Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 20, 18 May 1900 — PAKELE MAHUNHUNE Upuia Ke Ola o Kanai Kela Canavaro e Hoopoino [ARTICLE+ILLUSTRATION]

PAKELE MAHUNHUNE

Upuia Ke Ola o Kanai Kela Canavaro e Hoopoino

Maimili o ke kau ana o ka hoohuol maluna o ]aua no ka laua mau olelo hooweliweli i hoopuka ai i kekahi mau mahina i hala ae nei, i manaoia ai na laua no i hoao e lawe me ka kaika o ke kiana pauda i ke ola o ke Kanikela Pukiki, Senhor A. de Sousa Canavaro i ke kakahiaka o ka Ia 4 iho nei, a mamuli o na oleol ike ikaika i loaa i ke Aupuni e pili ana i ko laua manao ino i ko laua Kanikela nolaila laua i hiki ae ai imua o ke Ahi Olani o na Karaima ka Lna Kanawai, WilikokU i neia mau la iho nei. Ua pule a oi ko laua paa ana malalo o ka hoohuoi, a i ka loaa ana o na ike no ka iiooweliweli ana hapai kokeia ai ka hihia ma ia la. I ko laua wa e hookolokoloia ana, aoie loa laua i hoikn iki mai i na hiohiona o ka weU no ka ino a laua i kuko ai (paha), oiai c na olelo ike i hoikeia mai -e na hoike, he ku maoli no i ke ka make loa. Koe h-anu ole. 0 Reie o |aua ka mea i hoikeiii mai j ke ino loa o kon-a nianao no ke Kanikela. 0 ka hoike mua i iaweia mai ma ka

aoao o ke Aupuni, he makai Pukiki I | hoopauia. Ua oleio mai oia, nia kekaI hi ia iloko aku nei o ka nialama o De- , keroaba, iloko iho nei no o ka wa hoomaiu a ka Bubonika, iaia e noho ana iioko o ka hale hana pila kika o Diae, ua hiki mai la maiaiia o Reis, a mahope iho o na kamakamaiiio ana o ke ano maa mau ua hoomaka iakou e ka-j , maiiio no ko iakou piiikia pakahi. UaI kamailio mai o Reis no kona pilikia ia j Dlinahama mamuli o kekahi- hihia me |ia loko o na Aha Hookoiokolo, "a ii haule ka ia no ke kokua ole ana o Ca- > navaro iaia. Iloko o keia wa ana e ka- j mailio nei i kooa pilikia, ua pii mal kona pihoihoi a hoomaka mai ia oia e ' hoopuka i na olelo ooiēa no Canavaro. Mahope ibo eia kana oielo: "A Mkl no, mahope ia ilee ana, ina no au e paa apau ko'u ola i Kawa." Pela kana mau kamaiiio a hikl i kona pio ann. Aole 1 hoomaopopo ka hoike ua U o Reis i ketla wa, aka, ua nui*kona f - v m, (i ka pii ino o ke kaL) Aole oL J lohe ia Camacho e hoopuka ana i ke Uihi olelo no ke Kanikela. Ua hoike mai o Diaa, ka mea nona na nahi hale ihana nel, nra>iiaita no oia i kela wa I hoikeia. Ua nui ko R«is kamaiiio ana no Dilinabam& ame

na har.a a ke Kankela i kue ai i kona pono. Aole oia i hoike mai i ke ano o ka hoona ana i kona inaina. Aole i manao o D« s as i ke*a wa, he mea pono ka hole ana e hoike aku la mau olelo hooweliweli i Ko Kanikela, oial, aole ka ia i manao' he ahi keia a neia ma« ukiki e kukaliki mai nei Ma ka hoike a ka Luna Makai o Ewa. Fernandez, ua puka mai kekam o ka mai&ma o Kovemaba. Ua olelo no ma« olelo ike ikaika e pili ana i na oleio a Reis, 1 ka la mamua iho o ke pahu ana o ke kiana pauda,—he mau oielo keia nana 1 lohe ponoi ia Heia e kamailio ana, me ka manao 010 ae e, he lohe no ke *ukiki i ka oieio Pukiki. Ua loh« oia i na olelo kue u Reis no ko kokua ole o Canavaro iaia ma kela hthia ana e kue ana ia Dilinahama. Ma ka Rels inau olelo, ua hoomaopopo ola, ua hoomaka mai keia hoomaau īloko hoi oia e pono e hookaawale loa ia ke Kan!kela, a ua hoopii ka oia i ke. AUi 0 Potugala. No na huaolelo hookaawaJ« lort ua hoakaka mal oia, o kana i manao ai, ua kuko ka mea hoopiiia e lawe maoli no l ke ola o ke Kanikela la. Ua lohe ka oia ia Reis e olelo ana: "E hw>una ana au i ke Kanikeia i Milo!" Ua hoike aku no ka o Reis i kona kokua ole iaia i kona mau pilika. I ka la noi mamua iho o keia hana weliweli, ua 10-j he no ka hoike ia Ue"is e hoopuka anf 1 kekahi mau o\elo oia ano - hookahi. Ua kamailio laulaha o Reia ma Ewa no kekahl hihia hoeha a kf Kanikela i hele ai e fyoolohe, noho ka ke Kauikela e iike me ka ihepa aohe kokua aku i kona Lahui. Wahi a Fernandez, i HonoluliE nei o -

