Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 39, 30 September 1898 — Page 2
| This text was transcribed by: | Patricia Ravarra |
| This work is dedicated to: | Donna Nomura Dobkin |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoolaha @ana Hooko
I keia la i hoonohoia ana ai keia mau hookohu mahope ae nei ao ka Papa Alanui o ka Apana o Koloa, Mokupuni o Kauai, oia hoi: Geo. Goodacre, Lunahoomalu, ma kahi o Alex. McBryde i waiho mai; J. W. Waughop, M.D., he @oa no ka Papa.
J. A. KING.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalalaina, Sept. 19, 1898.
2721-3t
OLELO HOOLAHA
Keena Kalaiaina,
Sepatemaba 19, 1898.
Ke konoia aku nei ka hoomaopopo ana o na Notere no ka Lehulehu no ke kanawai e pili ana i na buke moolelo e malamala ana e na Notere, ame ke kauoha pu hoi e waiho aku kela ame keia Notere i kela ame keia elima makahiki mai ka la i hookohuia ai, i kana buke moolelo me ke Kakauolelo o ka Aha Kakau kokoke loa i kahi i noho ai ua Notere nei.
A pela pu hoi, me ke kauoha, ma ka make ana o kekahi Notere, na kona lunahooko kauoha a lunahooponopono waiwai e waiho ae i kana buke molelo ma ua Aha la; pela nohoi, ma ka wa e haalele ai, a e hoopauia ai paha mai ka oihana aku, e hanaia no elike me ia.
Ua hoike mai ke kanawai he hoopai aole e emi malalo e kanalima dala, aole e oi mamua o elima haneri dala ke hooko ole me keia mau kauoha a e kanawai.
E loaa no na kanawai e pili ana i keia mahele ma ka Mokuna 77 o na Kanawai Karaima.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
2721-3t
HOOLAHA AIANA AUPUNI.
Ma ka Poakahi, la 17 o Okatoba, 1898, hora 12 awakea, ma ka puka o ka Hale Hookolokolo, Honolulu, e kuai kudala ia aku ai ma ke akea, he apana aina Aupuni ma Kamalumaloo, Kauai, nona na eka he 44½.
He aina pali––3½ mile mauka o ke Alanui Aupuni.
Kumukuai Koho––$500.
No na hoakaka hou aku, e ninau ma ke Keena Aina Aupuni, Honolulu.
J. F. BROWN,
2720-3t Agena o na Aina Aupuni.
OLELO HOOLAHA HUI I HOOHUIIA.
Ma Ka Hana no ka Hoop@
Hui Hanai Holoholona o Molokai, Kaupalenaia.
Oiai, ua waihoia mai ka Hui Hanai Holoholona o Molokai (Molokai Ranch Company, Kaupalenaia), he Hui i Hoohuiia malalo a mamuli o ka mana o na kanawai o ko Hawaii Pae Aina, elike me ke kanawai ma ia hana, ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, he noi no ka hoopau ana i ua Hui ia i Hoohuiia, me kekahi Palapala Hooia i hoopili pu ia me ia, elike me ke kauoha a ke kanawai.
A nolaila, ke hoolahaia aku nei ma keia i na kanaka apau i loaa na kuleana mamua, a i keia wa nohoi, ma kela ame keia ano maloko o ua Hui ia i Hoohuia, e waiho mai i na kumu kue no ka aeia ana o ua noi la ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina ma ka Poalima, la 7 o Okatoba, 1898, a mamua ae paha oia ia, a o kela ame keia mea i makemake e hooloheia oia ma ia hana, e hele kino mai ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ma ka Hale Oihana Hooko, Honolulu, ma ka hora 10 A. M. o ua la ‘ia, e hoike mai i kumu nokeaha la e ae ole ia ai ia noi.
J. A. KING
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalalaina, Iulai 29, 1898.
2714-9t
MAIKAI NO KEIA NO KA INU ANA.
O ke kopaa keokeo maikai loa, oia ka mea i hoohanaia no ka Laau Kunu a Kamalena, a pela pu hoi me na aalaau i lawelaweia no ka hanaia ana oia laau, a oia ka mea i like ai kona ano me ko k@malakeke “male,” a he maikai ke inu aku. Aole ona lua ma ke ano laau e ola ai ke kunu, ke anu, ka ia grippe, ke kunu ho ame ke kunu kalea. E ola koke ana me ka hikiwawe loa. E kuaiia ana e na poe kuai laau apau. O Benson, Smith & Col, na Agena o ko Hawaii Pae Aina.
