Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 11, 12 March 1897 — HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO. KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NAWALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAI-A O KA MOI O NA LUA ELI GULA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KEONIMANA KEO.

KA EUEU PUUWAI WIWO OLEKA HOOPAKELE O KA MEA NA-WALIWALI-A O KA WELI HOI A KA POE HAIHAI KANAWAIA O KA MOI O NA LUA ELI GULA.

j MOKUNA I. •'He maii makahiki he aneane he un»!. . e noho ana au me ko'u mau makua ma : kekahi wahi kulanakauhale ut:ku ma Ika mokuaina o Nu loka. He kanaka . kalepa ko'u iuaui. a e noho ana ::ntk<>a :me ka oluoiu ame ka hauo'.i. M.i ia wahi hookahi no, mawaho iki r,.i a oka poai o ua wahi puulu kauhale la.. e noho ana he ohana. He mahiai ka hana a ke poe oia ohana. He mau keiki ka ia ; mau mea. He keikikane a he wahi kal- « kamahine uj mohaha. elike no me kona : kaikunane. E hele pu ana makou ma • ke kula hoek ;hi. a ua like hoi ko mftkou launa ;ma me he la ua hanauia mai na ka makua hookahi. Ua hookipa s pinepine ,mau ia au ma ko laua hale, a pela hoi au ia laua, aka. o ka hapanui owau no ka mea hele aku i ko laua wahi, a ua like ko'u noho ana me kela keiki me he la oia ka mua a owau ka muli. a o Ida hoi. ke kaikuahine. ua lilo oia nie he kaikuahine ponoi la no'u. He mea oiaio. he mau la io no kela o ka hauoli. Pela ko makou noho ana a hala I he mau makahiki he nui, a hiki wale 1 i ko makou nunui loa ana. Ma kokahi la, ua kamailio mai la ko'u mau makua ia'u. e manao ana laua e hookomo ia'u maloko o ke kulanui o Williame College : (kulanui o Wiliama) ma kekahi inoku- ! aina okoa aku, no ke ao ana i ka oihana ; kauka. He mea oiaio. ua hauoli io no | ko'u naau no ka hele ana e ao i ka oi- | liana a'u i lia nui ai, aka, aia nae kekahi | i mea huna iloko o ko'u naau a'u i huna ! | kele loa ai, a oia ka mea nana i hoomo* | I i ko'u noonoo, oia hoi. ua aloha au i; I Ida. He aloha hoi i oi aku i ko ko kai- ■ kuahine. a pela no hoi oia no'u, me ka i maopopo ole i kekahi mea e ae. Nolaila, ma ua ahiahi la. ua liele aku la au ma kalii o Ida ma. a i ko'u hoea ana'ku. o ka mea mua loa i loaa ia'u oia no o Ida e holoholo ana iloko o ke kihapai

