Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 4, 27 January 1899 — Page 3

Page PDF (1.54 MB)

This text was transcribed by:  Alika Olsen
This work is dedicated to:  Classmate/friend Clifford Rodrigues

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO KUPAIANAHA

NO

Ka Moku Mamahao

KA MALOLO.

(The Flying Fish.)

 

            Lele i ka Poiuiu o ka Lewa-Oni i ka Papaku o ka Moana-Hapapa i ka Ili o ka Honua-Hoea i ka Welau Akau-Ike i ke Kulanakauhale Kahiko o Opira-Haaheo ma na Mauna Himalaia.

 

Kakauia e Henry Collingwood, a unuhiia e Hooulumahiehie no ke "Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii."

MOKUNA III.

Ka Malolo.

 

            Mahope iho o ka paa ana o ua moku la, elike me ka mea i hoikeia ma ka mokuna i hala ae nei, ua hoike aku la ka Porofesa imua o kona haku, oia hoi o Sir Reginald Elphinstone.  He Poaono ia la a laua i kamailio pu ai, a ma ka la Sabati ae, ua hele like aku la laua e makaikai i ua moku la.

            I ka ike ana o Sir Reginald i ka mea kino i hoohuaia mai e ka noeau kupaianaha i hoholo poai ae iloko o ka puniu poo o ka Porofesa, ao e i kana mai kona kahaha ame ka piha pahaohao.  Ua lilo iho la ka Porofesa e ku ana imua ona, me na hiona hauoli apau e mohala ana maluna iho ona, i mea nana e nana aku ai me na onohi maka pahaohao.  A ia laua hoi e hele makaikai ana malalo ae o ua moku nei, mai mua mai a hoea i hope, e hookani mau ana ua Haku Elphinstone nei i ka leo mahalo, no ka nui o ka naauao ame ke akamai o ka hanaia ana.

            A la laua i hele ai i hope, a hoi mai la laua a mawaena ponoi o ka hapalua like o ka loa o ua moku la, kahi e ku ana he alapii a hoea i kekahi puka e hamama mai ana maluna o ua moku la.  Maanei ku iho la laua, a ia wa i huli mai ai o Sir Elphinstone a pane mai la imua o ka Porofesa:

            "E Mr. Porofesa, ke ike nei au i ka mea kino i omo i ka nui o kou naauao a pela pu hoi me ka nui o na dala Pelekane mai a'u aku.  He oiaio, ua hooko io ia paha ka moeuhane i moe mau ia ai e oe no na makahiki he lehulehu loa i hala ae nei, aka, e ninau aku au ia oe, pehea la oe i manao ai e hiki ana i keia mea kino nui launa ole mai ke lele iloko o ka lewa.  Ma ko'u manaoio maoli, aole loa he mana ma keia ili honua e hiki ana ke hoohele ae i keia mea kino a laua hele oia iloko o ka lewa elike me kau i moeuhane ai, e Mr. Porofesa.  O kekahi nohoi, ina e hiki ana keia pauku olinolino a hinuhinu lielie ke hoolana ia maluna o ka ili o ka wai, alaila, me ka hana nui loa nohoi e hiki ai ke hooneeia aku a hoea i kahakai."

            Me ka mino aka ana, aia hoi, pane mai la ka Porofesa:

            "Mai hookanaluaia kou manao no ka hiki ole ana o keia mea kino nui ke lele iloko o ka lewa.  E kali hoomanawanui oe, a hiki mai ka wa pono e hookoia ai ka hana e hoopau ae i kou manao kanalua.  Maanei e hai aku no au ia oe.  E hiki ana i keia mea kino, ke lele eliki me ka manu e nohoalii ana maluna o na Kanawai o ka ea; ke luu iloko o ka opu lipolipo o ka moana elike me ka i'a e alii ana maluna o na loina ame na kanawai o ke kai; a ke hana hoi maluna o ke kai, elike me ka moku laau a hao hoi.  O ka mea mua a kaua e noonoo ai i keia wa, oia ke kahea ana inoa nona, a ke manao nei au, aohe inoa kupono ana e haaheo ai, hookahi wale iho no, oia keia, ka Malolo (The Flying fish) kona inoa.  A o ke kumu o ko'u manao ana he inoa kupono ia nona, mamuli ia o ka hiki ana ia mea he malolo ke lele iloko o ka lewa, ke pakika iluna o ka ilikai a ke luu iloko o ka moana."

            "He inoa kupono io no ia no keia pauku laau hinuhinu a kou noeau i hana ai," wahi a Sir Elphinstone i pane hoomakeaka ae ai.

            Nolaila, kaheaia iho la ua moku lele nei o "Ka Malolo."

            "Alaila, huli mai la ka Porofesa a kamailio mai la ia Sir Reginald:

            "Ua ike oe ia waho nei o ke kino o Ka Malolo, e pii kaua ma keia alapii, a hoea iluna.  E hele makaikai aku kaua i na wahi apau o loko ona, a e ike hoi oe i na mea i hanaia nona, a ke manaoio nei au, aole kekahi mea i koe ia'u, ma ke ano he mea ia e pono ai ia."

