Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 39, 26 September 1902 — Page 2

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Elizabeth-rose Hanohano-hong
This work is dedicated to:  Robert Hanohano

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Maleia no ka Aloha

He Moolelo No Ke

Kaikamahine Alii Ietiwa

Ka Ui nohea i ahai ae i ka puuwai

Mokuna III.

Wahine Opio Gageneseloka

            O kekahi a makou i nune nui ai i keia mau mea, oia no keia wahi hoolulu a makou i kaii ai ia olua, a no ka na ole o ko maua manao e ike i ka mea oiaio, ua ninau hou aku ia wau i ua kanaka la ua hai mai oia eia ae olua a hiki mai ma ke kaa lio ma ke aia loa, me kona pane pu ana mai he alanui pohihihi loa no ka hiki mai iloko o ka manawa i halla mai."

            "Eia nae ua holo pono ko maua alanui hele i hiki mai nei," i kahamaha aku ai ke kaikamahine i ka elemakule.

            I ka manawa a ka elemakule e hai ana i ka moolelo, aia o Lore ke hoolohe ia me kona noonoo nae maluna o ka wahine opio a i ka manawa i aneane aku ai i ka panina o ka moolelo ua aka leo nui ae la ke kanaka  opio, oiai, ua piha loa oia i ka hauoli nui nona iaia e hoomanao mau ana i ka hoopuka mau o ka wahine opio i kona inoa.

            "Ua manao ia wau ua pau ae ia ka pilikia," i hoomau aku ai ka elemakule a o ke kail wale aku no o ko olua hoea mai, eia nae, ua hoike hou mai la ke kanaka, he ekolu wale no minuke i koe alaila pau ka manawa, a o ka holo no ia o ke kaa: aole no hoi au i pane aku aka ua mumule loa iho la wau i ko maua keena. Me ka pilihua nui o ka naau me he la ua hala ae he manawa loihi, alaila ua hoea hou mai la ke kanaka a hoike mai la ua hoea mai olua i ka manawa e aneane ana e holo ke kaa. Iloko o ka manawa pokole loa ua nalo aku na haawina ehaeha i hekau iho maluna o maua me he la he hana na ka uwila a ulupuni ae ia i ka hauoli."

            Ma ko Lore aoao ua piha hauoli loa oia i ka manawa i pau ae ai ka moolelo a ka elemakule, a wehewehe mai la ka wahine opio i na hana i hanaia maluna o ke kaa-lio ame na kukai olelo ana mawaena o na opio me ka huna ole i kekahi wahi mea i hanaia i like loa me na mea i hoikeikeia ma ka mokuna elua o ka moolelo a kakou. Ma ka ia nei kilo aku, ua hilinai maoli no o Miss Gagenesaloka iaia a ua lilo no hoi ia mau mea na ko laua la noonoo e nune ai. A ina no e olelo aku no keia ua honi laua, ua manao o no keia e akaaka wale mai ana no na makua me ka hoapono ana. Ma ka ia nei hoomanao iho o ko laua kau like ana mai maluna o keia kaa lio, oia kekahi hui maikai loa ana, a me he waiwai la ia o ke ano nui nui loa. He nui aku na mea a Lore e nune nui nei iloko o kona noonoo, a iaia iloko o ia ano ua pane ae ia ua ui nei i ka makuahine. "Alaila o ka loaa poino ole ana ia'u, he hoailona ia o ka maikai o ko'u la hanau, oiai, o na ehaeha apau ua kau aku lakou maluna o Mr. Lore."

            "Aole no he wahi poino i kau mai maluna o'u," wahi a Lore i pane aku ai. "O kahi eha a kakou i mili iho nei ua lilo ia he mea hoohauoli mai ia ia'u."

            "Oiaio no, o na eha apau e loaa ana i ke kanaka mailoko mai o ka hoopakoie ana i na wahine, ua lilo lakou he mau mea hoohauoli io no i ke kanaka," ina aole e ike ka wahine ia mau eha," wahi a Miss Gagenesaloka i hooloio aku ai. "Manao wau aole oia e hauoli ke ole e haawi aku ka wahine i kona hoomaikai nona."

            "A he mea hooikaika no hoi ia i ke kanaka," wahi a Lore i pakui aku ai. "Ina no aole oe e Miss Gagenesaloka i hoomaopopo mai i keia wahi eha o'u, manao no wau aole au e hoomaopopo ia mea."