Ua loaa mai he lono mai Iapana mai, ma ka la 16 o Sepatemaba nei, ua nui na palapu i loaa i ka mokuahi Zealandia, a e hala ana paha he mau la koliuliu loa e hooiaia ai kona mau palapu a loaa ke ola pono e hiki ai ke holo i Kapalakiko.
Ma ke ahiahi o ka la Sabati aku nei, i malamala ai ke anaina haipule Iudaio mua loa, no ka ahaaina Moliaola ma Honolulu nei. Mai ke kakahiaka a po, he wa hookeai ia no na Iudaio. Ua lawelawe ia ke anaina haipule e Herman M. Levy, keiki a Rev. M. S. Levy, he Rabi no Kapalakiko.
Ua loheia mai e hoohanaia aku ana ka na kaikamahine o ke Kula Kamehameha ame Kawaiahao i poe na lakou e lawelawe i na hana o ka hale holoi lole [loio?] hou e hoohanaia ana me ka mahu. Aia keia hale makai ae nei o iwilei. E weheia ana @a hana o keia hale ma ka la 1 o Novemaba ae nei.
KA
Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
Kuike ka Rula.
POKA@ @ @ @ @ @ @
AN@ Pule Pule Pule Pule Pule Pule
@ Iniha 1.50 2.00 2.50 3.00 3.50 4.00
@ Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
@ Iniha 2.50 3.50 4.50 3.00 5.50 6.00
@ Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
@ Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 @
@ Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 @
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna @ai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa i hoouna pu mai me ka auhau, a @ aole, @ hookomoia.
@P@
HAWAIIAN GAZETTE CO.
C. G. BALLENTYNE, Luna Nui
JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono
Honolulu, Oahu.
POALIMA, - SEPATEMABA 30, 1898
KE AUPUNI PANALAAU O HAWAII.
Mamuli o ko makou hakilo pono ana i na hana ame na kulana hooponopono Aupuni iloko ponoi o kakou iho nei, mai ke au mai o na Kamehameha a hoea mai i ke au hope loa o ka noho mana ana o ke kulana Aupuni Monakia maluna o Hawaii, a kaalo wale aku la ke Aupuni Repubalika, ua like makou he kulana Aupuni ko Hawaii i like aku me kahi Aupuni Mokuaina o Amerika Huiia, me kekahi ano, a i like ole nohoi me ia, ma kekahi ano. Ua hi@i nae ke olelo ia ae me ka maopopo, o ke Aupuni o Hawaii mai kinohi mai o kona ku ana he kino Aupuni maopopo a hoea i kona komo ana aku nei ma ka hui pu ana me Amerika Huipuia, he Aupuni Mana Pookela ia nona iho, a he Aupuni Kuokoa hoi. He Aupuni o Hawaii, ma ia mau la i loaa ka mana hana Kuikahi Aupuni me na Aupuni Poo e ae apau o ka honua nei, ka hana hoi a makou e olelo ae ai, ke ole nae hoi makou e kuhihewa, he hana ia i loaa ole i kekahi Aupuni Mokuaina o Amerika Huipuia i keia la, koe wale no ka mana oia ano i haawiia i ka Peresidena o Amerika Huipuia, ma o ke apono ana la a ke elua-hapakolu o ka Aha Senate, elike me ka hoakaka ana a ke Kumukana [@ text missing: newspaper has a horizontal crease across all columns @]
Ua loaa nohoi ia Hawaii, ma ka wa i hoikeia ae nei, ke ku ana, ke ola ana, ka nee ana ame ka hana ana, ma ke kulana kino Aupuni i lako i na mea paahana apau e holopono ai kona ola Aupuni ana. Me keia kino Aupuni maopopo, i launa ai oia me na Aupuni Poo apau o ka honua nei, ka hana i hiki ole i kahi mokuaina o Amerika Huipuia ke hana.
Iloko hoi o na hooponopono kuloko ana a keia Kulana Aupuni i loaa ia Hawaii, ua kulaia, hoonaauaoia, hoomaamaaia a hoohanaia kona mau ohua “noho hale” ma na nohona ame na hana e kokua ana i na mea e holomua ai ia, iloko o ka maluhia ame ke kaulike. He Aupuni o Hawaii nei i maa mau ma ka noho ana iloko o na hooponopono ana a nei mea he Kanawai.
Aole ia he Aupuni hanau hou. Aole ia ma kona mau ia o ka ai-waiu ana: aka, ua hala kona mau la ai-waiu, ua hala kona mau la keiki opio, a ua ku oia ma kona mau la kanaka makua. Aka, o keia kulana Aupuni kanaka makua i loaa ia Hawaii, ua kupono ia ke hui me kekahi Aupuni oi loa aku o ke kanaka makua o ke ao nei, i loaa iaia he ikaika hou a he ola hou.
