Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 28, 14 July 1899 — Ka Liona o ka Akau He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus. [ARTICLE]

Ka Liona o ka Akau

He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus.

Kakauia e G. A. Eenty a īpiuhiia e hekahi mea unuhi mooleloo ke Kuokoa.

MOKUNA XIII. Lalau iho la keia i na laau ihe ame kekahi mau pahi-kakiwi i haaleleia iho e na kanaka Bavaria, ma ka wa a lakou i puhee aku ai, a hele aku la ia e nana i ke kanaka i nakiikiiia ai ma ka pou laau, ike iho la ia, ua hala loa aku kona hanu ola mai a iaia aku, alaila, huli hou mai la ia ma kahi a na kanaka eha i ala ae ai, a kokua iho la ia lakou ma ka hooku ana ae ia lakou iluna. Hele pa-oioi aku la ua poe nei, a hoea i ko lakou hiki ana i kekahi hale mua loa e ku mai ana ma ke alahele a lakou e 'hele aku ana. Maloko o keia wahi hale i komo aku ai lakou. a pani mai ]a o Makamu i ka puka. Nana ae la ua wahi olali Sekotia nei ma ka paia o ka hale, a ike ae la ia i ke kau mai o kekahi hue-ili waina, lalau aku la ia i ua hue ili la a haawi mai la i kona mau hoa e inu. Alaila, hele aku la ia ma na wahi e ae o loko 0 ua hale la, e nana ai no na puka hamama wale, aka, ike iho la ia he elua wale no puka o ua wahi hale la. Hookahi mainua oia nohoi kahi a lakou i komo aku ai, a hookahi nohoi mahoue. 0 keia puka mahope pani aku la ia a peleki aleu la me kekalii mau pauku laau nunui. Hoi mai Ia ia a ma kahi a kona mau hoa e noho ana me ka lomilomi ana i ko lakou mau wawae ame na lima i hoopalupaluia e ka maeele ame ka opili, ike iho la ia ua loaa mai ia lakou kahi ikaika. He mau popō palaoa kekahi e kau ana maluna o ke pakaukau, lalau aku la ia i ua mau popo palaoa la, wawhi iho la, a haawi aku Ia i kona mau hoa. "E, e wiki'wiki oukou," wahi ana 1 olelo iho ai i ua mau hoa nei ona, "e ku ae ouikou iluna, a hehihehi iho i ko oukou mau wawae, a e lulu aku i ka mauluulu o ko oukou mau lima, i mea e ihiki ai i ke koko ke holo pono iloko o oukou. Na'u e kiai pono ae keia poe ai-kanaka e no"ke mai nei 1 'ka poluku mawaho o ka ipuka." Ma kela wa, aia na kanaka ke noke la i ka wawahi i ka puka me na koi lipi a lakou, aole he wa a Makamu e kali ai .i ka .imi ana i mea e pake-le ai ia ame kona imau hoa, nolaila, me ka eieu loa hoopiha hou iiho la ia i kana mau pu panapana, a ki aku ia maloko o ke pani puka. Ua ku aku Ja kekahi kanaka mawaho, a haule aku la ia ilalo. iHoi hou iho la oia e hoopiha i kana mau pu, ia wa i 'hani ae ai ia i ka 'hohono 'ua;hii, a hoolio ae,ia ia me 'ke pihoihoi nui: "E, pau hoi kakou i ke ahi. iAlaila, pane iho ila oia i kona mau hoa: "Ke ole au e kuhihewa, ua puhi mai nei ikeia poe i ke ahi i ke kaupoku & keia hale, ke honi nei au i ka hohono o ka uwahi. Nolaila, e hookomo iho oukou i mau popo palaoa iloko o 'ko ouku mau ekeeke a e ku kakou me ka makaukau me ike kali ana no ka wa pono e hikiai .ia kakou ke haalele iho da loko nei o keia hale. 0 ka kakou hana pono wa'le no a'u e manao nei, oia ko kakou puka ana a'ku iwaho ma.il oko aku nei o keia hale. E ukaii