Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 9, 1 March 1901 — Page 4
This text was transcribed by: | Alika Olsen |
This work is dedicated to: | Classmate/friend Neville Colburn |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
4 NUPEPA KUOKOA, MARAKI 1, 1901
Hoolaha Hooko Moraki
HOOLAHA MANAO HOOKO MORAKI A KA MEA PAA MORAKI.
I ku like ai me ke kauoha o kekahi palapala moraki i hanaia e Ah Ni ia Ah Ho, ma ka la 1 o Feberuari M. H. 1899, a i hoopaaia ma ke Keena Hoona Aina, ma Oahu, ma ka Buke 213, aoao 460 a me 461, KE HOOLAHA aku nei ka manao o ua Ah Ho la i oleloia, ka Mea Paa Moraki, e hooko i ka Moraki i oleloia no ka uhakila o na kumu hoopaa, oia hoi: ka uku ole ia o ke kumupaa me ka uku-panee i ka wa i kauohaia.
A ke hoolaha hou ia aku nei, mahope aku o na pule ekolu mai ka ia aku o keia hoolaha, o na waiwai i hoopaaia ma ua moraki la, e hoolaha ia aku ana no ke kuai kudala akea ma ke Keena Kudala o WILL E. FISHER, ma ke kihi o Alanui Kalepa ame Alakea, Honolulu, Oahu Panalaau o Hawaii, ma ka Poaono la 2 o Maraki, M. H. 1901 i ke awakea hora unimumamalua oia la.
He kuike ke dala. Na lilo palapala na ka mea kuai no ia.
E loaa no na hoakaka i koe ke ninau ia William A. Henshall, Loio o ka mea Paa Moraki, a i ole ia Will E. Fisher, ka Luna Kudala.
AH HO, Mea Paa Moraki.
Hanaia: Honolulu, Panalaau o Hawaii, Feberuari 2, 1901.
Eia iho na waiwai i hoopaaia ma ua Moraki la, he mau hoolimalima i hoakakaia penei:
1 Hoolimalima mai a Kahikina ia Ah Ni, i hanaia ma ka la 20 o Augate, 1898, no na makahiki he umikumamalima.
2 Hoolimalima mai a Kailianu ia Ah Ni, i hanaia ma ka la 25 o Okatoba, 1898, no na makahiki elima.
3 Hoolimalima mai a Haili ame ka Lei ia Ah Ni, i hanaia ma ka la 1 o Okatoba, 1897, o na makahiki he ewalu.
4 Hoolimalima mai a Kela Kalama a ia Ah Ni, i hanaia ma ka la 13 o Novemaba, 1897, no na makahiki he ewalu.
5 Hoolimalima mai o David Kapahu a ia Ah Ni, i hanaia i ka la 18 o June, 1897, no na makahiki he umikumamalima.
6 Hoolimalima mai a Kihei mai a ia Ah Ni, i hanaia i ka la 13 o Novemaba 1897 no na makahiki he eono.
7 Hoolimalima mai o Kee ame Keanini ia Ah Ni, i hanaia ma ka la 9 o Augate, 1898, no na makahiki he umikumamalua.
8 Hoolimalima mai a William L. Peterson a ia Ah Hi, i hanaia ma ka la 4 o Okatoba, 1898, no na makahiki he umi.
9 Hoolimalima mai a Kuahiwi ame Kumukahi ia Ah Ni, i hanaia ma ka la 17 o Dekemaba, 1898, no na makahiki he umikumakahi.
Hanaia: Honolulu, P. H. Feberuari 2, M. H. 1901.
HOOLAHA HOOKO MORAKI A KA MEA PAA MORAKI.
I ku like ai me ke kauoha o kekahi palapala moraki i hanaia e Lepeka Nakea, Kahu, ia C. C. Eakin; ma ka la 22 o June, M. H. 1898, a i hoopaaia ma ke Keena Hoona Aina, ma Oahu, ma ka Buke 180, aoao 114, ame 115, a oia no hoi ka moraki ame ka nota aie i hooneeia a i hooliloia ma ka la 8 o Iulai M. H. 1898 ia H. P. Eakin, nona hoi ka palapala hoonee i kopeia ma ke Keena Hoona i oleloia ma ka Buke 181, aoao 286, KE HOOLAHA aku nei ka manao o ua mea Paa Moraki la e hooko i ka Moraki i olelo ia no ka uhakiia o na kumu hoopaa, oia hoi: ka uku oleia o ke kumupaa me ka ukupanee i ka wa i i kauohaia.
A ke hoolaha hou ia aku nei, mahope aku o na pule ekolu mai ka la aku o keia hoolaha, o ka waiwai i hoopaaia ma ua Moraki la, e hooihaia aku ana no ke kuai kudala akea ma ke Keena Kudala o WILL E. FISHER, ma ke kihi o ke alanui Kalepa ame Alakea Honolulu, Oahu, Panalaau o Hawaii, ma ka Poaono ka la 2 o Maraki, M. H. 1901, i ka hora umikumamalua o ke awakea o ia la.
He kuike ke dala. Na lilo palapala na ka mea kuai no ia.
E loaa no na hoakaaka i koe ke ninau ia William A. Hensalll, Loio o ka Mea Paa Moraki, a i ole ia Will E. Fisher, ka Luna Kudala.
