Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 20, 18 May 1900 — O KE AHA LA KA AOAO E OLA AI O HAWAII? [ARTICLE]

O KE AHA LA KA AOAO E OLA AI O HAWAII?

• E na Makamaka! He ninau paakild loa keia na na poe kaiaiaina o kakou «ei ē kaliii ai. A no ke aha? No keia &umu: 0 ko kanaka i makemake e hapai ae 1 kona kulnua mai ka nohona paiaka, haahaa a e ike oie ia mai ai ola, he boa kanaka. ola no ke kanaka e kue mau ana 1 na hana apau e holomua ai lea pomaikai o ka lehulehu, ma ke kino, uohona, awiwai a mau pomaikai e ae Ap&u l ikoia. \m kupono no ke kanaka holomua. Pela no na poe apau o na lahul kanaka apau. mai kinohi mai o na Aupuni apau. E ioaa ana he aoao I ka haaholomua, a e ioaa ana no he .Aoao i ka hoihol hope. . Ma ka Moolelo oke Aupunl Amerika *Hulpula ko kakou Aupunl kumu i keia wa. ua ikeia ka paio ana o na Aoao Uke me ia i hoikeia aa la, a mamuli na paio Ikalka ana a keia mau Aoao 1 ulu mai ai ke kaua Kuloko o Ameri--1 na '60. O keia mau Aoao ikaika, ola no ka Aoao Repuballka, me ka Ao--410 Demokarata i ka pono ame ka polo3ei o ke A)a a ka Repuballka e ukali ~*na ia wa nol&iia ih uli i lakou ma ia Aoao a hookahi ka hakoko ana me ko 3akou hoahanu o ka Aoao Demokarata. E ninau mai ana paha kekahi o oukou, "Heaha la ua kahua la a ka Repubaltka 1 ukali ai?" Eia no ia: oke kuo--0 ke kaiiaka me ka laahia o kona 3tino; ke kaulike o na pomaikai apau malalo o ke Kanawai; ka maluhia o ka nohona lahui ana; ka hooholomua i na hana apau e pomalkal ai ka lahui; ame ka imi ana l na m©a e ae apau e ma«naoin ana he nu*a hoopomaikai ia i na Ikank; a o ka oi loa aku-4a pili no keia la k.iou, ka hooplo ana i ka hookae ! ka hoa-kanaka mamuli o kona ill. Mamull o kQia hookae me ka hookauTra kuapaa. i ala mai ai o Aberhama X.inekona me kona mau ukali Repubalika o ka Akau, me na kila oi, a oki i na llkinl paa a na Demokarata i hauhoa ai i na negero o ka Hema, a loaa ka lanakila i kela khui hoomanawanul Heaha hoi ke kahua o na Demokara- < -*a? 0 k« kulai i n& hana apau i ku- \ Xuiuia o ka poe hoohoiomua; ka hoolilo aua 1 mea o!e ka waiwal o ka hna I luhiia e ke kanaka—• ma ka mahiai, kalepa & mau ano e ae; ka hoeml loa ana 1 ka uku o ke kanaka hana; ka hoo-kauwa-kuapaa; ka alunu 1 ka mana koho o na poe apau 1 Uke ole ka tyi me ko lakou; ka wawahi ana i na hui apan I iukuluia no ka hapai ana i n& hana lioohoiomua me ka pahola ana 1 ka wai vai me ne. pomalkai e a« apau i waeaa o na makaainana; ke kol ana i kaia «lluli wle I ke ahi—kaia keokeo, oia kt ke kala maikai! A lehulehu waie «ku na hana e ae e «ha ai ka maaao» i lea ua mea f he alakai lalau. Ko na Hui e ae, o ka Lakou kahua, «a like no ia me ke kanaka makau *ael—ike ika hakaka, holo pee, sp u ka liakaka oili mai ku ka liki I kaea mm i hana ole ai. 0 ka hewa loa o k«la ano. o!a no ka hoohamama ana 1 pnka ao na alakai oia ano hue ® «tepoho al i na hakioa a ka poe kipe. A 0 keia ka mea ino ioa i waena o na Xca2alaina apau.