mai oukou mahope o'u. Ma ka'u wahii e holo aku ai, o ka oukou walii nohoi ia e holo mai ai. Ua .maopopo ia'u, he eono, a he ewalu wale no na wahā kane o loko o keia wahi kulanakauhale, a ua hiki loa aa kakou ke lanakila 'maluna o .lakou. Ina lakoi'. e ike mai ana la ka*kou e .pufea aku ana, e 'holo aku ana lakou mai a kakou aku. Ua manao laikou, owau wale no o kakou ka mea ooJea, a he poe palupalu oukou apau, a oia ke kumu nui o ko lakou haomano i ka lele ana mai maluna o kakou. Ke mau nei no ko lakou manao ana, aole he hiki ia oukou ke.hele." Ua ku ikd iho la ua o Makamu me ka noonoo nui ana no kana mea e hana koke ai ia wa. A mahope, huli ae la ia i kona mau «hoa, a pane aku la: "Mamua au a ihahope mai n» oukou. E hahai mai oukou .imahope o'u me ke kaaikaa pono o ko oukou mau maka, ame ka paa pono ana hoi i ka oukoi} mau mea eha, a e hahau, a e hou aku oukou i ko kakou mau enemi me ka ikaika aqau e loaa ana Ja oukou ina e hoao ana lakou e lele mai mailuna o kakou." Ia wa, wehe inai 1» o Ma.kama i ke pani puka me ka liiki-wawe loa, a o kona wa no ia i oili aku >ai me ka hikrwawe, a, aia h0«, kona tmau hoa Sekolia e ukali la mahope ona. Ua hoomaka mai la ka poe o 'waho e lele mai maluna o lakou nei, a'ka, īiia ka wa a lakOu i ike pono mai ai, he elima 'lakou neii e holo aku- ana, ua hoomaka koke aku la ua poe kanaka Bavaria mei e puhee liiliii oma o a maanei. Ua iku aku la hoi d ka pu a Makamu hookaihi o lakou, a o kekahi o lakou ua moku aku la i kana pahi. <Ma kela wa, ihuli ae la o Makamu a olelo ae ila i kona <mau hoa: "E hahai mai no ouKkou ia'u, a e hoomanawanui a hala ae keia wahi, alaila, kakou manao ae e hoomaha, a e hoolkūu iho i ko kakou mau 'hanu." Ia lakou nei e holo ana, ua huli hou mai la na kanāka Bavaria a hahai *iou mai la ia laikou nei, aka, no ko lakou

nei mamao loa mai a lakou mai ma keia »holo ana, ua ! haa3ele ua poe kanaka nei i ka manao uhaā-loloa mia. ia lakou nei. I ko laukou nei kaawale loa ana mai kahi kauhale mai, huli mai la o Ma« kamu a kamailio mai la i kona mau hoa: "E hoomaha iki kakou maanei. a mahope iho o ka loaa iki ana ia kakou he wahi maha, alaila, e hoi hou aku kakou i ke kuianakauhale o Leeh. Ua like no a like ke kaawale oia wahi mai a neii aku, me ke kaawale mai keia wahi aku a i ke kulanakauhale o Ingolsbadt. Ke hoea ka hoi kakou ilaila, loaa ia kakou ka palekana, oiai he poe hoaloha ko kakou malaila. He mea makehewa .ia kakou ke hoomau aku i ka kakou hele ana no Lngolstadt, oiai e noke aku ana keia poe Pegana i ka hoala i na hoa; Pegana apau o lakou mamua o ke alahele a kakou e hele aku ai, a ma ia ano e nui ana ka pilikia e loaa mai ana ia kakou, a he laki loa ko ikakou pakele." 0 >keia wa a lakou e hele nei, he -wa ia i u;hi paa loa iho ai ka pouli o ka po, a ua .hilki ole ia Makamu ke hoomaopopo i na helehelena o keia •mau hoa Sekotia ana e kamaiiio pu nei, aka inae, ua ioomaopopo kekah! o 'ua poe kanaka la o Makamu no keia e kamailio pu nei me lakou, a oia hoi •ko laikou mea nana i hoopakele mailoko maii o 'ka make mainoino a lakou i m>anao ol'e ai e loaa ana ia likou he pakeile ana. A iloko o keia wa poeleele ninau mai la o Makamu i ua poe Sekoitia nei: "No ka mahele 'koa hea oukou o na koa Sekotia?" Ua pane aku la kekahi koa, oia hei ka mea i hoomaopopo o Kapena Makamu 'keia e kaanailio pu nei me lakou. "He poe koa makou apau no kou ipualii, e Kapena Maikamu. 