Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 17, 25 April 1902 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

O Ja. Keauiluna Kaulia

ua haalele mai.

(Mai ka aoao i mai.)

 

dear, Papa dear." no ka mea o papa wale no kona kupunakane iaia. Aohe pane ia mai oia leo kahea, a mano ae la ua pauhia loa ia i ka hiamoe a hele okoa aku ia kana wahine e hoala iaia, aohe ala ae. honi iho la iaia, ua hele a huʻihuʻi kona helehelena. aka, oia mau pumehana no o na wahi e ae. Manao wale ae la no oia ua pilikia kana kane a ka@ea aku ia Keoni Ahia, kekahi o na ohana e noho pu ana me laua, e holo e kii la Kauka Camp, ko lakou kauka ohana e hele mai e nana pono i ko lakou makua o keia ola ana. Iaia i ko lakou makua o keia ola ana. Iaia i holo aku ai, au koe hookahi iho la kana wahine me ke kino puanuanu o kana kane. Lalau iho la ola i ka lima o kana moopuna a holo aku la no ka luakini o Kaumakapili e kahea ia Kaulia Makua e ho@ mai e nana i keia pilikia. I ko laua hiki ana mai au hoaol iho la e lomi iaiai i mahana ae kona kino, aka, ua hala loa ka manawa o ka mahana. Aole i loaa ke kauka a no keia loaa ole ana au hala loa ka manaolana e loaa iki ana kekahi wahi pono mai ka ike mai o ke kauka. Akahi no a uhi mai ka weli ola make leo ole, uhi mai la na hoomanao ana o ka waiho ana iho i ke kano iloko o ke aloha ame ke ola kino maikai, a maopopo ae la hoi i ka ohana ua hala o Kaulia. Aloha, aloha ia Hawaii i kupaa mahope o ka lahui, i kupaa ma ka aoao ana i manao ai oia ka pono, ia Hawaii i haawi i na mea a pau, kona manawa ame kona ikika a pau no ke kokua ana i ka hana ana i manao ai ola ka pono no kona lahui aloha.

     Ua hoike koke ia aku la keia mako kupaianaha i ka Halewai a hiki mai la ka Hope Makai. Mamuli o keia make hikiwawe ana au kahea koke ia i kiure kolonelo. Ua koho ia na kiure mai waena mai o kekahi o kona poe @hoaʻloha: Kualaku, Joseph Kalana, John Noble, John Kuaana, William Oepau, ame Joseph Fern. Mahope o ko lakou makaikai ana i ke kino make ua hoouna ia aku la kona kino no ka wahi nana kino make o ka Papa Ola no ka huli pono ana i ke kumu o kona make ana. O ka hora 11 ia o ka po Lapule, a aole oia i hoihoi ia mai i ka hale a hiki i ka hora 4 o ke kakahiaka. Ua hoike ae la na kauka nana oia i nana ua loaa i ka maʻi puuwai no kekahi manwa loihi, a ua hoike mua ia aku no oia e kona kauka e make hikiwawe ana oia i kekahi manwa ina oia aole e malama pono i kona ola kino. Ua manao na kauka ua loaa oia i ke anu oiai oia e heluhelu buke ana a e moe ana hoi iluna o ka pela a oia ke kumu i hiki mai ai keia maʻi me ka ikaika a kaili ia ae la kona ola. I kona loaa ana aku i kana wahine e moe maikai ana no oia, me he mea ala e hiam@ maikai ana no. Aohe mau hoailona e ka ehaeha maluna ona, aohe hoi mea @ @oike mia ana au haalele mai la oia i keia ola ana.

     @ʻele i ka lohe ana mai au haalele mai ia o Kaulia i Keia ola ana. Ua ike ko @kou mea kakau iaiai iloko o ka maki@ @ la kakahiaka no, he ikaika a h@ @aikai hoi kona ola kino ke nana aku, a @wai hoi ka mea i moeuhane mua au kokoke mai kona mau hora e waiho mai ai i ka hana a hoi aku e hoomaha no ka wa mau loa? Piha ko laua home i na makamaka i ke kakahiaka Poakahi nei, a ia la holookoa no. Ua hiki aku mai ka poe kieke a ka poe haahaa loa e ike i kona kino puanuanu. no ka mea. he kanaka oia ua ike ia mai ka hanohano a ka ilihune, mai na haole a na kanaka. Aloha, aloha no ia makua o ka lahui i haalele mai la.