H. P. EAKIN, Mea Paa Moraki.
Hanaia: Honolulu, P. H., Februari 2, 1901.
Eia iho ka waiwai i hoopaaia ma ua Moraki la, a oia no kela mau pa hale helu 7 ame 8 mahele 4 o kela aina o Kapahulu, i hoakaakaia na palena penei:
E hoomaka ana ma ke kihi Hikina o ka pa hale 6 ma ke alanui C a e holo ana-
1 Akau 74 degrees 34 Hikina ponoi, 100 kapuai ma ke alanui C;
2 Akau 15 degrees 26 Komohana ponoi, 100 kapuai ma ka pa 9;
3 Hema 74 degrees 34 Komohana ponoi, 100 kapuai ma na pa 21 ame 22;
4 Hema 15 degrees 26 Hikina ponoi, 100 kapuai ma ka pa eono a hiki i ka hoomaka ana. E ili ana he 10,000 kapuai kuea, a oi no kahi i hooiliia e C. Winana Kahu, ia Lepeka Nakea, Kahu, ma ka palapala kuai i hoopaaia ma ke Keena Hoona i oleloia ma ka Buke 167 aoao 187 ame 188.
Hanaia: Honolulu, P. H. Feberuari 2, M. H. 1901.
HE MA'I RUMATIKA I OLA.
Mai ka Nupepa Vindicator mai o Rutherfordton, N. C.
Mamuli o kekahi loaa ana o ka Lunahooponopono o ka nupepa Vindicator i kekahi ma'i ana i hoomaopopo ole ai i kinohi, ua hoao oia i ke ola o ka Laau Hamo a Chamberlain no na Hu'i, a ua hauoli loa oia i ke ola ana iloko o ka wa pokole. He rumatika ma ka poohiwi ka hoomaka ana mai, a ua nui maoli no kona eha i ka hu'i no umi la, a he elua no hamo ana o ka Laau Hamo a Chamberlain no ka Hu'i, o ka loaa no ia o ka oluolu. I hamoia ma kahi hu'i a i ka pili ana aku no o ka laau i ka ili o ka loaa koke no ia o ka oluolu. O ka lua, he rumatika ma ke ku'i ana o na ami o ka uha, a o keia kona eha i aneane ai e waiho ma kahi moe no ka manawa ana i hoomaopopo ole ai. He elua no hamo ana me keia laau i ka po mamua ao o ka hiamoe ana, o ke ola no, ia i ka wa i ala mai ai.
Ke kuaila nei ma kahi o Benson, Smith & Co., Agena ma Honolulu, H. T.
KA
Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki....... $2.00
He Eono Mahina... 1.00
Kuike ka Rula.
PUKA 1 2 3 1 2 3 1
ANA. Pule Pule Pule Mal. Mal. Mal. Mak.
1 Iniha $ 1.50 2.00 2.50 3.00 5.00 6.75 12.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 7.00 9.00 18.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 9.00 12.00 24.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 11.00 13.50 30.00
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 12.00 15.00 36.00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 13.00 16.50 42.00
O NA OLELO HOOLAHA A PAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A I NA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.
O na Dala a pau o ka Pepa nei e hoouna pololei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO
Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu, Panalaau o Hawaii, ma ke ano mea o ka Papa Elua.
A. W. PEARSON, Luna Nui.
W. J. COELHO, Lunahooponopono.
Honolulu, Oahu
POALIMA MARAKI 1.
KE KII ME KA MOOLELO O NA HOA HAWAII O KEIA KAU AHAOLELO.
Mamuli o ka hoomaopopo ana i ke ano nui o ka loaa o na moolelo oiaio e pili ana i ke kulana ame ka hoonaauaoia ana o na hoa hanohano a pau a Hawaii i hanau ai a i hookiekie ae nei, i mea e hiki ai i na oiwi a pau e noho nei ma kela wahi, keia wahi o ka Panalaau nei, ke ike iho i ke kii-ke ano hoi ma ka helehelena ame ke kulana haahaa a kiekie paha me ka naauao a lakou i hoomanawanui ai.
Ua manaoia keia mea, no ka malama ana maloko o na home Hawaii, i hiki ai i ka makua ke a'o aku i ke keiki e ukali ma ka meheu o na Hawaii hoomanawanui i ka ike, a loaa he pomaikai i ka lahui; a, e like hoi me ka lakou pono i hana ai, pela no na opio o keia mau la e nee nei e lawelawe aku ai no ka pono o ka aina nei.
Mamuli o ka hana ole ia ana o keia mea e ka poe hoolaha nupepa o na la i hala aku, ua nele ka lahui i ka moolelo me na kii o na Hawaii kaulana o ka aina i hala e aku ma kela "aoao o ka muliwai o Ioredane." He nui a lehulehu wale lakou, aka, ua nalo ko lakou mau helehelena me ka moolelo pili ia lakou.
Ke hoomakaukau nei na moho hanohano i ko lakou moolelo me na kii, aia hoi a loaa mai, alaila, e hoolahaia aku ana.
