Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 49, 8 December 1899 — Page 4

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Michele Pimentel
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

KEIA AO KELA AO

HE KAMAHAO O NA KAMAHAO.

@@a@ ia @ Hooulumahi@he@ no KE KILOHANA I@OKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Oia au e noonoo ana i keia mau mea, ua ala nui mai la ka naauao iloko @ho o'u he mea makehewa wale no ia'u @@ ola ma ka honua mei.  I kela wa @ala@ iho la au i kekahi pahi puhaka maloko o ka aoao o kuu kuka, a unuhi mai ia iaia mailoko mai o kona wahi.  Nana iho la ko'u uhane ia wa.  Aka, oiai nae @o, alaila, huli ae la kma kekahi aoao, @a wa i hoopuiwa loa ia ae ai au i ka hemo ana aku o ka pahi mailoko aku o kuu @ima, a hemo pu mai la nohoi au mai ka poili ana iho a ka mea nana @u i lalau iho.  I kela wa i kuemi hope @ku ai au me ke pahaohao loa o ko'u noonoo, a huli mai la au a nana mai @a i ka mea nana i hopu iho i kuu lima.  @a wa i ike mai ai au e ku mai ana imua o'u kekahi kanaka kino kulana @iehie a maikai nohoi o kona mau ano apau.  He kanaka kino loihi puipui ke@a, a e aahu ana oia i kekahi kuka loihi.  Ma ko'u hoomaopopo aku iaia ia wa, me he mea la he kanaka Pelekane a Amerika waiwai loa ia, a e hele ana hoi @a i ka makaikai honua. Oiaai au e nana aku ana iaia, ia wa ola i pane mai @i ia'u:  "Ke ike nei au ua kaea oi i ke ola ana ma keia ao.  O ka make he @mea hanohano loa ia, ina nae e hanaia @me ka maikai.  Ina koma aku oe ma ke kahua kaua, e lei ana kou make ana i ka hanohano e mahaloia ana e na hanauna apau o kou aina hanau.  Ina haawi oe i kou ola ma ia hana ana, he make mahalo loa ia no ia.  Aka, o ka lawe ana o kekahi kanaka i kona ola iho @like me ka'u e hoomaopopo nei o kau @ana ia i makemake ai e hana i ke@a wa iho nei, he make haahaa loa ia.  E hai aku au ia oe, o ke ola ana he hoomau ana ia i kna hana e loaa ai ka mahalo nui ia o ka inoa; aka, o ka make ana he hooki ana ia i ke ola e loaa ai he @nahaloia ana.  e hoomanao oe e kuu hoaloha opio, eia kakou apau ke ku nei maluna o keia poepoe honua, me @e poe hana keaka la.  A elike auanei me ka haumana i paa maikai ole kana haawina, pela io la ko kakou ano, eia nae, aole ia he mea e aeia ai kakou e hoomaunauna wale i ko kakou ola.  Nolaila, heaha la kau olelo?"

"I kela wa i mohala mai ai na noonoo maikai apau iloko a'u, a ike iho la au i ka hewa maoli o ka'u mea i makemake ai e hana i na minute mamua iho.  Nana aku la au maluna o na helehele@a o na kanaka nei, a hele aku la au a haawi aku la iaia i ko'u aloha, a pane aku @a au:"

"He makihini oe ia'u, a he malihini @oi au ia oe, aka, o kau mau oleleo nae i hoopuka ma nei ia'u, he mau olelo ia i kamaaina mua ia'u, he mau olelo @ohoi au ia mau mea.  O kou manao ana ua hoao au e lawe i ko'u ola me kekahi kukumu ole, ua hiki au ke hoomaopopo ua kuhihewa oe, e kuu makamaka.  E ae ma oe, e hai aku au, he kumu nui a koikoi nohoi ka kmea nana au i hookikina e hana i keia nana."

"Aohe kumu pono e loaa ana ia kakou maluna o keia ikihonua no ka onou ana is kakou e lawe ae i ko kakou mau ola ma ko kakou mau lima, koe wale no ka hoke wale ame ka hehena a pupule hoe."

"A pehea hoi, ina ua hehena io ia au, aole anei ia he kumu kupono e hiki ai ia'u ke lawe ae i ko'u ola ma ko'u lima?"

Alaila ike aku la au i kona minoaka ana mai ia'u, a pane mai la ia:  "Nawai @ olelo mai ia oe ua hehena ia oe.  Aole @e he kanaka i hehenaia, a ua like loa no oe me a'u nei.  Ke ike nei nae au, aia kou pilikia ma kou noonoo.  Me he mea la eia oe ke noonoo nui nei no kekahi mea ano nui loa.  Aka, ua ola oe i keia wa, a ina makemake oe e loaa @a oe ke ola, alaila, mahope iho o kou hoike ana mai ia'u i kau mea e noonoo nui nei i keia wa, ma kekahi wa pono ma keia mua aku, alaila, e hiki ana no ia'u ke hoola aku ia oe iloko o na la pokole wale no."

"E hiki anei a oe ke hoola ia'u?" wahi a'u i ninau aku ai iaia me ka hao@ao o ko'u noonoo.  A mahope ninau @u aku la no a iaia"

"He kauka anei oe?"

