Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 7, 18 February 1898 — EMI PU MAI KE KINO. [ARTICLE]

EMI PU MAI KE KINO.

Loohia ke Kahunapule mamuli o ka Huli Ualapala Nui loa ame ka Maluhiluhi o ka Lolo. E loaa ana no kekahi mea i loohia i ka noonoo pioo wale. 0 ka emi pu ana o keino, he olelo ia 'no keia wa hou, a nolaila, he mai hou keia. Ua hoea mai keia mamuli o ka luhi nui o ke kino ame ka pilikia o na aa iolo, a ua loaa hoi mamuli o ka pupuahulu pihoihoi wale. E loaa a-na ke kahunapule a pela nohoi me ka loio —ka hua ia o ka 1010 i hooiuhiia. E loaa ana nohoi kela ame keia kanaka i ikeia ke ano pupuahulu a pioo wale. Ua, paiupalu na aa 1010, oia ke ano nui 0 keia mai. 0 ka mea maikai loa e loaa ai ke ola ia ano mai, oi no na Huaale Ulaula a Dr. Williams, ka laau 1 kaulana loa i ka hooikaika hou ana i ke kiuo, a he laau hoi i kaulana no ka puhili oie. 1 'hooiaio no kona waiwai io ma ia ano mai, e heluihelu i keia palapala mahope ae nei mai kekahi kahunapuie mai. Dr. Williama Med. Co., Schenectady, N. Y. Aloha oukou:—Ma Aperila, 1896, he kanaka ma'i au i pau ka manaolana no ke ola, mamuli o ka nawaliwali maoli o ko'u mau aa 1010, a no ka eha 0 ka opu. Ua nui na kanaka na lakou au i lapaau, aole nae i loaa ia'u ke ola mau. Eha o'u manawa i loaa ai i keia mai emi pu mai o ke kino a nawaliwali na aa 1010, a he elua manawa me ka mai gastritis. E loaa mau mai ana keia mai me ka huki, a lilo iho la au i luahi na ka pilikia. I kekahi la, olelo mai la na kauka ia'u, e hooki au 1 ka haiolelo ana, a i ole, e make no au. Ika pau ana ae oke anaina haipule 1 kela la Sabafci aku nei, ua aneane liiki ole ia'u ke iho mal luna mai oka awai. He nui loa na manawa a'u 1 noho iho ai lalo a hoomaha, mamua o ka hiki ana ia'u ke haalele iho ia loko o ka halepule i loaa ai ia'u he walhl ikaika. Aole hiki ia'u ke ai i ka io pipi a lau nahelehele hoi. Aole no

hol hiki ia'u ke hehi aku ko'u mau kapuai wawae olohelohe i ka moena lole a papahele puanuaiiu a koekoe hoi, a he oki loa hoi ka hooma-u ana i na kapuai wawae iloko o ka wai huihui. Ke hana au pela, o ka loaa mai la no ia i ka la-au a uanii o ka wawae. Me keia ano i hoomaka ai au e ai i na Huaāie Ulaula a Dr. Williams no na Poe Nanakea. Hookahi poho i paupau ia'u kona mau huaale i ka ai ia, a oi loa aku la ko'u pilikia. Olelo iho la au, aole au e ai hou aku, aka, ikaika loa mai la ka'u wahine e hoomau aku no au i ka ai ana, me ka olelo ana mai, aia ma ia hana ana a'u e ikea ai ka hopena o ko'u ola, oiai hoi, ua pahu'a na .hoao e ae apau. Nolaila, hoomau aku la au i ka ai ana. A mai ia wa mai, a he mau malama lehulehu loa hoi ia e hele nei, hooka.hi no' o'u loaa ana i ua ma'i la, a ke ol& nei au i ke ola maikai lua ole. I keia kau makahiki holookoa aku nei, ua haiolelo au, a ua malama hoi i na halawai hoohulihuli, iloko o umi-ku-mamalima pule. Iloko hoi oia manawa, ua ma'i ka'u wahine no ehiku pule, a nol'aila, o ko'u hooluolu a hiamoe ana i ka i>o, ua pilikia loa. I kekahi mau po, aole siki ia'u ke hiamoe. Aole hoi i loaa ia'u ka hooikaika ana i ko'u mau i'o, a eia wale iho nei no, i ka wa a'u i paahana ai iloko o ka mahinaai, a ua hiki ia'u ke hana. Ua hiki ia'u ke ai i kela ame ikeia mea a'u e •ono ae ai, a ua hiki ia'u ke auau wai huihui i kela ame keia la. E haiolelo ana au i kela ame keia Sabati, no ekolu manawa, a i keia wa ke manao nei au e mau aku ana no 'ko'u ikaika maikal no iwakalua makahiki e hoea mai ana, ina nae o ko ka Haku makemake ia. Ua ano pahaohao nohoi au ia'u Iho, a i kekahi wa, inanao iho la au, aole paha i loaa mai keia ola ana ia'u mamuli o ko'u ai ana i na Huaale. (Kakauinoaia): REV. J. N. MoCREADY, Elkton, Mieh. E kuaiia ana ne a poe kuai laau lapaau apau. i HAALELE I KA MOKU O KAMA NO •KA MOKU O KEAWE.