KUMUKAIA O HAWAII IA HAWAII
He mau la pokole mahope mai o ka la 6 o Novemaba i hala iho nei, ua haawiia aku kekahi mau olelo kakoo pili oihana e na alakai a me na moho no o na aoao Kalaiaina e noho mana nei ma keia Kau Ahaolelo, i kekahi mau oiwi oiaio a naauao no hoi o ka aina nei, aka, i ka hoea ana mai i na hora o ka hooko ana, ua hoololiia ua olelo i hilinaiia i mea oiaio ole, a ke nauki nei ka naau o ka lehulehu i keia mau hana lolelua a ka muhee o ke kai oo."
I na la aku mamua o ka koho balota, ua kaahele na alakai me na moho o ka aoao Home Rula ma na apana koho a pau, a puni ka pae aina nei. Ua hooikaika lakou a pau ma ke alakai ana i ka lahui malalo o na kahua a lakou i hoike aku ai, oia hoi: no ka pono kaulike. Ma na haiolelo a pau, ua hoike ae lakou i ko lakou makee maoli no i ke kulana naauao a hoopono o ka Hawaii, me ka i ana aku i ka lahui koho, "ua lawa o Hawaii i ka ike me ka naauao e hiki ai ke hooponopono i kona oihana kuloko, a e lokahi ka lanakila me ka ikaika." Ua hoike mai ka Elele i kona haalele ana e kahi haole elele a na makua o ka Home Rula, ma ka laua mau haiolelo akea i hoopuka ponoi ai. Aka, i ka hoea ana mai i na hora o ka hooko i ka hoohiki no ka hapai ae i ka Hawaii, ua kapae loa ia ae ka Hawaii a Home Rula i ae like ai e kakoo ma ke ano i Kakauolelo no ke Senate, a hoonohoia ma ia kulana $10, o ka la, kahi haole i hooiloilo ai ia Wilikoki ma Wakinekona.
O ka oiwo i kapaeia, oia no kekahi o na opio holomua loa i keia mau la ma Hawaii nei, a ua hoonaauaoia oia, ma na kula kaulana loa o Amerika nei me ka holopono. Ua lilo, nae keia naauaao i mea ole i ka manao o na Senate a "Home Rula" i koho ai.
Ma keia Aha Senate no hoi i hoomaopopo hou ia ai kekahi hana awaawa a ku i ke aloha ole i ka wahine hanau keiki ame na waha opio e kaukai ana i ko lakou ola i ka makua ohana, a ka Senate, i hana ai me ka hoomaopopo ole, aia lakou ke lumai ala iloko o ka popilikia i kela ohana, mamuli o ka hoole ana, "no ka maopopo mua ole." Aka, aole no i nele keia ike i na Senattoa, oiai, ua nolia aku e kekahi oiwi aoo i nele i ka hana a ua aela mai. He kanaka ohana nui keia, a he hune nae, aka, ma ka ike, ua oleloia, aole ona lua ma ka "unuhi a mahele olelo hala." Ua konola aku he Hawaii no i paa kona lima i ka hana, -e ohi mau ana i ka $125, i kela ame keia mahina. I ka hoomaopopo ana i keia hana, me he mea la, aia no he noonoo e ahewa ana i kela kaili ana i ke ola o ka hune, e ulu mai ana iloko o kela ame keia mea piha i ke "aloha io i ka hoalauna." Aka, nowai keia hewa? No ka poe na lakou i hoonele aku i ka mea nele. Heaha ka waiwai o ke noi ana aku i na Lani "e kala mai i ka'u lawehala ana" ina aole e kalaia na lawehala ana a ka hoalauna?
O ka mea apiki loa ma keia Aha Senate oia no ke kohoia ana o ka opio Hawaii i kapaeia i kokua wale no, no kahi haole malihini. Na keia opio e malama nei ka moolelo o ka Senate me ka Mea Kakau Pokole, a o kahi haole malihini hoi, he aoao kana hana i ka Peresidena o ka Senate i kokuaia hoi e ka Mahele Olelo i kekahi wa.
I ke kaana pono ana i keia mau mea a pau, ua hiki no ke homaopopo iho, ua kupono ole loa keia mau hana i ke kahua a ka lehulehu i hilinai ai a koho ai lakou i na hoa a pau o ka Ahaolelo.
Aole no paha lakou i manao he mea hoomae keia a lakou i lawelawe ai, aka ua oi aku ka pono i kekahi mea e kaana pono nona iho mamua o kona hauhili ana i kona makaulii, puni haaheo a hoope wale.
Aole lakou i kohoia malalo o ka hilinaiia no ka naauao, aka, no ko lakou ku ana ma ke kahua kakoo i ka Hawaii. Nolaila, ua pono anei ke kapae ana i ka Hawaii i mea e hanohano ai ka malihini a Hawaii lahui i ike ole ai? Aole, aoleloa.
Pela no me na hana e ae. Heaha ka pomaikai e loaa ana i na makaainana o keia Panalaau i ka hoopau wale ia o ke dala no ka uku o kela haole malihini no ke ao ana i ka Peresidena o ka Senate? Ina ua hemahema o Dr. Russell ma kana hana, aole anei e pono oia e waiho i ka Noho, a hookomo aku ia D. Kanuha malaila, a i ole ia, ia S. E. Kaaiue.