"Akaaka mai la ia, a pane mai @a:  Aole au he kauka; aka, ua hiki no nae ia'u ke haawi i kekahi mau laau lapaau ma kekahi mau ma'i a'u i ike ai ua kupono no ka'u mau laau lapaau.  O ko'u ano maoli, he agena hoola au, aole hoe he kauka.  Aka, e kuu hoaloha opio aole paha kaua e ku ma keia wahi a ao @eia po.  Aia ko'u wahi e noho nei maloko o ka hotele Constanza, a o ko kaua wahi maiki ia e kamailio ai i keia po no ke mea e pili ana i kou pilikia.  A no keia wahi mea paani maikai, oia hoi, ko wahi pahi puhaka nei e ai mai oe ia'u e hoihoi hou aku au ia oe, me ka olelo pu ana aku hoe ia oe, mai noho oe a hoohana hou iaia nei, i mea a kaawale aku ai ke ola mailoko aku o kona haku."

"Alaila, haawi mai la ia i ua pahi la ia'u me ke knou ma kai ana mai o kona wa-hi.  Huli aku la au a ninau aku la iaia:

"E oluolu anei oe i hai mai ia'u i kou inoa?"  oiai hoi maua i haalele io ai i kahi a maua i ku ai.

"Me ka hauoli loa, ke hai aku nei au ia oe i ko'u inoa.  O Heliobas ko'u inoa.  He inoa kamahao loa paha deia ia oe, oiai he inoa ano makihini no keia.  Aka, e hai aku knae au ia oe, he inoa Kaladea keia."

"Alaila, he kanaka Kaladea ka paha oe?"  wahi a'u i ninau aku ai iaia.

"Pela io no.  He kanaka Kaladea au.  Ua puka au noloko mai o kekahi o kela mau Magoi i kapaia ai "ne Magoi o ka Hikina," a o keia hoi na poe i oleloia ai ma ka moolelo, o lakou na kanaka ma ka aina Hikina i ike i ka hanaauia ana o Kristo, Mamuli o ko lakou ike ana i Kona hoku ma ka Hikina.  E hai aku hi au ia oe, aole wale no he ekolu keia poe magoi i ike i keia hanau ana o ka Hoola o keia ao, aka, he lehulehu loa lakou.  Aka, e kuu hoaloha opio, ua hai aku nei au ia oe i ko'u inoa, e oluolu anei hoi oe e hai mai ia'u i kou inoa?"

"Ua hoike aku la au iaia i ko'u inoa, a hoomau aku la no maua i ka maua hele ana.  Ke ike la au ia wa i ko'u oluolu ana a mohala maikai mai la hoi ko'u mau noonoo apau.  Elike hoi me kekahi poiwai i ninini ia iho maluna o'u,  ko'u ike i ka oluolu maikai, pela au e ike la i ko'u ano ia wa a maua e hele pu ana.  Oiai no maua e hele ana,  hai mai la oia ia'u.  o Krasimira kekahi inoa ona.

"I ko maua hia ana aku i ka Holele ua lohe aku la au i ke kahea ana mai a ke kauwa lawelawe iaia ma kekahi inoa alii, oia hoi,  he Kauna,  eia nae aole  oia i hai mua mai ia inoa ona ia'u.  He mau rumi nunui maikai kona iloko o ka Hotele, a ua hoonaniia nohoi me ka maikai loa.  Ma ka rumi hookipa, i knoho iho ai maua, a ma ia wa i hialaai nui.  I ka pau ana ae o ka'u hoike ana aku iaia i ko'u moolelo, ia wa i kau mai ai oia i kekahi lima ona maluna o kuu kipoohiwi, a pane malie mai la:

"E kuu hoaloha opia, he hana nui kau e imi a e huli nei, a he mea hoi ia e naauaua ole ia ai e oe.  O kou imi ana i ke ano o ke pena ana elike ke ano me ka mea i ikeia a i loaa ai i na poe pena kaulana loa o ka wa kahiko, he kaulana loa ia au e huli nei.  A mamuli o ka hooko ole ia ana o kou makemake iloko o ka wa pokole  o kou huli ana, aia hoi, ua makemake iho la oe e hoopau koke i kou ola.  He oiaio eia na pena o keia wa e like me ia e kuai a e kalepaia mai nei ma ke kulana paipaiia a awiliia hoi.  Aole i pau ka opu o ka honua i ka huliia e lakou;  aole nohoi na lua-huna waiwai nui o loko o ka honua i nele ole i na materia e hiki ai ke loaa na wai hooluu elike ka aai me ko na wai-hooluu o ke anuenue.  O na mea i loaa mai ia lakou a awiliwiliia ai e lakou no ka hoomahuahua ana ae i ko lakou mau pomaikai piikino iho, a no ka hoomahuahua ana hoi i ka pilikia o ma hulu pena a ka poe pena ake maoli i ka nani oiaio o na wai hooluu, ame ka mau ana hoi o ko lakou mau wai, aole e mahiehie, a lilo hoi i mea ole.  O keia mea nana oe i hoopilikia, he mea hope ia na kaua e noonoo ai, a o ka mea mua loa a kaua e haawi ai'i ka kaua mau hoomaopopo ana, oia ka mea e pili ana i kou ola.  Manao au iloko o hookahi hebedoma mai ka la aku a'u e hoomaka ai e lawelawe lapaau maluna ou, e loaa hou no ia oe kou ola kino maikai, a ikaika hou hoi oe.  Ma kou wa e ola ai a maikai hoi kou ola, oia ko'u wa e ao aku ai ia oe i ke ano e loaa ai ia oe na wai hooluu mau loa, elike me ka iini a kou uhane."