Aka, ua hoea mai la ia hopena maluna o Hawaii Aupuni, a nolaila, o ka mea nui o kakou e noonoo nui ai, heaha ia ke kulana Aupuni e loaa ana i ke Aupuni o Hawaii i lilo i panalaau no Amerika Huipuia i keia wa?
Ke huli kakou a nana aku ma na hooponopono Aupuni ana o Amerika Huipuia, kahi a Hawaii i lilo aku nei i hoa pili paa, e ike ana kakou, he Aupuni ia i ku ma na anuu eha, ka mua: ke Aupuni Panalaau Kanawai kumu ole (unorganized territory); ka lua: ke Aupuni Panalaau Kanawai kumu (organized territory); ke kolu: ke Aupuni Mokuaina (State); a o, ka ha: he Aupuni Huiia (Federal Government).
I ka hoohalike ana i ko Hawaii nei kulana Aupuni i loaa mua iaia, e ikeia ana, ua kupono maoli o Hawaii e ku ma ke kulana Aupuni Mokuaina maoli (State) i mea e loaa ai iaia ka pono o ke Aupuni Huiia, iloko o na kukakuka ana no na pono lahui a Aupuni hoi iloko o ka Ahaolelo Nui (Congress). O ke kulana Aupuni Panalaau i loaa he Kanawai kumu (organized territory), aole ia o ke kulana Aupuni kupono no Hawaii nei, ina nae e moekahi ana ka manao ame ka makemake o ka lahui oiwi o ka aina e komo a e noho ma ka poai nohona Aupuni o Amerika. Aka, o ua Aupuni Panalaau Kanawai kumu la, he Aupuni kupono loa ia no Hawaii nei i keia wa, oiai e kiwala-o ana na noonoo ame na maau ana o na makemake kalai Aupuni o na kanaka oiwi o ka aina nei, elike me ia i ike maopopo ia iho nei mawaena o na kanaka Hawaii, ma ka lakou mau palapala hoopii imua o ke Komisina Hooponopono Kanawai. He mea pono ke hoolakalakaia keia mau manao ahiu a kiwala-o o kekahi mahele nui o ka lahui Hawaii, e moeuhane mau nei e hoihoiia mai ana no ke Aupuni “Alii.” He mea pono ke pepehiia keia manao kuhihewa iloko o ke kanaka Roialiti a lilo i mea ola ole. He mea pono i ke kanaka Roialiti ke ike iho me ka moakaka lea, ua alakai hewa ia oia e na Hui Roialiti ame na Nupepa Roialiti, a e mihi welenia oia i kona hoolohe ole ana ame ka manaoio ole ana i na a’o ana, hoakaka ana, wehewehe ana a alakai maikai ana, me ka hoomanawanui a ke Kuokoa, ame na Repubalika Hawaii apau e kakoo ana i ko Hawaii kupono e hui me Amerika Huipuia. Ina no e loaa ole ka pono koho balota i ua poe Roialiti la i keia wa, Pono Loa. Aka, o ka Ahaolelo Nui wale no o Amerika Huipuia ka mea i kuleana ma keia ninau.
Ma ka manawa hoi e mokala ae ai ka paakiki o na Roialiti e ike iho, ua kuhihewa ko lakou mau noonoo ana, a i ole, ua hoopaakiki wale iho no mamuli o ka inaina pilikino, a mihi paha no ia kuhihewa a hewa maoli paha, a kulou me ka haahaa imua o ke Aupuni i kukuluia e na hoaloha o ke Aupuni hou o Hawaii, oia ka wa kupono loa e pahola aku ai i ka lokomaikai. Nolaila, i ko makou kamailio ana ma keia manao, me ka huipu ana me keia mau alakai i hoikeia ae la, ke olelo nei makou penei:
Aole pono e ku o Hawaii ma ke kulana Aupuni e hoihoi ana i kona hooponopono ana iloko o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia, elike me ka Apana Aina o Columebia.
Aole pono e hooponopoia o Hawaii e kekahi papa komisina hoomalu, e like la me Samoa.
Aole no e pono e hoomaluia a e hooponoponoia o Hawaii elike me na panalaau Beritania ma Inia.
