Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 4, 25 January 1901 — Ke Kinowailua I KE KULUAUMOE [ARTICLE]

Ke Kinowailua I KE KULUAUMOE

Na na olelo a Kagi i pane aku ai, aole no i kamailio mai o Bernice, a no ia kamallio ole ana mal ona, ua noke hou aku la no ua wahi Ha.gi nei i ke kamailio ana: "E kamailio mai oe! Aole io no anei e oe ka Haku wahine o Ketawina Hale?" I kela wa i hoholo ae ai iloko o Bernlee na hoomanao ana no kana hooltiki i haawi aku al la Gilibeta, ma ke ano, aole loa oia e hoike imua o kekahi mea kino kanaka, oia io no ka Haku wahine o Ketajwina Hale. Nomamuli o kela hoohiki ana 1 hoopaa ai imua o Gilibeta, aole oia i pane mai imua o Ragi, a no ia mea, ua hele ua wahi wahine Inia nei a piha i ka huhu ame ka inaina, a olelo hou aku la no ia: "Aole oe e pane iki mai ana? Ua oi loa aku kou pono e pane mai i nei wa mamua o ko'u huki hele ana aku a hoea oe i ka hale kakela, a lawe loa aku hoi au iaoe a hoea imua o ke alo 0 kuu haku opio, a imua o ua haku la o'u e oaka ai kou waha." I ka hoomaopopo ana o Bernice i ke ano o ka leo o ua wahi Ragi nei i pane aku ai, a pela hoi me kona piha huhu a ināina, a, he mea oiaio hoi, e hooko io ana no ua wahi wahine Inia nei i ka manao ana i hoopuka mai ai imua ona, no kona huki hele ana aku iaia a hoea imua o ka Haku Katewlna, ina aole oia e pane aku ana, nolaila, me ka noonoo pioo ole iloko ona, pane aku la ia: "E Ragi! Heaha la kou makemake la'u? Lia hoi kekahi, aole o'u makemake e hele aku i Ketawina Haie." "E —e —e," wahi a,ua wahi Ragi nei 1 hooho ae ai me he pupule la, "alaiia, ke ae io mai nei no anei oe imua o'u, 0 Lede Ketawina oe?" "Aole. Aole au i ae aku nei ia oe, owau ia?" Wahi a Bernice. "Aka, he mea makehewa nae ia oe ka hoole ana mai imua ou. Ina no he mau tausani manawa kou e hoole m&i ai ia'u, aole no au e ae ana, oiai ua maopopo loa ia'u, o oe no o Bernice, ka wahine a kuu haku opio, ka wahine hoi nana i kaili aku i ua haku opio nei o'u mai kuu Silivia aku; aka, ua hala nae kou mau la o ka noho haaheo ana ma Ketawina hale. Ua pau oe. O ko'u mea i makemake ai e nlnau aku ia oe, nawai la i hoopakele ia oe mailoko mai o ka pahu kupapau, na Gilibita anel? Eia hou kekahi mea a'u i makemake ai e ninau aku ia oe, pehea la i manao ai o Gilibeti e hoopakele ia oe mailoko mai o ka he kupapau i kanuia aku ai oe?" "Heaha la kou waiwai o ka ninau ana mai ia'u i keia mau ninau?" wahi a Bernicei pane aku al 1 ua wahi Ragi nei, me ka hoomau ana aku nohoi i ka olelo ana. "Aole au e pane aku ana 1 hookahi haina no kau mau ninau a pau e ninau mai ai ia'u. E hookuu mai oe ia'u." "Aole ioa pela. Aole i pau ko'u makemake kamaillo aku ia oe. Ma ko'u hoomaopopo, aole keia o ko kaua wahi kupono e kamallio ai, oiai, he ulia wale no ka hele ana mal o kekahi poe ma keia wahi mal. a loheia mai ka kaua mau kamaliio ana maanel, nolaiia, e hele pu ana oe me au a kahl a'u e ike m o kahi mehameha kupono la no kaua e kamaiiio ai, malalla kaua e noh« ai." I keia wa ua wahi Ragi nei i lalau aku ai t ka lima o Bernlce, a o ko laua wa nohoi