     Ua hanau la oia ma Holualoa, Kona, Hawaii, i ka la 16 o Aukate, 1860, a haalele mai la i keia ola ana i ka la 20 o Aperila, 1902, ua like me 42 makahiki a oi kona ola ana maluna o na lep aloha o Hawaii. O G. W. Laiona kona makuakane, a o Eva hoi kona makuahine. I ka elua o kona maou makahiki ua lilo oia ia Asa Kaulia, kona makuakane ohana a na Asa Kaulia oia i malama a hiki i kona nui ana. I ka manawa e noho lunakanawai ana o Asa Kaulia no Koolau ua noho lakou malaila. a i ka hoi ana mai i ke kaona ne au hookomo ia o Kaulia i ke kula Hawaii ma Kawaiahao. Ma keia kula ola i hoon@auao ia ai a hiki i kona komo ana i Kahehuna no ekolu makahiki. Mahope mai au noho kumukula oia no ke kula Hawaii ma Kawaiahao. I ka umikumamalima o kona mau makahiki ua lilo ola i alakai no na keiki e aʻo ana ia lakou i ka paikau ana, a e komo pu ana hoi me lakou ma na lealea a pau. Mahope o kela noho kumukula ana ua hoomaka oia e aʻo i ka oihana kamana. I ka umukumamawalu o kona maou makahiki ua hoopalau oia me Miss maraea Keawe, a i ka la 2 o Ianuari., 1879, ua hoohui ia laua ma ka @eerit@ maemae o ka m@e. No 23 makahiki ua noho aloha laua ua noho hoi me ka hoomanawanui i na inoa o kaia ola ana a hiki wal3 no i ka loaa ana ia laua o ko laua home nani ma ke kihi o na Alanui Pupule ame Moi. Mahope mail au noho oia ma ke ano he hapai papa ma ka pa papa o Lui Ma. I ka makahiki 1887 ua hoomaka olia a aʻo kanawa@ me ka Hon. J. L. Kaulukou. I ka hoi a@a o Kaulakou i Hilo ma ke ano he Makai Nui no Hawaii ua hoi pu aku no Kaulia me ia a noho ma ke ano he kapena makai. Ua noho laua mua Hilo no ekolu makhiki. I ka pau ana o Kaulukou a lili kona wahi ia Pahia. ua lilo o Kaulia ka Hope Makai Nui. Ma kekahi kau koho lunamakaainana kuikawa ma Hilo ua holo ku e aku @ Kaulia ia Nawahi a ua lanakila oia, aka, aole oia i noho ma na hale kau kanawai.

     I ka makahiki 18@6 ua ae ia ola e lawelawe i ka oihana leia a mai la manawa mai a hiki wale no i kona haalele ana mai la au lawelawe oia ia oihana. O kekahi mea ano nui @ ma kona lawelawe ana i keia oihana oia kona kokua i kona lahui @ih@ne. I ka manawa e hopu ia ai kekahi Hawaii @hune a hiki ole iaiai ke uku i loio, ua haawi aku o Kaulia laia ma ke ano he loio no ia kanaka me ka uku ole, a he hookahi no uku o ke aloha. Aole no kona lawelawe ana ia hihia me ka uku ole ia mai a ola ke kumu e hoomehahema ai, aka, ua paio aku oia me ka ikaika ame kahi ike loio hoi i loaa iaia. Oia ka peresidena o ka Hui Aloha Aina, a o@a hoi kekahi o na lala o ke komite i hoo@na ia ai @ Waaina@ona no ka imi ana i ka pono o ka Mowahine Liliuokalani. He Home Rula ikaika ola, a oia hoi ka @nahoomalu o ka Papa Hooko eia aoao kala@aina a hiki wale no i ko no haalele ana mai la. Nana kela olelo kau@an@ loa, "Kill the Snake," oia hoi e "Pepehi i ka Moo." a o ka moo i manao ia oia no haole Mikanele. E ola ana ia olelo kaulana ana ma Hawaii nei, a e lilo ana hoi i kia hoomanao poina ole no Kaulia.  

     He ehiku a laua keiki, aka, ua pau ka hapanui i ka hele mamua aku o ko lakou makuakane, a he hookahi wale no i koe iho, oia o Kaulia Opio e hana nei ma ka halekuai o Davies & Co. I ka noho ana o ka Aha Apana i ka Poakahi nei ua ku mai la o Kaulukou a noi mai la e hoopanee ka Aha mamuli o ka hoomanao ana i ka make ana o Kaulia, kekahi o na loio i lawelawe mau i ka @na imua oia Aha. Ua ae ia a ua nui na loio ame ka Lunakanawai Wilikoki i hoike ae i ko lakaou minamina ame ko lakou aloha no ka loio hala aku. Aole o ka Aha Apana wale kei hoopanee aka o na aha no a pau o keia kulanakauhale.

     E malama ia ana kona hoolewa i ka auina la Lapule e hiki mai ana. Aia kona kono ma ka hale o H. H. Williams i kela manawa, a i ke kakahiaka Lahule e lawe ia ai no Kaumakapili. E malama ia ana he halawai haipule hoomanao nona e ka Makua Lono ma Kaumakapili i ke kakahiaka, a i ka auina la mamua o kona hoolewa ia ana e malama hou la ana he halawai hoomanao. Ma Nuuanu e kanu ia ai kona kino no ka wau mau loa. Aia na hoolala ana o kona hoolewa ame ka malama ana o kona kino iloko o ka lima o Keoni Emaluka, Keoni Wise, Keikialii Kalanianaole, Fred Bekale ame Gerge Kaia. He poe Home Rula. Makai, Poola ame kekahi o kona ohana ana kona poe hapai pahu. Ua kono ia na makamaka a pau e ukali iaiai ma kana huakai hope loa maluna o na lepo aloha o ka aina ana i aloha ai. Aloha ia makamaka heahea o ka makani olou-niu o Kapalama.

 

NO KA OIHANA

HANAI PUAA

 

     Mr. Lunahooponopono. Aloha oe: E oluolu oe e ae mai laʻu e hoike aku i kekahi mau manao maluna o kekahi o na ninau ano nui o keia mau la e nee nei, oia hoi ka "Hana Hanai Puaa."

     I ko kaua wa e hele ana i ke kula, ua aʻo ia kaua maloko o ka buke kalaiaina i ke kanawai o "Hoolako ame Makemakeia Mai." (Law of Supply and Demand.) Wahi a ua kanawai ʻIa, "Ina e nui ka makamakeia mai o kekahi mea a mau mea paha, a ua uuku ka mea i hoolako ia, alaila pii ke kumukuai, a una ua uuku ka makemakeia mai a au nui ka mea i hoolako ia, alaila ua emi ke kumukuai."

