Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 41, 4 October 1901 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

2   NUPEPA KUOKOA.  OKATOBA 4, 1901

 

Ma Ke Kauoha

 

HOOLAHA INA LUNA OHI KALA O

KE AUPUNI.

 

  I kulike ai me ka manao o ke "Kanawai 39, o ka Kanawai o ka makahiki 1896. Apana 3." e pili ana i na "Luna Ohi Kala o ke Aupuni ame ka hoike ana i na kala i loaa mai ame na kala i uku ia aku o na loaa Aupuni." ke kauoha ia aku nei na Luna Ohi Kala o ke Aupuni apau ma Honolulu e hoihoi aku i na kala a pau loa i ohi ia, a i uku ia mai ia lakou no ke aupuni, ma ka waihona o ke Aupuni. Keena o ka Puuku, i kela ame kela pule, a e lawe ae hoi i ka lakou hoike i hoohiki ia. no keia mau kala. maluna o ka pepa i hoomakaukau ia. "Schedule E," i ka Lu na Hooia aole e lohi aku mahope o na ia he umi mahope e ka la hope o keia ame keia mahina, a o na Luna Ohi Kala o ke Aupuni e noho ana mawaho aku o Honolulu e hoouna mai i na kala i ka Puuku i kela ame keia mahina, a e hoouna mai hoi i ka lakou mau hoike i hoohiki ia i ka Luna Hooia aole e lohi aku mahope o umikumamaka ia mahope o ka pau ana o keia ame keia mahina.

  O ka hooko ole ana i keia mau hooakaka, he mea ia e hiki ai ke hoopai ia ka Luna Ohi Kala o ke Aupuni ihaule hope, e like me ka hoopai i hooakaka ia ma ka Pauku 34, apana 4, o ke Kanawai i hoike ia maluna ae.

                  H. C. AUSTIN,

                           Luna Hooia.

                  WM. H. WRIGHT,

    Puuku o ka Teritori o Hawaii.

Honolulu, T. H. Okakoba 2, 1901.

(Oct. 4-11-18.)

 

TERITORI O HAWAII.

 

Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.

 

  No na mea e pili ana i ka hoopau noho hui o Ka Pacific Cycle & Manufaturing Co., Kaupalenaia.

 

  Oiai, ka Pacific Cycle & Manufacuring Company, Kaupalenaia, he hui i kukuiu ia, a e ku nei malalo o na Kanawai o ka Teritori o Hawaii, elike me ka makemake o ke Kanawai, ua hana, a ua hoolako, mai i keia Keena, he palapala noi no ka hoopau ana i ka noho hui o keia hui, a me ka palapala hooia, i pakui ia, elike me ka makemake o ke Kanawai.

  Nolaila, ke hoike ia aku nei ka lohe i kela ame keia kanaka, ame na kanaka apau loa, i kuleana mamua aku o kela manawa, a i ole i kela manawa, e lawe mai i ka lakou mau kue, ina he mau kue kekahi, no ka ae ana ia o keia noi hoopau noho hui, ma ke Keena o ka Puuku i ka la 16 o Novemaba, 1901, a i ole mamua aku o keia manawa, a o kela ame keia kanaka, a mau kanaka paha, i makemake e lohe ia ka lakou kue e hele ae ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho, ma ke Kapikaia, Honolulu, i ka hora 12 o ke awakea, o ka la i olelo ia maluna ae la, e hoike i ka lakou mau kumu kue, e hooko ole ia ai kela palapala noi.

                WM. H. WRIGHT,

          Puuku, Teritori o Hawaii.

(Sept. 20-27  Oct. 4-11-18-25.  Nov. 1-8-15)

 

HOOLAHA UKU AUHAU.

 

  Ke hoolaha la aku nei, o ka manawa keia e uku ia ai na auhau waiwai paa no ka makahiki 1901 i na hope luna auhau apau o kela ame keia apana a ma ka wahi ame ka manawa i hoike ia ma na pepa hoolaha i kau ia ma na wahi like ole e ike ia ai, o kela ma keia apana.

  Mokuna 29, o ke kanawai 51, o na kanawai o 1896--"Ina e uku ole ia kekahi auhau o na waiwai paa mahope aku o ka la 15 o Novemaba o kela ame keia makahiki, e pakui ia aku no he umi pakeneka o ka huina o keia mau auhau i keia la a e lilo keia uku pakui i auhau a e uku pu ia me ka auhau o kea mau waiwai."

  O na waiwai paa e uku ole ia ana mahope mai o ka la 15 o Novemaba e lilo ana i auhau uku ole la.

  E pai ia ana ka papa inoa o na auhau i hookaa ole ia mahope o ka la ekahi o Dekemaba, 1901.

                JAMES W. PRATT,

  Luna Auhau Nui, Apana ekahi, Mokupuni o Oahu.

    Sepatemaba 1, 1901.

     (Sept. 27-Oct. 4-11.)

 

OLLELO HOOLAHA.

 

  Ke papa a hookapu loa ia aku nei ma kela na kanaka apau aole e komo wale mahope iho o ka hora 9:30 o ka po, a lawai-a paha ma na loko, a oki mauu paha ma na aina mahi Raiki o na mea nona na inoa malalo iho nei.