la i hele aku ai ma kahi & ua Ragi nei i makemake ai. Komo aku la laua ma kahl a na laau e ku paapu ana, a o ke alahele n\a ia wahl, ua hele a pouli, olai, mamuli o ka paapu loa o na lau laau ma ia wahi, ua hikl ole i ka malamalama o ka mahina ke hoomalamalama iho ma la wahi. Mal keia wahi aku hoi ka Bernlce ma hele ana, hoea aku la laua ma ke kae ponoi o kekahi loko wai. Maanei kahi a ka malamalama 0 ka mahina e olino ana me ka moakaka. Ma kahi nohoi o ke kae o ka loko i hele aku ai ka ulu ana o na laau a kokoke, e omalu pouliuli ana no ia mau wahi, aohe malamalama ia e ka mahlna. He malkal ka wai o ka loko e waiho ae ana imua o na kukuna o ka mahina oia po. Aia ma kekahi wahi o ke kae o ua wahi loko nel, ma ka huli hoi a Bernice ma i hoea aku ai, he wahi hale waapa a hooluolu nohol no ka Haku Ketawina. I keia wahi hale i lawe aku ai ua wahl Ragi nei ia Berniee. I ko laua nei hoea ana aku i ua wahi haie la, ua noho iho la laua, oiai hoi o Ragri i kamaillo mai ai ia Berniee: "O kahi kupono kela a kaua e ai a hoolohe mai hoi oe i na mea a'u e kamailio aku ana ia oe. He wahi mehameha keia." "He oiaio, he wahi mehameha keia," 1 pane mai ai o Bernlce. E kuu makamaka heluhelu, ke ike nei kaua, eia o Bernice ame Ragi ke noho nei ma ka hale waapa o Ketawina j Hale. O kahi a Bernice ame Ragi ej noho nei, aia ia maluna o kekahi lanai' o ka hale o luna, ma ka huli e nana! «.na i ka loko-wai. Ua komo loa aku_ nohoi ia wahi o ua hale la iloko o kahi hohonu o ka loko. "E, mamuli o kau mau pane mai nei ia'u, oiai kaua iloko o ka ululaau, ua hoike maopopo mai oe, o ka Lede Keta- i wina no oe. Ano ke ninau aku nei au ia oe, a me he mea la o ka wa hope loa keia a'u e ninau aku ai ia oe, owai la kou mea nana i hoopakele mai lo•ko mai o ka hea kupapau, oia hoi mailoko mai o ka ilina?" "Aole loa au e pane aku ana ia oe. He hana hoopau manawa wale no kau e hana mai nei efīla.gl t " i pane mai ail 0 Bernice. No keia pane ole o Bernice no keia| mau ninau a Ragi i ninau mau aku &i| iaia, ua komo iho la ka noonoo iloko! ona (Ragi) ua paa o Bernice i ka hoohikiia e Gilibeta, a malalo ola kumu i hiki ole ai o Bernice ke hoike mai I 1 kona ano oiaio maoli ame" kona mea' hoi nana oi i hoopakele. Hoomaopopo pu iho la nohoi ua wahi wahine Inia; nei ia manawa, aole o Gllibeta i hoike i na mea a pau e pili ana i kona kaikuahine imua o Bernice. Ke ike pu la nohoi oia ia manawa he kumu ko Gili •; beta mea i makemake ai e hunakele loa ia Bernice, a heaha la ia kumu, oia ka u& wahi Ragi nei mea i ike ole

ai. Me keia mau manao e lana hele ana iloko o ua wahi Ragi nei, ia wa oia i hoomaka ai e kamailio aku imua 0 Bernice: "Ke ole au e kuhihewa, ua hoopaiia paha oe e Gilibeta mālalo o kekahi hoohiki weliwell loa. Heaha kau e noho nei ma Ketawina Hale, a e hana nei hoi ma ke ano lapu no ka po? Manao anei oe e hoi hou me kuu Haku Opio? E hai aku au ia oe, e Bernico, J mea makehewa loa ia oe ka manao ; ana e hoi hou oe me kuu haku. Ua , lilo ia I keia wa i kane na kuu haku j wahine, oia hoi o Silivia." j Ua hoomau aku la no ua