     I koʻu heluhelu ana i kekahi mau manao i hoakaka ia no keia "Hana Hanai Puaa" ua hahai ia ke ano o ka "hoolako" ana i mea e nui ai na puaa, aka, aole i hoike ia mai kahi e lilo ai a loaa mai ka pono i ka mea hanai puaa.

     1. He hana kupono anei keia na na kanaka o na Kona ame Kau a o kekahi mau wahi e ae paha?

     2. Ua nui anti ka "makemakeia" mai i na puaa maloko o keia mau apana i mea e loaa ai ka pomaikai i ka mea hanai puaa in a e hoolilo aku i kana mau puaa iloko o keia mau apana?

     3. E oi mau ae ana anei ka nui o ka "makemakeia" mai mamua o ka mea i "hoolako" ia?

     4. Ina e lawa ka "makemakeia" mai o na puaa iloko o keia mau apana, a o kahi paha i lawelawe ia ai o ka hana, he hana pomaikai anei ka hoouna ana i na puaa i kekahi wahi okoa aku, a i kahi hoi i makemake nui ia?

     O ke@a kekahi o na ninau ano nui i ulu mai iloko oʻu i koʻu heluhelu ana no na mea e pili ana i ka "Hana Hanai Puaa," a ua manao wau ina e noonoo pono ia keia mau ninau, e lilo ana no ia i mea e akahele ai kakou mamua o ko kakou hapai ana ia hana.

     No ka ninau mua, ke manao nei au he hana pomaikai keia no na kanaka kakaikahi loa ma na Kona ame Kau, a no na kanaka i loaa he wahi waihona. No ka mea, in a e nui ana ka poe e lawelawe ana i keia hana ma keia mau apana, alaila e nui ana ka mea i hoolako@a mamua o ka mea i makemakeia mai, nolaila, aole loaa ka pomaikai mahuahua ma ia hana ana. Ina hoi e komo ka poe ilihune ma keia hana a he poe paha aole he wahi waihona, alaila, ua hiki lakou ke hoonee (corner) ia a pili i ka paia e ka poe i loaa he wahi waihona a i komo hoi iloko o keia hana, mamuli o ko lakou makemake e loaa ia lakou ke kumukuai no ka lakou mau puaa.

     2. Ma na Kona he nui ka makemake ia o ka puaa, a ia manawa hookahi no ua nui ka mea i hoolako ia, a o kahopena ua oluolu loa ke kumukuai o ka puaa, a ma kekahi mau wahi no o na Kona ua kuai hoopoho loa ia no ka puaa. Ua kuai au i kekahi puaa nona na paona he 30 paha no $1.50, ua like ia me elima keneka o ka paona.

     Ma Kau hoi, he pii ke kumukuai o ka puaa, a o ke kumu ua nui ka mea i "hoolako" ia, a hui pu iho noho@ me ka nui o ka lilo no ka ai a ka puaa. Aole i hiki ke hoolawaia ka makemake ma ia apana. Ma Kau aole nui loa o na hua ai e like me na Kona i mea e hanai ai i na puaa, a aole nohoi he akea o kahi o na kanaka e hanai puaa ai e like me ko na Kona, nolaila, he nui ka manawa e imi ai i ka ai na ka puaa ame ke kua@ pu aku i ke kulina ame ka mikilina (middlings) na ka puaa, nolaila, e pii mau ana no ke kumukuai o ka puaa ma Kau.

     3. Ma ka nana aku i ke au o ka manawa e nee nei, e mau ana no ka nui o ka "makemakela" mai o ka puaa ma ke@a mau apana, nolaila he pomaikai no ke loaa ana i ka poe kakaikahi e lawelawe ana i kaeia hana.

     4. Ina ua ike ia ka lawa o ka "makemakeia" mai ma keia mau apana, alaila ina o na mea i oi aku mamua o na mea i hoolako ia, he mea pono no ke h@ouna ia i kahi e loaa ai he kumukuai e pomaikai ai.

     I mea e moakaka ai ka mano e olelo ae au: Ina paha no Kainaliu kekahi kanaka hanai puaa, a ua loaa laia he @ono keneka no ka paona o kana puaa ola ma ia wahi a he umi keneka hoi ma Honolulu aole ia he hana pomaikai na ke kanaka o Kainliu ka hoouna ana i kana puaa i Honolulu, no ka mea, o ka eha keneka oi ae o ka paona hookahi, ua poholo no ia i ka uku-moku, ka lilo o ka lawe ana mai a hoea i ka uwapo ame ka luhi oia lawe ana mai. E loaa ana paha he wahi pomaikai i ke kanaka o Napoopoo in a o@a ke hoouna i kana puaa e like me na mea i hoike ia ae la maluna, a pe la nohoi ko uka o Papa ma Kona Hema ame Hoopuloa, o Waiohinu, Honuapo, Kapapala ame Punaluu. O ka nui o ka pomaikai oia no ke "kowa" mawaena o ka @lo i hoolilo ia no kekahi mea ame ka loaa i loaa mai no ia mea. a in a ia he mea e nui ai ke "kowa" mamuli o ka hoouna ana i kekahi wahi okoa, hoouna ia. O ka makeke nui wale no o ka puaa i keia manawa oia no o Honolulu, a ua mano wau he mea kupono no na kanaka hanai puaa ma keia mau apana ke hoouna i ka mea i "oi" aku mamua o ka mea a lakou i mano ai au lawa no ka lakou makeke. He manaolana koʻu o ka mea i ike ia ka oiaio no keia mau apana he oiaio no ia no na wahi e ae a puni ka Tertori.