Aole e pono e loaa akea ka pono koho balota i ka lahui Hawaii apau, ma ka hookuu lauia ana mai o a o; aka, e alakaiia a e hooponoponia keia pono ma ke ano no elike me ko keia wa e nee nei. O ka mea ae ma ka hoohiki ana, o ke Aupuni Panalaau o Hawaii (The Territory of Hawaii) oia ke Aupuni mana, a e malama oia i kona kanawai kumu, a kumukanawai paha, me kona mau kanawai, oia ka mea e loaa ka mana koho balota. E hoohiki na wahine Hawaii apau, e kakoo i keia Aupuni, oiai, he poe ohua oiwi lakou noloko o ke kino Aupuni o ke Aupuni Panalaau o Hawaii.
E loaa ia Hawaii ke kulana Aupuni Mokuaina, [@ text missing: newspaper has a horizontal crease across all columns @] mamua o ke kulana Aupuni Teritori o ke ana kiekie loa ma Amerika Huipuia.
Mamuli o keia mau manao ke ku nei ke Kuokoa a alakai aku i kana mau kalai manao ana a hiki i ke ko ana o lakou apau, a o kekahi paha o ia mau manao.
Auhea ke Aloha Aina Oiaio?
Auhea ke Aloha Lahui Oiaio?
Auhea ke Aloha Alii Oiaio?
O na Roialiti anei; o na Repubalika anei?
Ke hoomanao nei makoku me ka poina ole, iloko o na la e paonioni ana na hakoko ana a na aoao kalai Aupuni elua, mawaena o kakou nei, na Repubalika Hawaii ame na Roialiti Hawaii, e kaena mau ana na Roialiti Hawaii, e kaena mau ana na Roialiti i ko lakou aloha aina oiaio, ko lakou alaoha lahui oiaio ame ko lakou aloha Alii oiaio. Ma na ano o ka olelo ana apau, he oiaio ko lakou aloha i ka aina, ka lahui ame ka Alii, a e kuahaua ana lakou, mai oa o, o ka aina, mai ka paa iluna a ka paa ilalo, mai ka hookui a ka halawai, mai ka akau a ka hema, mai ka hikina a ke komohana, he poe kauwa makawela na Repubalika Hawaii, he poe kipi, he poe aloha Alii ole, he poe holehole iwi, he poe lapuwale, he poe ino, kumakaia i ka lahui a i ka aina. Nana aku ia la “Uuina lua na wai o Namolokama.” A pehea la na Repubalika Hawaii? Eia: Ua uumi malie lakou i ko lakou aloha aina oiaio iloko o ko lakou mau umauma ponoi iho, ua kaohi malie lakou i ko lakou aloha lahui, iloko o ko lakou mau houpo iho; a o ko lakou aloha i na alii @anau o ka aina, ua pulama makamae no lakou ia mea iloko o ko lakou mau puuwai. Ua nee lakou imua ma ke kahua o ka hakoko ame ka paio ana, e hoomanawanui ana i ka eha o na pepeiao i na pehi unu ana a na olelo hoino a na Roialiti ia lakou. Nee no a nee aku no, a nee loa aku la no lakou imua, me ka huki ana i ke Aupuni o Hawaii, ma ke kaula o ka manao lokahi, a hui io aku la me Amerika Huipuia, alaila, hoomaha iho la lakou, hookuu iki ka luhi, kau no i ke oioina, kamau wahi okana ai, hoomaona iki ae la i na kili oopu wai huihui, paa ka houpo, maha a kuu ka nae. Alaila, ua pae i ka aina, na kilou paa ka makau kaulana o Manaiakalani, paa o Amerika ame Hawaii, a huhui ae la laua i hookahi omau ana: alaila, ulu ae la ka ninau mawaena o na Roialiti Hawaii:
Heaha ka kakou hana? Laulaha like ae la keia ninau mawaena o na aoao elua––na Repubalika ame na Roialiti. A o keia ninau auanei ka ninau nana e hoike mai i kahi i ku ai o ke Aloha Aina Oiaio, ke Aloha Lahui Oiaio ame ke Aloha Alii Oiaio.
Ano, i ka wa i ku mai nei o Amerika Huipuia ke Aupuni a na Repubalika Hawaii omau aku ai ia Hawaii Aupuni a paa, ma ke kulana hooponopono i ke kahua maopopo e ku ai ka halau hale Aupuni hou o Hawaii, ia wa i ku ae ai na poai kalaiaina elua o loko nei o ka aina, oia hoi, na Repubalika Hawaii ame na Roialiti Hawaii, a hoike aku la i ko laua mau makemake pili Aupuni imua o ke Komisina a Amerika i hoonoho mai ai i Hawaii nei.
