Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 41, 12 October 1900 — HE MOOLELO NO Ke Aka o Kamila [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Ke Aka o Kamila

Ao2e loa r.o au « hoopa a e lawe paKa i kahi huna Iki o keJa mau dala t mea uku a hooiilo palta no kekahi mau haaa nui ma keia hop« aku. a i mea pa&a e m&iamaia raai ko makem oia ma la ir.au d&la. O ka'u q karcaJlia 3oel, ke manao ena-o|v-.po ne? no au «a Uke toa rto ia rae kuu inakuakane ina no o.a maanei I kt?īa manawa, v At\ e kuu keikl opio o ke kahua kaua. malia paha l paakiki oe no kou Ikemaka ole paha ia mau dala. O ka mea | pono wale no a'u e manao nel, he pono |no oe e noho maanei, no ka mea, ao'.e : io no oe I maopopo i keia mau n\«a apau. j Pane aku la au 110 ka man&wa hoiw loa—Ae; lawe paha oe a malama l kau poo kanaka, a o na pono apau e loaa mai ana, nou ia anie ka poe apau pu me oe. I Oke poo oKe Ao K&ua, oia ka Hank Davisa i lawe ae ai e malama, ke poo' no hoi I aihueia mai ai e Toma, a Ta-i-emaine hoi i papa al—aole e lawe, Lawe ae la oia i ke poo o ke Ao Kaua a huna ae la ma kekahl ruml o kona hale, me ka manao ana e lowe loa aku no Yankton kahi o ka 6oolaha i puka mai ai me ka makana nui. i kekahi la okoa ae.

i Hiki aku la au i ka home o makou ponoi iho a ike mai ?.a kuu makuakane ia'u leie mai ia oia & puiii mai ia ia'u me kona mau iima, v aole i kanamai ka ( nui o kona hauoli no kuu hoi ana aku. Oiai ua piha kona pepeiao 1 ka iohe ana no'u —ua make mai nei ke alii o na Ilikini ia Taremaine opio, a ua okiia kona poo a eia ma ka malama ana a Mr. Hank Davisa, , | Hoakaka aku ia au i na mea apau ma ke kahua kaua, ke auhee kaheawai an o na Ilikini, ka make ana o Ke Ao Kaua ia'u, ka makana no kona make ' ana, kuu ae ole ana e iawe i ka makana i haawiia mai ia'u e iawe ke hoea aku .ua poo la i Yankton. j Me kona mau lima elua, -puili mal la i ko'u iima akau, a puana mai ia i keia |mau huaolelo hoomaikai: j Nani e kuu keiki, ua kuikahl pu kou [makuakane me oe, mai iawe oe i ke 1 kualia me ke oia o ke kanaka, ! no kou makuakane nei, he nui na maJnawa i hoaoia mai ai au no na makana |oia ano, aoie ioa au i lawe mai he wahi jkeneta hookhi no ia mau mea. I Oa manawa a'u i hoea aku ai i ka |haie o makou o ka wa ia mamua o ka !napoo ana o ka 4 la. Naue ae makou no |ko makou paina ahiahi; a mahope o | pau ana o ko makou paina ana, ua hele 'aku ia makou no ka hotele e noho ana 0 Hank Davisa, no ka makaikai ana 1 ike poo o ke Ao Kaua ame ka mooleio apau e piii ana i ke kahua kaua. j Ua waihoia aku ia ua ukana hoomaka'uka'u la ma ka hale eiua, a ma ke 'alapii waenakonu oia i pii aku ai. Ilo- ; ko' o na minute pokoie waie no, huli Ihoi mai Ia oia nil na hiohiona ine he la ua hoopuiwaia, ame na niaka e li-o ana, lua pane mai la me ka hoopuoho ana ae i keia mau huaolelo: I Ua naio! Ua hala! Ua lilo ua poo nei! Nui ae ia kona ieo me he hoioholona hihiu ia i oi ioa ae i ko ke kanaka. "Ua aihueia ilio nei e kekahi mea mai ko'u rumi aku! Nawai la i iawe iho nel? He eiima waie no minute ke kowa o ka 'lawe aihue ia ana iho nei o ua poo nei!" 1 I keia wa a Davisa e ploloke nei, ua jhai koke ia mai ia "he lono e i ana—Ua ikeia aku nei o Kentia e hoio wawae jana (kaikaina o Toma Rogera) me ka mama nui, mahope poiolei aku o ka halelio, me kekahi puolo ma kona lima, a ua ike pu ia aku kona kau ana ae malluna o kekahi lio, a ma ia lio oia i ike lia aku al e holo ana maialo o ka hihipea o na laau i na hora liula hoi o ke ano ahiahi, ma ke alanui lioi e hiki aku ai 1 Yankton. Lohe ae ia o' Davisa i keia mau mea, jhoopuka ae la oia i keia mau olelo: "Ae, i holo io aku Ia no I Yankton, a o ke poo aku la ia o ke Ao Kaua keia puolo ana e paa la, a e hoao ana e pakaha wale I ka pomaikai i ioaa i kuu Taremaine, eiike me Toma Rogera l hoao ai e hana pela i nehinei. "Ma kona mau kapuai auanei apau ana e nee awiwi la, ke h&hai ia ke aka 0 ka make mainolno mahope ona, ellke oia me he hipa keiki ia imua o ka iiiohae," wahi a Davisa me ke ku!aki loa. J "Noiaiia, makemake loa au i lio holo ,loa maanei—e hele ana au e uhai mahope ona—owai la ka mea iio maanei • i hiki au ke holo maluna ona i na mile he kanaha m« ke ku ole?" wahi hou a iDarisa i ninau ae ai me ka hi-o. | No keia ninaū koikoi a Davisa i ui 'ae at, ua pane mai la kekahl konohikl: j "Owau no, ua maa au iaia ma na ano :apau." E lelele pu ana liuna me na li« ima e palpai ana: oia he pono 3oa io ioe e hahai aku mahope ona a hiki i 1 stinelaseka me ka hooniaha ole ma kekahl wahi, a e hoio oe me ka ikaika I ; ioaa ia oe, a e pepehi aku iaia—ua aihiie oia i ke dala a keia