     Ina o na mea i hoike ia maluna he mau ia e hooulu ai i ka noonoo ana o ke kanaka i makemake e lawelawe i keia hana, alaila ua lilo keia mau manao i mau mea waiwai.

     Ua lawa,

     "PUAKAILIMA."

 

Na Malihini Puni Oihana

Aia Wale no ko Kakou Pono e ka Lahui ma ke Lokahi me na Kamaaina i Ulu ae me Kakou—O na Kamaaina ko Kakou Poe Kokua

 

     Ma ka nupepa namu "Advertiser" o ke kakahiaka Poaha nei ua ike iho la makou i kekahi mau mano maikai loa, a oiai o na manao maikai o@a ka makou i makemake ai e hoikeike aku i ka lehulehu ke hoao nei makou e unuhi mai i keia mau manao maikai no ka pono o ka lehulehu e heluhelu ana i keia pepa. Penei na manao o ka lunahooponopono oia nupepa namu:

     "Ua hoike pokole ae ka nupepa Kuokoa (namu), ke hoao nei ka poe e kakoo ia nei e ka nupepa Buletina, ka poe Repubalike ku-e ia Peresidena Roosevilt, e hoohui aku ia lakou iho me na Home Rula ame na Demokarata i loaa ai ia lakou ka ikaika kupono e ku-e ai i ka vito a ke Kiaaina ma na bila kanawai a hana ia ana ma keia hope aku, ma ka Ahaolelo e hiki mai ana. O ka nupepa Kuokoa (namu) he pepa ia i ike i ka makemake o ka lahui Hawaii, ka poe hoi a keia poe kue-Roosevelt e makemake nei e hei la lakou, a ua maopopo hoi keia mea i ko makou poe heluhelu ma Wasinetona. Wahi a ke Kuokoa (namu) oiai e kamailio ana no keia mea, ʻKe makemake nei keia poe e loaa ia lakou ka ikaika ma ka hale kau kanawai, a ua ike lakou aia wale no ka loaa ia lakou o keia pono a loaa ia lakou na kokua ana mai na Hawaii mai a ke hooikaika nei e loaa, a ke hana nei i ka po ame ke ao, ame na Sabati kekahi. E makaala ia lakou, no ka mea, i ka manawa e loaa ai o ka lakou mea i makemake ai e hoolei ia ana oe e ke kanaka Hawaii, e like me ka lakou i hana ai mamua aku o keia manawa, a i ike maka ia hoi e kakou a pau."

     Ua puka keia leo kalahea i ka manawa kupono, a ua hoopuka ia hoi me ka oiaio. O ka hana a ka poe o ka Buletina e makemake nei e hana aole loa e hiki ke hana ia me ka loaa ole o na kokua ana mai na Hawaii aku, a aole nohoi oia ke ala e loaa ai o na oihana i na Hawaii. O na oihana a pau e loaa ana ma ko lakou lima e lilo ana ia lakou iho, a o na mea aku i koe i ko lakou poe kokua mawaena o na ilikea, a he lehlehu lakou, a e nana ana hoi ma na hana kiekie o ka uku. Ina e noonoo ae na Home Rula i ka hana maikai a keia poe i hana ai no lakou ame ka lahui e ike ana lakou he hana paakiki loa ia, koe wale no paha ko lakou kokua ana mai i na Repubalika ma ke koho ana la Samuela Paka i moho Elele ma ka aoao Repubalika. I ka manawa a Lunakanawai Gia i holo aku ai no Wasinetona e hoao e hoonele i ka Elele Wilikoki mai ka noho ana ma na Hale Kau Kanawai, ua hoike ia ae e hana ana oia ia hana no ka pomaikai o Lunakanawai Liilii o Hilo, he malihini. Ua maopopo loa ua hoao oia me ka ikaika i loaa iaia e hoohaahaa i ka Elele Hanohano a na Home rula, no ka pomaikai o kekahi malihini a mea okoa ae paha. I ka manawa a Lunakanawai Humepere i makemake ai e hoohui ia o Hawaii nei me Kaleponi, ua kakau aku oia i ka nupepa "Chronicle" o Kapalikiko, ma na olelo hooholo hope loa, ua HIKI LOA KE HOOHUI IA O HAWAII NEI ME KALEPONI ME KA UI MUA OLE MAI I NA HAWAII I LOAA KA MANA KOHO. Ua hoike ae ka lunahooponpono o ka nupepa Chronicle ua kakau ia keia manao e Lunakanawai Humepere. Ma keia e ike mai ai kakou i kahi a ke au e ko nei. O keia poe kue-Roosevelt ka poe nana i hooikaika iho nei o Emil Ney, i makai no ka aha, ame J. J. Dunne, i Makai Nui no ka Aha Apana o Amerika, he mau malihini laua a lelua, a ina e helu ia he kakaikahi loa na Hawaii a lakou i hooikaika ai e loaa ka oihana, a aole no paha he hookahi. I ka manawa iho nei e hoao ia ana e pau o Kiaaina Dole a e lilo ia wahi ia Kamuela Paka, ka moho elua a na Home Rula, e hooikaika ana keia poe e lilo kela wahi ia Lunakanawai Liilii, he malihini, a ua hoike ae lakou i keia mea i ke akea. I ka manawa e hakahaka ana o ka noho Komisina o Amerika, he wahi i hiki i na Hawaii ke noho ua hooikaika ae keia poe e lilo ia wahi ia Mr. Gill, he malihini a Lunakanawai Humepere i lawe mai ai e hana ma kana nupepa. Ina e helu ia na wahi mea a keia poe ihana ai no kakou, na Hawaii, e ike ia ana aole i lawa no ka hoolawa ana mai ia kakou me kahi ia, ua like ole me ka lawelawe oihana ana a Kiaaina Dole, no ka mea, malalo o kana hookele aupuni ana ua hiki loa ke ike ia he lehulehu o na Hawaii i paa ma na pepa uku o ke Aupuni, a e ohi nei hoi i na dala mai ke Aupuni mai. Aole i poina ia na Hawaii i ka manawa i koho ia ai na komisina nana pauahi, aole lakou i poina @a makana hana aupuni, a ua piha ke Kapikala ia lakou i keia la. Ina e haawi ana na Hawii i ke@a la. Ina e haawi ana na Hawaii i kela poe malihini i ko lakou kokua ana, a lilo ka mana i keia poe e noho ana lakou iwaha i ke anu, e like me ka ke "Kuokoa" (namu) i wanana mai la. Aole i hele mai keia poe malihini i Hawaii nei e kokua i na Hawaii, aka ua hele mai lakou e lawelawe i na hana kala@aina i loaa ai ia kakou na oihana, a ke hoao nei e loaa na oihana a pau e loaa ana ia lakou me ka nana ole iho ia oe e ke kanaka Hawaii.

