Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 23, 9 June 1899 — HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO. [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO.

(The Flvi.\c. Fisii.) Lele i ka Poiuiu o ka Lewa — Oni i ka. Papaku o ka Moana —Hapapa i ka lli.o ka lionua—Hoea i ka Welau Akau —īke i ke Kulanakauhale Kahiko o opira—Haaheo ma na Mauna Himalaia. Kakauia e līenry Collingwood, a unnhiia e Hooulumahiehie no ke "Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii MOKŪNA' IV. Mahope iho o na hookaau olelo ana a ua poe nei ma na mea e ae, ua huli mai la ka Porofesa a pane mai la imua o kona mau hoa: | "Auhea oukou, he elua mau kul.ana hooliana a'u e makemake nei e lioao ia aku ka ikaika holo o ka moku nei 0 kakou; a ke ike kakou i ka holo lea ana o ia mau mea elua, alaihi ua hiki ia kakou apau ke hooia iho, ua lawa pono o ka Malolo i na nee ana apau i ma'kemakeia. 0 Oia mua o ka kakou mea e hoao aku ai, oia kona ikaika nee iloko o ke kai, ma ka holo ana ma ka lama pololei; a o ka lua, o kona kulana ma ke ano moku maoli e liolo ana maluna o ka ilikai. A ke manao nei au o na mea mua keia a kakou e lioa.o aku ai, ke-ae mai nne oe e Sir Reginald i keia manao." Ua ae laelae aku la hoi ka barona 1 ke noi a ka Porofesa; a ua hooholoia iho la, ma kekahi ia ae e liookoia aku ai ia mau hana a ka Porofesn i makemāke ai. Ma ka hora 7 ponoi o kekahi la ae, ua ala ae la na mea apau, a ma ka hora S paina iho la lakou i ko lakou aina kakahiaka. I ka hoea ana aku i >ktf hora 9, ua pau ka lakou paina ana a hoi aku la lakou no ka liale pailata. Oiai lakou e nolio ana ma keia wahi ua kamailio mai la ka Porofesa imua o kona mau hoa: "E, auhea oukou, u,a nianao au, o ke kanaka a.kamai o kakou i ka holomoku ana, oia ke kapena nana e hooholo a'ku i ka moku o kakou; a ke manao nei au, ua kupono keia hana ia Kapena Milūmay; nolaiia, ke haawi aku nei au ia oe, e Lutanela >Mildmay," t i huli pono ae ai ,a kamailio aku la i ua Lutanela la, me ka hoomau ana aku lioi i ke kamailio ana: "Oiai, o oe o kakou ke kanaka mai i 'ka holo moku, a o kau oihana nolioi ia, nolaila, me ka ae ana mai hoi o Sir Reginald, ke haawi aku nei au i ka noho kapena ana no ka moku nei iloko o ka poho o kou mau lima." . I kela wa h<oi, lalau ae la oia i kekahi palapala aina nui, a liohola mai la ? Imua o kona mau hoa. Laiau ae la ia i kana penikala, a hoohele iho la maluna o 'ka palapala aina. "O keia wahi la," i kukulu ilio ai ua Porofesa nei i kana peni, me ka olelo an<y ae hoi: "l keia wa, eia kakou m.i keia wahi; a ma kela wahi hoi" kaha ae la no> ia me kana peni maluna o ka palapala aina, a olelo mai la : " O keia kahi a'u i makemake ai e holo aku kakou, a ia nei kou ike hookele moku e kia akn ai." "Ua pono,'' i pane aku ai ka Lutanela. "E lawelawe aku ana au la liana me ka hauoli loa. Aka, mam.ua na'e o kou lawelawe ana «uku i keia hana, makemake au e hana pu me oe i kekahi aelike, oia hoi, he mea pono ia oe ke