            "Aka, pane hou aku la o Sir Elphinstone imua o ka Porofesa:

            "Aole au i poina iki i kau kamailio ana mai ia makou mamua no ka mea e pili ana i na mokuahi hao o ka moana Atelanika; aka, ma ka'u hoomaopopo ua oi loa aku ka nui o keia moku lele mamua o ka moku helu ekahi o lakou.  Pehea la ko ia nei nui?"

            "He 600 kapuai ko ia nei loihi, a he 60 kapuai ke anawaena o kona poai poepoe, ma kahi hu'a-ke o kona kino," wahi a ka Porofesa.

            "Alaila, e Mr. Porofesa, ke aa nei no anei oe e hai mai ia'u e hiki ana i keia pilikua ke lele iloko o ka lewa?"

            "Ae; ke hai aku nei au ia oe, elike nohoi me ka'u i hai mua aku nei ia oe, iloko o keia moku e hiki ai ia oe, i ka po o keia la Sabati ae ke lele aku iloko o keia lewa maluna ae o ko kaua mau poo, a pii aku oe ma ia moana kai lewa a hoea i ke kiekie i hiki ole i kahi mea kino lele e ae ke pii aku; a mahope iho oia, ua hiki no ia oe ke hoi mai ilalo nei a luu iloko o ka moana o ke Kowa o Beritania nei a hiamoe maloko o kona opu."

            Maanei pii aku la laua ma ke alapii a hiki i ko laua hoea ana ma kekahi wahi puka e hamama ana maluna pono iho o ka hokua o ua Malolo kupaianaha nei.  Malaila komo iho la kaua iloko o ka moku.  Ma keia wahi aku, iho aku la laua ilalo a hoea i ka papa oneki mua.  A maanei i ike ae ai ua Haku Elphinstone nei i ka nani lua ole o na mea i hanaia ma ia oneki, elike me na mea i ikeia aku e kona mau maka.

            Ma keia wahi hoi, kamailio mai la ka Porofesa:

            "Aole paha e loihi loa ka'u hoakaka ana aku ia oe no kekahi mau mea i ikeia aku ana e kaua ma na wahi a pau a kaua e hele aku ai.

            "Ke ike aku la oe i kela mau aniani poepoe e kakau mai la ma ka aoao o ka moku, a maluna nohoi o kaua ae nei, ua hiki no ia oe ke ike iho he mau puka aniani hoomalamalama ia no ka moku nei.  Aole hoi oia wale no, aka, i mau wahi ia e hiki ai ia oe, ame a'u ame ko kaua mau hoa ke ike aku i na mea e maalo ae ana mawaho nei o ka moku ma ko kakou wa iloko o ka opu o ka hohonu, maloko paha o ka lewa a maluna paha o ka moana."

            Alaila, mai keia wahi aku hele aku la laua a hoea ma kekahi wahi i paniia iho e kekahi pani poepoe.  Malaila, olelo mai la ua Porofesa nei:

            "O keia ka puka no ka hookuu ana i ka heleluma ma na wahi apau a kaua e makemake ai e hoopaa iaia.    

            "O kela pani hoi e paa mai la" –he wahi ia ma ka aoao akau o ka moku- "he wahi ia no ka puka e hiki ai ia kaua ke hemo mailoko aku nei o ka moku a hoea i waho, i kela ame keia wa a kaua e makemake ai, ma ka wa hoi a ka moku e hekau ana maluna o ka papaku o ka moana."

            "Pehea?" wahi a ka Haku Elphinstone i huli ae ai a ninau aku la i ka Porofesa, me ka hoomau ana aku nohoi, "E manao ana anei oe, e Mr. Porofesa, e hiki ana ia kaua ke haalele iho i ka moku nei, ma kona wa e ili iho ai maluna o ka papaku o ka moana, a hele aku iloko o ke kai, elike me kaua e hele ana maluna o ka honua paa nei?"

            "Pela no," wahi a ka Porofesa i pane mai ai me ka mino aka ana iho.  "Me he mea la o ko kaua hele ana aku iloko o ka opu lipolipo o ka moana, a pela nohoi me ko kaua mau hoahele, ke hehi kakou i ka papaku o ka moana, he huakai hele kamahao loa ia e ikeia ana e kakou."

            Pela ka hele hoomakaikai ana o ua Porofesa nei i ka Haku Elphinstone ma na wahi ano nui apau o ka moku, aka, o na mea ano nui nae, he mea pono no ke ikeia ma keia wahi o ka moolelo. 

            I ko laua pii hou ana mai a hoea i ka oneki mua a laua i ku mua ai, ua hele iki aku la laua i hope o ka moku, a i ko laua hoea ana ma kekahi wahi e waiho ae ana he pani me ke apo poepoe ku iho la laua ma ia wahi, alaila, huli mai la ka Porofesa a kama lio mai la ia Elphinstone:

            "Oiai, aole o ka poai lewa wale no ka kakou wahi e lele aku ai, a o ka opu wale nohli o ka moana ko kakou wahi e lana ai, aka, e lana ana no kakou maluna o ka ili o ke kai, nolaila, ua hoomakaukau au i mau waapa no kakou.  A eia kekahi o keia mau waapa."