Ma ka Poalima, la 9 o July, 1897, hora 2 p. m. a oi, haalele aku la i ka home o ka mea hanohano J. W. Kalua a kau aku la maluna o ke kaa lio no Kamaalaea Bay no ke kali ana i ka "Mahimahi" (Kinau) o na kai o Hawaii, a oiai no hoi ka makani me ka lepo e haopono mai ana mamua, a ia makou no hoi a hiki, kaalo ana no Taoi ke "Kinau" a o ke kau aku la no hoi ia no Mahukona ke awa. He malie ka moana a ua hamau hoi na ale o Alenuihaha, a ma ka hora 7 a. m. o ka Poaono ae, nakeke ana ka heleuma i ke awa o Mahukona, e nonoho ana hoi na ohu'a iluna o ka oneki. He mea kahaha i ko'u manao ka ike ana aku i keia wahi, oiai aohe wahi kamaaina nana e kuhikuhi mai, a mamuli o kaheaia ana mai o Mahukōna keia, nolaila, ua liuliu ae la maua me ka maua mau lei a lele aku la no uka 0 ka aina. « He awa maikai keia kahi e ku ai ka moku, he ano like me Lahaina, he maikai ka uapo e pae aku ai ka waapa, he kakaikahi no na wahi hale e ku ana, a he kuanea ka <alna ke nana aku ma keia wahi, he ano iike no me Kamaalaea Bay. TJa noho iki ma Mahukona no ke kali ana i ke kaa ahi, ua hikl mai ke kaa ahi i kā hora 8 a. m. a ma ka hora 11 a. m. haalele iho ia ia Mahukona no Honoipu, kahi hoi a na kaikaina Mr. me Mrs. Napoleon e noho ana, a haiawai iho la me lakou. He like no o Honoipu me Mahukona ke kuanea, he mau hale kakaikahi no, aole mau laau maluamalu, ke awa ku moku maikai keia no Mr. Hind, be maleani ka hapanui o ka manawa, a he kokoke loa o Maui ke nana mal, ua hiki no ke holoia me ka waa ke malie ka moana, a ke nana mai hoi i ka puu o Kauiki, "au io no i ke kai me he manu la," a hu ae la ke aloha no ke one hanau. KA HEIAU O MOOKINI. Ma ke ahiahi o ka la 11 o July, ua hele aku la e ike maka i ka Heiau o Mookini, ka mea hoi a n£t kanaka o ka wa kahiko i kukulu ai, a i lilo hoi 1 mea na ka poe o keia au e makaikai ai i ke kupanaha o ka lakou mau liana. He heiau nui keia i kukuluia me ka pohaku, ua hiolo, aka, e koe ana no kekahi mau mea e hiki ai ia oe ke mahalo aku ika lakou hana. Ua hoonoho like ia na pohaku ma ka aoao mawaho aneane ekolu paha anana ke kiekie ma ke ano pii hi-o, aia ma ka aoao maloko lie mau pa liiiii i hookaawaleia me na alanui, aia ma na kihi elua he eiua lua e hoopaa ai i ke kanaka ke kau ia i ka lele, a mai ke'* wahi aku ina e make ke kanak«* maikemakeia i mea kupalu m r laweia aku ai ke kanaka a iluna o kekahi papa poha 1 kapuai ka loa e waiho f ka heiau ma ka aoao kai. He ku maoli na hana i hana' Makai pono -