Hoike aku la na Repubalika Hawaii imua o na Komisina i keia mau kumu noi:
1. E loaa ke Aupuni hooponopono kuloko ponoi no Hawaii nei, ma ke ano Teritori.
2. E loaa ka Pono Koho Balota i na kanaka Hawaii.
3. E nookiia ka Hoopae Limahana.
4. E hoonoaia na kai lawaia mai Hawaii a Kauai.
5. E kau hou ia “Kuu Hae Aloha,” oia hoi ka Hae Hawaii, ma ke ano he hoailona no ke Aupuni Kuloko o Hawaii.
6. E uku hoomauia na ’Lii o Hawaii, oia ka Moiwahine (i pau) Liliuokalani, ke Kamaliiwahine Victoria Kaiulani ame ka Moiwahine Kanemake Kapiolani.
Aia maloko o na noi a na Repubalike [ as printed ], loaa keia mau kulana ekolu: Aloha aina, aloha lahui, a aloha Alii.
Ma na memoriala hoi a ka Hui Aloha Aina––kane ame wahine––e ikeia ana ma ka na wahine palapala memoriala elike me ka makou e hoopuka aku nei ma ko makou pepa o keia la, mahope iho o ka nuku ame ka hoino ana aku aoia palapala i ke Aupuni o Amerika no ka hao wale, pakaha wale, a aihue maopopo, me ke noi ana e hoihoi mai ke Aupuni o Amerika na ka lahui koho balota o Hawaii nei e koho no lakou iho i ke ano o ke Aupuni i ku i ko lakou makemake, ua nonoi aku la lakou e haawi mai o Amerika Huipuia i na pono piha o ka noho kupa Amerika ana i na makuakane, na kaikunane ame na kane a lakou. Aole wahi noi a lakou no “Kuu Hae Aloha” Hamau ka leo. Aole wahi noi mau uku hoomau no na Alii a kakou. Aole noi e hoonoaia na kai lawaia apau i pono no ka lahui. Aole noi e hoopau i ka Hoopae Limahana. Aole i ka mua, aole i ka lua, aole no i ke kolu, aole no i ka ha. Ma ke koho balota, ua like a like me ka na Repubalika Hawaii. Ma ka pono io maoli o na ’Lii, ka mea i hoinoia ai na Repubalika Hawaii, he poe kumakaia alii, a ho@ iwi o na alii, aole a na Roialiti [@ text missing: newspaper has a horizontal crease across all columns @] noi ilaila, a na Repubalika Hawaii wale no ko laila. Nolaila, Owai ke aloha Alii oiaio? O na Roaliti anei i aloha i na ’Lii ma ka lehelehe wale no, a o na Republika Hawaii paha i hoike i ko lakou aloha oiaio ma ka lakou hana?
Ina hoolohe mai ka Ahaolelo o Amerika Huiia i ke noi o na lede Roialiti, e haawi mai i ka Pono Koho Balota elike me ka lakou i nonoi aku ai, elike nohoi me ka na Repubalika Hawaii i nonoi aku ai, a olelo mai o Amerika ma o ka Ahaolelo la, no ko oukou noi ole ana mai e na lede Roialiti o Hawaii e loaa ona uku hoomau no na Alii a oukou, elike me ke noi a na Repubalika Hawaii i noi mai nei, nolaila, ke hooholoia nei, e nele na Alii o oukou i na uku hoomau. Pehea iho la ia? Pono anei ia? Aole. Hewa anei na Repubalika no ke noi ana e loaa na uku hoomau i na ’lii, a hooleia mai la no ke noi ole ana ’ku o na Roialiti? Aole.
E HOOPAU KE KUHIHEWA.
Mawaena o na manao lehulehu loa a Senatoa S. M. Cullom i hoike mai ai imua o kekahi mea kakau o ka nupepa Advertiser, mamua ae o ka haalele ana iho o na hoa Amerika o ke Komisina ia Hawaii nei, ma kela pule aku nei, ua hoike mai la oia i keia manao:
“Ua loaa mai i ke Komisina, ma ke ano kue i ka rula, he memoriala e nonoi ana e hoihoi hou ia mai ke Aupuni Monakia. Ua lawe mai makou i keia mau mea no ka nana wale ana no, a ua waihoia aku ia mau mea i ke kakauolelo. E hoike aku oe imua o na kanaka, aole loa e hoala hou ia mai ana ia mau palapala, nokamea, aole i ike ke Komisina he kuleana ko lakou e noonoo ai i na kumuhana i hoikeia maloko o na memoriala o kela ano. Ua hoea mai makou i Honolulu nei malalo o kekahi olelo hooholo hui e hoohui ana i keia mau mokupuni me Amerika Huipuia, no ka noonoo ana i na kanawai kupono no na Aupuni elua, aole he ninau hoihoi Aupuni Moi kekahi e noonoo ia e makou. O ka ninau Hoohui Aupuni (aina) he ninau ia i ku ana vbkqj cmfwyp vbkqj vbkq [ as printed! ] loaa kona haina, a e mau aku ana ke ku ana oia ninau ma ke ano he ninau ia na loaa kona haina. O ke kiola koke ana aku o na kanaka i na noonoo ana mailoko aku o ko lakou mau manao, no nei mea he hoihoi Aupuni Moi, he mea ia no lakou e pono ai, oiai aohe e loli ae ana ke kulana i hoopaaia i keia wa.”