  1.--O kela wahi apau loa ma Iwilei, Palama, Oahu. a oia no hoi kahi o ka Hui Mahi Raiki i ike ia ma ka inoa o Tung Shing Wai Co.

  2.--O kela wahi a pau loa ma Kamoiliili Waikiki, Oahu, a ola no hoi kahi o ka Hui Mahi Raiki i ike ia ma ka inoa o Mow Sung Wai Co. O kela ame keia kanaka e kue ana i keia olelo Hoolaha, e hoopii la aku no ia a o lakou paha e like me ka mana piha o ke Kanawai.Honolulu, Sept. 17th, 1901.

                     W. R. CASTLE,

                      T. AH IN.

    (Sept. 27; Oct. 4-11.)

 

HOOLAMA.

 

  Ke hoolaha ia aku oei ua ae ia o K. C. Brown (Balaunu) e komo mai a @e i hoa hui iloko o ka hui malalo @e.

                                WHITMAN & CO.,

Honolulu, Sepatemaba 14, 1901.

(Sept. 20-27: Oct. 4.)

 

HOOLAHA INA AGENA HAAWI

LAIKINI.

 

  Ke hoolaha la aku nei o na Komikina o na Agena Haawi Laikini Mare i hoopuka ia mamua aku o ka la 14 o Iune, 1900, e pau ana ko lakou mana, a me ko lakou kuleana haawi iaikini, i ka la 15 o Novemaba, 1901.

  O kela ame k@ia e makemake ana e loaa hou ko lakou mana haawi Laikini mare e kakau ae i ka Luna Nui o na Hana Hoonaau@o.

                      WM. H. WRIGHT,

    Puuku o ka Teritori o Hawaii.

Keena o k@ Puuku,

    Honolulu, Okakoba 2, 1901.

(Oct. 4-11-13.)

 

KA

Nupepa Kuokoa

 

No ka Makahiki   -   -   $2.00

No Eono Mahina  -    -    1.00

 

Kuike ka Rula.

 

PUKA              1          2          3          1          2          3          1

 ANA.               Pule     Pule     Pule     Mal.     Mal      Mal.     Mak.

1 Iniha..           $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $5.00   $6.75   $12 00

2 Iniha..             2.00     2.75    3.50     4.00     7.00     9.00     18.00

3 Iniha..             2.50     3.50     4.50     5.00     9.00   12.00    24.00

4 Iniha..             3.00     4.00     5.00     6.00   11.00  13.5@   30.00

5 Iniha..             3.50     4.75     6.00     7.00   12.00  15.00    36.00

6 Iniha .            4.00     5.50     7.00     8.00   13.00  16 50    47.00

    O NA OLELO HOOLAHA A PAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A I NA  AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.

 

  O na Dala a pau o ka Pepa nei e hooun a po lei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.

 

HOOPUKAIA  E  KA

HAWAIIAN  GAZETTE  CO

Hookomola ma ka Hale Leka o Honolulu, Pa

naiaau o Hawaii, na ke ano mea o ka

Papa Elua

A. W. PEARSON,                               Luna Nui

D. KANEWANUI, Lunahooponopono  1.@.

Honolulu, Oahu     

 

POALIMA    :     :    :   OKATOBA 4, 1901.

 

  Ma ka huli pono ia ana ua ike ia ina e ninini mau ia ana ka aila mahu ma na loi kalo e inoino ana ke kalo. Oiai he nui na loi kalo, he mea maikai e imi ia i ano aila okoa aku no ka hoomake ana i na makika.

 

  I ka po ua nui iho nei pau ka aila i hoopulu ia ai ke alanui Likeke no ka hoomoe ana iho i ka lepo puehu i ka lawe ia e ka wai. I keia manawa ke makemake ia nei e hoopulu hou aku i keia alanui me ka aila i maopopo ai ka maikai o keia mamua aku o ka wai e hoopulu mau la nei na alanui. Ina he hoopulu mau ia na alanui me ka aila e nui loa ana ka lilo o ke aupuni. I ka manawa e iho mai ai ka ua, pau loa ka aila a hoopulu hou no. A ma ka nana aku no aohe maikai iki o keia aila a ua oi ae no ka maiki o ka wai. manao makou o ka wai kai ka helu ekahi no keia hana.

 

  Ke makemake nei na Home Rula Ole Wale a kakou e kukala mai ke Kiaaina i kau kiukawa no ka hooholo ana i haawina kala no ke kinai ana i ke ahi ma Hamakua. Akamai no ka noonoo ana! O ke kinai ahi ka maunu a loaa hoi ia manawa a lakou nei e ulupa mai ai i ka waiho'na kala o ka lehulehu no ko lakou nei mau pomaikai pili kino Malia nae paha ua pau iho nei na wahi kala o ka noke mua ana iho nei, a oia keia e noi hou mai nei i Kau Kuikawa.