keiki. j He poeleele kela wa » makou e holo•ke nei i o a ianei. Pau nui ae )a ma- • kou a ka hale ioa me na ipukukui hele- ! po. a ke hanaia mai la ka noho o ka 110 o Davisa me ka eleu loa, a ke upu pu ae la no hoikekahi poe e uhai pu 1 aku ia Davis-a no ka huakai uhal aihue poo. ' | Lawe pu ae ia o Davisa me ia ! kana pu kaupoohiwi, a he elua mau pu pa- . , napana, a aia na hiohiona o ka weli ma j kona mau maka, me ka. mana»Ji aa. e '; lawe ae 1 ke ola makamae o ka mea ' nana i aihue aku ke poo Ilikini. | la'u e nana aku nei i keia mau mea e hoomakaukaula mal nei, ua komo e y mai !a no ia'u k& iia o ka i!i i ka h<x>halikeia o ka hoolakō ana i na maiuna o ke klno o ka mea hoo- , jkah!. eUke la me ko ka hoolako ana no |n& k!no lehuiehu. Nolaila. hele aku !a ( au i ona 1& a kau iho la au 1 ko'u lima [maluna o kona lima, & hoopuka aku la L *au l keia mau olelo iaia: L J Ea; mal ki aka oe iaia ikapu ke q; loaa aku ola ia oe, o kona oia e lilo * aku &l ia oe ma ka poho o kou ilma iaia. ka'u e iaamaha nel, nolaila, o ka ' manao nul ana i ke ola o keia kanaka, • i '

a o ka StOCO e makanaia mai ana ia <"**. mahea e-e e koho ai ia mau m«a nui a elua e hoawiia mai ai ia oe? Aohe hoolohfla mai o ka'u mau <Aeb> i olelo aku ai laia, aka, ua kau koke ae !a eo oia maluna o kona !io me ka hanohano nul ame kor.a kulana i piha loa i ka Inalna. "E holo pq aku paha kekahi o kakou me «e e Da.vl«a ea?** wahl a kekahi. 1 (NUie aku aL Luiilulk ae 1a kona poo, a hoopuka mai la I kana mau huaolelo: Aole o'u makemake e hele pu kekahl me a'u, ua lawa loa no ia'u ka uhal ana ae I ka aihue, wahl a Davi*a. Hookomo pono ae la oia i kona wawae iloko o ke kaula keehi o kona noho, a ma kona llma akau e paa ana oia I kana pahika.ua, a pahu ae la ola I kona mau kepa ma ka opi aoao o kona Ho. a me na huaolelo hope loa—Oood-by, boy. aia oia ke heo la mahope o ka meheu o ke kolohe e kuupau la I ka holo nui iwaena o na hors o ke aumoe, me ka Ike ole ae ela mal ka make ke ukall aku la mahope o kona meheu a loaa aku kahl PunialkL Hala aku la o Daviaa ma kana huaval, aole mal la he pono iki o ko'u wahi manao no kana huakai e aiualu la I ke kan&ka alhue poo. Mal kahl a makou e pioloke nel a klki I Tankton, kahi hol o ka hoolaha rpuka mai al, he 87 mau mile paha ia, a he mea maopopo no aole e hoea ana iaua 1 ka hapalua po liaila, aka, e Ike aku ana kakou i ka hopena oia huakai a laua. Lalau mai la kuu makuakane i ko'u mau iima liliii a kai malle ae la la'u ma kona aoao, a hoi pololel aku Ia no kahi hale o makou. me ka hoopuka ole mai i kekahi huaolelo a hoea wale no maua I ka hale. I ko maua hoea ana aku I ka hale, ua alakal loa aku la no ola la'u ma ka ruml hookipa, a noho iho la ota maluna 0 kekahi noho, me ka haalele ole mai I ko'u lima. Hapal ae la oia ia'u a hoonoho iho la la'u ma kona aio, a ua uwe koke iho ia wau mamuli o ko'u ike ana ae 1 na helehelena o kuu makuakane ua hele a ua kaumaha loa, a he mau mlnute hakanu maoli keia o mafua. Mahope iki iho, ua pane rnal la ola la'u i keia mau huaolelo ano nui: O kau mau hana nui a'u i lohe al nou mai nehlnei mai a hikl wale i-keia po a'u 1 ikemaka Iho nel, ua piha loa kuu naau me ka walohla nou, a o ua mau hana la au i hana ai, he hoallona ia e 1110 aku ai kou mau la kanakamakua i kanaka kue loa i na mea pono ole a pau, a na la hana auanei e hapai ae i kou Inoa 1 mea nui iwaena o ko ke ao' nei. Hoo kl Iho la kuu makuakane i kana mau kamaillo ana, a hoikeike pu mal la no hoi ola ia'u I ke kii o ka poe a pau I hana ellk* me ka'u 1 hana al. Nolaila, hoomaopopo lho la au, he hana ano nul ka'u l hana ai, a he pai kli ia ka na poe e hana ana i na hana kaulana. B kuu makuakane, Ina io paha e loaa aku ana la Davisa kela kanaka a pepehtla a make, a lawela aku kela poo kAiuUMi 1 kahi o kela hoolaha a'u I heluhelu ai, a loaa lo mai paha ke dala, > alalia. heaha la ka'u e hana ai no kela mau dala? - Ae e kuu kelkl, he oialo no, ala na manaopaa ana Hoko o Davisa— no kela mau dala; aka, auhea oe, aole au e keakea aku ana ia oe aole oe e lawe mai la mau dala. aole; aka, nau no ia o noonoo. He kaumaha wale no ko'u no • kanaka I alualu ia aXu la. olal ua ale nul loa kaua I kona hoopakele ana 1 kou ola i kou wa bebe loa. Olal oe malalo o ka malumalu o kekahl laau oliva, mamull o kou pohoio ana lloko o kekahi klowai ma ka aoao hema o kāhi hale o kakou, me ko'u ike ole aku, Ua pane hou aku no au iaia: Ola kanaka lo nana au I hoopakeie, he eialo no e make ana poha oia. Ae, aka, aole no nne na kaua. Hookl ae la maua 1 ka maua kamalllo ana a kakall aku la makou I ka hopena o ka Davtsa huakal.