            "Ua maopopo la'u kela eha ou, a ina aole ko'u kaawale koke, alaiia, e lilo koke no wau i kauka nou e lapaau ai i kela eha e like me ke ano o na kauka apau o ka nana i ka pono o ka lakou poe ma'i pela wau e hana ai nou," i pane aku ai ka wahine opio.

            "Ke haawi aku nei au i ko'u hoomaikai nui ia oe no ia manao maikai ou," wahi a Lore i panai aku ai a ma ia manawa ana i pane aku ai ua uluhia koke loa ia oia me na manao uluku o ke aloha on ka wahine mamuli o keia mau olelo maikai a ka wahine i pane mai ai. "O, aole e liuliu alaila o ko kakou kaawale no ia," wahi Lore i pane aku ai. "Alaila i ka manawa hea oukou e kaawale aku ai?"

            "I ka Poaha," wahi a Mr. Gagenesaloka.

            "A maluna hoi o ka mokku Kaiser Wilhelm der Grossei, i pakui mai ai ke kaikamahine.

            "E holo loa aku ana makou no Wakinekona a ilaila makou e noho ai i hookahi la," i hoopau loa mai  ka luahine i ka manao o ka Lore ninau. Ma keia mea a ka wahine makua i hoomaikeike ae ai ua lilo ia i mea hoohauoli nui ai ia Gerenefolo oiai aia no he manawa nona e ike hou ai i ka helehelena o ka wahine ui ana e kuko mau nei. "O kekahi kumu o ko makou mea e loihi iki iho ai a bala ia manawa oia no ko ia nei paa i kekahi hana a ke pau ia o ko makou holo koke no ia. E hoohala ia ana ka manawa ma Wakinekona ame Nu Ioka," i hoomaopopo loa aku ai o Miss Gagenesaloka.

            Ma ka aoao o Miss Gagenesaloka opio, ua noonoo oia no Lore aka ua hiki no iaia ke hoopoina nona, a noonoo aku no ka ia o lakou e kau aku ai maluna o ka moku a hoi aku i kahi i manaoia, aka no Lore ua lilo keia hui ana he waiwai nui a he mea paakiki loa ke hoopai ae mai kona hoomanao ana.

            "O kou wahi noho mau anei ia o Wakinekona e Lore," i ninau aku ai ka luahine lede."

            "Ae, o ko'u wahi noho paa ia," iaia i pane aku ai i ka haina o ka ninau a ka lede aoo.

            "O oukou o ka poe Amerika, he poe noho oukou ma kahi wahi a noho aku ma kahi wahi hou aku," wahi a Mrs. Gagenesaloka. "O makou ma ko makou aina, aohe o makou maa i ka noho aku i kahi wahi a noho aku i kahi wahi. O ko makou ano mau he noho ma kahi hookahi a make malaila. Aole makou he poe kuewa wale."

            "Manao wau aole i ike o Mr. Lore ia Gorostaka ko kakou wahi noho ke huli aku maloko o ka paiapala aina," i puana ae ai ka wahine opio: me ko Lore ike pu aku aia ke ano hoihoi ole iloko ona.

            "O, e kuu makamaka maikai, aia kela wahi ma-" mamua o ka pau loa ana akku o ka manao a ka elemakule e hoike ana ia Lore i kahi e loaa kahi i kau ai kela wahi ma ka palapala aina, ua kahamaha ia mai ia oia e ke kaikamahine ma ka pane ana mai. "O, mai hai mai oe i kahi e kau ai o ko kakou wahi ia Mr. Lore. "Makemake au e haawi aku nana e huli i ua wahi ia i ikeia kona makaukau ma ka palapala aina, ma kona huli ana nona iho. Hiiahila loa oia ke loaa ole iaia."

            No Mr. Lore iaia iho, aohe ona hilahila ke loaa ole kahi i kau ai keia wahi, aka, ua hoopaa koke iho ia oia i kona manao e huli ikaika aku a loaa kela wahi. Ma keia hana a ka wahine opio ua aka leo nui ae ia ka elemakule, no la mea, ua hakalaliu loa iho la hoi keia, a pane wale ae ia no i mea e ikeia mai ai me he la aole me ia ta haawina. "Alaila e i mai ana oe e huli nui au i ka palapala aina i ko ai kou makemake. E huli no Europa no Asia, a i ole no Aferika," Iloko keia o ka aka hoomaauea wale no kana kamailio ana aku.