wahi wa- ■ hine nei i ke kamailio ana ia Bernice, j a no ko Bernice ano uluhua loa i ke • kamailio a ua wahi wahine nei iaia, j ua ku ae la ia iluna a hele aku la a ku iho la ma ka pale o ka lanai, me ka huli ana aku o kona alo a nana aku la I ka pa-pa iho a ka mahina ma- ; iuna o ka i«i o ka wai. Oiai ia e ku ana, me ka noonoo ole ae, e kau mai ana he hana powa na ona mai a Ragi mai, aia hoi, me ka hikilele nui ame ka puiwa nohoi, ua ike iho la ia i ka paa ana ae o kona opu ame kona mau aoao i kekahi puili ooiea. Iloko hoi o ka wa pokole loa ua lewa ae la kona kino mai kahi ana e ku ana, a mamua ae o ka hiki ana iaia ke hoomopopo pono i kana mea e hana ai, aia hoi, ua ike iho la ia i kona kulou poo ana'ku mawaho o ka pae humu o kahi ana i ku ai, pouli ae la kona ike ia wa, a o kana mea 1 hoomaopopo mua, oia kona kuoho ana iloko o ka wai e lana ae ana malaio o ka hale i kiolaia aku ai ia e ka mea nona na lima uahoa i upiki paa ae ai iaia. I kona ea ana ae mai ka iho ana iho o kona kino iloko o ka wai, mamuli o kona haule ana aku, aia hoi, lohe koliuliu ae la ia i ka leo aka pahenehene 0 Ragl me ka puka pu ana mai nohoi o na huaolelo: "A-ha-ha-na. O kau wahi aku la kena e kanu ola ia ai e kena wahl kaikamahine lapuwale." Ma ka wa nae a Bernice i kiolaia aku ai e Ragi mailuna aku o ka lanai i ku ai laua, ua uwe ae la Bernice me ka ikaika loa, a o ae la kana uwe ana ma ka papa-ea e hoolai ana ia wa maloko o ka ululaau. A ina no he kanaka kekahi e hele holoholo ana ia wa maloko o ka ululaau. A ina no he kanaka kekahi e hele holoholo ana ia \va ma kai he mau kapuai ka mamao mai ka hale waapa aku, aole e nele ana kolohe i ua leo uwe la. t Ua manaoio loa o Ragi mamuli 'o ka haule ana o Bernice iloko o ka wai, oia ka mea e piholo āi oia (Bernice) a pela hoi e hoopauia ai kona ola ana ma keia ao, a ioaa hoi ka palekana ia Silivia ma ka mare ana aku i ka Haku Opio Ketawina. f Aoie i komo iki mai iloko o na noonoo ana o ua wahi Ragi nei he kaikamahine o Bernice no kahi mokupuni I kaa-lewa i ka ehu kai, oia hoi, o Sana Kilidea, a o kana hana ike, oia ka auau ana iloko o na ale piipii o ke kai oo a hohonu o ua wahi mokupuni kaa-lewa la i ke kai. ' E hoomanao oe, e kuu makamaka heluhelu, oia mea he au ana i na ale hanupanupa o ke kai, aole ia he hana 1 loaa ole ka ike ame ka makaukau la Bernice, a no ia mea, i keia wa ana i haule aku ai iloko o ka wai oloko o ka loko elike me ka kaua i ike ae nel, ua hoomaka iho la ia e au aku elike me kahl ikaika I loaa iaia. I kona hoomaopopō ana ma ka wa ana i aea ae ai iluna mahope iho o kona haule ana aku iloko o ka wal, elike me ka kaua i ike ae nei, e kuu makamakama heluhelu, ala hoi, ua luu aku la oia iloko o ka wai i mea no Ragi e ike ole iho ai iaia no kahi ana e nee aku ana. j Mai keia wahi ana e aee aku nel ma ka luu ana a hoea i kekahi aoao 0 ke kapa o ua loko-wai la, he loihi loa no ia, a he aneane hiki ole nohoi i ka mea i loaa ole ka Ikaika pono o ke kino elike la me ko Bernice ia wa ke hoohoa aku e pae ana oia me ka maalahi ma ia kapa o ka loko