****AA*AAA*************** Reie i ka Poal\sa t fea ia mahope Iho o ' ka bemo aua o ka Hoomalu, a hol qo i Ewa i ka Poakolu, a i kekahi ia ae, pll hoii mai no ike kaona nei. Ike kakaWaka o ke pahu ana, oa ioaa koke iaia ka hoohaoi ua Reis keia maa haoa, no kana mau olelo hoowellweli i hoopuka al mamua. { Mahope ih6 ua ka mai o Benhor Canararo a hoike mai, ua loaa pinepine akn no iaia ka lono e pili ana i ka hoowellweli mau o na mea i hoopiiia I kona ola, a akahi no ia a ike eia kona ola » iloko o ke kanpaona, & maopopo o!e I iaia ka wa a k& enemi e hoea mai ai r | a poino no ia, He man ieo no k* makaaia wale no kai loaa mai, aka, hemaa leka hoopahaohao pn kekahi, meka, hooweliweli ma kekahi o oa man ieka nei e ao mai ana e makaala i na mea i hoopiiia, ia Reis ame Camacho. Ua hoakaka mai oia no ka hihia aReis mē Dilinaliama, a ua olelo mai he mea hlki ole ia Reia ka hooman ana ,t. i kana hihla imoa o na Aha, olai, kakoo kupono ikuai ke KanawaL Ua, ao aku ka oia ia Reis t ma ko&a ano Kaaikela aole e hiki lala ke hul pu ma &a hihia o ia aso imna o na Aha Hooko*

i Loio kapoao ao Rais. tfa l»al pio«p4ne oi& me DilltuAsa» oo ka hoopooopono n> i kō laa* kwe «Uke me to> Reis makemake, ela n». na oi loa **u ko Reb ho'<oo aaa n»i 00 * e k<> " kua ol* aku iaia. A oa mwiao mao» ao iau e m&ke anA o Reis oo koa* papule lo& i fetbla. Mai kekahi o wl eI«W o ke ola i ioaa iokoio, akau && koko* oia i Ka i®i i& Caoavaro ua k&k&ula: "Eo oe lna Pukki o Ewju" Ma kekahi lek» nohoi I kakaa kapakap* *, ua Hke no ka manao. No oa makahlkl elua i nel, ua ike a lohe pinepine mau oia i na mea hoopiiia e hana ana 1 oa hana hookae m« hoopuka ina olelo kupono o!e nona* "eK manao nei anei ce «ia kou oU Hoko o ke pohihih mamuli o na hooweliweli I ioaa ia oe?" wahi a ka Ilamuku i'ninau aku ai iaiv 44 Ae» pela no, M wahi ake Kanike*a i pane koke aku ai. "Mahope iho o ko pahu ana, ua kau koke ko'u hoohuoi na keia mau mea" me ke kuhikuhi ana ia Reis aiue Csamacho. He poe holke e ae no kekahi. a o Souza kii mea i hoike mai l kekahi man ike koikoi. Ua oleio mai ola, i na po mamua oku o ke pahu an.a, ma kona hale na mea hoopiiia kahi i moe ai, a i ua po ala, ua moe iaua loko o kekahi hale kanaka o!e ma Ve Aianui Miiter. He nui na olelo ike e ae i waihoia aku imua o foi Aha e kakoo ana i na ike i hoikeia ae k a mahope Iho o na kukaiolelo ana o na aoao a elua, ua kauoha mai ka lunakanawai i na mea hoopiiia e ku ana imua ona, la laua e ku ana me na hiohiona o ke koa, wiwo ole, a hopo ole iloko o ka n«i maka e haka pono aku ana maluna o laua, ua poha mai la he pukuniahl me ka leo i like me ke poha ana o ke kiana pauda i manaoia ai na laua i hoopahu, e nakoio ana hoi ua leo la me ka hoonakulu ikika o ke Kanawai a haalulu o Kalakaua Hale. A i ka mao ana ae hoi o ua ahi nei o ka puiwa o ke anaina, lohela aku la ka, ol©*o Hooholo e ahewa ana ia laua no ka hooweiiweli. Ua kauohaia iaua e hoopaaia maialo o ka Bona o $2,500 pakahi no ka n* ma ana i ka maluhia no hookahi maßAhiki. I loaa oie ka Rona. alal'.a, e kipakuia iaua mai keia Pae Alna aku.