  O kekahi hana akamai no ke olelo nei lakou aole no ko lakou makemake iho aka no ka pono o na haole waiwai o ka aoao Repupalika ame ka aoao Demokarata e uwe nei i ka nele o ka aina i ke kala, ame na mahiko hoi e hoolilo nei i ka lakou kala-no ke kinai ana i ke ahi. Heaha ka mea o ka hunahuna ana i ka manao? He hoike ae no ko oukou ua makemake e loaa hou ia mau wahi kala, a o ka pau ae la no ia.

 

PERESIDENA ROOSEVELTA.

 

Ke nana aku nei na maka o ka lahui maluna o ko lakou alakai hou, a ke huli nei hoi oia ma o a maanei i kana mau hana maikai e hana mai ai i loaa aku ai na lawelawe naauao a kona mua i hala aku. Ua hoike ae oia i kona naauao ame kona ake e hoomau aku i ke kulana holomua o ka aina ma ka lawe ana mai i ka manao me na hana a kona mua i hoolala ai ma kona lima, a ola kana e hooko aku ai. Ua ike ia kona makaukau ma na hana apau i haawi ia iaia mamua aku o keia manawa. a ua hiki loa ke olelo ia ua pomaikai o Amerika i ka loaa ana o kekahi kanaka e like me kela e lawe ae i ka hakahaka i waiho ia mai e Peresidena Makinale.

  He kanaka naauao ola. a he alakai ma na Hale kaukanawai o Amerika. Ua ike la kona makaukau, ame kona naauao, a ma ke kahua kaua aohe lua ma ka wiwo ole ame ka eleu. I kela mau la o ka weli no na Anaki, ke holoholo nei no oia me ke kiai ole la. Aole oia i hana pela no kona makemake e hoikeike i kona koa ame kona wiwo ole, aka. no kona makemake e hoike mai, i ka waiwai ole o na koa. E kiai wale la no oia e na koa a e loaa ana no oiai ka lima o na enemi.

  Aole i ike la ka hua o kana mau hana ma kela kulana hou, aka, ua hiki ia kakou ke kali aku me ka manaolana e hiki mai ana ka manawa e ike la ai ka hua o kana mau hana, a i kona manawa e waiho mai ai i ka oihana e nana aku ana ka lahui iaia me ke aloha ame ka minamina e like me kona mua i haalele mai. Ke pule nei makou e malama ia mai kona ola makamae, a e hoopakele ia oia mai ka poka mai a na enemi.

 

E A@ IA LAKOU.

 

  He nui na kane ame na wahine i lawe ia aku ka lakou mau mea aloha ma ke kahua ma'i hookaawale ohana e noi mau nei i ka Papa Ola e ae ia lakou e hoi aku a noho me ka lakou mau kane ame ka lakou mau wahine paha no ka wa mau loa. Ua hoole mau ia aku keia mau noi, a ke manao nei makou, ina ua makemake kakou e pau loa ka laha ana o keia  ma'i weliweli mawaena o kakou, o ka hana maikai loa a ka Papa Ola e hana ai o ka ae ana i keia ano noi.

  Ua hoike like mai na kauka apau o kakou nei, ame na wahi apau he ma'i lele ka ma'i hookaawale ohana, a no kela kumu ke hookaawale ia nei na kanaka o kakou i loaa i keia ma'i ma ke kahua ma'i ma Molokai. Ina he ma'i lele i'o keia, aole auanei e lele ana keia ma'i maluna o ka wahine i noho pu me kekahi kane ma'i no kekahi mau makahiki, a aole auanei e lele ana keia ma'i maluna o kekahi kane i noho pu, i moe pu, i ai pu. me kekahi wahine i loaa i keia ma'i? Ina aole e loaa ana oia i keia ma'i alaila aohe keia he ma'i lele. Ina e loaa oia. alaila ke olelo nei makou he mea maikai e hookaawale ia kekahi wahi no na wahine ame na kane o keia ano.

  Ina aole i hiki ke hoomanawanui lakou me keia poe i loohia i keia haawina he mea maikai e hookaawale ia i wahi okoa aku no lakou.

  He nui na mea e hoola mai ana i ka pilikia o keia waiho ia ana. I ka manawa e noho pu ai o kekahi wahine me kekahi kane i loaa i keia ma'i a hiki i kona lawe ana ia aku, ua komo mai la keia ma'i i loko o keia wahine, oiai no nae aole i hoike ma kona helehelena. Noho mai paha keia wahine a mahope mai loaa iaia kekahi kane hou. Aole i loihi ko laua noho ana loaa keia kane i keia haawina, aka, oia mau maikai no o keia wahine. Lawe ia aku oia no Milokai a noho aku no keia wahine a loaa hou iaia kekahi kane. Aole i loihi ko laua noho ana loaa hou no keia kanaka i keia haawina, a lilo aku oia. A mahope o ka lilo ana he mau kane lehulehu i ke kahua ma'i akahi no a hoike ae na hoailiona o ka ma'i maluna o keia wahine. Heaha la ke kumu loaa o kana mau kane hope mai i keia ma'i? Mai kela wahine mai.