wai. No Bernice nae ia wa, he ninau pili 1 ke ola ame ka make kana e hakoko ana ia manawa, nolalla, ua hooholo iho la oia iloko ona ia mnawa e haawi no oia i kona ikaika a pau ma ia wa no ka hoopakele ana iaia iho elike me ka 1 mea e hiki ana iaia ke hana. Nolaila, i kona luu ana a hala kekahi manawa, ia wa oia i ea ae iluna no kona hoomaha ana iaia iho. Ike iho la ia ua ano mamao no oia ia wa mai kahi ona i kiola ia iho ai me ke aloha ole e' Ragi. j Au aku la no ia me ka hoomanawanui, ke ike la hoi oia ia wa i ka o maeele mai a ke anu o ka wai. Aole i I liuliu loa kana au ana aku, me he mea j la nae ua hoea aku la oia ia wa i ka hapalua like o ua loko la, a ia wa i hoomaka mai ai kona ike ana i kona I nawaliwali. Ua hoomau aku la no ia* i ka au ana me ka maikai iki, a hikij wale i kona pa-i maoli ana i ka wai,! a o ka mea hope loa ana i ike ai, oia ! ka hiki hou oie ana iaia ke hoomohala hou aku i kona mau lima no ka hoo-! lana ana ae iaia, a ike iho la.ia i kona! palemo pu ana iho iloko o ka wai.| A i keia wa i pau loa ae ai ko Ber- j niee noonoo. I Ano, e kuu makamakama heluhelu,! maanei e haalele al kaua i ke kamai-1 lio ana no Bernice e nee iho la iiokol o ka opu hohonu lipolipo o ka loko, j a e huli ae kaua a nanā aku ia Ragi, { mahope iho o kona hoomaopopo ana ' ua haule aku o Bernice iloko o ka lo-ko-wai ame kona ike hou ole ana aku iaia. ' I ka ike hou ole ana aku o Ragi ia| Bernice mahope iho o ka hala ana o kekahi wa loihi o kana nana ana ma o a maanei o ka loko-wai, ua hooholo iho la ia i kona manao, ua piholo maoli' no o Bernice, a e loaa ana kona! kino make ma kekahi aoao o ua loko-' wai la i kekahi la ae. Me keia manaoio iloko o ua wahi Ragi nei, ua huli ae la ia a iho aku la mai luna aku o ka hale-waapa. I kona hoea ana ilalo, ua hoomaka aku la oia e holo no ka hale kakela me ka piha hoihoi loa o kona naau, oiai ua ike iho la ia mamuli o keia make ana o Bernice mamuli hoi o kona piholo ana iloko o ka wai, ua palekana loa kona haku wahine. Oiai ia e holo ana me ka paukiki, aia hoi, ua hookui aku la oia ia wa me kekahi mea kino kanaka e holo mai ana nohoi me ka ikaika mamua pono mai o kahi ana e holo aku an. He mea poha ia o ka lohe ana a ua wahi Ragi nei, aia hoi, huli ana kona alo iluna o ka ili o ka honua, a kaili ia ae la ka ike mai iaia ae iloko oia manawa. Ma ka wa hoi a ua wahi Ra?i nei e

moe malie ana, ia wa oia i lohe ae ai 1 kekahi leo o ke kamailio ana iho laia: "O oe keia e Ragi. Hea'na kau o keia wahi mehameha o ka uiu.aau i ke aumoe o ka po elike me keia? Ua lohe aku nei au i ka leo uwe o Bernice. Heaha kau i hana aku nei ia Berniee?" I No keia mau olelo ame na ninau aka mea nona ka leo i pane iho i ua wahi Ragi nei, aole no oia i pane ae. A ' ma ka manawa i kaakak ae ai na maka o ua wahi Ragi nei a nana ae la 0 ka ike ae i ka mea nona ka leo 1 kamailio iho ai iaia, aoie nae oia i ike ae. Ua hoomaopopo no nae ua wahi Ragi nei ia wa, o ko Gilibeta leo kana i lohe ai me ka maopopo. E kuu makamaka heluhelu, he oiaio, 0 Gilibeta keia kanaka i hookui pu ai me Ragi, a