o keia Kanawai me na rula a me na hooponopono ana i hana ia mamuli o keia Kanawai, maloko o ke Keena oihana o ke Kanikela a i ole ia Luna Kanikela e ae o ka Republika o Hawaii no umi la, ma ke awa i holo mai ai ia moku; a o ka palapala hoike o ia Kanikela a i ole ia Luna Kanikela paha maluna iho o kona kakauinoa ana ma kona ano oihana, e lilo na ia i hoike lawa pono no ia kau ana imua o kekahi Aha Hookolokolo o ka Republika o Hawaii.

            Pauku 4.  Na ke Kuhina o ko na Aina E e hoopuka aku i kela manawa keia manawa i na Luna Kanikela o ka Republika o Hawaii, a me na Luna Kauka e hana ana ma kekahi awa o na aina e, a pela no hoi e hoike akea ai i na rula a me na hooponopono ana i hanaia e ia, e lawelaweia a e hookoia e na moku ma na awa o na aina e, i mea e loaa ai ke kulana ola maikai loa o ia mai moku, ko lakou mau ukana, na ohua a me na kanaka ponoi apau o ka moku mamua o ko lakou haalele ana aku no ka holo mai i kekahi awa ma ko Hawaii Pae Aina, a oiai e holo mai ana, i mea e paleia aku ai ka hookomoia ana mai o ke kolera, ma'i luku, ma'i hevera, fiva lenalena a i ole ia na ma'i lele a me na ma'i pili e ae, a aole no e ku i ke kanawai i kekahi moku e komo iloko o ke awa a hoolei i kona ukana, a i ole ia e hoopae i kona poe ohua koe wale no mamuli o kekahi palapala hoike o ka Luna Kauka ma ke kahua hoomalu ma'i ma ke awa i holo mai ai, e hoike ana o na rula a me na hooponopono ana i oleloia a me na rula o ka Papa Ola a ka Republika o Hawaii, ua hookoia e ia a me ka moku i oleloia a me kona kapena a pela no hoi me na ukana, na ohua a me ka poe ponoi o ka moku; a na ke kapena o kela a me keia moku o ia ano e hoike ae a haawi aku i ka Luna Dute ma ke awa i komo ai me na palapala e ae e pili ana  i kona moku, i na palapala hoike ola i oleloia, i kauohaia ai e kii ma ke awa i holo mai ai a me ka palapala hoike i kauohaia maloko nei e loaa mai ka Luna Malama Ola ma ke awa i komo ai; a o na palapala hoike ola i kauoha ia maloko nei e manaoia no oia kekahi o na palapala o ka moku, a i ka manawa e hooiaio pono ia ai e ka Luna Kanikela kupono a i ole ia Luna e ae o ke Aupuni o ka Republika o Hawaii, maluna ae o kona kakauinoa oihana me ka sila, e laweia no ma ke ano he hoike no na mea i hoakakaia maloko olaila imua o kekahi Aha Hookolokolo o ka Republika o Hawaii.

            Pauku 5.  I ka manawa e hiki ai i kekahi moku ma'i ma kekahi awa i hoolako ole ia me na lako kupono no ka hana ana o ia mea, ua hiki i ka Luna Dute a i ole ia Luna Malama Ola o ke awa e hoihoi i ka moku i oleloia, malalo o na lilo ponoi o ia moku, i ke kahua hoomalu ma'i kokoke loa kahi i hoolakoia ai na lako a me na mea hana no ka hoomaemae kupono ana i ka moku me na kanaka ponoi o ka moku, na ohua a me ka ukana; a mahope iho o ka hoomaemaeia ana o kekahi moku ma'i ma kekahi kahua hoomalu mai'i, a mahope iho o ka haawiia ana o ka palapala hoike e ka Luna Malama Ola make kahua i oleloia e hoike ana o ka moku me na kanaka ponoi o ka moku, na ukana a me na ohua ua maemae pakahi lakou apau, aole he ma'i lele a i ole ia he hiki e hoolaha aku ia mea, e aeia no ka moku i oleloia e komo iloko o kekahi awa o ka Hawaii Pae Aina i oleloia maloko o ka palapala hoike.

            Pauku 6.  I na manawa apau e hoikeia aku ai ma ke ano lawa i ka manao o ka Peresidena, mamuli o ka laha ana o kekahi ma'i lele a i ole ia ma'i pili paha ma kekahi aina e, ua loaa he mau kumu koikoi e hopohopo ai no ka hookomoia mai o ia ma'i iloko o ka Hawaii Pae Aina, a mawaho ae o ka malamaia ana o na hoomalu, ua hoomahuahua loa ia ae keia hopohopo o hookomoia mai mamuli o ke komo ana mai o na kanaka a i ole ia o ka waiwai mai ia aina mai, a ua kupono e kapaeia ke kuleana e hookomo mai ia mau mea i mea e malamaia ai ke ola o ka Lehulehu, e loaa no ia ka Peresidena ka mana e papa aku, ma ke ano holookoa a hapa paha, i ka hookomo ana mai i na kanaka a me na waiwai mai na aina a me na wahi mai ana e hoakaka ai, a no ka manawa ana i manao ai he kupono.

            Pauku 7.  E mana keia Kanawai mai kona la e aponoia ai.  Aponoia i keia la 15 o Mei, M.H. 1896.