            "Ae, e huli oe no lakou apau pela apuni ka honua hoolookoa," i pane aku ai o Miss Gagenesaloka me ke ano hooio!.

            "A o Edelewisi anei ka inoa o ko oukou kulanakauhale?"

            "Ae, oia ko makou kulanakauhale, ka home Moiwahine iwaena o na kulanakauhale o na pali olaila," wahi a Miss Gagenesaloka. "O, mamuli oe e ike aku ia Edelewesi, e Mr. Lore. He aina maluna ia e holopapaia ana e na aina apau, a e apoia ana e na ao nani o ka lani. Aia na home ma na awawa ma na maluna a iloko o ka lewa."

            "A o ko oukou hoi, aia ihea? Me he ia, aia paha iloko o na ao nani- oia hoi iloko o ka lani."

            "Ma o loa aku makou o na ao, oiai, aia ko makou home iwaena o na oawa uliuli nani e holo puni ia ana hoi e ke kakai pali no lakou na piko i uhiia e ke kapa aiai o ka hau. Aia ma Edelewesi e loaa ai ia makou na ea huihui i kulike me ko makou makemake. Malaila na ea oluolu o ke kau kupulau, a hala ia hoea mai ke kau la e hanu aku ai i kona mau ea hooulu kino alaila komo aku la iloko o ke kau haule lau, i loli hou ae ai ke oia iloko o ke ano maikai emoole komo ana iloko o ke kau hooilo ka manawa i kulike loa me ko makou makemake."

            "Nani io maoli no kela wahi," wahi a Lore. "Manao au, ua hala loa aku paha oukou ma ke kukulu hema ke loaa ia keia mau ano ia oukou."

            "Ae, oia no, e pono oe e huli aku ma ka palapaia aina. Aole e nele ka loaa ia oe ko makou ahi, he ahuwale iho no e hala ole ai i ka ike a ka maka."

            "Ae, e huli io aku ana no wau me ka nana ole ae i ka nui o kanaka o ia wahi. Ina he ekolu wale mea kino oia ma ia wahi e imi aku ana no wau, no ka mea, he wahi ano nui io no keia ia'u." Ma keia manao o Lore, ua aka leo nui ae la ua poe malihini nei. "O, eia ka hoi kekahi, ua olelo mai oe ia'u e Mr. Gagenesaloka, ua ninau mai ke kanaka ohi kikiki ia oe i ko'u inoa, eia nae, aole i maopopo ia oe. E ninau aku ana wau ia oe pehea ia i loaa iho nei ko'u inoa ia oe?"

            Aole no i maopopo ia'u mamua a hiki i ka manawa a kuu kaikamahine i hai mai ai i kou inoa i ka manawa i hoea mai ai olua ma ke kaa lio," wahi a ka elemakule.

            "Ke hoomanao nei au aole au i hoike aku i ko'u inoa ia Miss Gagenesaloka ma keia manawa a maua i kau pu mai ai," wahi a Lore.

            "Aole o oe ka mea nana e ninau mai ia'u no ia mea," i pakui aku ai ka wahine opio.

            "Aole au i manao ua koho wale oe, aka, ua haiia aku oe e kekahi mea okoa."

            "Aole au i koho wale i loaa ai kou inoa ia'u"

            "Ua loaa ae la kuu inoa ia oukou koe kuu inoa hope, a ma kou ano akamai kilo paha e loaa ai ia mea ia oe."

            Ma ka aoao o ka wahine opio ua o-i mai la oia imua, ma ke kalele ana mai i ke pakaukau, a ninau mai la ia Lore: "Aole anei oe i hoike mai ia'u i kekahi manawa mamua aku nei, ua loaa kela apana dala ia oe mai ke kanaka malama ukana o ke kaa-ahi ia kakou i Denver?"

            "Ae, ua loaa io mai no ia'u, mai iaia mai he elua hora mahope iho o ko'u kau ana mai iluna o ke kaa-ahi."

            "A, oia ke kumu o ka loaa ana ia'u o kou inoa," i pane mai ai o Miss Gagenesaloka me na hiohiona hoomahiemaluna ona.