He mea pono nae no ka lahui holookoa, e lokahi mai ma ke kaakoo ana i na moho a kakou a pau. He mea oiaio, ua ewaewa keia hana a lakou aka, he mau kumu no paha ko lakou i hana ai pela, a lakou nae i makemake ole ai e huai ae i ke akea. Eia nae, he mea pono ole ka lawelawe ana o ka Ahaolelo i na hana pili lahui ma kela ano malu mawaho ae o na nowelo pili i na kaena oihana Aupuni, mamua ae o ka loaa ana o na hoike kupono me ka oiaio.
Ua kumakaia Hawaii ia Hawaii, a he hala kupono hoi i ke kala.
Nolaila, e ka Wahaolelo o ka Lahui na Senatoa ame na Lunamakaainana! Ano ka wa e malama i ke ola o Hawaii Mai pulale i na koina a ka manao, a lilo auanei i mea like me keia maluna ae. Mai hoopaa i ka mana i ka poholima, no ka mea i kupono ole i ka makaainana i koho ia oukou. He 11,000 balota i kohoia no oukou, a pela no ka lehulehu o na mana alakai ia oukou. I mea e loaa ai ka hooholo hoopono ana ia oukou, e ku kaawale pakahi oukou ma ka hoopono, a e ike auanei oukou i ka laupai o na pomaikai a oukou e pahola ai maluna o ka aina, me ka piili mau o na baloka a ka lahui me ko oukou inoa pakahi.
E hoomanao mau i keia Ka Hawaii ma ka hanau, ma ke koko, ma ke aloha a e Hawaii hoi ma ka hana.
KA NINAU MOKUAINA.
Mamuli o ka noonooia ana o ka Olelo Hooholo a Kumalae e noi ana i ka Ahaolelo Nui ma Wakinekona e haawi mai ia Hawaii nei i aupuni Mokuaina, ua hoike mai na Lunamakaainana o ka aoao Home Rula i ko lakou kue i ke Kumuhana lakou i haawi ai i ko kakoo ana, a mamuli hoi oia haawi ana i ke kakoo, i loaa ai ia lakou na baloka o lakou i kohoia ai.
Eia iho ka pauku o ka lakou Kumuhana i kakoo ai.
"O ka manaoio o ka Aoao Kuokoa, oia no ka hooikaika ana o na moho lanakila no ka Ahaolelo o ka Panalaau o Hawaii nei, ma na ano a pau e ae ia mai ai e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia e hoolilo ae i ka Panalaau (Territory) o Hawaii nei, i kulana Aupuni Mokuaina (State); e kakoo mau aku ana makou i na alakai aupuni hoopono a kaulike a ka Aoao Rupubalika a Demokarata paha ma Amerika Huipuia.
Eia iho ka Pauku o ke Kahua a Kumalae i kakoo ai, mai ka Aoao Rupubalika mai:
E hooikaika no makou ma na ano a pau, e loaa ke kulana Mokuaina i keia Panalaau.
Ua like no keia mau kumuhana, aka, ua kue mai no nae kaie poe Home Rula no ke kaa ana paha na ka Repubalika e hookomo mai ia mea iloko o ka Hale.
Ua like loa no keia me ke kue ana o na Senatoa Home Rula i ke noi a Achi e hooholo koke ka Ahaolelo i kekahi Bila Kanawai e koho ana i Komisina no ka noonoo ana i na poho pauahi, i mea e hiki ai ke hooholoia kekahi haawina dala i keia Kau no ka uku ana ia mea.
Eia hio no na Pauku o na Kumuhana Elua e pili ana ia ninau:
HOME RULA.
"E hooikaika ana ko makou mau luna e hookaawale ia e ka ahaolelo kuloko i haawina dala no ka uku ana i na poho pauahi kupono no ke Taona Pake ma Honolulu, a me na wahi e ae, ma ke kauoha a ka Papa Ola, no ke kaupale ana i ka ma'i ahulau Bubonika i ka makahiki 190@."
REPUBALIKA.
"Ke kakoo nei makou i ka uku ana i na koi kupono a pau i ulu mai mamuli o na hana a ka Papa Ola, i ka hoopio ana i ka Bubonika Eleele. A mamuli o keia ke noi ikaika nei makou i ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia, e hana mai i na mea a pau e hiki ai ke ukuia keia mau koi mai loko ae o na loaa Dute mai a pau e ohiia ana ma na awa a pau i ka Panalaau nei."
Ua hapaiia mai keia mau ninau e ka Repubalika a ua kueia e ka Home Rula.
Heaha ka manao o ka LAHUI NO KEIA MAU HANA A KA HOME RULA?
Ua hooko anei lakou i ka mau olelo i kalahea ai ma na wahi a pau?
AOLE.
REPUBALIKA ME KA HOME RULA.
Mr. Lunahooponopono: Oiai au, he mea paulele a he kakoo kahiko hoi no ka kaua "Kilohana," nolaila ua ulu ae keia wahi manao: e loaa mai no ia'u he wahi kowa iki no'u ma keia helu o ke KUOKOA.