"No keia mau mea a ua kanaka kamahao nei i kamailio mai ai ia'u, aole i kana mai ka huoli o ko'u uhane.  Lalau koke aku la au i ka lima o ke kanaka nana i hoopakele i ko'u ola mai ka make ana ma o ko'u lima ponoi la, a o ke kanaka hoi a'u i nana aku ai, he mea hoopomaikai oia no'u.  Ku iho la maua ma ia ano, me ko maua pane leo @le ana i kahi ame kahi, a mahope ike aku la au i kona hoomalo ana ae i kona kino, a ku mai la oia imua o'u me kona hiehie apau, alaila, pane mai ia oia ia'u:

"E kuu hoaloha, e pono oe e hoomaha.  E ke kino maluhiluhi, e hoomaha ia oe iho, i loaa ia oe kou oluolu.  E ka uhana e paa iloko o kahi paa o ka poe pio, ua kokoke mai ka wa e hookuuia ai oe mailoko mai oia wahi paa.  Nolaila, ma o kela Mana ame kela ikaika, e noho nei iloko o'u, ke kauoha aku nei au ia oe e hoomaha oe!"

"Ua kau mai la ka ikihia maluna o'u, a mamuli hoi kekahi o ka hiehie launa ole mai o kona kulana, ua pilipju iho la ko'u mau ano apau.  Nana aku la au iaia, a makemake iho la au e kamilio ku iaia, aka, ia'u nae i hoao ae ai e kamailio ua hiki ole.  Ike iho la au i ka noe ana mai a kekahi mea ma kuu mau maka, popoi mai la ke poluluhi ikaika ma kuu mau lihilihi.  Malule iho la kuu mau lala, a o ka'u mea o ka hoomaopopo hope loa ana, ua haule iho la au ilalo."

I keia awa i hoomaha iho ai o Celini i kana kamailio ana mai ia'u, a nana mai la hoi oia ia'u, aka, aole nae au i kamailio aku iaia, alaila, hoomau h@u mai la no ia i ke kamailio ana mai ia'u:

"Olelo aku nei au ia oe no ko'u hina ana ilalo.  Ae, he mea oiaio ia.  Ua nawaliwali kuu kino; aka, e mau ana no ka ikaika o kuu uhane.  E hiki ana no iaia ke oni, ke nee a ke ike, oia hoi, ma kekahi olelo ana ae, oiai kuu kino e waiho ana iloko o ka hiamoe a o ka hooluolu ana a ua kanaka kamahao nei i kamailio mai ai ia'u, ke lohe la no au, ke ike la no au, a ke nee la no au i o a ianei.  A no na mea a'u i ike ai a i lohe ai ma ia wa, aole hiki ia'u ke kamailio aku ia oe, oiai, ua hookapuia mai kuu waha aole au e kamailio aku ia mau mea.  Aka, i ka hoi hou ana mai o ka ikaika i kuu kino,  ke iho la au e hiamoe ana au maluna o kekahi moe koki nani launa ole.  I ko'u ala ana ae, eia ka ua ao ka po, a eia au i ke kakahiaka nui.  Nana ae la au kma ke kahi aoao o kahi a'u e moe ana ike aku la au ia Heliobas e noho ana, a e nana mai ana kona mau maka oluolu maluna o'u.  O ka mea mua loa a'u i hoomaopopo iho ma ia wa, oia ko'u ike ana i ka mama maikai o ko'u kino, mohala mai la na manaolana maikai apau iloko o'u, a ma na ano apau, ua lilo ae la au he kanaka kino ikaika a maikai hoi.  I kela wa i ala ae ai au, @ hele aku la au a paa aku la i kona lima.

"Ua ala mai la ka oe," wahi ana I pni mai ai ia'u, me ka mino aka ana iho o kona mau papalina.

"E kuu hoaloha ma kai, wahi a'u i hooho ae ai, "ua ike au i ke kamahao o na kamahao-ua wheia mai na mea huna pohihihi imua o ko'u mau maka-a ua naauao au ma kahi o kuu naau-po!"

"Alaila, me ka leo oluolu, pane mai la oia imua o'u:

"O keia mau mea apau au i ike ai me kou mau maka, a lohe paha kou mau pepeiao, e huna oe ia mau mea maloko o kou umauma.  No na ninau lehulehu au i makemake ai e ninau mai ia'u, aole keia o ka wa kupono a kaua e kamailio ai ma ia mau mea.  E hai aku au ia oe, aole i pau loa na mea e pili ana i ka loaa hou ana o ke ola kino maikai ia oe.  Manao au, he mau la kakaikahi koe ou e noho pu ai me a'u, a loaa no ia oe ke ola maikai loa, a pau hoi kou pilikia, nolaila, e ae @anei oe e noho pu oe me au a hiki i ko'u hookuu ana aku ia oe?"