MOKUNA IV. Ka Iloike a ka Mea Kakau Nupepa o Nu loka.

Ua heiuhelu au i keknhl mau mea i hoakakala a ua hoomaopopo no au, o kou poe holuheiu apau i ko lakou wa e hnlawni ni me ka moolelo o kela lahui, ka lakou mau hana hookahe koko e pakaha waie ana, a pela wale aku. I keia manawa nae, aole he kikowaena no na t«»lcgarapa a lelepone hoi. e lohelohe wnle ia aku ai la hoi na mea hou e piil ana \ ka Davlsa huakai. a i kana hana paha mnluna o ke kanaka hooholo lio ana i uhal aku la. A hiki wnle no I kekahl la ae, aole no l huli hol mai o Davisa. X ka hiku ae o ka la, aia o Davlsa ke holo la ma ke taona o Yanklon maiuna o ka Uo o ka haku aina. a ua hiki mua aku la nae o Kentia Rogera, aka. eole nae oia I kau nui aku e ike ia Rogera, aka. ua kaukoio loa' aku la ola e hui pu me ke Klaaina o ke Tcrltori, a e hooiaio aku i-na mea apau e piU ana i kona mau pomalkai apau, a wahi ana 1 pane ae al. e hele no au e hana no ka pono o kutt Tamnaine. I kona hui io ana aku me aina nona ka inoa i kakaula malalo o keia hooiaha no ka makana, ua lele iho la oia ilaio a hele poioiei aku la no ka mmi e noho ana ke Klaaina. a kunou haahaa aku la, me kona pane pu ana aku imua ona: E ka makua Kiaalna o ke Teritori nei, ua hele mai nei au Imua o kou hanohano, a malalo o ka oihana i haawiia mal ia'u e maiama. ua loaa ia'u ka hauoll e hai aku ai ia oe I kekahi nuhou e piii ana no ke kahua kaua i hooukala ai hoi he kaua hahana loa mawaena o makou ame ka poe Sivoex, oia hoi na 111 ulaula pakaha wale. Pehea? wahi a ke Klaalna,—He kaua hahana? ▲ heaha ka mea I hanaia? Ua paa pio anel kela alli kauiana loa o na lUkUi, a I oie, o kekahi paha o iakou? Ae* e ka mea i mahaiola, he kaua hahana lo no ka I hooukaia, a ua nui ka make I ioaa aku maluna o ka hap%nui o iakou*. a ua au aku ke koko me he muiiwai la maiuna o ka lepo, a o ka oiea oi ioa ae nae, ua paa pio o ke Ao Kaual klla I ka pu e kekahi kelki opioplo ioa aana na makahiki he 12 waie no» M ua akiia kona poo, a mamuil o ka lawe aikue la ana mai nei e kekahi mea pakaha wale mahope iho o ka ioheia aaa t W>lrta, a he manaoiana ko'u

Sa <1* il'iko n-.i <> k<re ufcAf a rr.a kona lima. nte k* r,ar:af faA ar.a rafca e hoea maī i e ,uk r 'U r*-i ro ka ma.k.ifia i ha>?ukaia ie, 8 l»a aku ola a hoea mal. Hohoio kr-ke a<> Ja ka u!a oheloheio x,a na paiwUīna. o ke KJaaina. a me ka .-.anaina l!*o, pax* mai Sa o!a; Pehea ja pio io ainl o Ke Ao Kaua ia oukou? He rr.ea. kupanaha lea keia a'u e iohe n«»L he lehul«hu rta makahiki l hala hope ae n<H, ua hooikaika plnepine la lakou. a ua. hoounala aku be mau pualikoa no ia hana, a ua pam loa mai ia no lakou i ka hooploia me ka weliweli nui. a pehea 1a oe e olelo mai nei ua pfo o ke Ao Kaua a ua okiia kona poo—pio ka i kela keiki opiopio nona na makahiki he 12. wahl au i hai mai nei. He olaio anel kau e hai mai nei? Ua makaukau au e hoopai aku ia oe ina e !awe mal ana oe I ke:& mau oielo ma ke ano apuhi wale ana no i mea e loaa al ka pomaikai ma ia hana. a ua ma-! kaukau pu no hoi au e hoouku aku i I kela matu dala I hoolahaia i ka mea; nana i hana io kela mea nui a'u i lohe ! iho nei, ua Ike no oe. ] Wahi hoi a Mr. Davlsa i pane aku ai me ka klko ole. Ae, he oiaio, ua plo i lakou apau ia makou, a e hiki mai ana no na hoolaio maopopo ioa ana imua o kou alo ke makemake oe pela: a ke hai maopopo aku nel au ia oe, aole loa e ukuia 1 kahl mea e aku kela mau dala he 2000 a hiki i ka akokkoa ana mai o na lala apau malalo iho o'u, ka poe hoi 1 ike pono 1 ka mea nana i ki ia ke Ao Kaua. * I keia manawa no« ua hoea lo ue la ua Kentia Rogera la Imua o na poe kakau a hooponopono pu ho! i Tankton, a ua hana iho la lakou he oieio aeiike, e paa lakou iaia pela a hiki i ka hoea io ana aku o na hooiaio imua o iakou. Mai a lakou mai i holkela mai ai laia, he mea pono e hlki kino mai ke Kiaaina i o kakou nei, no ka mea, o koha inoa ka i hoopaaia malalo o kela hooiaha, nolaila, he mea pono e kii maoil ia aku ola, a e hiki mai oia i o kakou nei. Me keia mau hoakaka ana, ua hoouna io ia o Davisa. 