0 makou ka poe au A hoonoho ai e kiai i kekaiii mau kaa uikana, ame «kekahi mau kaa e iha'li ana i poe mai oloko o kou ipuallKkoa. Ua loaa i kekahi o keia mau kaia 'ka poino, mamuli o ka hemo ana o ka huiila, a ua lilo makou i keia kaa poino e hana ai, a oiai makooi e hana ana, ua waiho aiku la makou i ka makou mau mea kaua ma kahi mamao ikii aku mai a makou aku. Ia wa i lele kimo-po mai aii maluna o makou, he iwakallua poe kanaka Bavaria mailoko mai o kekaihi puukiuki laalaau. Ua make he eono o lakou ia makou, a ihe umi hoi o makou poe 4 make. Ua paa pio itho la miakou. 0 na poe mai keia o kie kaa, ua pau loa la'kou i ka pepehi i'a e keia poe knnaka Pegana, a ho-aAa aiku 'la 'ma-kou eflike me ka hoa ia anu 0 na holoholona i kahi kulanakauhale 1 loaa ae nei makou ia oe. Ia 'oe i lioea, ae ai, a mam.ua iikii iho, ka pepehi ana o kela poe ia M'Alldsber. E hoomakaukau ana hoi ua poe la e pepehi mai ia maikou ma ikela wa I hoea.ae ai oe, e (Mr. Kapena. Ua like loa ka hehena o keia poe me 'ke diabolo." 'Mahope ilho o ko lakou nei <hoomaha iki ana, ua hoomaka ae la iakou e inee aiku no kahi a Makamu i makemake ai ia ilaikou e hele aku. He'le hoomanawanmi aku la lalkou nei, a hiki i ko lakou hoea ana aku i kekahi wahi kauhale i pau li ka a ia e ke ahi. Ike aku la laikou nei i na paia pooimoku o kekahi walhi luakdni i a lia e ke ahi, a pela hoi me ik'ona -waihi halapele. Hoomanawanui aku la lalkou nei i ka hele ana a Ihiki i ua wahi haiepule ne!. Hole a'ku la o Makamu ime kona mau hoa a hoea ima kahi o ka halehele, a ike iiho Ha lakou e mau ama no ka maikai 0 ua hale-bele la, aole ia i a ia e ke ahi.. Wehe aku la o Makamu i ka puka o ua hale-beie la, aia hoi, ua paa ke kiia. Noke aku la lakou nei 1 ka wehe i ua pani puka la, ma ka hooke ana e hemo aku ka la'ka, aohe nae he waihi mea a hemo. Oi noke waile Jakoti nei i ka wehe, aohe wahl ■me& a hemo- iki. Huii mai la o Makaanu a kamailio mai la i kona mau lxoa, ma ka o»lelo ana mai: "0 kahii kupono loa keia ia kakou e noho ai i keia po. Ua hoao ae nei kakou e hemo keia pani ipuk&, aole nae he mea a ihemo. Pehea la e hemo ai keiapani puka?" Ku iki (iiho la l'a ua aliikoa Sekotia nei a liuliu, ia wa olelo ae la ia: "Ua noonoo iho ia au i mea e hemo ai keia puka, a hookahi wale no mea au i ike iho la, oia ka mea e hemo ai, a oia 'kio'u ki ana aku i ka'u pu-pana-pana ma ka puka ki nei. Aole o'u niakema/ke iki e hana au i keia hana. o «loheia mai auanei ke kani ana o ka pu ma ka .wa a'u a 'ki aku ai e na kanaka o keia mau wahi aku: aka, aole nae hi'ki iau 'ke pale ae i ka hooko ana aku i 'keia hana, oiai, he mea pono ia tokou ke kono aku iloko o keia wahi. a malaila kakou e hoopumenana ai ia kakou ilho, oiai hoi, o ko kakou moe