            I kela wa, kulou iho la ua Porofesa nei ilalo, lalau iho la i ka rina poepoe o ke pani e waiho ae ana malalo a wili ae la a huki mai la.  Ua hemo mai la ua pani nei, a ike aku la o Elphinstone i kekahi keena pouli malalo.  Hookuu iho la ka Porofesa i ke pani ana i wehe mai ai maluna o ka papa hele, a kulou iho la ia ilalo ma kahi o ka lua i hamama ae ai.  Lalau iho la ia i kekahi ku-au e ku ae ana malalo pono ae o ka papa oneki, alaila, huki mai la ia i ua ku-au la a ku pololei iluna.  Ma ia wa hookahi nohoi i hoholo aku ai kekahi aoao o ka papa oneki a laua e ku ana, aneane elua kapuai ma ka akau ae o kahi a ke kuau i pii ae ai a ku.  A ma ia wa nohoi i pii mai ai he elua mau kewe hoopaa waapa mai lalo ma a ku ana iluna, a, aia hoi ma ko laua mau aoao, i hapai ia mai ai kekahi waapa.

            Ma ia wa, kulai ae la ua Porofesa la i kekahi kuau hou e pili kokoke ana me ke kuau nana i hoopii mai i ka waapa iluna, aia hoi, he lohe ana ka ka Haku Elphinstone i kekahi nakeke pahee maikai, a o ka hamama mai la no ia o ka aoao o ka moku e ku pono mai ana i kahi a ka waapa e lewalewa ana, a ma ia wa hookahi no hoi, ua hina aku la na kewe iwaho ma ua puka la, a lewa ana ka waapa i waho me ka pilikia ole, a me ka pili ole mai nohoi i ke kino o ka moku.

            Huli ae la o Elphinstone a nana ae la i ka Porofesa me na maka pahaohao, a olelo mai la oia iaia:

            "Ua like maoli keia me kekahi hana mana kupua hoopahaohao loa."

            Aka, ike aku la nae o Elphinstone i kekahi mau ohe aiai loloa malalo ae o ka waapa, a ia wa oia i ninau mai ai i ka Porofesa:

            "Ea, heaha ka hana a kela mau ohe loloa e pili la ma na aoao o ka iwikaele o kela waapa?"

            "O kela na ohe e loaa ai ka nee ana o ka waapa.  E hoomanao oe, ua kapiliia no kela waapa me ka materia a'u i kapa ai he Eteriuma, a nolaila, he mea kino mama loa kela, e waiwai ole ai ka paahana ana a ka huiia mahu maoli.  Nolaila, ma kahi o ka huila hoonee oia ano, ua hookomo aku la au i kela mau ohe.  Ke ike aku la oe, elua mau ohe aia ko laua mau nuku ke huli la i ka ihu o ka waapa, a elua hoi ke huli la ko laua mau nuku i hope o ka waapa.  Aia iluna o ka waapa he wahi enegini pauma wai ikaika loa.  Na keia wahi enegini e omo i ka wai kai a komo ma na nuku o na ohe e huli la ma ka ihu, me ka ikaika loa, a me ia ikaika hookahi nohoi i holo ai keia kai i omoia ae la ma keia mau ohe, a hookuuia aku la ma na ohe e huli la ko laua mau nuku i hope.  Nolaila, mamuli o keia ikaika omo wai-kai o keia pauma, e nee ai keia waapa imua, a ua hiki iaia ke holo i 12 mile i ka hora hookahi, a me he mea la, ua lawa keia holo o ka waapa no kakou e holo ai maluna o ka moana, ma na wa apau a kakou e makemake ai e holo lealea maluna o ka ili-kai.  A ina hoi e makemake ana e holo ho'i hope ka waapa, alaila, ma ka hoololi ana i ke kulana omo wai o kahi enegini, e hiki ai ke hookoia keia holo emi hope ana.  Aia kekahi waapa, elike loa no me keia ma kela aoao o ka moku."

            Alaila, ue hou ae la ka Porofesa i ke kuau hoonee waapa iwaho, aia hoi, hoi hoiu ae la ka pale aoao o ka moku a kona wahi mau, nee mai la na kewe o ka waapa iloko a ko laua kulana mua i pii ae ai mai lalo e; alaila, lalau iho la ka Porofesa i ke kuau mua loa nana i hoopii mai i ka waapa mai lalo mai, a kulai hema ae la, oia ka wa i emi iho ai na kewe ilalo ame ka waapa, a i ka hele ana a kapoo ilalo, ma kahi paha he elua kapuai mai ka iliwai aku o ka papa oneki, oia ka wa i holo hou mai ai ka hapa oneki i hooholo aku ai mamua iho a pili hou ana ma kona wahi mua.  Alaila, pani iho la ka Porofesa i ke pani poepoe ma kahi o ke kuau hoopii waapa.

            Mai keia wahi aku, hele aku la laua i ka hale pailaka.

            A keia pule ae, ikeia na mea aku i koe.           (Aole i pau.)

 

NUHOU O NA AINA E

            Ke hoolaha aku nei no makou i na Nu Hou i loaa mai ia makou mai na Aina E mai.

KA BILA KANAWAI HAWAII.