1 ka puka ana a« o ka elele a hoea io aku la no ma kahi 0 ke Klaaina, a e noho ana no o Davisa Ninau mai Ia ke Kiaaina, heaha ka manao o ka hiki ana mai ma kahi o ka oihana? Pane aku la ka elele: Aole mea hou e ae. aka, o keia wale no, e oluolu oe e hele pu kaua no ka hooiaio ana i ka mea nana i pepehi mai nei o ke Ao Kaua, a aia no hoi ke poo o ua alii Ilikini Ia ma kona lima. Ahe, alaila, he keu ka mea apikl nui waie a'u e noonoo nui nei, oia hoi, ela keia ua hiki mai i ko'u alo nei me ia nuhou hookahi no me ka hai pu ana mai nel, ua make ke alii o na Ilikini i kiia i ka pu e kekahi keiki opiopio loa nona na makahiki he 12, a ke olelo mai nei hoi oe na kela kanaka I hana ia hana, mahea la wau e koho pono ai no'u iho, aka, he mea pono nae ia'u e hele e Ike maka. Nolaila, ua ku ae la ke Kiaaina, a ua ku pu ae la no hoi o Hank Davisa, a hahai aku la mahope ona. Hiki aku ia laua ma kahi e akoakoa ana lakou, a ike lo aku la no o Davisa I ua kan&ka nel, o Mr. Kentia Rogera io no. Ea, o oe no ka ia e Kentia' Rogera, ua .hiki io no ia d« **« % hana ellke me kou makemake no ia mea, aka, makemake loa au i mau hoike pololei, malia paha, ina e manao ana kekahi e hana 1 buke a manao iho e hookomo pu lho iloko o laila i ka moolelo Dakota, alaila, he mea pono e hoopaa i>u ia iloko o laila ua klia a ua make o ke Ao Kaua e kekahl keiki opio ma ka inoa o Ray Aaremalne, no loko oia o ka e noho kapena ia ana e Mr. Hank Davisa, a ke manao nei au, ina paha wau 1 halawai mua mai me oe ma ke alahele, aialia, he ol loa ko'u pono e koi wale aku no ia oe e noi mamua o ko'u mohai ana aku ia oe me ka poka o ka pu, a pehea la oe e pane mat ai nouiho, olai ua hana oe i ka mea oi loa aku o ka pono ole, aole hoi oe i hana make ano e ike mai ana i ka opioplo nana i hana i keia pomaikai au i pakaha mai nei. I

Aole au i hoopa aku 1 ke dala, aole hoi i kahi huna oia mau mea. Mahope iho o na hooponopono ana he nui, a malalo o ka hooialoia ana e na inoa he 60, ua kaa ka pono roa ko Ray Taremaine aoao, a ua loaa io mai la ia mau elaia he 2,000 ma ka lima o Hank Davisa, no ka pomaik&l o Taremaine. Haia hope ae Ia kekahi mau pule inahope o ka hooponopono ia ana o na kino make o na llikini ame ka pomaikai i loaa mal iaia ma o ke poo la o ke Ao i | Kaua, ua noho iho la au me kuu makuakane. I A hala he mau la o kō maua noho anaJ me kuu makuakane, ua loaahia iho ia; au me kekahi poino kaumaha ma o ka ,haalele ana mai o kuu makuakane la'u | e noho hookahi ma keia ao, a hoomaha aku ia oia ma-ka aoao may o ka honua, | wale no hol i& i koe, 1 lie keu ia o kuu la kaumaha loa, aole I no hol au 1 lohe iki mai iala mai e hoo'puka ana oia 1 kekahi o na huaolelo huI hu, a kanu waie ia aku la no oia ma ka i iepo o Dakota, a waiho hookahi mai ia | ia'u e ola makua ole. 0 na wahi waiwai o kuu makuakane ; ua pau mua no ka hapanui i ka liio ' mamua o ko maua nee ana i ke komohana a koe waie iho no he mau wahi mea uuku wale no i koe iho nae a'u. 1 ka make ana o kuu makuakane ua piha Iho la ka 13 o ko'u mau makahlki, a aia no au l ko'u mau īa opio loa, a eia no au ma Dakota e noho neU Haia ae W he mau la, ua lawe ae la ka haku aina la'u ma ke a&o i kelki au nana, no ianei hoi ka lio a Davisa i aiualu ai ma ka meheu o ke kanaka aihue poo liikini, wahine oploplo hoi kana i oi oie aku na makahiki maluna o a ua noho iho la att me laua me ka oluoiu. I na hora o ka wa moe, e komo ae no keia makuahine hanai o'u ma ko'u rumi no ka hooponopono ana i ko'u mau wahi kapa moe, a me ka hoike mau ana mai ia'u i kona muki aloha ana tna ke ano mau o na makua makee keikL I kekahi wa e uhl paa mai ai ka hau maiuna o ka aina mai o a o» ua pau nui aku ta makou i ka holo hau, e holo mau ana .i keia pule keia puie me na eke lcta ame na ohua no hoL I kekahl la, ua puka mai ia na ohua o kekahi kaa me ke kalalwa kaa pu no ua ma< ke ia oia mamuii o kekahi ulia. Mahope iho o keia mau mea* ua kono ia mai !a au e kekahi kaialwa kaa»holohau e hele pu me ia l Sana Paulo. a ua ae aku la no au> K6iaila ua kual iho la au i kuu wahi pone i ioaa al hoi kauwahl mea iki e kokua mai ai ia'u I ko'u aoho malihinl ana aku.