  E olelo mai ana no paha kekahi o oukou he nui ka poe e noho nei me na wahine ame na kane o keia ano aka aole i loaa ia lakou keia haawina. Ae, he oiaio no ia, a ke hoike aku nei no hoi makou he nui no ka poe i loaa i keia haawina a no lakou ka makou e olelo nei.

  O ko kakou iini nui o ke kaawale loa aku o keia ma'i mai ia kakou nei aku, a ke manao nei makou aole loa e pau ana ina no e waiho ia mai ana na poe i pili mau me na ma'i mamua o ko lakou lawe ia ana. Oiai he nui loa o keia poe e noi mau nei i ka Papa Ola e ae ia e hoi aku e noho pu ma ke kahua ma'i ke manao nei makou ua oi loa aku ka maikai e ae ia lakou, a i ole e hookaawale ia i wahi okoa no lakou.

  Ina kakou e nana i ka manawa ma'i Bubonika iho nei. I ka manawa e loaa ai kekahi kanaka i keia ma'i, nana pono loa ia ka poe i pili aku me ia, puhipuhi ia ko lakou mau hale ame na mea apau i pili mai ia lakou a hoomalu ia ka ohana. Ua oi loa ka nui o ka poe i make i ka ma'i hookaawale ohana mamua o ka ma'i bubonika, a ke manao nei ma kou he mea maikai loa e makaala loa kakou i ka laha ana o keia ma'i e like me ko kakou makaala i ka ma'i Bubonika.

 

KANIKAU NO MAKINALE.

 

  Ke manao nei makou aole hookahi kulanakauhale, aole hookahi panalaau aole hookahi Teritori ma Amerika, i oi ae ka lakou mau hoohanohano ana, a oi ae hoi ko lakou minamina no Peresidena Makinale mamua o keia wahi Teritori opiopio loa iloko o keia Aina nui kaulana. Ua kanikau kakou iaia e like me ko kakou kanikau ana i na Alii o kakou i hala mua aku, ua hoopiha aku kakou ina Lunakini ame na hale halawai no ka lohe ana i kana mau hana, ame ke kaili ana ia ae o kona ola makamae e ka lima aoha ole o ka enemi, e like me ko kakou hoopiha ana i na luakini no ka ike hope loa ana aku i ke kino i aloha ia o ko kakou mau alii. O na Alii o kakou ua ike kakou, a ua lohe i ko lakou mau leo, ua noho hoi imua o ko lakou mau alo, aka, no keia kanaka nui aole loa kakou i ike iaia, aole hoi i lohe i kona leo, aka, o kona aloha ame kana mau hana maikai oiai oia e lawelawe ana i kana hana, ke mea nana i huki aku i ko kakou mau puuwai e aloha iaia, a aole o kakou wale ma keia haawina aka ua hiki loa aku i na aupuni mamao apau. Ua kupono ia ka kou e kanikau oiai he poe keiki kakou malalo o ka malu o kana hookele aupuni ana.

  Ua kamaaina oia la kakou ma o kona kaikuaana aia i noho pu me kakou no kekahi manawa, a i ike i ka nani o keia mau aina. a ua ike hoi kakou iaia, aole ma ke kino, aka, ma kana mau hana hookele aupuni naauao, Ke manao nei makou ina no oia i holo mai i Hawaii nei aole no e oi ae ana ko kakou aloha iaia, mamua o ko keia manawa, oiai ua ike ia ke ano o keia kanaka, kona ano hoopono, kona puuwai hamama, kona aloha i kona lahui, oia hoi kakou, ame kona hooikaika e hana no ka pono ka pomaikai o keia lahui holookoa, a me ka hoao ana e pahola aku i ka maluhia o ka noho'na aloha mawaena o na aina like ole.

  I keia mau la, ke wawa nei kana mau olelo hope loa ma na paia o na aupuni naauao apau loa. "Aloha oukou apau O Kona makemake keia. O Kona makemake ke hana ia." Oiai na makai kiu ame ka lehulehu e lele ana maluna o ka mea nana oia i ke mai i ka pu, ua pane mai la oia, "Mai hoeha iaia," a oiai ka make e uhi iho ana maluna ona ua maopopo ae la iaia ua kokoke mai ka manawa e pili aku ai oia i ka Haku

 Mana Loa, ka Mea hoi ana hilinai ai mai kona wa opiopio a hiki i ka hora o ka make, a puana ae la oia i keia mele aloha, kela mele e wawalo nei ma na ae kai, na mauna ame na awawa uliuli o Amerika ame ke ao holookoa. "E pili. Iou la wau, e kuu Iesu." He kia hoomanao keia i oi loa ae ka nani mamua o na kia hoomanao a ka lahui Amerika e hiki ke hoohanohana aku iaia.

  O kona aloha i kana wahine, kona makuahine hoi o keia noho ana, kekahi mea a kona lahui e poina ole ai. Oiai oia iloko o ka ma'i ame ka ehaeha, ua pili mau aku keia kanaka nui ma kona aoao e hawanawana i na olelo o ke aloha, e hoomama ana iaia iloko o ka' ehaeha o ka moe ma'i. Ua ao mai oia i na kane e pili aku i ka iakou mau wahine iloko o ka manawa hauoli a iloko o ka manawa pilikia, a o keia aloha ka mea a kona lahui e poina ole ai. E kau ia ana kona inoa me ko Wakinekona, Linekona, ame Grant. E lilo ana kona inoa i mea na kona lahui e mahalo mau ai, mai keia manawa a i ka wa pau ole.