"Ua haawi koke aku la hoi au i ka'u ae ana iaia, me ko'u hauoli nui.  He umi o'u la o ka noho pu ana me ia, a iloko oia mau la he umi, i haawi mai ai o Heliobas i kekahi mau iaau ia'u.  E inu ana au i kekahi mau laau maloko, a e hamo ana nooi mawaho.  I ka pau ana o keia mau la he umi, ua ikaika loa ae la au, a ui loaa maoli ia'u ke ola kino maikai.  Ike iho la au i ka maikai o ko'u puniu poo, a maikai nohoi ko'u mau ano apau.  Ma ka'u hoomaopopo iho, he ike a he naauao hou ka mea i loaa ia'u.  Iloko o keia mau la he umi a'u i noho pu ai me Heliobas, he elua mau mea waiwai loa i loaa ia'u, ka mua, ko'u hoomaopopo ana i nei mea he hoomana: a o ka lua; ka mea huna e pili ana i ke ola ana o ke kanaka.  A me ia manawa hookahi, ua hoopuniia ko'u uhane i nei mea he aloha!"

Maanei i hoomaha iho ai o Celini, a ike aku la au i ka leha ana ae o kona mau maka iluna, a lamalama mai la kona mau ano apau imua o'u.  A liuliu, huli hou mai la oia ia'u, a kamailio hu mai la:

"I keia ala ana ae o'u, a ike au i ka piha o kuu uhane i nei mea he aloha, ike iho la au ma ia wa hookahi no, mamuli o ke ano halialia e hoopuni ana ia'u ia wa, me he mea la he mea kekahi i haawi mai i kana mou hoohihi ana ia'u, ame kona aloha ana hoi no'u. Hoomaopopo iho la au, aia ua mea la ke kiai mai la ia'u, a ua lilo oia i mea nana e hooponopono i ko'u mau ano apau.  Aole au i ike iaia ma ke kino, aka, ma kuu uhane me he mea la ua ike aku au iaia.  O kona mau ano apau, he ui oia a he nani, a e kahakahaia ana ka wai pahe ame ka lokomaikai ma kona mau heleheleua.  O ka nani ame ka ui a na maka o kuu kino i ike ole ai, oia ka nani ame ka ui a kuu uhane e ike nei.  Ma ka wa i loaa ai ia'u ka ikaika o kuu kino, ua ao mai la o Hliobas ia'u i ke ano o ka paipai ana i na wai hooluu ole, mai ia wa mai i lilo ai ka'u mau like ole, mai ia wa mai i lilo ka'u mau kii apau i mau mea ohohia nui ia e na kanaka, a ua nui hoi ke kuana o ua mau kii la a'u.  O keia ko'u moolelo pokole, a ua lohe aku la oe, e Mademoasela no ke ano iloaa ai ia'u ko'u ola ana ka mea huna pohihihi ma ka paipai ana i na wai hooluu."

(Aole i pau.)

Na Elele Hawaii no Bosetona

 

Ka huli hoi ana o Rev. O.P. Emerson no Bosetona ame ka makana nui a ke Keikialii D. Kawananakoa.

I ka hala ana o ka Poaono ao ae la Sabati, ua hele aku la makou no ka pule ma kekahi luikini hoole pope.  O keia nohoi kekahi o ka luakini a ke Aliiwahine Liliuokalani i manao nui ai e hele mai a hui pu me makou a ua ko ole nae ia manao o ke Alii no ka loohia ana oia kakahiaka i ka ino a ka ua.  Ma ia kumu ua hiki ole i ke alii ke hele mai no ka mea, he kue i ke kauoha a ke kauka.  Aka nae, ua nui loa iho la ko makou minamina me na hoahanau i ka hiki kino ole ana ae o ke Alii.

Ua haawiia mai ka hana ia makou a pau, e unuiia ana hoi e Emekona, ko makou mau manao, a o na mea pili ia Hawaii, oia na mea i hoikeia aku ia lakou a ua piha mahalolakou i ka lohe ana i ke kulana naauao a holomua o na Hawaii mamua o na lahui e ae.  O ke ohohia ame ka hauoli oia ka haawina i kau aku maluna o ke anaina, i ike ia aku i ka hoike ana mai i na manao ponoi o loko a ike iho la makou akahi io no ka lakou nei a maopopo i ke kulana o ka lahui, ke hoike mai nei ko lakou ohohia ame ke noi maoli mai no, auhea oukou, a i loaa ia oukou he wa e hele hou mai ai no Wasinetona  nei, mai poina oukou ia makou e kipa hou mai, o ke kahu o na hipa he kanaka opio eleu a he piha aloha no ko Kristo upuni.  E o'u mau hoa aloha mai Hawaii a Niihau, e nana pu mai kakou i ka mnao o na malihini nou e Hawaii ma o makou nei.