            WASINETONA, Ian. 11. – I keia auina la i hoea aku ai ke Komite o na Panalaau o loko o ka Hale o na Makaainana, ma ka lokahi ana e waiho aku la he hoike e kokua ana i ka Bila Kanawai Hawaii.  Ua lokahi ka manao o na hoa o ke Komite e waiho aku i ka lakou hoike, aka, ua hookoe nae na hoa Demokara o ua Komite la i ka pono no ka hiki ia lakou e hana i hoike e kue ana i kekahi mau mea o loko o ka Bila Kanawai.  Ua waihoia ka hoomakaukau ana i ka hoike ma ka lima o Lunahoomalu Knox, a e hala ana paha he mau la lehulehu mamua o ka waihoia ana aku o ka hoike ame ka bila kanawai imua o ka Hale.

            O na mea i aelikeia ma ka bila, ua pili no ia i na mea ano nui o ka Bila Kanawai i waihoia mai ai e ke Komisina Hawaii, a i hoololiia hoi i kulike ai me na mea i hoololiia e ke Komite o loko o ka Aha Senate, a pela pu hoi me na mea hou i loaa i ke Komite o ka Hale, ma o ua mea la i noonoo ia iloko o aneane hookahi mahina mamua aku.  O na mea apau i hooholoia e ke Komite o ka Aha Senate ua hooholo loa ia e keia Komite.  Mawaho ae o keia mau hoololi, ua kapae loa ia aku ka Pauku 25 o ka Bila i hoomakaukauia ai e ke Komite Aha Senate.  Ua pili keia Pauku no ka hoopai o ka poe i ku ka hewa iloko o ka Ahaolelo.

            O kekahi hoololi hoi, a he hoololi hoi ia i hana ole ia e ke Komite Aha Senate, oia no ke kapaeia ana aku o ka Pauku 75, e pili ana i ka huli ana ame ka nanaia ana o na Kanawai pili aina o Hawaii nei.  O na mea e loaa ai ka pono koho balota, ka lilo ana i Senate a i Lunamakaainana paha, ua lilo no ia i mea kamailio nui ia e ke Komite, a ua hooholo ke Komite e kapae loa i na ana waiwai a loaa makahiki maluna o ka poe koho lunamakaainana ame ka poe holo lunamakaainana; aka, o ka poe koho i na Senatoa ame na Senatoa nohoi, he mea pono ke loaa he waiwai i hiki aku ka waiwai io i ka $1000, a i ole ia, he laa makahiki o $600.

            O ka hoike a ka hapa uuku o ke Komite e pili ana no ia, no ke kue ana i ke ana waiwai i kauia maluna o ka poe koho balota ame na hoa o ka Aha Senate, a e ue ana nohoi i ka noho ana o na hoa o ka Aha Kiekie a pau ke ola ma ia hana.

            WASINETONA, Ian. 16 – Ma na hiohiona e ikeia aku nei i keia wa, me he mea la, aole paha e lawelaweia ana kahi mea pili i ka Bila Kanawai Hawaii i keia noho ana o ka Ahaolelo, koe wale no ka hooholoia ana e pahola aku i na kanawai dute ame na kanawai aelike hana o Amerika Huipuia nei ma Hawaii.  Ua makaukau keia mau Bila Kanawai no ka noonooia ana e na Komite o ka Aha Senate, oiai hoi, o ka Bila Kanawai oihana dute, ua hooholo loa, ia ia e ka Hale o na Lunamakaainana.  Aole no he kue ia o keia mau bila kanawai, a he mea kanalua ole e lilo ana keia mau kanawai Amerika i mau kanawai no Hawaii, ina nae hoi, aole e hapai koke ia ana ka Bila Kanawai mua.

MAKE O LUNAMAKAAINANA DINGLEY.

            WASINETONA, Ian. 13. – Ua make o Lunamakaainana Dingley ma ka hora 10 a oi o ka po nei.  O keia ke K@a@na o ka Mokuaina o Maine mai ka makahiki 1873 a 1875, a he Lunamakaainana hoi ia iloko o ka Ahaolelo Nui mai ka Apana Koho Balota Elua mai o Maine mai ka makahiki 1881 mai.  Ua hanauia oia ma Durham, Maine, ma ka la 15 o Feberuari, 1832.  I ka 17 o kona mau makahiki, a'o kula oia ma kekahi wahi o Kina ka inoa, aneane 14 mue mai kona wahi noho aku, a hoomau no oia i ka oihana a'o kula, oiai nohoi ia e huli naauao ana i hiki ai iaia ke komo i ke kulanui.  Ua komo oia ma ke Kulanui o Waterville ame ke Kulanui o Dartmouth.  Mai ka makahiki 1855-56, ua huli nui oia i ka ike kanawai, a ua lilo oia i loio.  Aole nae ia i lawelawe i ka oihana loio, ua komo koke oia ma ka hana hoolaha nupepa.  Ma ka makahiki 1861, he 29 ona mau makahiki ia wa, kohoia oia i lunamakaainana no ka Ahoolelo Mokuaina o Maine.  Koho hou ia no oia ma ka 1862, a lilo oia ka Lunahoomalu o ka Hale o na Lunamakainana ma ka Ahaolelo Mokuaina, ma ka makahiki 1863.  Ma ka makahiki 1873, kohoia oia i Kiaaina no Maine, a koho hou ia no oia ma ka makahiki 1874.  Ma ka makahiki 1881 kohoia oia i hoa no ka Hale o na Lunamakaainana, ma ka Ahaolelo Nui.  Ma ka wa i lilo ai o MaKinile i Peresidena, ua haawiia aku iaia ke kulana Kuhina Waiwai, aka, ua hoole oia, a ua noho mau no ia iloko o ka Hale o na Lunamakaainana, ma ke ano he Komite o na Hana Hou, a he alakai hoi no ka hapanui o na hoa Repubalika iloko o ka Hale.  O keia ka luaui o ka Bila Kanawai Hooulu Loaa Kuloko o Amerika Huipuia, i kaulana loa ma ka inoa "Dingley Bill."  He elima ana mau keiki me kana wahine, e ola nei i keia wa.