Penei: Ia'u e hoohole ana i na alakai manao ame na hoakaka a na lunamakaainana i ke kakahiaka Polua nei, e pili ana i ka huakai i Molokai, ua kahaha loa au i ka noi ana me ka hooikaika maoli no o na lunamakaainana Home Rula au i koho ai, i poe kakaikahi wale no ka hele i Molokai. E ole na moho Repubalika i hooikaika, hooholoia ai, o ka Hale holooka no ke hele.
I kuu lohe ana i na olelo a Gilfillan, e i ana: He mau makahiki lehulehu ko'u ike ana i ka laweia o kela poe mai me he poe la i hooleiia no ka hake, a ua ike au i ko lakou luuluu. Ke manao nei au, aole loa i pono iki ka noho ana o ka hapanui i hope nei. He hana ano nui loa ka kakou, a e pono kakou a pau e hele i ike pono ai i ka oiaio, a i hiki ia kakou ke kaana i ka mea kupono." Nani keia mau olelo!
I kuu lohe ana i keia mea ua hoomanao koke au i ko'u mea i ike maka ai i ka wa e noho Peresidena ana o Cooper no ka Papa Ola. I ka po i holo ai ka Papa Ola i ka Panalaau o na mai. E ku ana no au ma ka uapo, a o Cooper ma ke alapii. I ka wa nae i makaukau ai ka moku e holo ia po, ua ninau aku au i ke kupakako ina he wahi kaawale hou aku no koe o ka moku. I ka hoikeia ana mai, "he wahi no," ua kahea koke oia i ka lehulehu "O ka poe makemake e holo i Molokai e kau i ka moku." Nui a lehulehu wale ka'u pae i ike e kau ana i ua po nei. O ka wa no keia i ke Aupuni Rebubalika. Ina paha aole i akeakeaia e Kaniho, ina ua aeia paha ka lehulehu e holo pu.
Ke mihi nei au i kou hooikaika ana i ka'u baloka i koho ai. Ina paha i hooikaikaia e a'u a loaa he poe e like me Gilfillan, ina ua pono loa.
No kahi wa aku nae hoi.
Me ka mahalo, Ohana Aloha.
Kewalo Pepeluari 28, M. H. 1901.
HE KUMU E NOONOO NUI IA AI.
Nou, a no kela ame keia mea, ua lawe ae nei o Honolulu ia mea a ke hoike mai nei na olelo hoike kuloko no ka oiaio o ia mea.
Ina oe e hana ana me ka ikaika, heaha ka mea e hoea mai ana? Aole anei oe e maluhiluhi ana, aole anei?
E kulou ana oe ma kekahi wa e hana ai i kekahi hana.
E hooikaika ana oe me kou ikaika a pau ma kou wa e hapai ae ai i kekahi mea.
E hele wawae ana oe i kekahi wahi loihi, a e holo ana nohoi no kekahi wahi loihi.
E olelo ana oe i keia, he luhi i ka hana. Aole hoi hiki ia oe ke hiamoe ke hoea mai ka po.
E eha ana kou kua, eha mai hoi kou poo, a e eha ana nohoi kou kino a pau.
A e olelo ae ana hoi oe, ua luhi loa ia au.
Ano, aohe pono iki o keia mea. O ke kumu o kou pilikia, oia ka loohia ana o kou mau Puupaa i ka pilikia, a ua luhi hoi lakou.
Ehiki ana no ia lakou ke hana e like me ka hiki ia lakou, a o ke kaikai ana ae, kulou ana iho, a hooikaika ana hoi me kou ikaika a pau, o na mea na lakou i hookaulua i ka lakou paahana ana.
Ua oi loa aku ka nui o ke koko i paumaia aku e ka puuwai iloko o lakou mamua o ka mea hiki ia lakou ke kanana.
Ua paa ae la ke kanaka, a ua piha a paapu ae la ia wahi.
O na eha he nui au e ike ana maloko o kou kino, oia ko lakou mau leo kahea i mau kokua no lakou.
Aohe mea e ae e hiki ai ke hoonee koke ia lakou no ka paahana ana me ka hikiwawe e like la me na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee ame ka Puupaa.
O ka makou ia e olelo nei, a oia hoi ka na kanaka o Honolulu nei e kakoo mai nei.
Penei ka olelo a Mrs. Vieira o Alanui Moi, iloko o keia kulanakauhale:
"No ekolu a eha makahiki i loohia ai au i kekahi pilikia mamuli o ka loohia ana o kuu kua i kekahi eha. O ka eha ame ka pilikia a nei ma'i i hoouka iho maluna o'u, aole hiki ke hoakakaia ma na huaolelo maopopo, aka, ua hiki nae ke hoomaopopoia ma ka noonoo wale ana iho. He elua a'u mau keiki, a he pihihihi hoi no'u kla hiki ana ia'u ke malama aku ia laua, oiai au e umiia ana e keia ma'i. O ke alahele i loaa ai ia'u ke ola ame ka oluolu mahope mai, oia ko'u ai ana i na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee ame na Puupaa, i kuaiia ai ma ka halekuai laau lapaau o Hollister Drug Co. Ua nui ka pomaikai i loaa mai ia'u, a oia hoi ka'u e hoike aku nei imua o ka poe a pau i loaa i ke Kikala Hanenee, a ano ma'i e ae paha i pili i na puupaa, e hoao lakou i na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee ame na Puupaa."