 

KE KU A O KAMEHAMEHA

 

Hoololi ia na hana

     lima i ke kakahiaka.

 

  Ka Home o na Hawaii o keia mau aku--Ko lakou a'o ia ana ame ko lakou malama ia ana

 

  O na Kula o Kamehameha, na Lahainaluna o keia manawa. I ke au o na makua o kakou o Lahainaluna oia ke kula nana e hoonaauao ka lahui Hawaii, a i ka puke maikai ana mai o kekahi kanaka mai keia kula mai ua manao ia he kanaka naauao ola. Eia no na Lahainaluna ke ike ia nei a hiki i keia la, a o ko lakou ike, ame ko lakou kulana holomua aole loa paha e loaa aku ana i na kanaka o keia manawa. Aka, o na kula o Kamehameha, ke uhai aku ana mahope o Lahainaluna a i keia manawa ua ike ia na kanaka i hoonaauao ia ma keia kula ma na wahi a puni ka aina. He opiopio loa keia kula a aole i loaa ka manawa a na keiki i puka maikai mai keia kula mai e hoike ana i ka lahui i ka lakou mau hana aka, iloko o keia mau makahiki pokole loa, ua hiki ke wae ia ae kekahi mau kanaka e haaheo ai ka aina, a nolaila ua hiki loa ke kapa la kela kula ka Lahainaluna o keia mua aku.

  O kekahi mea maikai loa ma keia mau kula oia no ka maikai o ka malama la ana o na keiki, na mea ai, ua hanai ia na keiki a lawa pono ka makemake. He nui na keiki wiwi, a ano nawaliwali ke ola i komo aku i kela mau kula a puka mai he mau kanaka nunui momona maikai, me ke ola kino maikai. O ka hala i uka loa, ma ka wahi e loaa mau ai i na ea oluolu o Kalihi kekahi kumu nui o ka maikai o ke oia kino o na keiki.

  I kela makahiki, ua ike ko lakou pookumu hou o ka hana maikai loa ana e hana ai, oia no ka hoonui ana ae i ka manawa hana o na keiki ma na hana lima, e like me ke kamana, ka amala, ka wiliki, a pela wale aku. Mamua aku o keia manawa ua a'o ia na keiki ma keia mau hana i ka auwina la, a i keia makahiki e a'o la ana na keiki i ke kakahiaka. O ke kumu o keia hoololi oia no ka manao o ke pookumu ua oi ae na pomaikai e loaa ana i na keiki o keia kula ma na ike hana lima mamua o na mea oka ae. Aka, aole i haalele ia a hooemi ia mai paha na hora a'o ma na buke. Ua hoomau ia aku no ko lakou a'o ia ana ma na ike buke e like me mamua, koe wale no ua hoolilo ia ka mahawa mai ke kakahiaka a i ka auwina la. O ka makemake o ke pookumu o ka hoonaauao i na keiki ma na ike pili buke e like me ka hiki ia lakou ke hookomo mai i ka ike iloko o na keiki a i ka manawa hookahi ua makemake oia e loaa i kela ame keia keiki ka ike i kekahi hana lima, e like me ke kamana, ka wiliki, ame na hana o ia ano. Ua ike oia ma ka nana ana i na keiki i hemo mua mai mai keia kula mai, aole e hiki ia lakou ke holomua ina aole i loaa ia lakou keia mau ike elua. I ka manawa e loaa ole ai i kekahi keiki ka hana e hoohana ai i kona mau ike buke, ua loaa iaia ka ike hana me ka lima a loaa ka hana ma ia ano. Ua makaukau ke kanaka i ike i keia mau hana elua e paio aku me na lehulehu e imi ana i hana ma keia kulanakauhale.

  Aole o keia wale, aka ke a'o ia nei lakou i ka oihana mahiai. Ua loaa ia lakou kekahi kumu maikai loa ma keia oihana, a ke a'o ia nei lakou i ke ano o na lepo maikai no ke kanu ana i kela ame keia mau mea ulu i makemake nui ia, ke ano o ka malama ana i na mea kanu, a pila wale aku. Aole o na mea kanu wale aka he mau holoholona kekahi. Ma keia ua hiki i kekahi keiki i loaa na aina mahiai a hanai holoholona paha ke puka mai a hoohana i keia ike ona. O keia kekahi mau hana kala loa i keia manawa a o ke keiki e hoohana ana i keia ike i loaa iaia e loaa ana no na pomaikai he nui.

  Iloko o ka la hookahi he mau wahi minute wale no ke loaa ana i kela ame keia keiki no ka paani ana. Mai ke ala ana i ke kakahiaka a hiki i ka hooluolu ana i ka hora eiwa o ka po ua piha ka manawa o na keiki i na hana e a'o mai ana iaia no kona noho ana aku o keia mua. Ua nui na mea i hoomakaukau ia no ka hauoli ana o na keiki iloko o na minute pokole i loaa ia lakou, a iloko o keia mau minute ua lawa ka makemake paani.