hoopii ae i ka mōku iluna o ka iliikai, i hiki ai ia'u ke-mana i ke kuJana o ka la ame na mea kino lani apau i ole ai e paewa kau imi ana i na lonitu ame na latdt.u o keia walii a kakou e holo aku ai." "Pela no." wahi a ka Porofesa i pane aku ai, ' Ano, ua makaukau anei kakou no ka holo ana aku? I ka loaa ana mai o na hooia mai na hoa aku ona, o ka wa no ia o ua Porofesa nei i hoonee ae ai i ke knau o ka mikini hapai heleuma. I ke komo ana o na lieleuma ma ko lakou mau wahi, ua wehe ae la ia i na pani e heohui ana i na keena ea ame na keena wai a mamuli o ke omo ia ana o ka wai e ke ea, ua oili aku la ka wai mailoko aku o ko lakou mau keena i hopihaia ai, a hoomaka ae la ka moku e pii iluna. "E pii'ae kakou a hiki i ka hoea ana o ka ha.le ipukukui o ka moku nei, mā kahi he eono anana ka haule malalo iho o ka ilikai, a he hohonu hoi ia a'u e manao nei, ua lawa ia no ko kakou kaalo ana ae mallo o na moku nunui apau e lana hele ana maluna o kakou; a ma ia hohonu nohoi 0 kakou mai ka ilikai mai, ua lawa loa ka hiki ana ia kakou e ike ae i na mea e lana ana maluna o kakou." Ma ia wa huli ae la ua Porofesa nei 1 >ka mea ana ea, a pane ae la ia: "I keia wa. aia kakou ma kahi he eono anana ka hohonu mai ka ilikai

mai. Nolaila, e Kapena Mildmav ? ua makaukau anei oe no kau hana?" "Makaukau. Ke manao nei au, o ka liolo ana he eono haneri anie kanalima mile, ma ka ihu \ve-sau-we (west-south-west) e hoea aku ana kakou i kahi au i makemake ai. e Mr. Porofesa." ••Alaila," wahi a ka Porofesa i pane mai ai, "he elima ame ka hapa wale 110 hora a kakou e holo aku ai malalo o k ilikai, a hoea i laila, ina nae e like ana ka hikiwawe o ko kakou nee ana maloko aku nei o ka w r ai, me ka nee ana maluna oka ilikai. Aka. manao inae au, e oi aku ana ka holo o keia nee ana aku a kakou. He mea maopopo, ua oi aku ka ikaika o ke pale kue ana a ka wai i ka nee ana aku a ka moku, mamua o ke pale kue a ke ea maluna o ka ilikai; aka, he mea ole nae ia i ka ikaika hoonee o ka huila oniu poahi o ka Malolo." Ma ia wa no i hoonee ae ai ka Porofesa i na ki .oni pa-lua o ka ene- j gini hoohana o ka moku; a o ka wa nohoi ia i oni aku ai ua moku la iloko o ke kai me ka mama loa. "0 ko'u manao koho," wahi a ka Porofesa i pane ae ai imua o kona mau hoa, mahope iho o ka hala ana o umi minule, "eia kakou ke holo nei i keia wa ma ka hookaihi haneri ame kanalima mile i ka hora; a iloko ae la o keia 'm'au ininute lie 10 i hala ae la. he umi'kumamalua mile i hala hope ia kakou mai kahi a kakou i hoomaka mai nei e liolo. 