E kuaiia ana na Huaale a Doan no na Puupaa e na poe kuai laau a pau. Kumukuai he 50 keneta. E hoounaia aku ana no ma ke Eke Leta e Hollister Drug Co., na Agena no Ko Hawaii Pae Aina.
WILIKOKI VS. GEAR.
WAKINEKONA, Feberuari 15. Ua loaa iho la i ka Elele Hawaii Wilcox, ka lanakila ma ka lokahi ana o ke Komite Ekahi o ka Hale no ke Koho Baloka ma ka haawi ana iaia i ka noho i hoopaapaa nui ia iloko o ka Hale o na Lunamakaainana, a ua hoike mai, aole i lawa na kumu kupono no ke kipaku ana iaia.
Ua hoomanaia o Lunahoomalu Taylor e hana i kana hoike e like me ia i haiia ae la, a e makaukau hoi no ka waiho ana iloko o ka Hale iloko o hookahi pule mai keia la aku.
Mahope iho o ka halawai, ua hoike mai o Taylor i na kumu i loaa ai i ke Komite na kakoo kupono no ka haawi ana i ka olelo hooholo no ka mea i hoopiiia. Aole ma kona ano oiaio maoli, aka, ma kona ano laula, a ua noonoo pu ia na kulana a pau o Hawaii nei.
Ma ke kulana Elele, aole i manaoia, he mea pono ke kau ana aku i na koikoi a pau o na koina o ka hoopii maluna o na Panalaau hou, a i ka hoonele ana i ka noho, o ka hoole ana aku no ia i na pomaikai o ke kanawai, a pela i manaoia ai, ua pono ole loa ka keakea aku ia Wilcox i kona paa ana i kona Noho Elele. No na mea pili i na leka ame kona kipi, ua kakauia kela poe leka mamua aku o ka wa i lilo ai o Hawaii i Panalaau, a pela i kupono ole ai ka hapai ana mai i na mea i hala.; A, me ka nana ole aku i na kuia me na hemahema o ke koho ana, aka mamuli o ka hoomaopopo ana i na baloka me ke ano o na koho ana, ua hiki no ke ike iho, ua kupono loa no na hana a pau i lawelaweia, a ua hoike maoli no ka lehulehu i ko lakou manao ma kela koho ana, e apono ana ia mea.
"A maluna hoi o na manao kalaiaina laula," wahi a Taylor, "ua manao maoli no makou he mea pono ole ke palukuia aku na makaainana o na Panalaau me keia mau ninau liilii e nele ai lakou i keia pono o ko lakou Panalaau."
Hana Ahaolelo.
Hale o na Lunamakaainana
LA HANA EONO.
Poakolu, Feb. 27, 1901.
Hoomaluia ka Hale e ka Noho i ka hora 10 a. m. a hoomakaia na hana me ka pule a ke kahunapule.
Hea inoa. Emaluka, Prendergast a me Hoogs, haule.
Heluheluia ka moolelo o ka la elima. Manawa 30 minute. Hooponopono o Dickey i kana noi.
Noi mai o Dickey e aponoia ka moolelo. Aponoia.
Noi a Makekau e kapaeia na rula i hiki iaia ke hookomo mai i Olelo Hooholo i kohoia ona mea kakau pokole no ka Hale.
Noi mai o Makekau e kohoia o J. D. Avery i Mea Kakau pokole kakuaia. Hooholoia.
Noi mai o Beckley e kohoia i elua mau elele. Kue o Aylett a noi mai e hooleia. Kokua o Hoogs. Haule ke noi a Beckley.
Noi o Beckley e hoomanaia ka Makai e hookaawale i pahu leka no ka Hale ame ona uwati.
Hoike mai o Kumalae he Olelo Hooholo Hui. Kue o Prendergast.
Hoike mai o Makainai he Palapala Noi kana mai na makaainana mai o ka Apana
Elima no ka hooloihi ana i ke alanui Kula, Ewa o Liliha.
Hoohikiia o J. D. Avery no kana oihana kakau pokole.
Ku mai o Dickey e aeia oia e hookomo i kana Bila no na poino. Kokuaia e Makekau. Hooholoia. Hookomoia ka Bila a heluhleuia ke poo
Waihoia i ke Komite o na Hana Aupuni.
Noi o Makekau e haawiia i ke Komite Pai. Hoakaka mai o Robertson e heluheluia ka Bila. Kokuaia. Hoakaka o Mahoe i kona ike rula. Hoakaka rula o Dickey.
Hooholoia no ka manawa mua.
**Kue o Kaniho i keia hana.**
Noi o Robertson e waiho ka Bila i ke Komite Pai.
Noi o Robertson e aeia e hookomo mai i kana Bila. Hoholoia. Noi hou mai e heluhelu mua ia ma kona poo. Noi mai e hooholoia kana heluhelu mua ana, a e paiia e ke Komite.
Noi mai o Gilfillan e aeia e hookomo mai i kana Bila Pauahi. Kokuaia. Heluheluia. Na Robertson e hooholoia ka heluhelu mua ana a e paiia. Hooholoia.
Na Puuki he hoolaha Bila Kanawai Hoololi Kanawai e pili ana i na haumana kula.