KA HOOPII A LILIUOKALANI.

            WASINETONA, Ian. 11. – I keia la i waihoia aku ai ka palapala hoopii a ka "Moiwahine" Liliuokalani imua o ka Hale o na Lunamakaainana, e kue ana i ko Amerika Huipuia noho kuleana ana maluna o na Aina Leialii ma Hawaii, ma ke ano he lawe ana ia i ka waiwai me ka mana ole ma ke kanawai, a e nonoi ana hoi i ka Peresidena, ka Ahaolelo Nui ame ka lahui e hoihoi aku i keia mau aina.  O ka palapala hoopii hookahi no keia i waihoia aku ai imua o ka Aha Senate.

AKAKUU KA PIOO.

            WASINETONA, Ian. 16. – Ua loaa mai la he hoike aupuni i keia la mai a Kenerala Otis mai Manila mai, a na ia hoike i hoopau ae i ka noonoo anoninoni o ka Peresidena ame na hoa o kona Aha Kuhina.  Oiai nae, aole i maopopo ke ano maoli o keia lono i loaa mai, aka, ua hiki nae ke oleloia ae, mamuli o kekahi hoike mai kekahi mea mai i hiki ke hilinaiia, ua loaa mai la ka nuhou e hoike ana ua pau ka ooloku i hopohopo nui ia ma Manila.  A ua manao ko onei poe luna aupuni, ua holo lea na hana kukakuka mawaena o na poe kipi o Manila ame na luna ma ko Amerika aoao.

            MANILA, Ian. 16. – Ua laulaha ae ka lono maanei, aia na poe Filipino ake maluhia ma Iloilo, ke koi ikaika la ia Aguinaldo e ae aku i na koa Amerika, malalo o Kenerala Mila, e noho hoomalu mai iloko o ke kulanakauhale.  Ua hopohopo loa lakou, o hiki mai ka wa e paa ole ai na koa kipi malalo o ka hoomaluia ana, a oia ka wa e hemo mai ai ia poe a hana ino ae iloko o ke kulanakauhale, a lilo i mea nui o ka poino.

POE KOA AMERIKA NO MANILA.

            WASINETONA, Ian. 16. – E holo aku ana ka moku lawe koa "Grant" o Amerika Huipuia, i ka poe koa hele wawae Mahele Eha ame ka bataliona o ka Mahele Ehiku, mai Nu Ioka aku nei, ma ka Poakolu, no na mokupuni o Pilepine, ma ke alahele ae o Sueza.  Me he mea la, iloko o 30 a 32 paha la e hoea aku no ia ilaila.  E kau pu aku ana o Kenerala Lawton ame kona mau aliikoa ukali.

HOEUEU HOU ANEI O SEPANIA?

            PARISA, Ian. 16. – Ua loaa mai ka lono ia nei, ua hoea hou ae la he kumu hoohihia hou aku ia Amerika Huipuia, oia hoi, ko Sepania lawelawe ana aku i na kukakuka pili aupuni me ka poe Pilipino, no ka hookuu ana mai oia poe i na Sepania i hoopaahaoia e lakou.  E kukakuka maoli aku ana o Sepania, ma ke ano e ike aku ana ia i ka poe Pilipino, he mana aupuni kaokoa.  A ua oleloia, ma ka wa a Sepania e hana ai i keia hana, oia ka wa e ike aku ai na mana e ae o Europa ia poe ma ke ano he mana aupuni kaokoa ko lakou.  Ua oleloia ae nei, o ka hana mua a Sepania e hana aku ai, oia kona noi mua ana aku ia Amerika Huipuia e hookuu mai oia i na poe pio Sepania.

EI HOU AE NEI POE KOA AMERIKA.