Me e ka o kuu aioha no kuu rna;uakane i niake, aka. aole au e noho tne i. Haawi ae la au l ko'u aloha hope kuu mau makua ame na hoaioha pu ioi. a ke iawe haahto i:eī ke kaa o ke :alaiwa Mr. George Aswckkl ia makou naluna o ka hau. la makou e hofo neS, ua hoopuka ae 1 a no au: **He3fca ka waiwai o ke ka.iaka ke ioaa iaia he mil'.ona dala me i ia hoopUkapuka ole ia?'' O ka'u hana | aae e ake nui nei. oia co ke kakau ana t mau buke, a 1 oie, l mea haku meie paha. a iilo i mea kakau nupepa. "Ua hiki wale no ia oe ke hana ia mau mea, ua ike au I kekahi haieknai. ma Sana Paulo piha loa Ina buke mal iuna a haki ioa Ualo o ke keena keena waiho buke." I keia wa pu no hoi au i hahai aku ai ;aia i kekahi mau mele a'u i lohe pinepine ai i hakuia e Dicken», Seott, Maryatt ame kekahi mau mele e iho. •'He hana nui no ka haku mele ana, o ka'u waie no e hai aku ia oe e hele j aku oe l ka mea nana e kakau a e hoo- | ponopono i na buke o na ano apau i j hanaia ma ke kulanakauhale, a iioko 0 ka wa pokole, e apo mai no auanel ola ia mau mea au e hoike aku ana, a malla o iilo aku oe i mea hooponopono nupepa. Ua loaa iaia ka uku he kanakoiu dala o ka pule." I ko makou hiki io ana aku i Sana Paulo, ua hoomanao koke ae la au i na oielo a ke kalaiwa kaa a makou i holo pu mai ai, a i kel#ihi kakahiaka ae, ike iho Ia au iloko o ka nupepa i kekahi hoolaha, ua makemakeia kekahi keiki hana no kekahi keena nupepa ma kekahi wahi kulanakauhaie ma kapa o ka muliwai. Hauoli !oa iho ia au i kuu ike an^, 1 keia hoolaha e makemake ana i keiki hana no ke keena nupepa, a oia ka'u i noonoo wale iho ai, ina paha e loaa ia'u ia hana, a i ole paha o kekahi hana e ae paha maloko o ka olhana pai. Ua pane au i keia hoolaha me »ca hoike pu ana aku, owau ke keiki i makemake e hana iiaila, a ua ae io ia mai Ia au e hana, a ua hana aku la au maloko o ke keena nupepa no kahl uku omllomiio ioa, aka, ua aa ioa au e hoomanawanui maialo ola wahi uku ma na ano apau. Ua noonoo io iho ia au he mea pono 10 paha ia'u e ae aku l keia kono. Nolaila, hoopau iho la au i ko'u makahiki holookoa maanei a nee aku la au no Worcester. Ua maamaalea iki no au i ka hoonoho hua i kuu wa e noho ana i keia wahi, a malia paha o loaa hou māi he makaukau hou ae ke nee io aku au no kekahi wahi okoa aku. 0 a'u mau wahi koena dala no i koe mai ai mai Dakota mai, eia no au ke hooliio pakiko nei. A i ko'u noho ana aku hoi i keia wahl hou o'u, ua loaa Iho la ia'u ka uku mahuahua mai ka $15 a $1S no ka puie, a he pomaikai ma--011 no ia no'u ka loaa ana ia'u kela huina dala i ko'U wa opiopio loa, A haia ia'u na makahiki ekolu o kuu noho ana ma Worcester, ua hookomo aku la au i kekahi mau dala a'u iioko 0 ka banako hoahu dala, a walho iho la no hoi au i kekahi i mea kokua mai ia'u ma kahi ai ame na mea apau. la'u e huli ana a'nana ae I ko'u mau la mua, oiai o noho ana, ame na ! hana hookuanui a pau e pili ana i ka paio ana me na Ilikini, ua ano e loa no keia a he lapuwale loa no ia mau la. Mamua o ka piha ana o ko'u mau makahiki i ka 19, ua piha iho la ia'u na dala he 950 ma ka hanako, a ua ike iho Ia no au ua lawa kupono no ia no ko'u pakeke, ua haaleie iho ia au Worcester no Nu loka. A. no keaha o Nu< Ioka? No keaha na poe opiopio o na aina apau e hele ana e imi i na pono no kona aina iho? No keaha na keiki Pelekane i holo nui - ai no Ladana mai na kuhikuhi mai o ke panana? No keaha hoi o Brenton, Gascon a i ole hoi 0 Alasatin i pelu hou ai i ko lakou mau kapuāi i hope no Parisa i lea manawa 1 uluku ai no kekahi mau mea? la'u i kiiohi al maluna o ke kulanakauhale, he ano pioloke ko'u noonoo no ka nui iauna ole mai. 1 ko'u mau la mua o ka hoea ana aku i ke kulanakauhale o Nu loka, ua kaahele ae la au ma na alanul o ke kulanakauhaie mai uka a kai; a mai ka akau a ka hema, a pakele iho la au mai hu hewa mamuy o ke haualaki loa o na alanui ma o a maanei. Aole no nae j o'u kanalua no ia mea. • ] Ma kekahi mau la i hala mai mahope i iho, ua heie aku la au e makaikai 1 kekahi manawa ma ka aha hookolokolo a ua ike au i kekahi poe kulana nano- ! hano e noho ana e kakau, a ina loio hoi e ku aha iluna no ke kamailio, a 1 na keonimana hoi ame na ia ma na kanawai o ka aina e noho mum'ule ana. A ma na la Sabati, ua hui pu ae