E hoolohe ana anei na Roialiti e hoopaakiki naaupo nei i keia wa i keia leo ao? Owai la ka oi aku o ka ike, o ke Komisina paha i hele mai ia ma ka aoao o ka olelo hooholo hui nana i nakiikii a haukoa paa ia Hawaii me Amerika Huipuia, mamuli o ka Mana Kaukanawai e Amerika Huipuia a i oio ia, o na Roialiti paha e hale aku ana e hooku’i naaupo me kela olelo hooholo hui?
I KA LAHUI HAWAII.
Mr. Lunahooponopono.––
Aloha:––Ano ua hiki mai ka wa a kakou e ku ai a hui me ka lokahi, e hana a e hooholo imua ma na hana apau e loaa ai ia kakou ke kulana holomua, ma ke ano kalaiaina pili aupuni, a ia wa hookahi e hoao ai kakou e hooholomua ia kakou iho ma ke ano kalaiaina imi waiwai.
I ka nana ana i ko kakou kulana ma na mea elua i hoakakaia maluna ae, he hiki no ke ikeia, eia kakou (ka lahui Hawaii) ma ka huelo loa iloko o ko kakou aina ponoi ma ka mea pili i ke kalai waiwai: a ina no e hoomau aku ana kakou ma ia alahele hookahi no na makahiki pokole i koe, alaila, aohe wa e loaa ai ia kakou na manaolana no ka holo imua ma ke ano kalaiaina pili aupuni a ano kalaiaina pili waiwai paha.
Nolaila, ke manaolana nei makou, ua hiki mai ka wa me ke kali hou ole aku e ku ai ka Lahui Hawaii holookoa a hui pu me ka lokahi a paio no ko kakou mau pono ma ke kalaiaina pili aupuni a kalaiaina waiwai.
I na makahiki aneane eono i hala ae nei a kakou (ka lahui Hawaii) i paio ai me ke kue aku a paio mai ma na ano kalaiaina pili aupuni like ole, ua ikeia o ka hope i loaa mai oia ko kakou mahae ana ma ke kulana kalaiaina pili aupuni a he kumu hoonawaliwali hoi ia ia kakou: a ia wa hookahi, ua nele pu kakou i na pono ma ke ano kalaiaina imi waiwai.
O ka olelo kaulana loa ma Amerika, i ka wa i kukuluia ai kela Repubalika Mana Nui o Amerika Huipuia, oia no keia: “A lokahi kakou lanakila, mahae kakou haule.” Pela no makou e olelo nei i keia la no kakou (ka lahui Hawaii):––A lokahi ka lahui Hawaii, lanakila: a mahae kakou, haule loa.
Nolaila, o ka makou e kau leo aku nei, me ke aloha, e lokahi kakou, a e hoopau i na kuee: o na kuee o na wa i hala, ua pau ia; o ko kakou mau kulana kalaiaina like ole o na wa i hala, ua pau ia; aka, i keia wa he mea pono i ka lahui Hawaii e kuilima pu a e kuka pu a noonoo no na mea a pau e loaa ai ia kakou na pono holomua ma ke ano kalaiaina pili aupuni a kalaiaina pili aupuni a kalaiaina imi waiwai. Oiai, i ko makou manaoio, he mea ole no ke kalaiaina pili aupuni ke ole ke kalaiaina imi waiwai; nokamea, “he mana ke dala.”
Nolaila, ke noi nui nei makou i na kanaka Hawaii [@ text missing: newspaper has a horizontal crease across all columns @] a hui pu mai me ka lokahi e alakai ma na ano a pau e hoolokahiia ai ka manao o ka lahui Hawaii; nokamea, ma ko makou manaoio oia wale no ke ala o ko kakou holomua ma na ano kalaiaina a pau.