SANFORD B.DOLE, Peresidena o ka Republika o Hawaii.

 

KANAWAI 29.

 

HE KANAWAI

E HOOMAOPOPO AI I KA MANAWA E HELE AI O NA KEIKI LIILII MA NA ALANUI O KA LEHULEHU A ME NA ALALOA, MALOKO O KEKAHI MAU HORA.

 

E Hoolohoia e ka Ahaolelo o ka Republika o Hawaii:

            Pauku 1.  O kela a me keia keiki liilii malalo o na makahiki he umikumamalina, i hele a i ole ia noho ma kekahi alanui o ka lehulehu, a i ole ia alaloa paha, mahope iho o ka hora eiwa o ke ahiahi a mamua ae o ka hora eha o ke kakahiaka, koe wale no ma na manawa pilikia hiki ole ke alo ae, i ukali ole ia e kekahi kanaka oo, e kauia no kekahi hoopai maluna ona aole e oi aku mamua o na dala elima, a i ole e hoopaahaoia aole e oi aku mamua o na la he umikumamaha.

            Pauku 2.  O kela a me keia makua, a i ole kahu malama paha, i kaa malalo o kona malama o hoomalu ana kekahi keiki liilii malalo o na makahiki he umikumamalima, me kona ike no a me kona manao ponoi, i ae aku, a i ole ia hookuu aku i ua keiki liilii la e hele a i ole i noho ma kekahi alanui o ka lehulehu, a i ole ia alaloa paha, mahope iho o ka hora eiwa o ke ahiahi, a mamua ae o ka hora eha o ke kakahiaka, koe wale no ma na manawa pilikia hiki ole ke alo ae, i ukali pu ole ia e kekahi kanaka oo, e kauia aku no kekahi hoopai maluna ona aole e oi aku mamua o na dala umi, a i ole ia e hoopaahaoia aole e oi aku mamua o na la he iwakalua.

            Pauku 3.  E lilo keia i Kanawai mai a mahope aku o kona la e hoolahaia ai.

            Aponoia i keia la 16 o Mei, M.H. 1896.

SANFORD B.DOLE, Peresidena o ka Republika o Hawaii.

 

KANAWAI 30.

 

HE KANAWAI

E HAAWI ANA I KA MANA I KE KUHINA KALAIAINA E HOOLILO AKU I KEKAHI PAPA KAHU. I KEKAHI APANA AINA MA KA APANA O KONA, MOKUPUNI O OAHU, E LAWELAWE MA KA ANO HE KAHUA HALEMA'I A HOME NO NA PAKE KAHIKO, MA'I A PALUPALU, A HIKI OLE KE MALAMA IA LAKOU IHO.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Reepublika o Hawaii.

            Pauku 1.  Ma keia ua hoomanaia ke kuhina Kalaiaina e hana a haawi aku i ka Papa Kahu o ka Ahahui Manawalea Pake, i kekahi hoolilo o kekahi apana aina e waiho ana ma ka Apana o Kona, Mokupuni o Oahu, o ka Republika o Hawaii, i oi ole aku mamua o elua eka no ke kumukuai o Hookahi Dala.

            Pauku 2.  E hookomoia maloko oia palapala hoolilo na kumu e hoakaka ana e lawelaweia ua wahi nei no na hana a palupalu, a hiki ole ke malama ia lakou iho e noho ana maloko o ka Republika o Hawaii; aole no hoi e kuaiia kekahi waiona a me na waiwai kalepa e ae o na ano apau ma ia wahi; aole nohoi e noiia a koiia aku paha kekahi kokua dala ana mai ka Republika o Hawaii mai; a ina e pau ka lawelaweia ana o ka apana aina i hooliloia, a i ole ia o kekahi hapa paha no na hana o kekahi Halema'i a Home no na Pake kahiko, ma'i a palupalu, a hiki ole ke malama ia lakou iho e noho ana ma ka Republika o Hawaii, e hoi hou no ka Apana aina apau loa i oleloia a me na hana hou apau maluna iho i ke Aupuni.

            Pauku 3.  E mana keia Kanawai mai a mahope aku o kona hoolahaia ana.

            Aponoia i keia la 16 o Mei, M.H. 1896.

SANFORD B.DOLE, Peresidena o ka Republika o Hawaii.

 

KAKELA ME KUKE Ka Halekuai Nui O NA WAIWAI LIKE OLE NA MEA HANA KAMANA APAU

Na ilako pili hao kukula hale, Na kepa, Na lei ilio, Na kaalahao ilio, Na Pahi, Na Upa, Na kope hulu, Na Palepulu.

PALAU LIO

Na mea mahiai, Na au leo, Na au koi, Na kua bipi, Na lei bipi, Na kaulahau bipi, Na uwea ua, Na kaa palala, Na mea piula, Na ipuhao.

Makau me Aho Lawaia

Na Iliwai, Na kauia, Na halu pena, Na pulumi, Na pena, me ka aila. Na kopa, Na aila mahu, Na pakeke, Na pakeke hao, Na kapu hao, Na pauda, Na kakaepele, Na uwiki, a me Na pukukui.

Mikini Humuhumu aula na Wicox, & Gibbs Hookahi Lopi ka Remington, Elua Lopi.

            A me na ukana he nui loa, kela ano me keia ano.

Kakela me Kuke.