la no au me na haumana kula Sabati a pau ma ka hele ana i ka pule ame na hana maikai e ae. O keia mau mea apau a'u e ike pel, ua pau waie no ia'u i ke kakauia a iawe aku la au e hookomo ma na nupepa puka la a puka pule pu no hoi. 0 kekihi hapa o ka poe opio a'u e ike aku nei, ua minamlna loa la au i ko lakou manawa e lu wale ia ana ma na hana waiwai ole. 1 kekahi la ua hele aku Ia au i ka holoholo me ka hullhull wahl mea hou ana, a ia'u e nanea ana i ka hele, hoea aku ma kekahi hale kiekie nona na papahele he eha, a eia ka auanei oia ka halepai o ka nupepa "Honua Kakahiaka," a o x ko*u pii loa aku la no īa a ku ana imua o ka lunahooponopono o' ua nupepa la, paa ae la no au 1 kuu wahi papāle ma kuu lima a pane e waie aku la no au: E"ia wau he mea kakau manao a ke makemake; nei au e Ulo l mea kakau nupepa." "Heaha kau hana i lawelawe ai mamua aku neī?" "Aole loa a'u hana." "Pehea ka loihl o kou noho ana ma keia kuianakauhale?" "He umi la wale no." "He haumana anei oe no kekahi o na kula kiekie?" a "Aoie." * "Illki no anei ia oe ke kakaulima pokoler "Aole hikl ia'uu" llahope iho o ca kamakamaillo ikt ana. pane hou mai la no oia: "O na kak&u nupepa hou loa e like la me oe, he emi !oa ka uku I kinohL" "Kahaha, aohe o'u nana ia." "Pehea la auanei kou ola i koa wa e noho ao aku al ma ia hana?" "Me ke dala." "Me ke dala a wair "Ka'u dala ponol no. M "Kohea hal kaudalar

"Ke n*»'?-! rr;alarr.a hoomakaui no na'u : xai kuu wa opio mal no." ! "Ehia a« daui me ae i keia wa?" "He eiwa hanen roe kar.ai«a iwakaJua-kumamal!rr.a ken-et» apau j „oa." i Akaaka iho la oia i kona Iohr? ar:.a i keia ir.au heluna data a u, aka hoi ao'u iho ua hamau malie iho la iv> au. olai he mau helehelena ano hooaiahuakaia no paha kona no keia heluna dala mahuahua I loaa la'u oiai boi au he oplopio loa. A wahi hou ana: Ae, he kanaka opio kupono ioa io no oe no ka iawelawe hana ana maloko n«ei, aka o ka pllikia wale no a'u e hai aku ai ia oe—ua piha ioa no i na Hma hana i keia manawa. Me ka. no o kona hene aka ana. No ko iaia hoomau loa mai i ka aka hoohene iki ana.«nanao loa iho ia no au e aka ana no paha oia i na daia a'u i hai aku al iaia. Noiaila, u unuhi e ia au imua ona ma ka aoao mahope i kakauia, a pane aku ia au iaia: "I7a pane ia aku nel e a'u kau mau ninau apau, a e ike oo auanei oe i ka oiaio o ka'u i hal aku nei ia oe—eia mai na (ia!a he 950 ma kela banaka o Worcester." Unuhi hou ae ia au i kuu eke daia a pane hou aku la na au: "Eia mai na dala maoii he 40 me hapaha a ke hui pau ioa ae, aoie anei ia he $990.25?" I kona ike pono ana, mai i keia mau mea, emi hope aku la oia a noho iho la ma kona noho pulu nui a ninau hou mal ia: "Owai kou inoa eka opio?" "O Re Taremaine ko'u inoa." " "A ke niakemake nei oe e lilo i mea kakau nupepa, no keaha?" "No ka mea, ua makemake au i hana, a no ka mea hoi, ua manao wale no au i kekahi la mamua aku nei e lilo i mea kakau nupepa," j "Ehia ou mau makahiki?" "I keia Dekemaba iho e piha ai ka 19 makahiki." "Ae, ua pono, nohollaio, a noho iho ia au maiuna o kekahi noho e ku kaawaie ana. Kali iho Ia au no ka pau mai o kona kakau ana l na mea apau no'u. Mahope iho, holo aku la oia ma kahl ; o ka beie, a paue aku la i ka luna hooponopono nui o ke kulanakauhale no keia keiki, a e hele mai oia iiaiia. i Aole I emo, hoea io mai la ka luna hooponopono nui o ke kulanakauhaie. He kanaka nanaina oluolu maoli no oia a he makaaniani kona e kau ana ma kona mau kuemaka. Ma keia wahi, pane,akir la ka mea a'u i hele aku ai e noi nana: "Ea, e Mr. White, eia he kanaka opiopio ma ka inoa o Wray Taremaine, ua makemake oia e liio i mea kakau nupepa, a pehea ia kou noonoo no ia mea? Aole no nae oia he haumana no kekahi o na kuia nui, aole no hoi i hiki iaia ke kakauiima pokoie, a he mea hiki no nae ia oe ke hoao iaia a ike oe I kona kupono, aiaiia, i kakahiaka o ka la apopo e lilo no oia i lunahooponopono nou. w I kona iohe ana i keia mau mea, haaieie iho la oia I ka rumi a hoomaka aku la oia i ka ruml a hoopuka aku la au: Mahalo nui ia oe e k$ iunahooponopono nui, a ku ae la e hele aku, a ua hoopuka mai la no nae oia: Makehewa na mahalo ana, eia wale ?no, a kafca&iafra ° ka la apop», hwpi 10, e ninau oe I ka rumi o Mr. White mai ia oe i kau mea