ana 'maluna o ka iiau e h'aliii paa nei imalluna o ka ! iM honu'a, ua like ia me iko kakou moe an'a maluna o ka moe make." 1 kela wa kau pololei aku la oia i ka waha o kaina pu-panapana ma ka puka ki o ke pan\ puka ana 4 makemake ai e hemo, a ki aku la. Ua komo aku la ka poka maloko aku o ka papa ki, a hem'o aku la ka piVka. lAlaila, konioj aku la ka poka maloko «wui o ka papa-, ki a hemo aku la ka puka. Alaila.i komo aku 'la lakou nei no loko o ka haiē-ibele. Ike anu ia o Makamu i ku mai o kekahi alapii e kamoe anai dluna o ua hale ;bele la, a anehe aku ia kona mau hoa e pinana aku m|i ua alapii la, aka, pane aku l'a o Makamu: "Ē, alia kakou e pupuahulu loa i kaj pinana e ana aku iluna, eliko me moa 'hoomaopopo ole i ke aBahele al JftkOU i pii aku a.i no luna o >kt> lakou haka. He mea pono ia .kakou Ue h'ana I a paa Oeeia pani puka a ihiki ole i na kanaka owaho mai ke komo mai iloko nei, ma ko kakou wa e noho ana iluna." No 'keia manao maikai a kulana makaaiia & Makamu i hoike aku ai imua, 0 kona mau 'koa, ua eleu ae la lakou i j •ke k/ipapa aua i ua puka la me na po-, haku nnnui i loaa ia lakou maloko o, ua wahii la, a hiki i <ka paa ana me ke oodea 3oa. I keia wa i hoomakaukau ilio ai ua poe la n'o ka pii ana uku iluna. Mamua nae o ko ilakou pfW ana a»ku ma ke. alapii, ua mOke iho la kekahi o lakou 1 ke kiia ahi ana, me ka pohaku paea iluna o ka pulupuln, a hiki i ka a ana o ka pulupulu. Alaila, ho-a aku la oia d ilaona <alhi hoomaamaama no lakau e ipii aā iluna o ke alapii. I Pii aku la lakou nei a hoea aku la

Iluna, maloko o kekaM keena he umi kapuai ikuea kona nul. a o kahi keia e kau ana ka bele o ua wahi luakini nei. Nana ae la lakou nei maluna ae o ua wahi rumi nei ike ae la lakou he wahi pani ma ka papa pale maluna ae. a manao ilio la lakou he keena hou ae no ia. iMa keia wahi, oia hoi kahi e kau ana ka bele. olelo mai la o Makamu i kona mau hoa: "He mea pono ia kakou ke ho-a i ■ahi .hoopumehana no kakou maloko nei o keia keena. E pii aku kekahi o oukou liluna o kela wahi, malia he ma'. opala ko ia wahi. Ke loaa ka opala alai'la, e kiola mai ia mau mea ilalo nei, a hana ae au i wahi ahi e mahana ai ikakou. He mea pono nae ia kakou ke makaala loa aole e puka aku kelu malamalama iwaho o keia wahi a kakou e noho nei, nokamea, ina e ikeia mai ana kakou aole o kana mai ko kakou 'pilikia, eia nae aole no o kakou hopohopo ke hoea mai na ikanaka o keia iwahi, oiai, ua lawa loa ke oolea 0 na pohaku a kakou i hoopil'i paa aku nei ima ke pani puka o lalo, e hiki ole ai i kela poe kanaka ke komo mai i'loko inei o ka hale-bele imamua ae o ka hiki ole ana ia kakou ke hanai huaale aku ia lakou." Ua piii aku la he elua oian kanaka iluna o ka haile maluna aku o lakou, a 'hue mai la i na opala o kela ame kea ano a muu moka'ki iho la ilalo ma kahi a Makamu ma e noho ana, a e 'hooanakaukau ana i wahi e a ai ke ahi (hoopmnehana. '0 Maikamu "hei, ua ihele ae la oia ma <ia wa, e nana i na wahli apau o ke keena a lakou e noho aaia, no na hakahaika ma na pala, a i!ke iho la ia, aohe hakahaka. Hoi