pua. "Ua laki loa au i kou loaa ana ia'u ma keia wahi." wahi a'u i pane aku ai. Minoaka mai la oia me ka liauoli a ninau mai ia: "Heaha keia laki 011. e kuu aloha?" Pane aku ia au, "I hele mai nei au e hoike aku ia oe, ,e haalele ana au ia oukou, a e hele ana au i ke kulanui o Wiliama no ka hooiawa pono ana i ko'u ike lapaau. "Ina pela, ua hiki no hoi ha, aka. ua ike oe. e kuu aloha, he mea ehaeha no'u ke kakali anaku no kou huli hoi mai. Eia ka'u kauoha ia oe, e hele oe. aka. mai poina iki oe no'u. a pela hoi au nou," wahi ana i kaukau mai ai, a me he mea la inehinei iho la no kela kamailio ana a maua, ke kau okoa mai no o kona mau heiehelena imua o ko'u noonoo. Ia wa ua hooholo iho la maua i kekahi oleio paa mawaena o maua, oia hōi, ua hoohiki aku la au, i ko'u wa e puka mai ai mai ke kulanui mai. e hoi koke mai au a e mareia maua. a ina au i hooko i keia hoohiki a maua, aole loa la au e lilo i, kanaka lapuwale a aia no la au me ka'u aioha ke nolio la me ka hauoli roa kela wahi o ko'u naau i aloha nui ai. I kela wa ua kulu iho ia kekahi mau kulu waimaka mai na lihilihi maka iho o Keaka Lona, ka mea hoi a kona mau lihilihi maka i ike ole ai no na makahiki he lehulehu wale. I ka hala ana he mau minute pokole. ua ea hou ae la oia a hoomau hou aku ia i kana moolelo: "Ae r ia wa ua hoi aku la maua i ka hale a hoike aku la au no ko'u hele i ke kula i ka ohana apau. Ua haawi mai ia lakou i na olelo hoolana maikai ia'u, me ka i pu ana mai o ka makuakane o Ida ma ia'u' penei: Ke hele la oe e Hale (oia hoi ko'u inoa ponoi. o Hale Kole). e hoomanao mau 0«, o ke Akua wale no ka mea nana e hookaawale aku na hoowalewale 0 keia ao. He nui na.hoowalewale. a he mea hiki ole i ka ikaika o ke kanaka ke paie aku: noiaila. e haawi aku 1 kou hilinai ana maluna o kela kakoo ikaika.' Māhope iho o ko makou puili aioha ana, ua hoi mai ia au. a ma k'ekahi la koke ae no ua kau aku la au ma ke kaa ahi a iioko o na hora elima ua hoea aku la no kahi o ko'u home imi naauao hou. I na Ia mua o ko'u noho ana ma ke kula, ua ano hiki ole ia'u ke hoomanawanui i kau a mea o ke aioha i ka lede opio a'u i haalele aku ai ma keia wahi a ko'u uhane i aloha nui ai, a o ka home hoi a ko'u puuwai opiopio i aioha ai me ka ikaika apau a ko'u uhane e auamo ai. He mea oiaio. he aioha maemae io no kela a ko'u puuwai e hiipoi ai me ka hilalula oie, aka. he mea ske ole ia nae ka mana kupuii o ke Satana o ka po. "He mau puie ko'u noho ana m* ka maikai, a iioko o kela tuau puie ua kukai pine-pine au me kun lUa me na ieia o ke aloha me ka īke oie ia e kekahi o ko maua mau ohana. l'a kau leta pu aku no hoi au i ko'u mau makua. ame ko'u hoaloha. ke kaikunane o kuu aloha. I ka piha ana oae o na mahina eono o ko'u noho ma ke kuia, ua hoouaaia au me na bope knmu ao e heie nia kekahi moku-

aina f aku. ma Ohio. no ka lawelawe P': ma kekahi niu'i e okiia ana maloke o kekahi halema'i. Ua makemake k'imu ao nui ikemaka au a r la*e'p'.i hoi e;i k»? eki ana i kekahi ea'i. O ua mea r.ia'i la. h? eha raa k-> kr.r.:u o ka aha akau. 3 e okiia aea ma k»: k ? :n:u o ka uha. a wehe hoi i kv-kahi :a u!u. alaila. heoku'i hoo i ka uha. Hv hana nth?nihi toa kela. a o ka nkamai !oa wak no k? aa e oki i kela nu'i O ke ki:r;- a'u : hele pu ai. he k-e.ika opio wa>? :u\ oia. ak**. ua hilini:» ia aae oia ni.» kona akamai. a I:ona akal-.ele n , *> ka hopohopo ole i V i hana ? ai e h«r»a. Ua hookipan mni-la maua e k* hina nui o ua 'halema'i Ki «n* k:? ohi~ *iu. a ua noho maua rne he la ro mpua penoi «i' wahi !a. Hf i;cc-kahi la mahopo o ko maua ana akn. 'in okiia iho la ua kanaka la e maua a na nui ka mahaloia o kuu kumu ena poe apau o i!a. a ho nui na poe hanohano i nn:i e papahi i na hoomaikai maiuua o ua kumu ao !a a'u: aka. ua hooili mai la kela i. na hoohiwahiwa ana maluna o'u. oiai he kanaka ake nui ole oia i na hapai memeue a kekahi poe iaia: nolaila, ua kpmailio aku la oia i ua poe la: " Mai kuhihewa oukou owau ke kumu o ka hololea ana o keia hana. aole loa: oiai ina aole keia opio (me ke kuhikuhi ana ia'm. aole loa e hiki ia'u ke hana i keia hana. He mea oiaio. he haumana hou loa keia no ke kula. aka,