Aole anei i pololei ka buke nui i ka olelo ana mai "Ma ka hua e ike ia ai ka laau."  O ka laau ono ai no kakou i kona hua me ka ono, a o ka laau awaawa ai no kakou a mania na niho i ka ua mea o ka awahia.  Ua mahalo nui ia na manao o ke Aliiwahine ma ke kuka olelo ana ma kekahi o na kamaaina o Wainetona nei a ua hike mai lakou ia makou he moiwahine ne naauao ko oukou a na hooia pu aku makou.  I ka pau ana o na hana o ke Sabati a hala wale ka nani oia la moe iho la makou ia po a ao ae la Poakahi, liuliu mai la o Emekona i kahi puolo a hele mai la ma ko makou mau lumi e haawi ai i ke aloha good bye.

O keia ka hopena o ka Emekona mau hana a kuu mai la ia makou me ka manao hilinai, ua hiki ia makou ke hoi a hiki i Kapalakiko, a ma Bosetona ae ia a hui mai me makou ilaila.

KA LAWE ANA O KE KEIKI ALII I MAKOU E HOOMAKAIKAI I KA HOME NOHO O G. WASINETONA KA HIENA WIWO OLE AMERIKA HUIPUIA I KONA AU.

Hala aku la o Emekona ka makua no ke kulanakauhale o Bosetona.  Haule aku la makou no ke keena paina a i ka pau ana ae o ka paina kakahiaaka,  hoea ana ke keiki Alii D. Kawananakoa e ukaliia ana e Joheph Heleluhe, ame ke keiki lawelawe ponoi o ke keiki Alii.

O ko makou lilo aku la no ia no ka hale hoolulu kaa.  Aohe hookaulua ana iho he poe keiki makua ole.  Hookahi makua o ke aloha.  Pa kahea a ka opu alii he ae wale no ka makou.  I loa no ia makou a hiki, aole i upu iho o ko makou kau ae la no ia ma na kaa hapaumi a o ka oni palanehe aku la no ia o na huila ma ka ili laumania o ke alahao Aia i ka maka o ka malihini o ka alawa aku mao a maanei ka mea e pono ai a mahuahua aku ka mea a ka maka e ike ai, no ka mea, he uku ia he i'a no Kahoolawe.  E ike houia mai ana paha.  Alia-la-hao-e.

O ke alahele a makou e holo nei, he ululaau ma kau wahi a he kauhale ma kau wahi a h loa no keia a makou e hole nei, he mau hora a oi, hiki ana.  O Mount Vernon ka inoa o keia wahi e ku nei ka hale noho o George Washington, ua kukuluia keia hale e kona half-brother i ka makahiki 1743.  A k ku nei hoi ma ka lihi kai o Virginia o Potomac.  A he 16 mile ka mamao ma ka hema o ke kulanakauhale o Washington, a o ka uku komo he 25 keneta.

Ke ku kilakila nei keia home ma kekahi kahua kiekie mai ka ili wai mai o ka muliwai, a o ka loa a me ka laula, he 96x30 kapuai, he elua hale ke kiekie i maheleheleia me na rumi lehulehu Maloko o ka rumi moe o Wasinetona ke ku nei kona moe me na kahiko a pau, na noho a me na mea e ae e pili ana me he la no ke ola nei.  Ma ka rumi hoi o ka wahine ke ku nei no kona maoe me na lako apau a pela ka rumi holookoa a me he mea la no eia no ke ola nei a ua hele aku la laua e holoholo a hoi mai.  A he ku no i ke aloha ke ike aku   A ua kahiko ia na rumi pakahi me ka hale o luna a ilalo, he rumi no me kana hana a hiki i ka pau ana.  A he hiki ole ia'u ke kuu pau aku.  Ua malama maiau ia ka pa a malalo pono o ka lihi muliwai ua hoopuni ia kekahi pa me ka pine hao a e holoholo mai ana he mau wahi holoholona dia"  Haupu koke ae la wau i keia mau olelo a ka mea haku hallu nona keia  "Elike me ke dia e iini ana i ka waikahe pela ko'u naau e iini nei ia oe."  He mau hale oihana e ae kekahi e ku pu nei ma keia kahua.  A he elua hale kupapau o nei kanaka.  O ka mua he lua pao i palaina punaia a hoopuniia me ka pa pine hao.  Ma keia lua i waiho ai ke kino o ka Peresidena no kekahi mau la loihi a mai ka pukamakani aku o ke keena moe o ka wahine kane make Martha i kaulona aku ai oia i kona mau maka no kana mea aloha a hiki i kona aho hope loa.  Ke au mai nei ka hana a keia makuahine o ka lahui ia'u. e alawa ike ae i ko Davida  moolelo oiai oia me ka naau ehaeha e noho ana ma Babulona i ka wa o Nebuganeza ke Alii nui.  Ma ka puka makani nohoi ia i huli aku ai nana no Ieusalema, ka home poina ole ana i aloha nui ai, a me ka hale o ke Akua e ku poai ia ana e ke kulanakauhale @aa, a uwe aku la oia ia Iehova ihiihi.  Aole anei i hanaia ma Babulona keia hana kaulana a haule mai na lani?  A pela nohoi keia lede puuwai aloha no kana kane i hana ai.  A ke puana ae nei wau.  O ke aloha he punawai mapuna uio ole ia e hoaleale mau ana i ka po a me ke ao.