Na Haaheo he hoololi pili i ka auhau o na ilio wahine.
Na Robertson he kanawai pili i ka waiwai o na keiki oo ole. Heluheluia. Hooholo ekolu ia. Kauohaia e pai. Hooholoia.
Na Kaniho he hoolaha Bila Kanawai, e hoololi ana i na Kanawai pili i ka o lima.
Na Kumalae he hoolaha kanawai e papa ana i ka hoopoino wale ia o na waiwai me ka uku ole ia e ka Papa Ola.
Na Kaniho, he hoolaha Bila Kanawai e hoopau loa ana i ke Kanawai Hookaawale i na ma'i lepera.
**Nui ka mahalo i ka poha ana mai o ka leo o keia mea Hanohano, a ua kohu wai ke kahe ana mai o kana mau olelo. Oia ke ano o na moho e oia ai ka lahui. He hewa i na ike e hewa ole ai ka lohe.**
Na Robertson he bila Kanawai hoolilo i na kanawai ana i hoolaha mua ai, hooholoia a waihoia i ke Komite Pai.
Na Haaheo he hoolaha hoololi kanawai hoolaha auhau.
Noi o Kumalae e paiia ka Robertson Bila.
Noi o Emaluka e paiia na bila a pau e hooholo ekahi ia ana.
Noi o Dickey e paiia na bila a pau e hooholo ekahi ia ana. Kokuaia e Makekau.
Na Hoogs he hoolaha kanawai.
Hooholoia ka Dickey noi.
Ninau o Emaluka i ka rula.
Noi o Hoogs e heluheluia kana Bila no na uwea uwila. Hooholoia. Waihoia i ke Komite Pai.
Na Kumalae he Olelo Hooholo Hui e noi ana i ka Ahaolelo Nui e hoomanaia na makaainana o ka Panalaau nei e hooholo i kumu kanawai Mokuaina, a e apono mai hoi ua Ahaolelo la i ka hoolilo ana ia Hawaii nei i Mokuaina. **Maikai loa keia Olelo Hooholo ke hooholoia e like me ke noi e ka Ahaolelo Nui.** Noi mai o Kumalae e hooholoia ka Olelo Hooholo. Kokuaia.
Kue loa o Prendergast i keia Olelo Hooholo, a noi mai e waihoia ma ka Papa. Kokuaia. **Hoopaapaa.**
Noi mai o Makekau e hoopanee ka noonoo ana, a e paiia ka Olelo Hooholo. Kuaia. Hooholia. **Kue o Kaniho me Emaluka.**
Na Robertson he hoolaha hoololi kanawai.
Noi o Robertson e hoololiia ka rula 89 e like me kana hoolaha o nehinei. Hooholoia.
Noi o Dickey e hooponoponoia na helu o na rula. Hooholoia.
Na Dickey he pakui i ka rula 86. Kokuaia. **Hoopau koalaala hou lakou nei i na rula.**
Noi o Makekau e hoomauia na rula e like me ia e ku nei, a hoakaka naauao mai. Kokuaia. Hooholoia ka Makekau.
Noi mai o Makekau e hoopanee a i ka hora 1:30 p. m. ka Hale. Kokuaia.
Mamuli o ka hoakaka a Robertson ua hoihoi hou o Makekau i kana noi mua, a noi hou mai e hoopanee. Hooholoia.
LA HANA EHIKU
Paoha, Feberuari 28, 1901.
Hoomaluia ka Hale e ka Noho i ka hora 10 a. m., a mahope o ka pule ana a ke kahunapule, ua hoomakaia na hana ma ka hea inoa ana, a mahope iho, ua kauohaia ke Kakauolelo e heluhelu mai i ka moolelo o ka la eono.
Noi mai o Makainai e hooponoponoia kana noi o nehinei.
Hooponopono o Haaheo i kana mau noi.
Na Mahoe he mau hooponopono.
Noi o Dickey e aponoia ka moolelo. Na Mohoe mai, e aponoia me na hooponopono. Makemake o Kumalae e hooponoponoia kahi e pili ana i kana bila i hookomo ai. Aponoia ka moolelo.
KASTOL.
O KE KASTOL ka ino o kekahi AILA HOONAHA maikai loa i hoomakaukauia me ka maemae loa e kupono ai ke inu me ka pakui ole. Ua pau pono no na meteria o ke ole iloko o keia aila. He hiki loa i na keiki liilii ke inu me ka hakalia ole, a he oi aku ko kakou makemake i keia laau ke loaa aku no ka like me ka hone.
O ka lepo paa kekahi mea nana e hooulu mai i na mea inoino ai o ke koke. Ina e nele i ke koko maemae, aole loa e hiki i kekahi mea ke manaolana no ke ola loihi. Oia iho la no ka mea ou no ke ola kino. O ke KASTOL ke mea nana e hookaawale i na mea paakiki a pau o ka naau. I na e loaa kekahi lanakila i na paahana i hookumu mua ia iloko o ke kino, alaila, e ikeia auanei ka holomua o ke ola. Pela iho ia e hoopihaia ai na mea i hoopoino ia ke mai. He elua ano o na omole KASTOL e kuaiia nei, he omole 25 keneta a he omole 50 keneta.