     Ua lohe mai makou o Keoni Bush ka lakou agena e hooikaika nei e paa ma@na Home Rula iloko o ka lakou nupepa, aka ua hiki loa no ia Keoni Bush ke ike iho aole i loaa laia kekahi oihana mai keia poe mai, a aole loa no hoi e loaa ana, no ka mea ua makemake no lakou i na oihana a pau e loaa ana na lakou iho.

     Ma ke ano e kokua ana i na aʻo maikai ana a ka nupepe Kuokoa (namu) ke kauieo aku nei makou i na Hawaii ma ka aoao Home Rula ma ka hui ana me keia poe e KUE ANA LAKOU IA PERESIDENA ROOSEVELT, ka mea a lakou i kakoo ai ma ka iakou papa hana, no ka mea he poe kue keia ia Peresidena Roosevelt, a ina lakou e hana ana @a hana a kue ia Kiaaina Dole, ka mea a ku nei no Peresidena Roosevelt ma Hawaii nei, e ike mai ana ka Peresidena ma Amerika ia hana, a E NOI ANA OLA I KA AHAOLELO MA AMERIKA E HOOHAIKI MAI @ KA MANA KOHO LAULA O KE KANAKA HAWAII I HIKI OLE AI IAIAI KE KUE AKU I KA PERESIDENA. Aole loa e hiki ana i ka poe a ka nupepa Bueltina e kakoo nei ke paa mai ia mana koho laula o ke kanaka Hawaii, no ka mea ua kue iho @ei lakou ia Peresidena Roosevelt, a ua lilo i poe enemi. E huli mai ana ke Amerika poe hana kanawai a ninau la Kiaiana Dole, aole la lakou, a ua maopopo loa la makou, he makemake loa o Kiaaina Dole o waiho malia ia ka mana koho laula o ke kanaka Hawaii. A no ke aha ia na Hawaii e kue nei iaia. Ua makemake anei lakou e kaawale aku ko lakou hoaʻloha hookahi mai ia kalou aku no ka pono o keia poe malihini? UA MAKEMAKE ANEI LAKOU E KONO AKU I NA POINO PILI KALAIAINA E KOMO MAI, O@AI O PERESIDENA ROOSEVELT AME KIAAINA DOLE E HAAWI MAI ANA IA LAKOU I KEIA PONO?

     Ua hamama ka ipuka o ka aoao Repubalika oiaio—ka aoao Repubalika o Peresidena Roosevelt—ka aoao Repubalika lanakila—no kela ame keia Home Rula e komo mai, no kela ama keia i makemake e hana no ka pono o kona aina. Aole makou i makemake e kaha i laina mawaena o ka poe kamaaina i komo mai mai na aina e mai, ame na malihini hou o keia manawa e kokua nei i ka aoao o ka pono, no ka mea, o kekahi poe komo hou mai nei ua kakoo lakou ma ka aoao o ka lahui. Ua maopopo i kela ame keia Hawaii ka mea e loaa ana laia mai ka ilikea mai i hanau ia a i ulu like ae ma Hawaii nei me lakou aka, aole oia i maopopo i ka mea a ka ilikea malihini huli hana e hana mai ai nona. O kekahi o na mea a makou e ike maka aku nei oia ka manao like mawaena o na Hawaii oiaio ame na Hawaii ilikea e kupaa ma ka aoao e pono ai ko lakou aina. I kela la aku nei, ua olelo aku ia kekahi poe alakai o ka aoao Home Rula i makemake e hui mai me na Repubalike i keia poe kue-Roosevelt, i ko lakou hui ana me na Repubalika aole lakou e koho ana me keia poe—Lunakanawai Gia ma. He mau olelo naaauao loa keia, no ka mea i keia manawa ua hala loa aku ua poe nei a Gia ma mawaho o ka poai o na Repubalika, a he hana nui na lakou ka hoi hou ana mai, a o ka aoao Repubalika oiaio wale no oia ka aoao o Peresidena Roosevelt ame Kiaana Dole e kakoo nei."