e ai; a ina oe e holomua ma na hana o ke keena, i alaila, e loaa no auanei ia oe ka uku kuponō ma ke keena hana, a ina aole, alaila, e loaa ana no hoi ia oe.ka uku kupono mawaho ae o keia; aloha oe. He ekolu makahiki hou i hala ae, ma i ke ke ena o ka nupepa "Honua Kakahiaka," a o na mea apau aia ke laweia mai ia imua o'u, a ke maopopo mai la ia'u na mea apau me ke kuia ole ia e kekahi mea 1 ko'u iawelawe ana. He wahi rumi oiuolu loa ko'u ma ke aianui "Kawalu," aoie no hoi i kaawaie loa mai ke alanui Broadway mai. ! Hoomaka aku ia au e hoopiha i kekahi wahi pahu waiho me na ano buke haina ano nui apau oiai au e noho kakau nupepa ana, a e lehau mau ana hoi kuu wahi pakaukau me na paiapala iike oie. I ke!a manawa a'u e hana nei, ua loaa ia'u ka uku he kanakolu dala o ka pule, a he huina nui maoli keia a'u \ e hoahu hou ai ma kahi banako hoahui dala. 4§ 0 ko'u poo ae maluna o'u ma ka ruml a'u e noho hana nei, oia no o Mr. Ba- ' rama Rosana, he kanaka ui nona na makahikl he 30. j Ua noho hana oia no ka nupepa HO-3 nua K&kahiaka no na makahiki he 4 a 5 paha, he mahuahua ioa ae no hoi kona uku mamuk ae o wahi uku, aka, he ano uhauha nae oia, a aole e hiki i ka hapalua o ka puie, koe aole wahi keneta ma kona pakeke, aka, aole o'u makemake e hoohalike me ia, oiai ho wahi keiki makua oie au. 1 na po Poaono apau, e ike mau ia ana oia me he "haku" la, a i na kakahiaka Poakahi hoi ke hoomaka mai la e "neo," a i na Poakolu hoi, e "maklio" , hele ana. He kanaka ona mau, aka, aohe nae o'u ike i ka inu ana, a o ka ona ana i ka'u e ike aku. He kanaka puni pepa piliwalwai, a mamuli o keia mau ano ona ua ike pinepine ia oia e makilo mau ana. | • Peia wale no au i noho al me ke akaheie ioa ma na ano apau, a ke pii liilii mai ia ko'u makaukau ma ka hana ka- ; kau nupepa. ! A hala kekahi mau ia ioihi o ko maua | nonoho pu ana ma keia keena o ka ; nupepa "Honua Kakahiaka," ua pill aloha mau maua & peia hol me na makamaka apau mawaho ae, e lawe mau * mai ana lakou i na mea hou ma na | apana pepa H kahi manawa a ma na I hoike waha no hoi l kahi wa. , He mea nui ae la no hol au i kuu hoaloha ma ka hana a maua e hanapunei , aka hol, i ko'u mau la mua he wahi ano pienaena kona ia'u, aka, hoomanawanui no nae au; a hiki mai ! keia la , a ua pau ae la ia mau hiona ona. i E waiho mau mai ana oia imua o kona hoa opio nei t na olelo ao maikal i pill no ka hana a maua e iawelawe nel, a ke apo aku ia au me ka hoomao- t popo ana aku. I ••*• • * • j

Ma kekahi po kamo e aku la au { iloHo o ke keena kakau o znaua tma- | hope mai o Barama aldß *»al ia au! e kakau ana. I kekaWMkhe i«>ho lo- [ ihl tnaf ola ma kona a i kekahi { ' wa he komo mai no a no. f Maaope ihot ulu ae 1& ka noonoo la'a' he mea pono paha ia'u k« hana i ke- \ kahi mea hoohauoll i ka poe lawe a he- ( : lphelu hoi o ka nupepa a maua e noho j hana nei, noi&Ua, ua komo hou aku ia • no au ma k« keeoa hana * noho iho ia

-»u siak\ a aia ma kuu lima akau e ana au kekahi buke Farar.i, a nta ia bak< ua hoopaaia ka mo- ? ou?lo NapoUona hookahuii hop« or.a i V- nvhoalii. . -i keer.a i ua po ia. kon; - <» n:e na h!«>hiosa c ;,:u nuna. a ma kuu ku j ii oia, a Uuiiu iki paae ma: !a o»a ia'u: "Aha! E hana ar.a ka oe e Re i keia po—e? Heluheiu! Heluhelu'. Heiuheiu! Ahea ia e ula mai al ka noonoo la oe e hana a hookumu i kekahi moolelo kaao maikai nou ponoi iho, mamua o kou ike nul a&a e lawe mai l na moolelo a hai i haku waie ai ma ke ano he mau mooielo kaao waie no, a ke aa' nei ka oe e hapai ae i ko lakou mau inoa me ka luhi nui nae ma kou aoao i ka unuhi ana." I "E ka makamaka maikai. aole au e 1 hooponopono kaao ana, ua ike no au i i ka manawa i lu wale ia ma na kaao he nui wale aku ke ano, a aohe nae he uku kupono no ia mea. o ka'u wale no i ake nui ai no na mea olaio wale no, a o keia buke au e ike mai la aoie keia he moolelo kaao, aka, o ke;a ka mooieio e piii ana i keia hoao hope ioa ana a Napoiiona e kalli i ka nohoalii a oia ka*u e heluheiu nei. a ua makemake hoi au e nana mua ae mamua o ko'u hoomaka ana ae e kakau i ka laina mua o kela moolelo." Pane hou mai Ia ola: Ina pela, o kena ka buke a ko ke ao nei e kali nei, a ua pono; alaila, e awiwi oe a hoopuka koke ae i keia pule ae. Wahi hoi a'u i pane aku