            WASINETONA, Ian. 16. – O ke ku ana mai nei o ka moku lawe koa Ohio i Kapalakiko i keia la, ua lilo ia i mea e hoopauia ai kekahi noonoo ano pohihihi i loohia iho i na luna nui o ka Oihana Hoouna a Hoolako Koa o ke Aupuni, no ka mea e pili ana i ke ano o ka huakai lawe koa e lawe hou ia aku ai no Manila mai ke kapakai komohana o Amerika nei.  He eha poe moku ma keia huakai.  O ka Scandia, oia ka moku lawe hae o lakou, a e ukaliia ana ia e ke Senatoa, ka Ohio ame ke Kulanakauhale o Morgan.  He elua mau mahele loa kumau e laweia aku ana e ke Scandia, Senatoa ame ka Ohio, a o ka moku Kulanakauhale Morgan ka moku lawe ai a mau lako e ae o na koa.  Ina e makaukau ole keia poe moku ma ka pule hope o keia mahine, alaila, e hoounaia aku ana lakou ma ka pule mua o keia mahina ae.

KUAI KUDALA O SEPANIA I KEKAHI O KONA MAU MOKUPUNI.

            MADERIDA, Ian. 15. – Ma ka wa e akoakoa hou ai ka Ahaolelo, e nohoi koke aku ana ke Aupuni, e haawiia mai ka mana i ke Aupuni e kuai lilo aku i na mokupuni Marianne (Ladrones), na mokupuni Karoline ame Pelew, oiai aole hiki ia Sepania ke malama hou i kulana hoomalu ma ia mau mokupuni.  Ua hooholo ke Aupuni i keia manao, mamuli o ka loaa ana mai o ka hoike mai a Kenerala Rios mai, he mea pono ke loaa ona pualikoa o 1000 kanaka, me ekolu mau mokukaua no ke kiai ame ka hoomalu ana ia mau mokupuni.

NA KANAKA O AGUINALDO.

            WASINETONA, Ian. 15. – Ua waiho aku nei o Senor Felipe Agoncillo, ka elele a Aguinaldo i Wasinetona nei, imua o ke Keena Kuhina Nui, he palapala e hoakaka ana i na kumu no ka Aguinaldo hoi, he mea pono ia Amerika Huipuia, ke ike aku i ke Aupuni Kuokoa o na mokupuni Pilepine.  E huipu ana me keia palapala, he leta ponoi kekahi i kakau ponoi ia e Agoncilla, e hoike ana aole i loaa mai iaia he pane mai ke Keena Kuhina mai no kana palapala o ka la 6 o Ianuari, a e nonoi ana hoi ia, e aeia mai e loaa he wa pono e hoea kino aku ai ia imua o ke Keena Kuhina Nui.

KE KOMISINA NO PILIPINE.

            NU IOKA, Ian. 14. – Ua telegarapa mai ka mea kakau o ka nupepa Herald mai Wasinetona mai, e hoike ana, ua hooholo o Peresidena Kalivaana e hoouna aku i Komisina i na mokupuni Pilepine no ka huli pono i ke kulana maoli e pili ana ia mau mokupuni, a e hoike mai hoi iaia i ke alahele pili aupuni kupono a Amerika Huipuia e hana ai no ka mea e pili ana ia mau mokupuni.

            Ua nonoi aku ia i keia poe keonimana e lilo i poe hoa no keia Komisina: Ria Adimarala George Dewey; Mekia Kereala Otis, Porofesa J. G. Schurman, Konela Charles Denby ame Porofesa Dean C. Worcester.  O Porofesa Schruman, oia ka Peresidena o keia Papa Komisina.

Lele Mailuna aku o ka Halekula Kaikamahine o Kamehameha.

            Ua hoohikilele nui ia ko ke kulanakauhale nei ma ka auwina la Poaono aku nei, i ka laulaha ana mai o ka lono, ua lele aku o Miss Grace Namahana-i-ka-Lani B. Kahea, mai luna aku o ka hale ekolu o ke Kula Kaikamahine o Kamehameha, a haule ilalo, pau ka hanu, lele ka uhane, pili hou ole me ke kino.

            O keia kaikamahine, oia no ka helu ekolu o na keiki a Mrs. Maraea Beckley Kaiapeelua, ke kaikuahine ponoi nohoi o George Mooheau Bekele.

            O ka moolelo i loaa mai ia makou no keia ulia poino weliweli, oia no keia:

            He mau pule mamua aku, ua hemo mai oia iwaho nei, mai ia hale kula mai no kona omaimai.  A ma keia la iho la, ua pii aku la ia ilaila me kona kaikuaana, no ke kii ana i ko lau mau wahi aahu, oiai e hoomaha ana ke kula ma ia la.  Ua pii loa aku la laua no ke kolu o na hale, a he wahi keia he aneane kanaha a kanaha-kumamalua kapuai ke kiekie mai lalo ae o ka honua.  Oiai laua ame kekahi mau kaikamahine e iho e noho ana no luna o ua hale ekolu nei, a hala paha kekahi wa pokole, ua hele aku la he elua mau kaikamahine ma kekahi wahi okoa aku, a koe iho la o Grace Namahana me kekahi kaikamahine okoa ae.  Ma ia wa, olele ae la o Grace i kona kokoolua e noho pu ana i kona ono i ka wai.  O keia kaikamahine hoi, oia o Miss Ahia.  Ua ku ae la ia a anehe aku la e kii i kiaha wai, o ka wa no ia o Grace i ku ae ai a holokiki aku ai, me ka mama, no ka puka aniani e hamama ana.  Ua ike mai la o Miss Ahia i keia holo ana o Grace Namahana, a oia kona wa i holo mai ai a paa i ka lole o Grace Namahana.  Mai lilo no paha ia i moepuu no ka mea ana i hoao ai e hoopakele, o ka nahae e wale ana no o ka lole o ua kaikamahine la, a haule aku la ia ilalo o ka honua.  Mamuli o ka uwe kapalili o Miss Ahia i hoopuoho i kekahi poe e ae, a holo aku la no kahi o ka poino.