mai la ia, a hoonohonoho pono iho la i ka opala laau i hoahuia, mai © na wahi kanaka i pii aku ai Hiina, a o ka mea pili'kia wale no a iMakamiu i ike iiho ai, aohe wa"hi kupono e a ai <ke ahi, oHai, he papa maoli ika papahele e waiho ana malalo o lakou, ia wa huli ae la o Makaimu #olelo aku la i na wahi kana'ka i koe iho e k&kaia tmai iaia ma ka hookuu ana"ī ka bele ilalo, a hoollio i kona upoho i kapuah/i e a ai ko la'kou ahi iioopumehana. Me ka hoikaika nui lakou nei 1 hana ai a henio ua bele la mai kona wahi mai 1 kau ia ai, a me ka hooikadka noh'oi lakou i hana ai a huH pono kona iwaiha iluna me ke kipaepae ae ma kotaa mau aoao a kupololei. Ma ka upoho o ua bele la i hana iho ai o Makamu i ke ahi hoopumehana ana i makemake ai nona ame kona mau hoa. L\ole liuliu ua a ae la ua ■ahi la, ua hofi mua mai la hoi na waiii kamaJka d pii aku ai iluna, a ua .loaa ae la i na mea apau 'ke mehana maiki. Aia ma kekahi aoao o ua keena la. he puka i pani papaia, me he mea la he iwahi puka no ia i hanaia no ka hoo>maha ana 'i ka ea oloko o ua wahi keena la, ua hooh'emo ia aku la ua wahi pani papa nei, a malaila i lioo'kiuiia aku ai ka uwahi. Haule Iho la lakou nei ia wa. ai iho la i kekahi mau wahi popo palaoa a lakou i paa pu mai aii me ilakou. A haoile iho la lakou hOoluolu, aole lioi i liuliu haule aku la lakou hiamoe. MOKUNA XIV. Ka Paio Weliiwdi. • I 'ka hoea ana mai o ke kakahiaka o kekahi la ae, aia hoi, o Makamu no ka mea mua loa o ke aJa ana. ae. Ailaila, hoala aku la la i kona mau hoa, a hokmaakauikau iho la lakou no ka nana ana li na uiea e pono ai lakou. Hele aku la hoi o Makamu a ma ka puka makani e hoohamamaia ai, nana aku lla maluna o ka aina, aia 'hoi, ike •ku la ia he kula panoa eieele pu wale no ke waiho mai ana imua o kona mau maka. Aia no ke anu ke nokenoke l'a 5 'kana mau ohiu ana i ko lakou mau Jo, a ia wa i olelo mai ai o Makamu i kona man hoa: "E ho-a hou kakou i wahi ahi no kakou. (Aole nohoi i kana mai ke anu o nei kaikahiaka. Aka, e mailama ioa ou'kou, e ho-a wale no i na olaolao wahie i hele a maloo pono, a pulupulu ole, aole nohoi i mau 1 ka hau i ka po nei. 0 ke ano wahie e like me ia, he kumuia e hooulu nui ia mai ai ka uwaiii, a lilo i mea e ike ia mai ai e na , kanaka :ma kahi mamao mai a kakou aku nei. Aka, ina he maloo pono ka' wahie a kakou e ho-a ai. alaila, e uuku 1 ana kahi uwahi e puka ae ana. a. aole nohoi e ike nui ia niai ana iloko o keia wa e halii nei ka uhiwai kakahiaka." Ua a hou ae la ke ahi. a he uuku loa kahi uwahi e pua ae ana ia wa. a ua pau iho la ko lakou nei nmn inanao hopahopo no ka ikeia mai. Noke iho la lakou i ke kamailio ma ia wa, a oiai laku e ikamailio ana, ia wa i pane mai ai o Makamu i kona mau hoa: "E, uolu. He hamumu leo kanaka hoi keia a'u e lohe aiei." la wa hele mai la o Makamu a kiei mai la ma ka puka makani. ike mai ia ia i kekahi puuiu kanaka e kuku aku ana malalo. a hookahi wahine e noke mai ana i ke kuhikuhi i kona mau lima ma kahi lakou iu.i e noho ana. Helu aku la o Makamu. a he umi ka nui o ka poe e ku mai ana. (Aole i pay.)