Mamuli no oia ala e holomua nei na haole, na Pake ame na Iapana iloko o ka aina; a heaha ka mea e hiki ole ai i ka lahui Hawaii ke hana pela? Ke noi pu nei makou i na elemakule o ka Hui Kalaiaina e hoopau ae i ko lakou mau manao kue i na opio o na wa i hala, a e hui pu mai ma na ano a pau no ko kakou mau pono holomua, oiai, he au hou keia e he mea pono e ae mai na elemakule i na alakai ana a na poe o ke au hou. Ina aole pela, alaila, he mea pono no e kuuiia ka popilikia o ka lahui Hawaii maluna o lakou elemakule.
Ke noi pu nei makou i na makuahine Hawaii, e ku pu mai a e kokua ia makou ma ka hoao ana e hooholo imua i mea e holopono ai keia kukulu manao.
Ua konoia makou e kalahea aku i ka nui manu o kakou, oiai, he au hou keia, a pela kakou e hoano e ai i ke ano o kakou mau manao, mau hana, mau kalai aupuni ana, ina e manao ana, ina e manao ana kakou e ilio i mana iloko o ko kakou one hanau; a pela auanei e lilo ai kakou i mea mahaloia, a e loaa ana hoi i kela ame keia pakahi he nohona ulakolako i like ole me ka nohona a na ia i kaa hope ae. E hoomanao mau o ka hoopaakiki, ka nuha ame ka hoole manao ino i na mea maikai e waihoia aku ana imua o oukou, he mea la e loaa ole ai ka pono kelakela i keia ame keia o kakou, aka, o ke kapae i na manao oia ano a e olelo iho,––ma ka lokahi e lanakila ai, ma ka nuha ame ka hoopaakiki e poino ai.
Nolaila, e ke kanaka Hawaii, he aloha anei oe ia oe iho? He aloha io anei oe i kou ohana? Ina pela, o kou hui lokahi mai ma na hana e pono ai kou kulana noho pili aupuni ana, a o ka oi aku hoi o ka mea e pili ana i ka nohona hookuonoonoo ana ame ka lako, oia kau hana aloha ia oe iho, a pela hoi i kou ohana.
Ke kalahea aku nei makou ia oe, ia iala, ia lakou ia aku, a i ka lahui Hawaii holookoa mai Hawaii a Kauai, e hui lokahi kakou ma ka noonoo pu ana a lawelawe pu ana ma na hana kalaiaina pili aupuni o ko kakou aina nei; a pela hoi me ka hapai pu ana
ma na hana kalai waiwai e loaa ai ka nohona kuonoono [ as printed ] ia kakou oiwi Hawaii.
Nolaila, ke konoia aku nei na mea apau ina paha he mau aa-koko Hawaii kahi iloko o ko lakou mau oiwi, e hahai a e hooko i mea e ko ai na manao o keia kuk@ manao i hoikeia ae la maluna.
O makou na me ka ha@, no ka pono, ka pomaikai, ame ka holomua o ko makou lahui i alohaia.
William C. Aohi, C. L. Hopkins, J. @. Kaulakou, J. M. Poepoe, J. K. Kahookano, E. S. Timoteo, Honolulu; J. K. Nahale, Kona, Hawaii; J. H. Waipuilani, Kau; T. K. T. Amalu; Kona; Chas. H. Pulaa, Kohala; John T. Baker, Hilo; John W. Kaina, Wailuku, Maui; W. P. Hala, Hana; S. W. Kaai, Hana; D. H. Kahaulelio, Lahaina; F. Pahia, Koolaupoko, Oahu; J. A. Akina, Waimea, Kauai; J. Kakina, Hanalei; S. K. Kaeo, Lihue; A. P. Paehaole, Halawa, Molokai.
Sepatemaba 24, 1898.
KA PALAPALA NONOI A NA WAHINE OIWI O KA HUI ALOHA AINA.
E ike ana ko makou poe heluhelu mahope ae nei i ka Palapala Nonoi a na “Wahine Oiwi” o ka Hui Aloha Aina i waiho aku ai imua o ke Komisina Hooponopono Kanawai no ke Aupuni Hou o Hawaii:
MEMORIALA.