            He ku i ka manaonao ka make ana o keia opio, nona paha na makahiki he 18.  Ua haki kona a-i, haihai na lima, nahoahoa nohoi ke poo, a he nui na palapu mainoino e ae o kona kino.

            Ua lilo ma E. A. Williams, ka mea hana pahu kupapau, i hoomakaukau i na mea e pono ai kona "kinowailua," a nana hoi i hoihoi loa aku i ua kino la no kahi noho o kona makuakane (hoahanau) George B. Moheau.  Ma ka la Sabati mai, ua maneleia aku kona "kinowailua" no uka o ka Pa ilina ma Maemae, me ka ukaliia ana o kona huakai hoolewa e kona mau hoakula.  O na hapai pahu, he poe keikikane mai ke Kula Keikikane mai o Kamehameha.

            Ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poakahi nei, i noho ai ke kiure koronero, no lakou na iona Hohn Kuaana, Jos. Kalana, Sam'l Ku, John Kalana, David Nahale ame J. K. Kaulia, no ka noonoo ana i ke kumu i ulu mai ai keia make ana, a ua hoopuka lakou i ka lakou olelo hooholo, ua make oia mamuli o kona lele ana mailuna aku o ka halekula Kaikamahine o Kamehameha.  Aole i hoike mai ke kiure he make paha keia mamuli o ka manao maoli ana o ka mea i make e lawe i kona ola iho, a i ole, ma ke ano ulia wale paha keia make ana.

 

Hoohuiia ma ka Materemonio.

 

            Ma ke ahiahi Poakahi nei, Ianuari 23, I hoohuiia ai ma ka mare o David P. Nahale, ke keiki a ko makou makamaka Mr. J. K. Nahale.  Hope Makai Nui o Kona Akau, Hawaii me Miss Julia Kauka, ke kaikamahine me a kekahi keiki oiwi o Kohala Akau, i hala e aku ma kela aoao o keia ola ana.  Maloko o ka luakini o Sara Anaru i mareia ai laua e Rev. Alex Mackintosh.

            Mahope iho o ka mare ana, ua malamaia he anaina paina hoalohaloha a hoomaikai no na opio, ma kahi noho o Hon. W. C. Achi, ma Kapalama.  Ma ke kakahiaka Poalua nei, i kau aku ai na opio maluna o ka makuahi Mauna Loa no ka home noho o ke kane ma Kona "Kai opua i ka lai."  Aloha David-Aloha Julia.  E hoomanao, "O kahi ame kahi, ua kahi no ia ame kahi, e apoia e ka hoomanawanui, a e hoanoia hoi e ke aloha.  Maluna ae o na mea apau, e malama i ka aoao o ko Pono."

 

Ka Hana Aloha a kekahi Wahine Lokomaikai.

Ma ka Nupepa Evening News mai, o Detroit, Mich.

 

            O Mrs. John Tansey o 130 Baker Street, Detroit, Michigan, oia ekahi o na wahine i maopopo loa kana mea e hana ai i loaa ka pono i ka poe i loohiaia i ka poino a ka mai.  Ua like ia me he makuahine la no ka poe popilikia i ka ma'i.  Penei kana i hoike mai ai i ka mea kakau nupepa:

            "He luaui makuahine au no umi poe keiki, a ua hanai au he ewalu o lakou.  He mau makahiki lehulehu i hala ae nei, loaa iho la ia'u kekahi wa pilikia nui wale me ka'u kaikamahine, a ua hoomaka mai ia pilikia mai kona wa mai he aneane umikumamaono ona mau makahiki.  Aole nohoi i ikeia aku ke ano o kona ma'i, eia nae, e emi pu mai ana kona kino i na wa apau.  Oiai hoi, he ohana makou i loaa ole i ka mai ake pau, ua puka mai makou mailoko mai o kekahi ohana Airiki ame Seotia i awiliia, nolaila, aole no au i manao o ua mai la ia.  Ua olelo nae ko makou kauka ohana, o ka mai o ua kaikamahine la, he ma'i ia no ka lahilahi loa o ke koko.

            "He mea hiki ole ke hoakaka ae i ka pono ole maoli o ko loane manao, a pela nohoi me o'u, i ka ike ana iho i ke ano e laweia aku ai o ka maua kaikamahine.  Aka, ua loaa nae ia maua he laau lapaau, a maua i ike ai, ua loaa iaia he wahi pono, a i konohi loa no, ike e iho la maua i ka loli ana ae o kona ano no ka maikai ae.  Mahope iho o ka hala ana o na mahine he ekolu o kona ai ana i ua laau la, ua pii maikai loa ae la kona ola kino, a aneane hiki ole ia oe ke hoomaopopo aku i kona ano mua.  Piha mai la kona kino, a ola loa maoli ae la ia, a loaa ke ola ikaika a maikai.  O ka laau ana i ai ai, oia no na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nananakea.  Ua malama mau loa au i keia mau huaale maloko o ka hale mai ia wa mai, a ua hoike aku nohoi au i ua mau huaale la i ka poe e ae.  He nui na makuahine mea keiki a'u i hai aku ai no keia mau huaale, a ua loaa ia lakou he mau hoola kupaianaha loa ia ana.