pae mai ai o Paao ke alii mai Kahiki mai me kona poe hoe waa eono, no lakou hoi keia mau inoa, Uliuli, Melemele, Hinaikaa, Pipipi, Uneune me Alealea, ua lilo keia poe i poe kino poliaku, a aia lakou apau ma kahi hookahi kahi i waiho ai. Aia ma Umiwai ka makau a Umikalani, ke kaeaea nana i kilou ia Maui me ua makau makau nei; a no ka moku e ana, oia ka mea i hui ole ai o Hawaii me Maui. Oia na la ka mea i kokoke loa aj o Maui mailaila mai. Aia no malaila ka pohaku mahina, ke alaiki o kahuna, kahi i pee ai o Hiiaka, Puoleole a me ka pohaku ilihune. 0 ka moolelo o keia pohaku i ka wa kahiko, ina e hele ka mea waiwai a pii iluna, e ilihune ana oia, a ina hoi o ka mea ilihune e waiwai ana oia. Mai nui ka waiwai o na kanaka i keia manawa ina ke mau nei no ka laki o ua pohaku nei. Aia mawaena o Umiwai ame ka lae 0 Upolu, kahi i kapaia o Kokoiki, o keia kahi i hanau ai o Kamehameha 1 ka Na'i Aupuni, a o ke alakai mua loa o ka hoohui Aupuni i na Pae Aina Hawaii nei. Aia maluna o keia aina e ku ana he wahi pohaku i like ka nui me ke apo ana ae o ke kanaka a hapa, malaila i kau iho ai ka ehaeha o ke kuakoko a puka mai la i keia ao mala T maiama ka Na'i Aupuni. July 15 ae, ua kau afcu la maua ma ke kaa lio no ka home o Mr. ame Mrs. Holstein ma Makapala, a ua noho malaila me ka oluolu no ka hoohala ana i kekahi mau la loihi. Ma ka la 37 at ua pii aku la maua e ike i ka wai kaulana o Waipunalau, mamuli hoi o ke alakai ana a ko maua mau kamaaina. Ma ko'u hoomaopopo ana, me he la ua kapaia no keia inoa Waipunalau no ka nui loa o na wai kulu mai i ka pali. A hoomanao wale ae la no au i keia wahi hooheno — "Mea ole i a pouli nui, I ke kono ae a loko; E ake aku ana no e ike, Kahi wai o Waipunalau." O ke kahawai o «Pololu, ua mahiia i ka raiki, a ke nana iho maluna o ka pali he nani maoli no, ua kohu kihapai pua ka waiho ae. OHI HAPUKU KA WAHIE 0 KAPAAU. Eia maluna o ka ili aina o Kapaau kahi i kukulu ia ai ke kii o Kamehameha I. ame ka Hale Hookolokolo o ke aupuni. He wahi maikai no keia, he akoakoa na hale i kahi hookahi. 0 keia iho la no na wahi ano taona o Kohala, oia hoi o Kapaau, Halawa ame Makapala; aia ma Niulii ka makeke kuai i'a. He eono hale wili ko o Kohala, oia hoi o Hawi, Puehuehu, Uniona, Kohala Mill, Halawa, me Niulii; ua lawa ka aina no keia poe hale wili e kanu ai i ke ko.

Ua loihi na la i noho ia e maua i Kohala, a ua ike ia Kohala nui, Ko-hala-iki, Kohala ika "Ua apaapaa." j Mamuli o na ulia o ke alahele, no- i laila, aole i hoohana koke ia ka maua j misiona, a ma ka pule hope o Augate akahi no a hele ke komite e- huli i kahi i noho ai o na keiki a ke aloha. Ua loaa no he mau wahi lau oliva a ke aloha mai ia lakou mai, nona ka huina he kanakolu-kumamawalu dala ame kanahiku-kumamalima keneta ($3B. 75), elike me ia i hoike ia malalo iho nei: Lulu a na hoahanau ma ka luakini o lole $10 50 Lulu a na hoahanau ma ka hale Halawai o Honoipu 5 40 Friend 3 00 Mrs. W. P. McDugall 2 00 Zebedaio -2 00 Ekalesia o na Lahope 1 60 Mrs. Mersbugh 1 00 Joseph W. K. Kaulii 1 00 Mrs. Miriam Kaohi 1 00 Mrs. E. Kaunamano 1 00 S. K. Kaunamano 1 00 L. Aseu (Pake) 1 00 Mr. ame Mrs. Hussey 1 00 Joseph Kaneaiakala 1 00 G. P. Kamauoha 1 00 Sam. Keaweoluna 1 00 Kamanu 50 Mrs. Lahapa Quinn 50 Mrs. K. Doison 50 Joe Hussey 50 Mrs. J. Hussey 50 Mrs. Kahikina 50 J. Williams 50 Pahlnui 50 Mr. Kekuawela 25 138 75 O keia maluna ae na inoa o ka poe i loaa ke aloha o ka Apana o Kohala i ke Komlte o ka Ekaleeia o Hana ame ka lakou mau kokua pakahi e auamo pu ana hol iloko o na pilikia o ko ke Akua poe. Nolaila, ke haawi aku nel ka Ekaleaia o Hana ma o kona Komite 'la i na hoomaikai a nui, me ka manaolana e loaa like ia oukou pakahi na pom&ikai elike me ka oukou i kokua mai ai no ka hoopau-ana ae i kekahl o ko makou mau plUkla. He ka malu mai ke Akua mai. (Aole i pau.) Ke pahola nel aiakou i ko imikou mahalo maiunn o kela makua e haaai nei i ke kulaaakaubal» me ka opu am« oa i'o « m Ua ik« uaka makou 1 na ham lokomftikal i iu u. W. Kuaiaku ia. O k» mal*»*»»» ka 1 na kAuoha a »« k» tok«auiikai mooil ao i aa makamaka aku 1 oaa ia.