I ka Peresidena, ka Ahaolelo ame ka Lahuikanaka o Amerika Huipuia:
O makou, o na luna ame na elele o ka Ahahui i kapaia o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine Hawaii, i kukuluia iloko o 1893, no lakou hoi ka heluna o iwakalua tausani wahine Hawaii i hoopaa pono ia, ke waiho haahaa aku nei ma keia i na hoike mahope iho, penei:
Mamuli hoi o ka hookahulihiaia ana o ke Aupuni Kumukanawai Lahui a i aloha nui loa ia hoi o Hawaii nei iloko o Ianuari, 1893, ma o ke komo keakea ia ana mai me na lako kaua ame ke kokua malu ana me ka pono ole a ke Kuhina Noho o Amerika Huipuia o ia wa, ka Mea Mahaloia J. L. Stevens, malalo o ka malu o na puaiikoa i hooleleia mai ka mokukaua Amerika Bosetona, a mai ko ole no hoi keia hookahulihia ana ina no aole no nei hana a ko Amerika Huipuia mau luna oihana, nolaila, o ke Aupuni nana i hapai ae ia aia kipi ana, a i kapa iho hoi iaia iho ma o na poe hoomalu ia i koho iho no ia lakou iho o ka Repubalika Hawaii, ua kue kanawai kaokoa loa a ua kuleana ole hoi e ku ma ka aoao o ka Lahuikanaka o ke Aupuni Hawaii, eia nae hoi, no kekahi hapa uuku mailuilu haalele loa wale no o na haole. Aole na poe koho ku i ke kanawai o ke Aupuni i hoonele ino a aloha ole ia mai m@ ko lakou mau pono kumukanawai i ike iki aku i ke Aupuni o ka Republika Hawaii a ua hoomana ole aku hoi ia Aupuni e kukai aku no kahi hoohui ana me kah@ mana kuwaho. Nolaila hoi, o ke [@ text missing: newspaper was apparently torn and patched here @] hui i waihoia aku i ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, o ka hana ia @ kahi poe kakaikahi wale no i koho iho ia lakou iho a ua hoike ole hoi ia i ka manao o ka Lahui Hawaii, i ake hoi a ke ake nei no i ka hoomauia o ko lakou aina ma ke ano he Aupuni Kuokoa.
Mamuli hoi o keia mau kumu oiaio ae la maluna, ua hoomaopopo iho makou ua epaia na lala o ka Ahaolelo o Amerika Huipuia e na hoike epa oiaio ole ame na lawe olelo kue kanawai maopopo loa, a nolaila hoi, na hana mai la i kahi hewa ino loa e kue ana i kahi Aupuni i nele me kahi kokua ana, e noonoo ana nohoi i ke kumu maopopo o ka hoohuiaina i manaoia ai, he hana ia o ka hookaumaha ame ka powa, i ano like loa hoi me ka lawe ana aku i ka waiwai i aihueia, a mamuli hoi o ia e kauholaia aku ai paha hoi me ka ike ole ae i kahi kiko mau loa maluna o ka hanohano ame ka hiwahiwa o Amerika:
Nolaila, o makou, o na poe no lakou na inoa malalo iho, ke noi a ke kue nei me ka haahaa loa, eia nae, me ke kuio maopopo loa no, i ka hoohui ana mai i ko makou nei @ine e like me ia i manaoaia ai. Ke ake nei makou e uwalo aku i ka Ahaolelo o Amerika Huipuia a i ka hanohano, ke kaulike ame ke ano hoaloha o ka Lahui Amerika mai o a o, a ke noi aku nei me ka haahaa loa: Akahi. E waihoia mai ka ninau Hoohuiaina i kahi koho balota akea ana o na poe koho balota kupono a pau i ku i ke kanawai, e like hoi me ia e mau ana malalo o ko makou Aupuni Lahui ponoi. Alua, ina hoi e kue ana keia koho balota akea ana i ka Hoohuiaina, e aeia ka Lahuikanaka o ke Aupuni Hawaii e wae, ma o na ano ia i ku i ke kumukanawai, i ko lakou ano Aupuni kuokoa lahui ponoi malalo o ka hoomalu oluolu ana mai a Amerika Huipuia.
Eia nae hoi, ke kukalaia mai keia hoohuiaina hewa loa ua hiki ole ke hoololila ae, me kahi ui ole ia mai ka Lahui, alaila, o makou, o na wahine o ko Hawaii Paeaina, ke nonoi haahaa a kupaa loa aku nei i ka Lahuikanaka o Amerika Huipuia, no lakou hoi ke Aupuni i lawelaweia no ka Lahui a e ka Lahui, oia hoi, ma na kanawai hoi e hanaia mai ana no ko makou aina e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, o haawiia mai na pono piha o ka noho kupa Amerika ana i na Makuakane, na Kaikunane ame na Kane a Makou. A ke manaolana aku nei hoi makou aole ka makee hanohano Amerika e ae ana e hooliloia ka mamo lahui a na Misionari Amerika i hoonaauao ho- [ page ends here… ]