Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 36, 4 September 1896 — Moolelo Hawaii Kumuhonua [ARTICLE]

Moolelo Hawaii Kumuhonua

Hoomakaukauia e Z. Kalai (Makua) i make a i hooponopono hou ia e kana keiki e O. Z. W. Kalai (opio ) MOKUNA I. Moolelo o na Kino-malamalama iloko o ka Nuu-paa ma ka Nuu-uli. 3. O na holoholona o na wai ame ka aina, a mamua ae o ka opuu ana a mohala mai ka olino; o na mea malamalama mai ka Nuu-paa oloko o ka Nuuuli; he mau kino ano ole, malule, holulelule ko lakou, he palupalu a ua opiopio hoi, he makoko: a i ka hoea ana mai o na kukuna aliali o na hoku me ka malamalama konane o ka mahina o ka po, maluna o na wai me ka aina, a o lakou hoi, ua ku i ke kanawai ame ka hoailona o na hoku me ka mahina, alaila, pii ae la na holoholona o na wai me ka aina, a hanu iho la lakou i ka malamalama o na hoku, a i ko ka mahina. 4. A holoholo ae la i oia nei a maloeloe ae la na kino, a ikaika iho la: a ua loaa ko lakou ano. 5. A o na holoholona ma na wai ame ka aina, ua ku ma ke kanawai a ua hoailonaia ma ka malamalama o ka la, hanu iho no lakou: alaila, maloeloe a ulu, a ikaika na kino, a ua loaa ko lakou ano. 6. A puunaue ae la oia i na holoholona ma na papa, a penei hoi ka puunaue ana: Ka mua, puao me kona wale; ka lua, na mea kolo nemonemo wawae ole; ke kolu, na mea kolo ma ka wawae lehulehu; ka ha, na mea koio ma ka huhui; ka lima, na mea holo ma ka halo me ka hui; ke ono, na mea hele ku ma ka waae: ka hiku, na mea lelele ame na mea eheu. 7. A mahele ae ia oia, no na wai kekahi, a no ka aina kekahi, a no ka lewa lani kekahi; a o na weweu ka lakou ai. 8. Kauoha aku la oia e hoolue nui mai: a pela io no. MOKUNA III. Maheleia na mea ulu o ka honua—Ke ano me ko lakou kanawai—Na mea ulu i ku i ka holoholona a me ke kanawai. 1. Ua hauliuli ka honua, na mauna me na wao, ua lupalupa mai o a o; a ua makaukau hoi ka aina i ka lahui o na holoholona. 2. Lawe ae la o Pukuiakua i ka lahui ame ka ohana hoi o na mea ulu, a mahele iho la ma na papa, e hoomaka ana mai ka laau ku e hua ana, iloko o ka lewa a hoea loa aku i ka ohana o na weuweu; ma na papa eono ka mahele ame ka hoonohonoho ana. Na Papa. 3. a—Na laau ku e hua ana iluna o ke kumu, a iloko hoi o ka lewa. b—Na laau hihi e kolo ana a hua iho maluna o ka lepo. c—Na laau e hua ana iloko o ka lepo. d—Na laau he mau lau lupalupa me ka uliuli, a he opu hoi ka ulu ana. e—Na laau pupua e pua ana. f—Na weuweu me na akulikuii. 4. A kaawale na papa, alaila, mahele iho la i na laau ku e hua iluna iloko o ka lewa; ma na papa ewalu ka mahele ana penei: Na Ano. 1. Na laau ku e hua ana, he iwi, he io me ka wai (niu, loulu. me hawane). 2. Na laau ku e hua ana, he iwi, he wai iloko o ka io (kukui me kona ohana like). 3. Na laau ku e hua ana, he io me ka wai maluna iho a mawaho aku o ka iwi (ohia me kona ohana like). 4. Na laau ku e hua pupu ana i ke kumu (papaia me kona ohana like). 6. Na laau ku e hua ana ma ka pale, e hua ana iloko o ka lalani ma ka ahui (maia me kona ohana like). 7. Na laau ku e hua ana maluna iho o ka opuu (kulina me ia ohana like). 8. Na laau ku e hua ana, a he iwi maluna iho o ka opuu (hala me ia ohana like). 5. Hookaawale ae la oia ia mau mea alaila lawe iho la i na mea ulu o ka papa elua, ka mea ulu hihi me kona kolo ana, a hoohua iho la maluna o ka ili o ka lepo, a hiki aku i ke ono o na papa, ka paaa hoi o na weuweu me na mauu, akulikuli me na kaluha, penei: 6. Na laau hihi e kolo ana a hua iho maluna o ka lepo; he ipu-ala. ipupu, ipu-awaawa, na ano ipu apau; na papapa, pohuehue, pilikai, koali, a o na ohana he nui loa ma ia ano like. 7. Na laau e hua ana malalo o ka honua, kalo, uala, pia, pala, palau, me ko lakou ohana like. 8. Na laau he mau lau lupalupa uliuli a he opu hoi ka ulu ana: anamu, aheahea, aweoweo, pualele, laulele, pouolo, palapalai, awapuhi, pamoho, ekahakaha, ieie, hinahina. ame ko lakou ohana like. 9. Na laau pua e opuu a pupua iho: kookoolau, ilima, lililehua. lehua, hinahina ku, liiliipoe, mao, kokio, neneleau, ahihi, ulamau ame na ohana like. 10. Na weuweu: o ia no na makaloa, kaluha, akaakai, piwai, manienie, pilipiliula, me pili, amaumau, ame na ohana like. (Aole i pau).