     O keia maluna ae la na manao o ka lunahooponopono o ka nupepa Advertiser, ma ke ano nui, a ua hauoli makou i ka ike ana ke paio nei keia nupepa no ka pono o ka lahui. He oiaio ua piha kakou i na malihini ilikea i keia manawa, a i hele mai lakou aole e kokua ia kakou, aka e kokua ia iakou iho, e imi i ola no lakou iho. Ke hamohamo mai nei lakou ia kakou ma na kua o kakou, ke olelo mail nei he poe maikai loa na Hawaii a i hele mai lakou e kokua ia kakou mai ka lima mai o na Mikanele, aka aole oia ka oiaio, a ua ike no kakou ia mea. No na kamaaina, na keiki Mikanele a kakou e kue ikaika nei, ua hanau ia lakou ma Hawaii nei, ua ulu like ae me kakou, ela ma Hawaii nei ko lakou mau waiwai a pau loa, o ka emi mai o na auhau ame ka holomua o Hawaii nei he pomaikai ia no kakou ame lakou, a o lakou ka poe e kokua nei ia kakou mai kinohi mai. Iloko o ko kakou kue ia lakou a mililani i na ilikea malihini, ua oi ae na kokua i loaa ia kakou mai ka lima mai o na Keiki Mikanele mamua o ka mea i loaa ia kakou mai ka lima mai o na malihini puni oihana. Nolaila, e kue kakou i keia poe malihini a ka nupepa Beltina e kakoo mai nei, ka poe kue-Roosevelt ame Dole, ka poe e imi nei i ko lakou pono iho, a e huli ma ka aoao Repubalika oiaiao, e like me ka kela poe alakai o ka aoao Home Rula i olelo ai, a e paio no ko kakou pono ma keia mua aku.

 

He Mau Olelo Hooholo

Na na Maʻi Lepera

HOIKE LAKOU I KO LAKOU ALOHA NO KAUKA OLIVER I NOHO HOMANAWANUI ME LAKOU NO UMI MAKAHIKI MA KE KAHUA

 

     Ua loaa mai nei ia makou he mau olelo hooholo mai na maʻi lepera mai e hoike mai ana i ko lakou aloha no Kauka Oliver i hoopau ia mai ke Kahua Maʻi mai. Uo umi makahiki a o@ ua noho hoomanawanui keia kauka me lakou e kokua ana hoi ia lakou ma na wahi mea i hiki laia, a no keia kumu ua komo ke aloha iloko o na maʻi nona. he ola io no i kona manawa e noho ana me lakou ua hoowahawaha kekahi poe iaiai a ua komo hoi ka makemake iloko o kekahi poe, aka he mea ia i ike ia ma na wahi a pau loa, o ka mea i punahele i kekahi poe he enemi oia no kekahi.

     O ka lakou e noi nei i ka Papa Ola oia ka hoouna la aku o kekahi kauka kupono e noho pu me lakou a e lilo hoi i puuhonua no lakou ma keia mua aku e like me ka lilo ana o ke@a kuka ma ia ano i na makahiki lehulehu i hala ae nei. Ke manaolana nei hoi makou e hooko ia ana keia noi a lakou a e loaa ana hoi ia lakou he kauka kupono a he makua hoi no lakou ma ka aina o ka ehaeha, a malia ma kana huli ana me ka hoomanawanui e loaa ana kekahi laau maikai kupono no ka hoola ana ia lakou mai keia haawina ehaeha mai @ keia mua aku. O ke@a malalo iho ka lakou mau olelo hooholo, hookahi na na ilikea a hookahi na ka lehulehu.

 

OLELO HOOHOLO

Oiai o makou na lepera ilikea ma ke Kahua Maʻi ma Molokai ke manao nei, mamuli o ka loihi o ka noho ana, ua oi ne ko makou kamaaina ina kula lehulehu o kekahi kauka noho iloko o keia wahi e lawelawe ana i ka oihana lapaau iwaena o makou, mamua o kekahi komite i hele mai iloko o ke Kahua Maʻi nei  no kekeahi mau @ora wale no, nolaila, ke manao nei makou, o na kumu ahewa a ke komite o ka Papa Ola i ke kauka nohopaa, Dr. R. Oliver, aole i loaa na hoola ana; a

     Oiai ua paa ka Papa Ola ia Dr. R. Oliver i kanaka nohopaa no ke Kahua Maʻi nei no na makahiki he umi i hala ua hoopalaleha lakou (ka Papa Ola) i ka lakou hana ina ua hooko ole o Dr. R. Oliver i kana oihana a makou e manao nei aole oia i hana pela a oia nohoi ke kauka lapaau a makou i ike ua kupono no ke ano o na kanaka e noho nei ma keia wahi, alaila ma ke ano nui, aia ke koikoi maluna o ka Papa Ola, ina he oiaio na kumu hoopii ahewa a ke komite ia Dr. R. Oliver: nolaila.

     E hooholoia ke minamina loa nei makou i ka olelo hooholo a ke komite e noi ia aku o Dr. R. Oliver e wai@o mai i ka hana, a ina e apono ana ka Papa Ola i keia olelo hooholo a ke komite ke manaolana nei makou e hoao ana ka Papa e wae i kona panihakahaka i kauka i like ka maikai a makaukau me ia.

     A e hooholo hou ia: E hoouna ia kekahi kope o keia mau olelo hooholo ia Dr. R. Oliver a i hookahi kope i kela ame keia nupepa ma Honolulu ma ka olelo namu ame Hawaii.