 

Halawai ma Kawaiahao

 

(Mai ka aoao 1 mai.)

kona lima i wahie ia me ka hainaka, a i kona kokoke ana mai ua haawi mai la oia i kona lima hema, a manao ia aku la ua eha kona lima akau. Ua o mai la ka Peresidena i kona lima akau o ke aloha e hopu i kona lima hema, a ia manawa i waiho aku ai keia kanaka i ke kani a ka pu. He elua kana ana o ka pu, a ua lohe mai wau, o ka ka Peresidena mau huaolelo mua loa mahope o kona ki ia ana i ka pu, oia no kela, "E kala mai e ke Akua iaia nei." Iloko o ka ino o ka hana a keia kanaka, he mau olelo aloha kana i pana'i mai, ua kala mai la oia i kana hana weliweli e hoike mai ana i ka nui o kona aloha ame ke akea o kona puuwai. Ke ano ia o keia kanaka he aloha he oluolu, he minamina i na makaainana, a noi koke aku oia e kala ia mai keia kanaka no ka mea aole oia i ike i kana mea i hana ai. He kanaka maemae mamuli o ka naauao a aole kiko eleele maluna o kona noho ana, he maemae kona noho ana mawaena o kona lahui, he aloha aina oiaio oiai ua oi aku kona aloha i kona aina mamua ona iho a o ke kulana iho la no la o ke aloha aina oiaio:

  Heaha la ke kumu o keia kulana maemae i loaa i ka Peresidena, a mai hea mai la kona ike? Mai ke Akua mai. Ua hoouna la mai ola i makua no kona lahui, i alakai, i mea e a'o mai i kona lahui'ame ke ao holookoa, e noho me ka maemae ame ke aloha, a ua alakai ia kona mau kapuai e ka uhane malamalama. Ua hala aku oia ma ke ao o ka maha a waiho mai la i kana mau olelo hope loa. "Aloha oukou. O kona makemake keia. O kona makema ke ke hana ia." Ua mele ae oia i kela mele aloha, "E pili Iou Ia wau, e kuu Iesu." Ua waiho mai oia he haawina mai luna mai no keia ame keia. e noho me ka maemae, iloko o ke aloha ka Makua ae lilo kela ame keia i hoahanau e noho me ka maluhia.

  I ka pau ana o ka Paleka haiolelo ua ku mai la ke Kiaaina a penei kekahi o kana mau olelo:

  Iloko o ko kakou kaumaha no ka Peresidena i hala, he mea maikai la kakou, na kanaka o keia mau aina ke nana aku i kana mau hana no Hawaii nei. Ua maopopo loa ia kakou kona aloha ame kona makemake e hoopomaikai mai i keia mau aina, oiai o kona kaikuaana ke kanikela Amerika ma Hawaii nei no kekahi mau makahiki, a oiai oia maanei ua kakau mau aku oia i kona muli e hoike aku ana i na mea e pili ana no Hawaii nei. Ua hooi ia aku kona ohohia no keia mau aina. i ka manawa i koho ia ai kona kaikuaana i Kanikela no Hawaii nei ma Kapalakiko, mahope o kona noho kanikela ana ma Hawaii nei no Amerika. A oiai oia iloko o ka ahaolelo ua nana aku na kanaka o Hawaii nei iaia, ma ke ano he hoa'loha oia no keia mau aina, a e hana aha oia i na hana apau i biki iaia no ka pomaikai o keia mau aina.

  I kona lilo ana ae i Peresidena ua hiki hou aku imua ona kekahi mau ninau e pili ana no ka hui aloha ana aku o keia mau aina me kela aina nui a ua makaukau ola e apo aloha mai. Ua kamaaina ola i kela mau aina ma o kona mua ala. a ua hiki hoi iaia ke hana mai i ka mea ana i manao ai ola ka pono ame ka pomaikai no kakou.

  Ke manao nei wau aohe kanaka i ike a i heluheu i na leka pili oihana mawaena o keia mau apuni i hiki ke nele kona ike i ka iini o keia kanaka e hana mai i na hana e pomaikai ai na kanaka ma keia mau aina, a oiai no oia e nana pono ana i na ninau ano nui o kona aina ua imi aku oia i na manawa e nana aku i ka pono o na aupuni liilii ame na kanaka e noho ana maluna o lakou,a ua hoomau ola i keia hana a hiki wale no i ke kalii ia ana ae o kona oia makamae e ka poka a ka enemi, a ua hiki ia kakou ke kanikau aku iaia , ma ke ano he hoaloa oiaio oia no keia mau aina.

  Ke manao nei wau ua ko@ like kakou apau loa, na haole, na kanaka, a me na lahui like ole apau e noho nei ma keia aina, iloko o ke aloha ame ke kanikau no keia kanaka, keia hoa'loha o kakou i haalele mai.