            No keia mea, ua puiwa loa ia ke kanaka opio, a e mea aku keia e pane aku, ua hoomau mai la no keia i ke kamailio- "Nana oe, o ko'u makemake maoli no, oia ka loaa ia'u o ka inoa o kekahi kanaka Amerika nona na ano i lilo i mea nui iloko o ko'u hoomanao ana. Ma ka manawa mua a'u i ike ai ia oe i kou kau ana mai iluna o ke kaa-ahi, ua hiki loa ia'u ke hoomaopopo aku he kanaka Amerika io no oe ma kou kulana a ma no nono pili la oe, a oia ke kumu o ko'u ake nui ana e loaa kou inoa ia'u, nolaila i hele ai au  e ike i ke kanaka malama ukana o ke kaa-ahi, a ua loaa io mai no a ko kuu makemake. A o ua kanaka Amerika la oia no o "Gerenefolo Lore."

            Ma keia ano, ua puiwa hou ae la ke kanaka opio me ka piha hauoli loa, oiai ua maopopo iaia, aia he manao nui nona iloko o Miss Gagenesaloka, a ua aka leo nui ae la oia e hoike io ana i kona piha hauoli. Iloko o keia mau kukai kamailio ana ame na haawina i hoohalawai mai me la i na manawa aku mamua me ka wahine opio, a ka ui nui wale i kona manao, ua huku maopopo ia aku kona puuwai ilaila me ka hoopaapaa ole. Ma kona aoao ua haawi aku oia i kona hoomaikai i ka wahine opio no ka loaa ana iaia o kona inoa me ke ano kuha'u no nae o ka manao e lawia aku ana paha kana hoomaikai a i ole e aka hou ia mai ana no paha. "Ua loaa lo no ia oe ka inoa a ke hoomaikai aku nei au ia oe."

            "Aole au e poina ana i kou inoa," wahi a Miss Gagenesaloka. Na keia pane i hoonui loa ae i ke aloha iloko o ka puuwai o Lore.

            "O, aia no he poe Amerika i oi ae ka maikai a kaulana mamua o'u. Aia ko makou peresidena ame na kanada loea kalaiaina o makou, pehea ia oe i poina ai ia lakous," wahi a Lore i pane aku ai.

            "Ae, ua noonoo no wau no lakou, ma ke ano no nae he poe kalaiaina."

            Ma ka panina o ka lakou paina, ua hookuu ae ia ke kukui kamailio and, a ua hoi aku la o Lore ma kona keena a moe aku la ma kona wahi moe me na manao uluku iloko iho ona pili i ka wahine ui. Wahi ana iloko o kona naau- "he wahine nani maoli no keia he maikai kona kino, he oluolu, aole i like me ka hapa nui o na wahine, he maikai ka leo ke puana mai e lilo ai ka manao, a ua lilo maoli oia i mea nui iloko o kuu puuwai. He nui wale aku ka ia nei mau manao like ole i kuko ai a o ka hope loa i kana hoomanao ana, ana no i hoopuka ae ai a haule aku ia iloko o ka hiamoe kuniponipo: "O, e Gagenesaloka, ua like loa oe me na anela."

 

Mokuna IV

Ke Kono I Panaila Mai

            I ka hiki ana i ke kakahiaka o kekahi la ae ua hele mai ia ke kanaka malama ukana o ke kaa-ahi a hoike mai ia lakou nei he 5 hora wale no koe, o ke ku no ia o lakoua i Wakinekona. Ua ala ae la o Lore, a iaia e komo ana i kona lole, ua hiki hou mai la no na hoomanao ana no ka wahine opio, a nune nui hou iho ia iloko ona, a ninau ana pehea la e loaa ai iaia ka ike nui ana, a huipu ana me Miss Gagenesaloka, oiai, he mau la pokole wale koe ma Wakinekona o ka nalo no ia. Ua mai la keia manao e hooholo kaa ia lakou ma ka makaikai ana ma na wahi pana o ke kulanakauhale ma na alanui kaulana, na hale aupuni, ame na hale oihana o ke kulanakauhale. "Alaila," wahi ana, "ke hiki mai i ka hora o ke awakea e hoi ai no kona home e hui ai me kona makuahine a malaila e paina awakea ai." Iloko o keia mau noonoo ona ua loaa hou mai la iaia kekahi manao, "aole no e aeia mai ana kana noi ke waiho aku imua ona, nolaila, ua waiho pu iho la no oia i kana hoolala ana.

            Ma ka manawa i ku aku ai ke kaaahi i kahi hoolulu ma Wakinekona, ua lohe aku la keia i ka owe nehe ana ae o ka hu'a o ka lole o Miss Gagenesaloka me ka maalo ana ae mawaho o kona ipuka. Ua lohe pu aku no hoi oia i ka leo e haawi ana i na kauoha i na kauwa no na hana like ole, ame ke haawi pu ana aku i kona aloha kakahiaka i na makua. Aole i emo ua nalowale aku la ua ui la, a ua lilo loa keia i mea kuaki loa na ke kanaka opio.