     AMBROSE HUTCHISON,

     WM. CLARK,

     J. K. MIA.

     Komite

     Kalaupapa, Aperila 18, 1902.

 

[Subhead]

OLELO HOOHOLO

     Hooholoia o ka manao o keia halawai a kea, o ke kumu o ko Pilipo Mikila make, he kanaka i hopu a hoopaa hewa ia iloko o ka halepaahao mamuli no ia o kona hai-na ia ana. A mai ike o@e ia keia mau mea e makou, kona mau hoa maʻi, ina aole ke kauka nohopaa, Dr. R. Oliver, i hai ua hele oia a hoike aku i ka luna hooponopono o ke Kahua Maʻi nei, i ke kulana pilikia o Pilipo Mikila me kona makemake e hoihoi ia oia i ka Bay View Home, aka, @a hoole ia kana noi, aia wale no a hala ka manawa pono, hookuu ia, a make aku ia me ka manaonao, a oiai o makou, o na lepela, ke apo nei i ka wa i loaa iloko o keia halawai akea i manawa maikai no makou e hoike ai i ko makou mahalo kela i ke kuokoa o Dr. R. Oliver no ka hooko ana i kana oihana, i kela kanaka popilikia a mamuli o keia hana ana pela, ua loaa i kumu hewa nona e manao ino ia ai e ka Luna Hooponopono o ke Kahua Maʻi l@p@a ame @ @ e hoike hou ia ae no na makahiki he umi a Dr. R. Oliver i noho ai e lawelawe i kana oihana kauka @ waena o makou aole a makou hoopili i ka Papa Ola nona, a he hoaʻloha oia no makou na maʻi lepela.

     Hooholoia i hookahi kope o keia olelo hooholo e haawi ia ia Dr. R. Oliver, a e hoouna pu ia i kope o keia i na nupepa Hawaii ame na nupepa namu.

     AMBROSE HUTCHISON,

     WM. CLARK,

     J. K. MIA.

     Komite

     Kalaupapa, Aperila 18, 1902.

 

E HOLO ANA E IKE I KA LA PONI MOI O ENELANI.

 

     Ua hoike ia ae ma kekahi o na nupepa namu e holo ana o Hanare Walakahauki me kana wahine no Ladana, a e hoao ana laua e holo mamua o ka manawa e poni ia ai ka Moi Eluene. Oia ana kekahi o na la nui loa ma Enelani, a he lehulehu na kanaka waiwai mai na wahi like ole aku o ke ao nei e holo ana no Ladana e ike ia la hauoli.

     He poe ohana ko Hanare Waiakahauki ma Ladana, a e holo ana oia e ike ia lakou mamua o kona hoi ana mai, aka, o ka mea nana e huki nei iaia i Pelekane i keia manawa oia ka ike ana i keia la nui. E kaawale ana laua no eono mahina, a ke manao nei oia e hoi mai ana laua ma Auseteralia. Ina e loaa ana ka manawa ua makemake laua e holo makaikai i ka aina homolele, e holo ana hoi ma ke kai-waena-honua a hiki aku i laila.

 

.. O KE ..

Koko Ino ka Mea e Loaa ai na Pilikia ma ke kno.

E Heluhelu i keia mau Manao.

 

O KA LAAU

 

AYER'S SASAPARILLA

—KA—

 

laau nana e hookaawale na maʻi ino mai kou koko aku. He laau hoonoono ai, a he laau e hooikaika ana i kou mau lala apau. O ka Laau Ayer's Sarhaparilla ka laau  kaulana loa a puni ke ao hoookoa. Ina e hoomau la ka lawelawe ana i keia laau e loaa ana ka ke ola kino maikai a me ke koko maemae, hoi hou mai ka ula o kou mau lehelehe, puʻipuʻi maikai kou mau paplina, a loaa ke kulana ola kino maikai.

     He loaa na puʻu paa o ke kino i ka laau Ayer's Sarsaparilla, e hoopakele ana mai ka maʻi puu paa (Brights' Diseased ame na maʻi oia ano. Ke koi ikaika aku nei makou e lawe ia keia ano laau ma kahi i ike ia na maʻi Puu paa apau.

     Hoomakaukau ia e Kauka J. C. Ayers & Co., Lowell, Mass. U. S. A.

     E loaa no kela mau Huaale ma na halekuai laau a pau.

 

UA IKE NA

KANAKA A PAU

I KA

LAAU PENIKILA

HE

LAAU KUPONO

NO NA HOME.

 

He hoola maopopo a hikiwaw@ no ka

 

UMII, KUNU, PALAHE IE

HI, ANU, PAUAH, PEHU,

A ME KA HAKI.

     Hikiwawe ke ola.

Elua ano, 25 Keneka a me 50 Keneka

Hookahi no Laau Penikila ka Perry Davis'

 

HE NA WALIWALI

MAOLI.

UA OLA KEKAHI @KAN@

WISCONSIN MAI KA @ @

MAI

Ua hoola ia o William @ @ @ ke alanui Milford, helu @ @ Wisconsin, mai ka ma@ @ muli o kona lawe ana i ka @ Al@ a Kauka Williams no ka @ @ mahope o ka haawi pi @ @ poe kauka ame kekahi @ @ka hoola ana oia ano maʻi @ @ i hoike aku ai i ka mea ka@ @.