  O kekahi mea nui loa iloko o kona ola ana, oia no mai loko mai oia o ka poai o na kanaka ilihune. Aole wau i kamaaina loa i kona moolelo aka. i kona manawa kamalii aole i oi ae na pomaikai i loaa iaia mamua o ka mea i loaa iaia. I kona mau la opio ua komo aku oia i ke kaua kuloko a ma ia hana ana ua ike oia i ke kulana o na koa o ka aina, a o keia kekahi mea nana i hoopili mau aku i kona puuwai ame kona aloha me na kanaka haahaa o kona aina, a hooikaika mau oia no ko lakou pomaikai i na manawa apau loa. I kona koho ia ana i Peresidena ua ike aku oia i na kanaka apau me ke aloha, i ka ili keokeo, ame na paele i na kamaaina me na malihini, he like wale no iaia, a oluolu oia i kela ame wale no iaia, na ano ninau apau. O ka mea nui wale no iaia o ka holomua o ka aina, ka pomaikai o na kanaka a me ka maluhia o ka noho'na aupuni, I kona hala ana ua waiho mai la oia me lakou i kekahi hooilina waiwai loa ke aolha ame ka hilinai iloko o ka Makua Mana Loa.

  Mahope mai o ke Kiaaina ua halolelo mai o Rev. Westervelt, a peni ka manao nui o kana mau olelo.

  Ua hoomaka oia me ka heluhelu ana i na olelo a kekahi nupepa o ka Hema e pili ana no Peresidena Makinale, e hoike ana aole oia i ki ia no ka mea he enemi na kanaka iaia, aka no ka mea oia ka Persidena o Amerika Huipula. Aole hookahi kanaka oluolu a ike i na kanaka apau loa me ke aloha e like me Makinale. Aohe ona hoopili mea ai, a hana no ka pono o kekahi a haalele i kekahi. Ua hooikaika oia e kaulike i na pomaikai maluna o na kanaka apau loa a e hoomalu ana.

  Ua hoike mai la oia i ke kahe ana o ke koko o na Karistiano i na makahiki i hala mua aku, ke kumu o ka laha hikiwawe o ka Malamalama o Karisto, a ke mamaolana nei oia o ka make ana o keia kanaka Karistiano kekahi mea nana e hoonee aku ka malamalam o keia oiaio, ka mana o ka Haku Iesu Karisto. Ua make oia iloko o ka Makua. a ua waiho mai i na haawina o ke aloha na kakou e nana aku ma keia mua aku.

  Ua hoi mai na kanaka i akoakoa ae me ka hoomanao ana i na olelo maikai a lakou i lohe ai ma keia halawai a na makaainana no ka hoike ana i ko lakou hoomanao, ko lakou aloha, ame ko lakou minamina no ka Peresidena i haalele mai.

  I ka Lapule nei ua malama ia na halawai hoomanao no Peresidena Makinela ma na luakini apau loa. Ua piha ke kaona nei i ke kanakau no keia kanaka a kakou i ike ole, i lohe ole i kona leo, i hopu ole i kona lima pumehana, aka o kana mau hana maikai, a me ka hamama o kona puuwai e like me na mea a kakou e lohe mau nei, ka mea nana i kaili ae i ko kakou mau puuwai a kanikau aku kakou iaia e like me ke kanikau ana i kekahi o ko kakou mau hoaloha pilipaa, i ka auwina la Sabati na malama ia kekahi halawai ma ke Kula o Kamehameha a ma ka Y. M. C. A. Aole i oi ae ka hanohana a na kanaka ma Amerika mamua o ka kakou i hana aku ai no ka Persidena i kaili ia, a e like me ka ke Kiaaina i hoike mai ai. ua kanikau aku kakou iaia ma ke ano he hoa'loha oia ho keia mau aina.

 

HEIHEI MOKU

                          MA AMERIKA

 

  Maluna o ka mokuahi Nippon Maru i loaa mai ai ia makou ka lohe e pili ana i ka heihei mawaena o ka moku kiakahi Amerika, Columbia, ame ka mo ku Pelekane i  kapaia, Shamrock II. O kela kekahi heihei nui loa a ua hele mai na kanaka lehulehu mai Pelekane mai e ike i ka holo ana o ka lakou moku, a ua hele mai lakou me ka lakou mau eke kala e kakoo ana i ka holo @ ka lakou moku. Ua hana ia keia m@ ku e ka hana moku aka loa ma Enelani, a oiai ua haule kona mua i ka moku Amerika e heihei hou ana me keia moku i keia makahiki ua hana ia keia moku hou a oi ae ka holo mamaa o ka moku mua. I ka paa ana ua ho@ heihei la keia mau moku Pelekane elua, oia hoi o Shamrock I, ame Shamrock II. Ua ike ia ua oi ae ka holo o Shamrock II mamua o Shamrock I a no keia kumu ua mana loa na @elekane e lanakila ana ko kakou moku.

  Aole no ka ike ana o na Amerika ua lanakila ko lakou moku me ka maala@a a oia ko lakou mea e noho malie ai, aka, ua hana hou no ko lakou kanaka hana moku kaulana i moku hou i oi ae ka holo mamua o ka moku mua a kapaia-kona inoa o Constitution. Eia nae i ka hookuku ana ia o keia mau moku Amerika elua ua haule mau ka moku hou ia Columbia a no keia kumu ua hooholo na Amerika o Columbia no ka moku Amerika e paio aku me keia moku Pelekane.