A no ko kakou kahua e ka Lahni! ui mai kakoa 1 k&ia Joea oWo ioa. Ma| Hawaii nei i keia ia, ke ike nei kakoaj \ hookahi bo oihana naoa i hapai ma! I !na haaa e ae apan, mal ka njahia5 t ke. 1 kalepa nia ka aina & ma ka moana, a ! i ke me na hana. e ae apau i \ ikeia. A o keia hana, oia no ka mahi-. I ko.. Mamnli o ke kanu ana o ke ko,: I ua kukuluia ka wiii, a i mea e ku ai ia j * wiii, ku ka hale hana hao. Mawaho ! 0 ieia, ua makemakeia i man kamana,! (amaia, pee palau. no keia oihana pahoia like la ia mao dala mawaena oj ka poe i luhi. mai ia lakou lilo mao a. maaeel. I hiki no i ke kanaka ke ha- j na : ka ikaika o ke kino. a nolaiia i 10-. aa ai he poe maii laiki, kalo a peia aku. I ka maopopo ana ia kakou o keia, e huil kakou a nana aku 1 ka hua o ka luhi oka mea kanu ko. He mea pono anei e poho kana ko, no toe kuai haahaa? Makemake anei oe e ke k&naka mahi kak>. e kuai ia kau kalo no ka hookahi hapaumi wale no o kona io? 0 oe hoi e ka lawaia, he makemake anei oe e hoolilo i kau mau kauna ia'a no ka hapaumi oke kauna? A pela oukou e na poe apau e iawelawe mai nei 1 ka oukou oihana pakahl, o kela anei k,> kakou alanul kupono e ukali ai? A e huli ae kakou a nana i ka kakou Hui Kuai Aina Hawaii e paHakaia nei e ko kakou Kapena Loea, ka Mea Hanohano, W. C. Aehi. He hui keia i kukuluia i ka makahiki 1896, a i ka hoomaka ana e hoohana, he |200 wale no dala ma ka waihona. 0 keia mau dala no nae, na ka poe illhune no i iulu. Hoomaka keia poe e lawelawe me ka hoopono a me ka hoomanawanui, a iloko o ka makahiki hookahi, ua ikeia he ola ko ke dala uuku 1 hoiiiiiiia ma ka lakou oihana. No keia puka, ua ao aku na hoa luhl 1 ko lakou mau makamaka, a i ko lakou ike ana mai i ka io o ka mea i hanai, u komo nui mai, a i keia la, ke ku nei keia hui maluna o ke kahua o ka waiwai, he JlOO,OOO kona Waiwai Hoohana. eK ohi mau nei ke oal oke dala, a e like mb ka hoomanawanui, pela no ka pomaikai e hua mai ai. A e hoomanao oukou, aole loa hookahi haole a pake, a lahui e ae iloko o keia Hui. He Hawaii wale no. A eia ka ninau: Ke makemake nei anei oukou e ka Lahui e wawahi i keia Hui? Aole anei o ko oukou makemake o ka holomua? 0 ka hoowaiwai ae ia kakou? ka hapai aua i ke kulana ma ka noho ana a ma na ano e ae a pau? Mana hui eae nohoi, aole no he haole waie no. Aole o ka Mikanele wale no. elī lehulehu loa ona poe eae apau, mai ka Hawaii, ka Haole, Pake, Pukiki a p£la aku. He mea pono anei ia kakou ke kue aku ia lakou, oiai, o kakou no ia? Eia hou no keia: He nui na hana e ae a kakou e makemake nei e hapai, aohe nae ke dala, no ka mea ua pau e iho ia Puhi ahi ma. A pehea ka pono? Me keia: E hana kakou i kahua e hilinaiia mai ai ko kakou kuiana kalepa, mamuii o ke kakoo ikaika ana i na haua hoolaupai i ka waiwai iloko o ka aina, i ike mai ka mea iaia ke eke kalena (oiai, he nui i ano poe ma Amerika,) o ke ku iho la no ia o ua mau haaa la. 0 keia mau pomaikai apau, aole loa e loaa ia kakou malaio o kekahi poai okoa, aka, malalo wale no o ka Hui Uepuhalika, ke Koa Wiwo ola no ka Holomua. Ika makahiki 1857, ua nui loa fea poino ma Amerika Huipuia mamull o na hookele Aupuni ana a na I)amokarata, a e ole wale no ka pau koke ana o ke Kau o na Demokarata ia wa, pakele ai n& oihana apau, mai ka banekarupa ae. 1 ka hoonohonoho ana l keia mau mahele o ka ninau, a i ke kalana ana iho, ua loaa mai keia mau ewe: he io, 'he aa, ahe opala. Aia iioko o ka Repubalika~e loaa ai ka io o na pomaikai liek ole me ka kaulike; iloko o ka Demokarala ke aa o ka hoopilikia me ka hune; a iloko o na Hui Kuokoa e ioaa ai ka opala hapuku waleia i ke ahi, aohe kahua, koe keia o ka hoopili wale, 0 ka Aoao e puka ana malaila ae ia e makllo al. Nolaila, e Hawaii! Mai naaupo! Ua nui oe e ike ai nou iho. Ke ike nei oe i na mea i hoakakaia aku la ia 00, a e iawe oe a hoohana. Ua hamama ka ipuka o na mahele o ka pomaikai ia oe. Eia ke hamama nei ka Buke Nui a ka Kepuhaiika no ke kakau ana 1 kou inoa no na mahele au i makemaiee al, Ma keia buke no hoi oe e ike Iho ai i ka uui o ke ola o kou luhl ma aa pomaikal i hoikeia. A ke ao hou iku nei au ia oe. Eia aku ma keia Aoao ke Demobarata ke kali mal la ia o<* & puka aku me kau mahele, o ka hao no i& nele oe. Mai kaii oe e Hawali a haule ka ua aiaila waele. 0 ka w& oi loa aku ia o ka pili oka iepo, luhi oe. Mai kakou i ka laulima a makou. Aole i loaa ko kakou mana koho me ka auhau ole i na Demokarata, aka, i na Repubalika. Nolaila makou i lilo ai 1 Repuballka.