Hoomakaukauia e ka Hui wale no.
HOBRON DRUG CO., King & Fort.
Hoike mai ka Noho he Palapala ko na mai ka Luna Nui mai o na Kula@ hoike mai ana, ua hooholo kekahi komite kamana ua kupono ole ka Hale kula o Koleaka no ke kula, a e hanaia i Bila Haawina no ke kukulu ano i halekula hou ma kahi kupono no @ hana.
Ninau mai Emaluka, ina he hoike kekahi i loaa mai a kue mai i ka waiho ana i a mea i ke Komite. Rula ka Noho, na ke Komite Hana Aupuni e noonoo ia hana.
Ku mai o Makekau a hoolaha mai he kanawai kaona kana. Rulaia, ala mahope aku.
Noi o Mahoe e aeia e hookomo mai i kana palapala noi. Aeia. Heluheluia e ke Kakauolelo, no ka hoopau ana i ka mana o ka hookaawale ana i na wahi hoomalu ma'i; hoopau loa i na rula a ka Luna Nui o na Haukipila moana; ke kanawai Panalaau, ame ke kanawai karaima.
Noi o Monsarrat e heluheluia na inoa o ua poe la.
Waihoia i ke Komite Ola.
Makemake o Hihio e hoolaha mai he kanawai kana: e hooneeia mai na Kanawai Aina o Amerika Huipuia; no ka hooholomua i ka hoonaauao; no ka hana ana no ewalu hora o ka la.
Na Makekau he hoolaha kanawai kaona ma ka Panalaau nei.
Na Emaluka, he hoolaha kanawai koho balota; kanawai hoopau i na kukala ia ana o na waiwai; me ka hoopau ana i kekahi Kanawai Kivila pauku 1480.
Na Kumalae, he Olelo Hooholo Hu e noi ana i ka Ahaolelo Nui e hoololi i ka pauku 44 o ke Kanawai Panalaau.
Ninau o Emaluka i ka hiki o ka hana ana la mea, a hoakaka mai, i kona manao.
Noi mai o Robertson, e lilo ia i kumuhana no ka la apopo. Noi o Mahoe e waihoia ka Olelo Hooholo ma ka Papa a hiki i ka wa e noonooia a Haule ka olelo hooholo.
Waiho mai o Puuki e heluheluia kana Bila. Hoololi ana i ka pauku 11, mokuna 10, Kanawai Kivila.
Noi o Prendergast e aponoia kona heluhelu mua ana. Hooholoia, Waiho a i ke Komite.
Na Dickey he hoolaha kanawai pu i na loaa makahiki; he kanawai he pau auhau kino.
Na Kaniho he kanawai e pili ana i ka o lima. Na Makainai, e heluheluia ka Bila. Na Mahoe, e hooholoia ka heluhelu ekahi ana.
Hoike mai ka Noho ua hookohu @ he elua kokua kakauolelo.
Hoike mai o Robertson i kana kanawai o 1892, pauku 30, Mokuna 57. Holoholoia.
Hoolaha mai o Robertson, he kanawai kana.
Na Kaniho, he hoolaha kanawai kana e hoopau ana i kahi mau kanau pili i na auhau kino, alanui.
Noi o Aylett e aeia e kamailio.
Kue o Dickey. Rula ka Hale @ ana.
Kue loa o Aylett i ke koho ana i ma i kakauolelo hou. Hoike mai o Beckley Rulaia e noho. Hoike mai o Robertson, he mea makehewa wale no ke kuana i keia hookohuia ana o keia mau kakauolelo hou, oiai aia no ka mai@ o ka lu ana i ke $45,000, nolaila. @ waiwai ole ke kue ana.
Noi o Kumalae e noonooia kana @lo hooholo o nehinei.
Ninau o Beckley i ka mea e hana @ai e pili ana i ke Komite holo i Molokai.
Noi o Puuki i Buke Kanawai.
Hoakaka mai o Robertson i ka m@ e hiki ai. A noi mai e kauohaia he Makai e hoolako i waihona buke i hiki ai ke loaa. Kokua a hooholoia.
Rula ka Noho o ka Hale holookoa ike holo.
Manao o Gilfillan o ka Noho no ka lunahoomalu.
Hoakaka ka Noho, aole e hiki pa@
Hoakaka o Emaluka i kona man@ e pili ana i na hana kupono ke lawelaweia ma ka Panalaau nei.
Manao o Prendergast na ka lunahoomalu no e koho na komite. Makemake o Kaniho e hele pau no.
Ninau o Makekau i na rula pili keia huakai. Noi mai oia e heluhelu hou ia ka olelo hooholo.
Noi o Dickey e hookohuia o Beckely i Lunahoomalu. Kokuaia.
Pakui mai o Beckley, na ke Komite Ola e hooponopono na hana a pau i keia huakai. Manao o Makekau aole e hiki. Kakoo o Robertson ia Makekau. Heluheluia ka Olelo Hooholo no ka pakui. Hoakaka o Paele i kona manao.
Noi o Makekau e rula mai ka Noho Rula ka Noho he komite o 9 iaia. Kue o Dickey.
Ninauia ka Hale no ko lakou kakoo i ka rula ana a ka Noho. Hooholoia ua pololei ka Noho.