            Aole paha he kanaka e like me ia ma ka hooponopono pupuahulu ana iaia iho no ke kaawale aku mai ke kaa-ahi aku: a no kona lohi loa ua huhu loa iho la oia iaia iho mamuli o kona ulolohi no ka nalowale aku o ka wahine ana e kuko nui nei iloko o ka nui kanaka. Ua pane leo nui ae ia oia iaia iho no: "Ke hala loa oia e loaa ole aku ai ia'u alaila o keia iho la ka hopeno o ko'u ike ana iaia."

            Ua lalau koke aku la oia i kona papale ame na wahi pono ona a holo aku la iwaho o ke kaa-ahi, he elua minute mahope iho o ke kaawale ana aku o ka wahine opio. Ua hele mai ke kanaka malama ukana e hooponopono i kona mau opeope ua nana ole ia'aku la oia, hookahi no mea nui i kona manao, o ka ike aku i ka  wahine ana i aloha ai. Me ka nana ole ae, ua holo aku la oia iwaena o kanaka. "Aole au e hoapono ia'u iho ina e loaa ole ana oia ia'u," wahi ana i pane iho ai iaia iho.

            E nana ana oia ma na wahi apau o kahi hooluolu o ke kaa-ahi he ole kona ike aku, nolaila, ua holo loa aku la oia ma kapa alanui, a malaila oia i halawai aku ai me kekahi poe lawe ukana alaila ua haawi aku la oia e lawe i kona mau ukana i kahi i makemakeia. I ka manawa i kaawale aku ai na opeope ua hoi hou mai la oia i kahi o ke kaaahi.

            "Aloha kakahiaka nui oe e Mr. Lore. Ua ake nui loa anei oe e kaawale koke aku no ka ike i kou mau hoaloha?" wahi a kekahi leo i pa-e mai ai mahope pono iho ona, a na ia mea i hooku iho iaia me he la he pane na ke uwila ke ku i ka manawa pokole loa.

            Ua hui koke ae la oia, a me ka hoohewahewa ole, ua ike i@ aku la oia ia Miss Gagenesaloka, oiai @oia no ka mea nona ka leo i pa-e ae ai. E ku ane ka wahine opio me ka makuahine ma ka ipuka o ka hale hoolulu, ame ke kali ole, ua panai aku la no hoi keia i ke aloha i haawila mai nona. "O, aloha kakahiaka nui olua," iaia i pane aku ai me ka haawi pu ana aku i kona lima no ka lulu lima ana. Mamua o kona hoomaopopo loa ana i ka mea e hanaia mai ana, ua ike koke iho la oia i ko ia le eeke ana aku a ku ae la me ka nana kee ana mai, a huki aku la i kona lima. No ka manawa pokole loa ka hanaia ana mai o kela haawina hoolele haule iaia nei. Aole i liuliu ua haawi koke mai la oia i konaa ano mau o na hiohona hauo@, no ia mea, ua lalau loa aku lo no keia i ka lima i aloha nui ia a honi iho la me ke maka'u no nae ihoko iho ona, no ko ia la puiwa hou aku, eia nae, i ka ia nei nana aku he helehelena o ka hauoli ka mea i haawila mai. Ma ka aoao o ka wahine aoo ua eeke aku la kela aole nae o ka ikaika loa.

            Ua pane hou aku o Lore: "Ua manao wau ua haalele iho nei oukou i kaha hoolulu nei."

            "E kali ana maua ia Kasepa, oiai ua hala aku nei oia e kuhikuhi ia Hederika i kana hana e hana ai no na wahi opeope o makou, a e holo loa aku ana oia no Nu Ioka a malaila e hooponopono ai i na opeope a makou no ke kau ana aku ia lakou iluna o ka moku: a o ka mea wale no ma ko makou lima, oia no na wahi eke paa lima. A e haalele ana makou ia Wakinekona nei i keia po."

            "Ua manaolana wale au, e noho ana la oukou ianei no kekahi mau ia."