  No 25 makahiki o Pelekane e hoao nei e loaa hou ia lakou keia kiaha kala i lilo mai ia Amerika, aka aoie i ike ia ko lakou hooikaika loa mamua e like me keia manawa. Ua hele mau ko Pelekane a hele aku nohoi ko Amerika apuni e ike i keia heihei nui. Piha ka uapo o Nu Ioka i na kanaka a hookaawale ia na moku apau no ka holo ana o keia mau moku. Aole o Amerika wale me Pelekane ka mea i ohohia ma keia heihei aka, o na aina apau, a o ka iini o na aina e o ka lilo aku o keia kiaha ia Pelekane.

  I ka la 26 o ka mahina i hala ua hoomaka laua e heihei i ka laua heihei mua a ua ike ia ka lilo ana oia heihei i ka Moku o Amerika. Nui ka hauoli o na Amerika a nui pu nohoi me na kala i loaa mai ia lakou. Ua hiki aku ka pili no keia heihei i ka Miliona a oi ina e hui ia na pili apau loa, a ua hiki ke olelo ia he nui na kanaka i hoi nele aku no ko lakou mau home i keia la.

  Oiai he manawa holo ko laua i haawi ia no ka holo ana a hiki i ka pahu hopu, ua hoopau e ia ka laua heihei ana mamua o ko laua hiki ana i ka pahu hopu oiai ua pau e ka manawa. Aka i ka hoopau ia ana he ekolu hapaha mile ka mamao o Columbia mamua o ka Shamrock II. Ma keia aole i haawi ia keia heihei i kekahi o laua aka, ua hiki ke olelo ia na ka moku Amerika oiai ua oi ino loa ia mamua o ka moku Pelekane.

 

NA HUNA GULA O KONA.

 

  Ke kuai ia nei ke eke hope hua ulaula no $1.00 o ke eke hookahi.

 

  Eia i Kona nei o Lunakanawai Waipuilani me kana Lede kahi i kilohi ai i na lau lipolipo o kona aina hanau.

 

  Ma ka po o ka la 11 o kela mahina he paina luau ka na keiki kula Lahainaluna ma kahi o Akona.

 

  Aohe palaoa o ko makou mau halekuai i kela pule iho nei. No ke eke hookahi $3.00.

 

  Ma keia huli hoi ana aku nei a Mauna Loa ua piha kona mau rumi kapena a koe na ohua i manao ia no loko o na rumi kapena.

 

  Ma ke ahiahi Poalua nei, Sepatemaba 24, ua hoao ae kekahi makuahine e lawe i ke ola makamae o kana bebe aloha, ka uhane a ke Akua i hana ai me kona lima ponoi, a he ku i ka manaonao na hana. Ua umiapuaa iho oia me ka ikaika ke hele la a pii ka uli aohe wahi i koe o ke ola a lilo ae. Iloko o la manawa ike aku nei o Waipa kana kane a lele aku nei e uao ae i kana wahine me kona ikaika apau a palekana koke ae la ke ola o ka bebe a eia oia ke hanu nei i na ea oiuolu @ kela ola ana ma Wailoa nei. O ke k@n@ o keia mau hana hoopoino ola mai ka waiona mai no ia. Ua nui na holina ana a i hea iho la la na kiai o ke aupuni. Mai hoohalike e ua wahine mekela wahine hana aola ole i ka hua o kona opu a makua hoi o @oaa mau la hune a ilihune e hiki ma@ ana.

 

  Nui ka wela o ke kulanakauhale o Hilo i keia mau la. Ua hoi l@ wai a ke uki.

 

SEQUAH,

 

  Ka mea nana i imi kokah@ m@ laau maikai loa, kekahi o na kanaka e hoomanao mau ia ana e na kanaka @ hoopomaikai ia e kana mau laau. Na keia mau laau i hoola kekahi mau ma l@ ma nao ole i e oia ana. Ua loaa no @ i ka Rumatika? Ina ua loaa oe @ keia ma'i e hoao i ka laau a Sequah ame ka aila a e loaa no ia oe ka oluolu

  Penei na olelo a Mr. Berndt no @ia mau laau:

                  Honolulu, Mei 6 189@

Aloha oe:

  Iloko o Ianuari ua loaa ia wau @ o kahi ma'i rumatika a ua hiki pon@ ke hele no ka ikaika loa o ka eha @a hoao wau i ka Laau Sequah ame ka @ la, ua haalele koke mai la ka eha @ a ua maikai loa wau i keia mana@, @ Ke manaolana nei wau e hoao ana ka lehulehu i keia laau a loaa na pom@kai e like me ka mea i loaa mai ia'u @ Owau me ka Oiaio, LOUIS BERNDT  He hookahi kala ko ka omole, a e loaa no ma ka hale kuai laau o HOBRON DRUG CO., kihi o aianui Moi me Papu.