ua loaa nae iaia ka makaukau i aneano elike me ko na kahiko loa. Ke 010 au e kuhihewa o keia opio aku ana kekahi o tia hokuhelo o ka aina nei ma keia mua aku.' "I ka lohe ann o kn mea nia'i i keia mau olelo a ua kanaka la (kuu kumu). ua kauoha.mai la ua kaimka' ma'i la, ma hoouna ana mai i kekahi o na kahu lawelawe ia'u e hele aku imua ona i kekahi mau la mai mahope iki mai 0 ka wa a maua i oki ai iaia, "I ko'u hoea ana'ku, ua hookipa mai la ua kanaka la ia'll me ka oluolu, a ma ia wa ua haawi mai la oia i na hoomaikai ana apau maluna o'u. I'a hoao aku la au e hoole aku. me ko'u i aku he kokua wale ana 110 ka'u a na kuu kumu no i hana.i na mea apau. Ua paue mai ia oia: 'Aole loa e hiki ia oe ke huna mai ia'll. oiai na ko kumu ponoi no i hai mai ia'u me kona waha penoi nau i oki i kuu uha, a ina aole oe, alaila. he kanaka make au i keia wa a kaua e kamailio nei. E hoomauao oe, e kuu makamaka opio, he kanaka waiwai

nui au, a he mea ole ia waiwai ia'll mamua o ko'u ola: nolaila, aia a ikaika pono ae au, he makemake au ia oe e hele pu me a'u ma ko'u home, a 'e noho oe malaila no kekahi mau la, Ua nonoi mua aku nei au i ko kumu a ua ae mai nei oia i ka'u noi. a o oe wale 110 koe. Pehea. e ae ana anei oe? wahi a ua kanaka ma'i la ia'u. l'a ae aku la au. He elua la mahope mai o kela wa. ua huli hoi aku la kuu kumu no ka halekula, a ua hoonoho iho la oia ia'u me ka ma'i, me kona a'oa'o mua ana mai hoi ia'u j na mea a'u e hana ai no ka mea ma'i a hilu i ke ke ola loa ana. Ua olelo pu mai la nae oia ia'u. ina e ola loa ka mea ma'i, alaila. na'u no au e hoi aku, a e ukuia ana au no ka noho ana me ka mea ma'i. a nolaila, mai hopohopo au: aka. ina hoi au e ike ana i ka loli ano e o ka mea ma'i mai ke kulana maikai a ano e paha. alaila e telegarapa koke aku au iaia. i hiki ai iaia ke a'oa'o mai ia'll, a i ole. hele hou mai paha oia. "He mea e ko'u haaheo i keia pii hikiwawe ana o'u. ua nanaia mai ia au e na poe kahu o ua halema'i nui ]a ma ke ano kulana o na kanaka akamai lo i. Ua lohe aku no hoi au i.ka hawanawana mai a kahi poe i !:o'u wa e maalo ae ai ma kekahi wahi a lakou e nonoho ana: 'Aia.ua kanaka opio akamai ia. He kiekie ke akamai o kela opio ma ke oki ana ma na wahi nihinīhi loa o ke kanaka.' (Aole i pau.) Ma ke kakahiaka Poakolu nei i hele makaikai aku ai ka Makai wahine, Miss Heien Wiider, maloko o na hale lio lehulehu loa o Honolulu nei, a wahi a kana hoike. he maemae ame ka maikai ka malamaia ana o na hale lio ana i kipa aku ai. Me e ka hoi ua hoopaneeia ana o ka Xaita mai o lilo loa mai a hoea aku ana ia auanei i hea. E mem hoi kau i ka uluhua maoii o makou i ka nui nukunuku o ka hapanui 0 ko makou poe heluhelu o Honolulu nei ame na wahi e ae nohoi no ka hoopuka liilii Ia aku ka o ka Mea Huna Pohihihi. Aole hoi e puehu nei mahina. a olaii aka o Luhiana i ka papa wili aku. wili mai a ka mikini pa'i. Ke makemake nef au p h»>oiii i ka waiwai io e ka LAAU KUNI' a KAMALKNA. ma ano oia kekahi o nn laau waiwai loa a hololea hoi ma ka makeke. Ma o keia laau la. na iilo ! mea ole kekahi kunu ikaika ioo i loohia ai au iloko o na hora he 24. a no k:t hoike ana ae i ko'u manao mahalo. k» makemake nei au e hoike aku ia oe. aole ioa au e hooneie a.na ia'u iho m* ia laau, a e haaheo nohol oe no ka makahehi nui ia o kau mau Laau Lapaau e na kanaka apau. O keia wale no ka Laau mawaena o umi.tausani. E holomua no auanei ia. O. R. DOWKEV. Lunahooponopono Demokarata. Alolon, lnd. E n? na pe** kwai laau lapaau apau. BBNSON, SMITH 4 CO.. na Agena nr»a ko Hawai! Pae Aina. *