0 kela ohe aniani e kau mai la, me ka apana pepa hoailona, he mea paahana kela no ka hoailona ana i ka nui o na mile i hala hope ia kakou, oiai kakou e nee ana maloko nei aku o ke kai. A ma ka wa hoi e hoololiia ae ai ke alahele o ka moku, a i ole, makemake palia oukou e hoopaa hou ia ka helu mile ana, alaila, e kaomi aku i kela pihi kookeo, a o ka wa ia e holo ae ai o ka mea lioailona ma ka pepa hoopaa. a ia wu o llele hope aku ai ka manannana kuhikuhi mile a kau hou ma ka helu o (zero)" Oiai ka moku kupaianaha Ka Malolo e nee ana malalo o ke kai, ua moakaka loa ae ia ka wai e lana ae ana maluna o ua Malolo nei a lioea i ka ilikai. Ua ikesa ke ike ia ae na waapa ame na moiku lawaia e lana hele ae ana maluna o ka iliikai. A hala kekahi wa o ko lakou holo ana, kaalo pono ae la lakou ma kekahi wahi e kokoke loa ae ana i kekaiii 'puulu nioku ē holo ana ma ke kowa kai o Beritania. I ikela wa i mino aka ae ai ka Porofesa, a hoopuka mai la ola i kona manao imua o kona mau hoa: "E, ulu mai la ka hoi kahi manao eepa iki iloko ou. Manao au e hana kakou i kekahi mea e piha pahaohao loa ai na kanaika o kela poe moku; a <: lilo ia hana ana a kakou i mea na lakou e kainailio nui ai.". * "Pela 'io ka hoi," waiii a ka flaku Barona i pane ae ai, "Pehea oe i makemake ai e hana?" "Penēi ka'u mea i makemake ai e hana. E hoopii awiwl ae kaleou i ka moku nei, a hoea oia i ka ilikai. nui ike alo ponoi aku o kela poe nioku. A ma ko kakoif wa e hoea ai i ka ilikai. e ku iki kakou ma ia wahi i loaa ai ka ike pono ana mai o na mea apau o luna o kela mau moku ia kakou; alaila, e hooluu aku au i ka moku nei e like me ka luu ana a ka Naia iloko o ka hohonu. Nolaila, e ku makaukau .oukou ma ko oukou mau wahi, no ka nana ana i na helehelena pioo e hoikeia mai ana e kela poe kanaka." Ma ia wa i hoonee «e ai ua Porofesa nei i ke ki hoopii o ka moku iluna. O iia 'ka wa i oni haalulu iki ae ai ua moku nei, a Muliu pii a-e ia iluna o ka ilikai. E like me ka hue ana ae a kekahi niuhi nui weliweli o ka mo ana i na owiili wai e amio ana ma kona mau aoao, a hooniniu ae la ma o a maanei ona, nie ka owe ana oia mau hu'a o ke kai mai ke kino aku o ua niuhi la, pela no k" -Malolo i hue ae al i 'kona kai, a hakinua akn la ma ale apiipii o ka hohonu. (Aole i pau) Eia mai ka makou mau moolelo e kolu ma ko makou pepa o keia la. He ahaaina nui ke malamaia ana ma Waimea ae nei, ke hiki aku i ka la 4 o lulai ae nei. L'a hoomahuahua hou ia aenei ke kumuwaiwai o ka Hui Mahiko o Oaliu a hop.i i ka lTa lilo ae nei i ka Hui Mahiko o Waialua, na kuieana aina apau o W. W. Ahana (Tela) o Honolulu nei. ma Wai'.ilua, no ka huina paha o $15.000. Ma ke ahialii .Poalua nei i ku mai ai ka moku lawe koa "Grant" mai Kapalakiko maii, me na koa Amerika, he 1731 no Manila. Ma ka Poakahi la 7 o keia mahina ae e noho ai ka Ahahui Euanelio Paeaina o ka Hoomana Naauao, ma ko Hakou luakini ma Kouia ae nei. O ka moku lawe koa Amerika e hoea mai ana ma keia mua koke iho, oia no ka mokuahi Sheridan. Ua haalele aku oia ia Kapalakiko ma ka Poakolu nei. E hoola koke ia ana me ka hikiwawe ka Eczema, ke poo kepia, meeau ame ka meneo o ka ill, o kela ame keia ano. Laau Hamo a DOAN. Aia no ma kahl o ka mea pa-ipa-i laau. 50 keiiela.

Ma ke ku ana uiui a k.i maku*.* Australia ma ka Poakolu n<?i. i hoi mai ai o Misu Anni«* Hoit. Santa Cruz, Kaloponi mai, kahi *m± heie aku n<?l e imi i ka ike him*»ul na mea kanL