NO KA LUA O KA HALE KUPAPAU

O ka lua o ka hakeupapu, ua ku mamao iki aku ia ma ke alu mai ka hale aku o Wasinetona.  A aia ma keia hale me ke pani hao o waiho ai ame ka pahu o Wasinetona ame ana mea aloa, kana wahine mare Martha.  Ka lde puuwai aloha hoi i hoikeia ae la.

He mau pahu pohaku mabala keokeo i kalai noeauia ko laua mau home hope e waiho kau a hooilo nei, e kali kana hoi no ka leo hope loa o ke ao nei wahi a ka buke nui, a hiki mai ia la el ohe ia aku ana ka luna Anela e puhi ana i kana pu, a o ka poe e maoe ana ma na ilina e ala mai ana lakou."

He ma-u maikai ka noho ana o keia home e hoopuni ia ana me na kumu laau,  na pua kanu ame na kumu laau i kanu ia e na kanaka kaulana.

Ke ku nei ma kahi kokoke i ka he kupapau he mau lumulaau penei ke ano o ke kanui ana.  Na Dom Pedro, emperor of Brazil i kanu, he kumu laau elm, M.H. 1876, a i ka makahiki 1881, na na wahine hoole waiona o Amerika iho nei i kanu he laau maple.  A i ka makahiki 1860 me 1889.  Ua kanu iho ke Keiki Alii o Wales he kumu laau i mau hoike no na hana aloha a i mea hoi e hoike ai i na mea apau.  Ke ku kiai ia nei keia hale kupapau e kekahi kanaka paele, i kakooia e ka mana o ke Aupuni mahope aku o kona kua.  I ka wa a makou e nee hele nei mai ka hale noho aku o Wasinetona a i ka hale kupapau, ua pai ia na kii o makou e ka mea paikii a ke keiki Alii i hoohana ponoiia e kona mau lima.  I ka pau ana o ko makou makaikai ana, ua huli hoi aki la makou no ka hale hoolulu moku ma ka uwapo e ku ana ma ka lihi muliwai malalo pono aku o ka hale kupapau hou.  Maanei ua pai hou iho la ke Keiki Alii i na kii o makou.  A kau aku la makou ma ka moku.  He moku lawe ohua no keia i maa i ka hoohikihiki ohua ana e hooholo ia ana e ka mahu.  Paina iho la ko makou paina awakea maluna o ka moku.  Ke huli hoi nei makou no kai o ke kulanakauhale e ike ana i na hale, ka papu kaua, a ma kela aoao me ni a hiki i ko makou pili ana i ka uwapo.  Kau ma ke kaa kapaumi he la keia aoao o ka muliwai he ku i ka naokoa loa no keia a makou e hoi nei.  Huli maila ke Keiki Alii a oleleo mai la i na kakou no ka pa kaua (Navy Yard,) Aole he leo hoole aia ka pono o ka ike maka.  He pai na ka leo Alli a he keiki puuwai lokomaikai loa keia.  Ia makou e nanea ana i ka nani ame ka mahalo ana i na mea a ka maka e ike ana halulu ana ko makou kaa mawaho ponoi o ka pa kaua, lele i lalo a komo aku la e halawai me na kiai puka e i loa no a puka ka hua olelo yes, o ko makou poholo loa aku la noia maloko, loaa ke alakai haole, nana i lawe aku ia makou no ka hale hana pukuniahi nunui a liilii.  E nana oe a pau ka makemake.  Mai laila aku makou a ka moku o ka Peresidena, e holo ai ke makemake.  Mai laila aku makou a ka moku o ka Pelesidena e hoi ai ke makemake, ua hoolakoia no me na pu a me na koa.

He koa no he mikini humuhumu wili lima e humu kana i na aahu koa o lakou a ua ku no i ka eleu keia poe i ka lakou hana.  Mai keia moku aku makou a ka hale kamana moku kaua.  Maloko o keia hale ua hanaia he mau keena no ka hana ana i na kii moku kaua liilii a i ka wa e paa pono ai ua laweia mai a ma kekahi keena loihi o ka hale, aia hoi he wai ua hoopiha ia a piha a maloko o keia kiowai e hoao ia ai ka holo, ka ikaika o na enekini a ku i ka makemake o na Enekinia, alaila, haawi ke kauoha i na pa kapili moku e hanaia o na moku kaua hao nui e like me na kuhikuhi o keia kii moku looloo i hoao ia ai.

Maloko o keia pa i hoopuniia me ka pa kiekie a me na hale nunui i hana ia ai na lako kaua o kela a me keia ano.  Mai ka moku, na pu kuniahi, na poka, ame na mea ano nui apau.  Aole nohoi e ae ia hookahi mea e lawe i kana mea pai kii i ka wa i makaikai ai ia loko o keia wahi, ua kapu loa.  O ka mea pai kii a ke keiki Alii ua waiho ia ma e keena o ke koa kiai a hiki i ko makou hoi ana mai.  I ka hooki ana a ua hoi aku la makou a kau no ke kaa uwila no ka Hotele ka pahuhopu.