            "He mea pono i kela ame keia makuahine ma keia aina, ke malama i keia mau huaale maloko o ka hale, oiai, he mau huaale maikai loa lakou no na ma'i he nui, o ka oi aku nae, no na maikai i ulu noloko mai o ke koko ino a nawaliwali, ame ka nawaliwali o na aa lolo.

           

            Ua olelo mai o Mr. Elisha Berry o keia wahi, aole he laau e ae i loaa ai iaia ka oluolu nui ame ke ola hikiwawe ana nohoi mai ka Rumakika mai elike la me ka Laau Hamo a Kamalena (Chamberlain's Pain Balm).  Ua nui launa ole kona uluhua no ka nui o ka eha o'eo'e a konikoni mai kona papakole aku a ke kuli a hiki wale i kona hamo ana i keia laau hamo, a o ka loaa no ia iaia o ke ola.  B. F. Baker, mea kawili laau, St. Paris, Ohio.  E kuaila ana e na poe kuai laau lapaau apau.  O Benson, Smith & Co., na Agena o Ko Hawaii Pae Aina.

 

Hoolaha Kumau.

Ka Ayer Laau Hoomaemae Koko.  (SARSAPARILLA.)

            E hoomaemae oe i kou koko @ Ayer Laau Hoomaemae Koko (Sarsaparilla), o keia ka laau pahu'a @ kona ikaika hooia.  Kupono maoli @ laau no ka ma'i Alaila, ma'i @ Puha, ma'i Aai, ma'i Kuapuhi, ma'i Puupuu oolohu, ma'i Kane @ ame na ma'i no apau a ulu ma'i @ mailoko mai o ko koko inu.  He pono loa nuhoi keia LAAU HOOMAEMAE KOKO A AYER no ka ma @ lulu (cacar@). rumatika ame ka @maika pahu.

            Ma ke ano he laau hooikaika @ ia, aohe ona lua.   E kokua ana @, mea paahana o ka opu ma ka @ ana i ka ai, hooikaika i ka hana @ a ke ake-paa nawaliwali, @ hoi i na au-lolo a hooikaika ou @ ke kino i hele a nawaliwali mak@ ka luhi ame ka hoomuilu @ ma'i.  Ua ike na kauka la paau ma ke wahi apau, he Laau maikai loa keia Laau Hoomaemae Koko a Ayer.  @ laau keia i loua no loko mai o la pa'ipa'i ame ke kawili a hoohuihui naauao ia ana o na laau hoomaemae koko a hooikaika kino ikaika loa.  Aohe laau hoomaemae koko @ keia, a i makamaka nui ia @kui @ me keia.

 

Ka Ayer Sarsaparilla

Hoomakaukauia o

DR. J. C. AYER & CO.

Lowell, Mass.,  U. S. A.

 

Oia ka Ma'i awaawakia e ka Opu i na Huaale a Ayer

 

No Keaha I HOOKAWELEWELE LOA AKU A OE I KELA

ANU, KUNU AME PUU EHA?

 

            Ua kaulana loa ka LAAU KUNU AYER (Ayer's Cherry pectoral) @ o na makahiki he aneane 60, ma @ hoola ana i na Ma'i o ka Puu @ Akemama, ke Anu, ke Kunu, ka @ La Grippe, ame ka Ma'i Mala o ka @ Akemama.  He ono keia laau @ inu ana, a he oiaio he oia.

AYER'S CHERRY PECTORAL

Ma Medala Gula mai na Maikake Mai o ke Ao

Mai lawe i na Laau Emi i Hookalikeia me @

Hollister Drug Co. Lt.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii

 

KAKELA ME KUKE

(Kaupalenaia.)

Poe Kalepa ma ke Komisina

A HE

Poe Lawelawe Kopaa.

AGENA.

2736-lt

 

Metropolitan Meat Co

(Hui Kuai Pipi Le @)

G. J. WALLER, (Wali) – Laau Na

108 Alanui Moi.

 

Poe Kuai a Hoolako i na Moku

ME

Na Io Pini, Hipa a pela'ku

 

E loaa mau ana na Manu ame na F@ mano i hoohuihuiia iloko o ka Hau.

Makepono ke Kuai i na Ko Pipi mea nei.       TELEPONA HELU

            Ma ka hora 8 o ke ahiahi Poalua no i ku mai ai ka mokuahi Garonne no Honolulu nei, mai Hilo mai.  He 31 ka nui o kana mau ohua i kii ma, ai maanei, me hookahi auaani kona @ no ka Hui o Henry Waterhouse ma Mawaena o kona mau ohua na Hoopaahana o ka hale keaha Orpheum Honolulu nei.  He poe kane a he poo wahine keia.