oia ka mea i lohe i ka uwe ana a Bernice ma kela wa i kiolaia ai oia e Ragi elike me ka mea i hoike mua ia ae nei. Ma kela wa e holo mai ana ua Gilibeta nei iloko o ka ululaau ma ke ano nohoi e imi a e huli ana no oia ia Bernice. Ma ka wa hoi a ka Haku Ketawina i hoea aku ai i ka hale kakela, oia kona wa i halawai akif ai me Gilibeta a hoke aku la oia iaia i kona ike hou ana ia Berniee ame ka nalowale ana o kana mea 1 ike ai mai iaia aku. I ko Gilibeta lohe ana hoi i keia hoike a ka Haku Opio, o kona wa no ia i haalele iho ai i ka hale kakela, a holo pololei mai la ia ma kekahi alahele o loko o ka ululaau e hoea mai ai ma ke alanuj ana i manao koho wale iho ai, oia ke alahele a ka Haku Opio i hoi aku ai no ka hale kakela. Oiai ia e holo mai ana, me ka halo ana o kona mau maka ma o a maanei o ka ululaau, me ka manao e ike aku oia ia Bernice, oia kona wa i lohe ai i ka leo uwe kapalili o Berniee, a hoomaopopo iho la ia i kahi ana i lohe aku ai i ka pa-e ana mai o kk leo, mai ke kukulu mai no ia o ka loko-wai, nolaila, hoohuli ae la oia i kana holo ana ma kahi e hoea aku ai oia i kahi hale waapa, kahi hoi ana i manao io loa ai, oia no kahi i puai mai ai ka leo uwe ana i lohe ai. 4 kona hoea ana aku i kahi halewaapa, ia wa no i huli koke aku ai kana nana ana maluna o ka ili o ka wai e waiho molaelae mai ana imua ona mamuli hoi o ka malamalama o ka mahina e poha iho ana ia manawa. I keia nana aku no ana, aia hoi, me ke pihoihoi launa ole ike aku la ia i ke okuku o ke poo o kekahi mea kino kanaka mawaena o na ale-apiipii o ka vjai. Ma ia.manawa koke no, wehe ae la ia i kona kuka ame kona puliki, hemo hoi na kamaa a o kona lele aku la no ia iloko o ka loko-wai a au aku la me ka ikaika a pau i loaa iiLia. Ma keia manawa ana e au nei, ua manaoio loa iho la no ia, o Bernice no kanā i ike ai e au ana mamua aku ona. He hapaha hora paha ka loihi o ka manawa ana i au ai, aia hoi hoea pono aku la ia ma kahi a Bernice i hoomaka iho ai e piholo e like me ka mea i hoikeia ae nei maluna. Ua paa iho la o Bernice ia!6. ma kona lauoho a loaa iho la nohoi kona kino iaia, a hapai ae la oia iaia ma kona lima akau, oiai hoi oia i hoolana ae ai iaia iho me kona lima hema. Me ka ikaika hoi a pau i loaa iala, au pololei aku la ia no ku-la ma ke alahele hoi e hoea aku al i kahi hale waapa. I ka hoea ana aku o Gilibeta me Berniee e paa ana ma kona lima i ke kapa o ka loko-wai, ua kaikai aku la ia ia Bernice a komo iloko o kahl hale waapa, a malaila oia i hoomoe iho al iaia maluna o kekahi wahi hikiee moe uuku. No kekahi mau minute ka ua Gilibeta nei hoolohelohe ana 1 ka hanu o Bernice a pela pu hoi me ka pana o kona lima, a ike iho la ia me ka hauoli nui o kona noonoo, aole i lilo aku ke ola mai a Bernice aku, aka, aia no ia haawina makamae a maikal ke mau la no iloko ona. Nolaila, e kuu makamaka heluhelu, ke ike nei kaua ma keia'wahi ae la o ka kaua moolelo, i ka hoopakele hou ana o Gilibeta ia Bernice mailoko mai o kona make ma'u-wale ana iloko o ka loko-wai mamuli hoi o kona kiolaia ana e Ragri. (Aole i pau.)