     "No ewalu makahiki ua @ @ o ka ehaeha a ka maʻi loi@. Ua @ kekahi aoao holookoa oʻu. Aole @ @ iaʻu ke hele me ke kauoloko @ o @ wawae akau. He wahi pokole wale @ kaʻu e hele aku ai ua hele ma@ A @ pauaho. Mahope mai ua pau ka @ ana iaʻu ke hoohana i koʻu lima ak@. Aohe he ono mai ia o kaʻu ai, a@ @ hiki laʻu ke hiamoe i ka po, a ua @ koʻu waiwai iaʻu iho ame ko ke ao @. O ke kumu i loaa ai laʻu o keia pili@ oia koʻu hooikaika loa ma ka huli @ i kaʻu mau haawina ame ke kauma@ i loaa iaʻu i ka manawa e @ @ @ koʻu makuahine ma ka moe ma@. N@ aneane eha makahiki ua noh@ @ @lalo o ka lawelawe ana a na kauka, @ he poe ike loa kekahi o lakou ma @ hoola ana i keia ano maʻi, aka, aole @ i loaa iaʻu ka oluolu mai ia lak@ m@. He ewalu ko lakou nui, a mahope @ lakou hoao ana no kekahi mau makahiki ua olelo like ae la lako@ he m@ ola ole koʻu.

     "Ua manao ae la au o na ea oluolu @ koʻu aina hanau. Wale, ka mea e @ ai iaʻu o ka oluolu, a haele aku @a ma@ me koʻu makuahine no ia wa@ a@ aole no i loaa ka mea i makemake @ ia. Mamua o ko maua hoi ana m@ @ keia aina ua hoike ia mai @a @ @ ke ola ana o kekahi mea i loaa i keka@ haawina like loa me koʻu mamuli o @ Huaale Akala a Kauka Williams no @ Poe Haikea. Ua paakiki ka hoola @ i keia maʻi i loaa laʻu, aka mahope o@ ai ana i ke@a mau huaale no @n@ p@ @ ua ike mai la au i koʻu ano maikai ma@. Ua hoomau au i ka lawe ana i k@ mau huaale, a i keia la ua hiki loa @ ke hoike aku he kanaka ola kino maikai au. Ua hoike aku au i ka nan@ keia laau i ka lehulehu, a ua hiki @ hoi laʻu ke hoike piha aku i koʻu mahalao i ka hana a keia laau i hana m@ ai maluna oʻu."

     Ina ua ola kekahi maʻi ikaika loa @ like me ka mea i hoikela ae la mal@a i na Huaale Akala a Kauka Williams no ka Poe Haikea, ua hiki loa ia kakou ke ike aku, e loaa ana ka oluolu i @ maʻi emi mai o ka ikaika ina e lawe @ keia mau huaale i ka manawa kupon@. He laau hala ole keia no ke poni@ mau, haikea o ka helehelena, Ono ole @ ka ai, maʻi lolo, eha oeoe iloko o ke p@, nuralegia, rumatika, na maʻi puuwai ame na maʻi oia ano, iloko o na kane ame na wahine. E loaa no ke@a mau huaale ma na halekuai laau a pau l@ a i ole e kakau pololei mai @a Dr. Williams Medicine Company, Schenectady, N. Y.  He kanalima keneka o ke pohohookahi, a he eono poho no elua dala me ka hapulua. E nana pono a loaa @ oe na poho pololei, no ka mea, aohe @ ola o keia maʻi i na poho i hoohalikelike ia.

 

[Headline]

KAKELA ME KUKE

(KAUPUALENAIA,

-------

Poe Kalepa ma ke Komisida

A HE

Poe Lawelawe Kopaa.

 

------

 

HE POE AGENA NO NA MAHIKO LEHULEHU

 

-------

UA MAALAH I KEIA MANA WA

 

------

HE HIKI KE HUKI A HOOPAAIA NA NIHO POPO ME KA EHA OLE malalo o na paahana ana o ke@a au @auao e kapililia ai i ka io o ka papa niho. Aohe hana@a i ka laau hoohi@moe.

     O ke@a wale no kahi huki a hana niho ma Honolulu nei i loaa na PAAHANA I HOOPAAIA me na mea e ae e hiki a@ ke huki, hoopiha a hoopaa i poo @ula a puna paha e hiki ole ai ke ikeia ke ano e mai ka niho maoli ae, a e paa ne ia no umi makhiki malalo o ka hoopaa ana , me ka LOAA OLE O KEKAHI HUNAHUNA O KA EHA. He POE WALE NO I HOONAAUAO A HOOKUU MAIKAI IA na poe lawelawe, he poe i lawelawe mua ma keia oihana mai ka 12 a. i ka 20 makahiki, a he loaa ma ke poo o na mahele like ole o keia oihana. E kipa mai io makou @i, a e ike no auanei oukou i ka ola @ o ka makou e hoolaha nei. E hoike mua aku no makou ia oukou i ka n@ o ko oukou lilo i ka wa e NANA MUA AI ME KA UKU OLE.

P@ Niho Kuʻi $@.00

@ibo Gula  5.00

Hoopiha a@a me ke Gula  1.00

Hoopiha a@a me ke Dala  50

NEW YORK DENTAL PARLORS

     Room 4, Elite Building

     Alanui Hotele.

He mau kokuawahine no kekahi no na wahine.

------------------

Ua kakauinoa ka Peresidena i ka bila kanawai e hoopau ana i ka au@au kaua.

 

----

 

Ua loaa mai nei la Chester Doyle @ makana mai na Pake mai o K@o @ kona huli ana i ka mea nana i @pilikia kekahi mau Pake malai@a.