ai: Ae, ua kokoke ioa e pau e Mr. Barama, he mau wahi mea uuku koe a pau ae i ka heluheiuia e a'u, aiaiia, hoomaka aku au e kakāu. < I kona lohe ana i ka'u mau hoakaka, akaaka loa iho la ua Mr. Barama nei. Pane hou mai la no oia: O na mea nui mamua apau ke noonoo nui no kona moolelo, he mea pono e loaa la oe he wahine nani me ka n&au aloha a he koa hoi. Pela auanei oe e hoiomua ai ma na ano apau elike la me Napoliona i kona mau la. ; Me wai la kona mea ellke al, o Code anei, a i ole me Jeanne d'Aka, me Pomepadoa anei, a i oie me Du Bae paha? j Kahaha, eiike no me kau nani a noho pono paha i ike ai pela no hoi ka'u, aoie ma ke kaukai ana a like aku me iakou. i Akaaka hou iho la oia, a pane hou mai la no: Nani onaona a noho pono— i wahine Farani hoi ha! E Re, he hana nui kau imua ou i keia wa, o na mea nui wale no e pono ai ia oe ke hana, oia keia: o ka noonoo kuoo apau; a o ka lua e hoike aku oe i kou heieheiena iho i ko ke ao nei. ! Hoihoi ioa iho la au i keia mau lehulehu o Mr. Barama e noke mai nei i ke kamaiiio ia'u. { Noi aku la au laia—e hookuu ma! j)aha oe ia'u e hoopau ae i kela mooieio e pili ana i kela Emepera a me kela aliiwahine kauiana oia hol o Mahie. j Puiwa ae la o Barama Rosana a pane mai la: He moolelo kaao pono loa io no ia au e hana ai, a ke manaopaa loa nei au, e kuai iilo aku ana no pahai ho miiiona o lakou, aka, i keia wa e ola nei he ehia la iwaena o na puuiu wahine illhune ma Farani a ma kekahi wahi e ae paha e ala mai ana a e milimili i kekahi o keia mau mea apau au e paakiki nei. O na moolelo kaao, oia na mea ohohia nui ia e ka hapa nui o ke ao nei, a o kekahi hapa hoi o na manao maoli no o ke kanaka i uiu ae nona iho ma ke ano e hoonaauao aku ana i na makamaka heluhelu o ka nupepa, Ina oe e noho malie maloko nei o ke keena me ke au ana o ka noonoo ma na mea maikai apau, aiaila, e ike pono iho , no auanei oe ke puapual ae na mapuna wai iike ole he nui o ka noonoo, a nau ia e wae nou iho. I O kou ake nui ana e Ike ika moolelo oiaio o kahi mea kaulana, he liana nui a koikoi loa ia e Re, a he mea pono loa nau e hana ai ke paakiki ioa nei hoi oe, he mea pono ia oe ke imi mua i kekahi kanaka elike me a'u ma ke kaona nei. a nana auanei e alakai ia oe ma keia mau hana no kekahi mau pule wale no. Alaila, ke manao nei ka paha oe e 1 Mr. Barama Rosana he poe wahine iaPpuwale kela? i Aole e Re, aka, ma ko'u hoomaopopo wale aku no, aia no malalo o na uiulaau ae nei aia no he poe elike me kau e f manao nei, aka, ma Nu loka, aole i maopopo ia'u. Barama Rosana, heaha la kau e kamaUio *nel? Ke hoohiiahila nei no ka oe ia oe iho; o kuu manoaio, e loaa no he 99 mau wahine mailoko ae o 100 e neie ana ko lakou apo mai i keia olelo a pela no me na kane a hala loa aku i ka mokupuni o Manahakana (Manhattan Island), aole eiike me kau i mea ae nei o ka poe ka o ka uluiaau. Ua maopopo mua ia'u ia mea, a he nui _ waie aku ka*u oleio kuoo ana aku imua ona, oiai ua ano hoonaukiuki loa ia iho ia au. i Ua hoomaka mai la kona mau nana pono loa ana mai i ko*i» ano a hoholo ae la na hiohiona o ka hoka maluna ona ia manawa. | No ke Akua maikai, aole oe i ike ia mau mea! Wahi ana i pane ano ole mai al. Aiaila, 1 kona noonoo pono ( ana iho, ua haawi aloha mai la oia ia'u i a hoi aku ia e moe po. | Ma keia wahi eka mea heiuheiu i pau ae ai ko kakou mokuna mua, a e nana aku kakou no ka mokuna hou o ka la apopo. (Aole i pau.) j ) Ua hopuia ma ka Poaiua iho nei ke.kahi wahine Pake no ke kuai rama me ka laiklni ole, a ma ka Poalua nei i ai. Ua hiki mai nei i o kakou nei he wahi waapa aila ea no Aiex. Young, a eia <ae ke hoio mai nei 1 ke kai iai o Kou ae nei. He nani ka nanalna o keia wahi waapa mokuahi mawaho a me ioko, Ua hoonaniia hoi kona keena kapena me na luhiehu nani me na dala nui ioa e ; ioaa al. Hookahi no hoi ua mea nui o j i ke dala, noho no hoi Hoko o na luhiehu j i ! Maluna roāi o ka mokuahi iawe koa! Amerlka ) ku mai ai i o kakou nei i | :ka auina la Poakahi nei I kau pu mal, l al he ekolu bataliona koa paele Atnerl- | ka no Piiipine. Ala no hol maluua o ] [ keia moku he heluna ftoi o na pahuku- ; papau no ka ho-o ana o na kino make . o na koa ma Piliplne a holhol aku no ; Amerika e al me ko lakou mau ohana, loa he ohana kekahi.