Holoholo ike aku la makou a hoi loa ke Keiki Alii me kona mau hoa hele no ka home o ka makuahine Alii Liliuokalani.

I ka hala ana o ke ahiahi, haule aku la paina ahiahi, holoholo po aku la makou ekolu a haule aku la ke kahu o Haili,  Rev. S.L. Desha, no ka rumi hookipa e kali ai no ka hiki mai o ka ohana pili o ka makuakane e ike.

I ka pau ana o ka makou holoholo ahiahi a kokoke ae no ka wa moe haule aku la makou hiamoe, a ia makou e moe nei ke nee nei ka ua ia po a ao a mai ia la no a ahiahi ke kawakawau.  Pau wale ka Poalua ia makou me ka loaa hna ole.  Po ia la a ao ae Poakolu, o ko makou ia keia e haalele ai no keia kulanakauhale a huli hoi no Kapalakiko ma ke ala huli hoi ma ke hema.  Makaukau ae la ko maua mau wahi paiki, pela nohoi o Kiwini ma, haule aku ia paina i ka aina kakahiaka.  Ika pau ana ae, hiki ana o Joseph Heleluhe e lawe ia makou no ka hoomakaikai ana i ka hale o na mea kahiko National Museum.  Maloko o keia hale hui.  Ake waiho n@i h@waa Ha@@@@ @@  ahu@@@ m@@ 2 @ap@b@@@@@ @@@ kahi keia o na hale hoah@ @@@ @@@@@ i hele a piha pono i na m@@ @@@@ @@@

Ke kupu nei ma keia k@h@@ @@@@@ hale hoikeike like @@@ a @ @@@@@@@@@@ hale a makou i @ke nui @@@@@@@@@@@@@@@ hoohanau i'a.  Penei @@@@@@@@@@@@@@@@@ keia hana pahaohao.  Ma @@@@@@@@@wai, ua hoophaia me @@ @@i @@@@@ kupono, a malaila e hookuu@@@@@@@ hua o ke kamano e pela e @@@@@@@@@@@ hua kamano mai kani kapu @@@@@@@hi kapu aku a hiki i ke kik@ @@@@@  hua alilo i i'a liilii me he hin@@@@@@@@ pela nohoi e holo ai a hiki i @@@@ hope loa, ua kino ia maoli a hi@@@@  wa e laweia ai e hookkuu no @@@ @@@ hookuu ia.

Ua malamaia na ia maloko @@@@@@@@ aniani i luluia me kalimu kai a ua @@@ komoia na paipu wai maloko @@@@  me keia pahu.  Nana aku m@@  kahu o Kaumakapili i keia ma@ @@@ kupaianaha, o ka holo mai no @@@@   Amaama ame na ia kai e ae a @@@@@@@@ naha no ka noeau o ka ike o k@@@@@@ oiai maua e hoie aku ana i @@@@@@ manao ia Rev. J. Kauhane, no @@@@@@@ ama, eia ka iala pane, ae, he ko@@@@@@@ ama nohoi, a hu ae ko makou a@@@@@@ o makou wale nokeia e wal@@@@@ ke kahu o Haili me Joseph @@@@@ ua huli hoi e aku la laua. @@@@@@ wale huli hoi aku la makou.  @@@@ ana mai o ke ano ahiahi, na @@ la makou no ka hele e ike i ka @@@@hine a e paina pu hoi me ia a @@@@ aku ia Wasinetona.  Hiki aku @@@ e noho mai ana ke Keiki Alii, @@@ @ wahine, ame Joseph Heleluh@ @@@@@ kamahine ame ke keiki lawelawe@@@ Keiki Alii.  Ua kahiko ia ke A@@@@hine me ka aahu pukiki eleele @@@@@hinohi ia me na nani panio i @@@@@ kulana Alii.  Aole no i @p@ ih@  @@ kou noho ana ua  alakai loa i@ @@@ makou no ka rumi paina me @@ @@ hana maiau ia e Joseph Heleloh@ @@ @@@@ @@@ @ @@la @@@ nui @@@@@ makou me ke Alil.  E hoomana@@@@@@@@@@@@@@@aina hanau @@@@@@@ ole na ono o Hawaii.  Oiai ma@@@@@@@@ ana i na ono o ka aina malih@@@@@@@@@ waena o na ia a me na io holoh@@@ aka, aole i nalo aku ka @@@ @ @@ I ka hooki ana ae o ka makou @@@ pu ana me ke Alii, ua h@uie ak@ @@ @ kou no ka rumi hookipa a p@@@@ @@ ke Alii i kekahi lo mele Haaii mele pu ae la makou i kekahi n@@@ @ le, ana i haku ponoi ai a  o ka @@@ hope loa o Hawaii ponoi.  He mau @@ keia o ka hauoli a hiki i ko m@@ haalele ana aku i na Alii m@ k@ @@@ lima pumehana a huli mai @@ @@@ hoi.  A o Joseph Heleluh@ @@@ @@@ mai ia makou a hiki i ko makou @@tele. I ka makaukau ana o ko m@@@  mau wahi @@@@@@@ @@@ a @@ makou ma ke kaalio o ka hotele a o ka ho@@@@@ ia a oi o ka po. Aole no i l@@h@ @@@@ ana makou no ka ha@@ h@@@@@@ @@@@  a manao ae la ke kokoke mai n@@ @ hora hope e haalele iho ai makou @@@@@@@ kulanakauhale.

HAALELE ANA I KE K@@@@@@@@ HALE O WASINETONA

I ka hookokoke ana ae i k@ @@@@ o ka po Poakolu.  Novema@@ @@@@ haawi ae la makou i ko m@@@@@@ ho@e loa me ka lulu lima an@@@@@@@ e@h He'l@he a huli aku @@ @@@@@@@@@  A hooma@ao ae la makou i @@@@@@@@@@@ o ke Alii wahine i @@@@@@@@@@@@@@@@ oiai @@@@@@@@@@@@ haalele aku iaia.  " E hoi oukou kauwa a ke Akua a haawi ahu @ @@@@ aloha i ka lahui aloha.  No laila, @@@ @@@@ loa i aku nei wau i o'u @@a lahui @ @@@ manao e k@ lahui, aole loa i po@@@@ @ Alii @o k@kaou apau, a e pule no @@@ i ka makua lani e kiai a e @@@m @  @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ kou meia ma na kaiaulu aloha @@@@@@@@ Hawaii. I ka hiki @@@@ @@@@ @@ @ @@@@ @@ ponoi, @@ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ mana keena pakahi i h@@@@@@@@@@@@@@@ ma na kualono laula o South @@@@@@@@@@@@  Ma ia la a no hiki ana m@@@@@ @@@@ na Atlanta.  O na mea @@@@@@@ aina ma eia @@@@@@@@@@mai @@@@@@@na mala k@@@ @@@@@@@@ @@@@ @@@ wili @@@@@@@@@@@ .  U ap@@ n@ kah@ @halaha ame ma @lu i ka pulu@@@@@@@@@ a@a ma ke ano pah@ahaa o el@@ @ a oi ke kiekie.  O @@ pa@@@ na @@@@ na o keia mea kanu, a e loaa @@@@@@ kaawale ae i na pulupulu @@@@@@@ kumu laau paina ame na laau @@@@ ae, a aole nohoi i nele keia m@@@@@ i na hale, e ku ana ma @ a m@@@@ i na hale, e ku ana ma oa @@@@ alahe'e, aka, he kuaaina @@@@@@ mau wahi ma ka nana ana Ua @ makou ma ke kulanakauhale @@@  ae la maluna no ka manawa a @ la no holo, a i waena po, ku aku kou @o ke kulanakauhale o M@@@@ry a he kulanakauhale nui @@@@@ a ana na kukui uwila, a ua h@@ a @@@@ @@@ @@@@@ o ke @@ @@@@@ oihana.  Mai keia po a ao, ke @@@@ makou mawaena o Georgia ame  Mississippi, a he nani maila keia

@@@@@@@@ e ulu ana na laau paina me @@@@@@@@ae a halii i ka a@kai o k@ ka@k@@@@@ Mexico, a ma na kipona man@@@@@@uli e ike aku ana oe i na pua @@@@@@@me na bipi e mali hele ana i na @@@@@@@uu.  O ke ku no a na hale, o ka @@@@@@@@ alo no a kamaaina, o ke olo @@@@@@@@ mikini olopapa, o ka @ku no a @@@@@@mulau puaa, a o ke oo no a ka @@@@ kipaepae puka, a i alawa ae oe m@@@@ aoao o na home e helu mai ana @@@ kumulau moa i na pue uala a k@ @@ O keia mau home no na paeleia no Ameika.

Ma keia mau wahi a makou @@@@@ nei ua ku maoli i ka nana a @@@@@ aka, ke hookokoke loa akup n@@@@@ e komo iloko o ke kulanakauhala New Orleans.  O keia kekahi k@@@ kauhale kahiko o ka hema nei o

A@@@ka, a he kulanakauhale nui no i @@@ na mea a pau, e ku ana na moku @@@@@ a liilii ma na uwapo, a e holoke a@@ k@@@hi ame na kaa hapaumi, aka, @ kulana maoli o ka nanaina a ka m@ he ku i ke ano kahiko na hale a@@ lakou hanaia ana. Maanei kau lo @@@@ kou mau kaa maluna o na moku @@  kaa a pae ma kekahi aoao o ke ku@@@ hauhale.  Aole makou i aeia e he@@ ula loa aku iloko o ke kulanakauhale o  ke kumu, no ka laha ana o ka @@@@@ piva lenalena.  I ka makaukau @@@@@@ na kaa o makou, o ke kuupau @@@ noia o ka wiliki i kana hana.  H@@@@@@@ wale noia me ka nanea a kaa@@ @@@ makou mawaen o ka mahiko, ua @@@@@@@@@ ko, e ulu ana nohoi kekahi mai k@@@@@@@@ waha ae, e oki ana kekahi a e ku @@@@@@@

(E nana ma ka aoao Elima)