            "Pela io no ka manao mua, aka, i ka manawa i loaa mai nei o kekahi hana ano nui, nolaila, ua hiki ole ia makou ke noho loihi hou iho no kekahi mau la hou aku. Ma na kulanakauhale a makou i kaahele ai, o ko oukou Kapikala ka'u wahi i kau nui ai e ike aole nae wau e ike ana, aka, ua manao wau, i ka manawa e hiki mai ana, e hiki mai ai au ianei, e ike ai i ua hale aupuni la o oukou. Mai kali nae oe ia makou ina he hana kau, e Mr. Lore."

            Ma ko Lore aoao, ua hoolalau wale ae ia no oia, ma ka i ana aku: "E hele io ae ana no wau e nana i ko'u mau pono a e hoi hou mai no wau i ka manawa kupono."

            O ka oiaio nae, ua kaumaha loa oia i ka lohe ana, e hoi koke ana lakou i ka manawa ana i upu mua ole ai e like me keia ana e lohe nei.

            "Ua like maoli no wau me kekahi pupula i ka holoke wale iho no e like me keia me ke kumu oie, hookahi wale no kumu oia ka hoolalau wale ae no i mea e kanahai ai ka noonoo: aole i liuliu ua hoi aku la oia kahi o na wahine i ku ai a loaa aku la no laua me ka elemakule e ku pu ana. Ma ko ianei hoeaa ana aku, ua ike aku la keia i na hiohiona hauoli e hekau mai ana maluna o Miss Gagenesaloka i ka ike ana mai iaia nei.

            "Ua manao aku nei makou aole oe e hoi hou mai ana, i kou hele loa ana aku a loihi," wahi a Miss Gagenesaloka.

            O ka mea oiaio aole oia i hele a oi aku mamua o elua minute a ua puiwa ioa no hoi keia i ko ia la i ana mai i ka loihi loa. Nolaila ua ike koke iho ia ke aia he manao nui iloko o Miss Gagenesaloka nona.

            Ua apo mai la ke elemakule iaia nei me ke ohaoha nui, a ko ia nei ninau aku ia no ia i ko lakou hotele e hoomaha ai. A i manawa i hoikeia mai ai e noho ana lakou i ka hotele Ebita ua hoike koke aku la keia oia kekahi e hele ana i ua hotele ia a maluila e ai ai kona aina-kakahiaka. Me ka hikiwawe loa ka hiki ana mai o ia manao maikai iaia, ame ka hakalia ole no hoi oia i pane aku ai. Ma ka aoao o na malihini ua hauoli loa lakou, a o ka mea wale no i koe o ka hooko io aku i ua mau manao la.

            "Maikai maoli oe e Mr. Lore. Ua hauoli loa makou i kou hui pu mai me makou ma ka papaaina, a ua loaa ia makou ka manawa e hoolohe ai i na pana o ka aina kaulana o oukou. Ina nae ia he mea i kupono i kou noonoo, alaila, e noi aku ana wau ia oe e waiho iki kou noonoo ana i na ukana ou, a e kali iki hoi kou pololi a ai like kakou ke hiki aku i ka hotele," wahi a Miss Gagenesaloka. "Ke manao nei au aole keia he hoopilikia ia oe."

            Iloko o keia mau haawina hauoli ua holo koke aku oia e kahea i kaa nona a o ko lakou hele aku ia no i kahi i makemakeia. Ma ka hora ewalu o ia kakahiaka ua akoakoa ae ia lakou ma ka papaaina, a ma keia, ua hooi loa ia ae kona iini no ka wahine opio. I ka pau ana o ka lakou ai ana ua noi aku la keia ina paha he mea hiki e hele laua i ka holo kaa.

            Ua hikilele koke koa ia ko Lore noonoo i ka lohe ana i ko ia la hoole ana mai. O na kukai kamailio ana mamua iho he maikai wale no, a iloko no hoi o ka hauoli, a i keia manawa pokole loa ua mahae ae la ia mau haawina a nalohia aku la na hiohiona hauoli i hekau iho ai maluna o ko Lore helehelena. O kona leo oluolu a waipahe ke hoolohe aku i na manawa mamua iho ua like ia me he hekili la ka nakolokolo iloko o kona pepeiao.

            "E paa loa ana  wau i ka hana i keia la e Mr. Lore," wahi ana i pane lohi aku ai ke ke ano ikaika o ka leo ame na maka oolea.

            No keia ano iho la ua noho mumule  loa iho la o Lore me ke kamailio hou ole aku. Ua mihi loa ia oia iaia iho no keia hana ana pela. Ua hilahila pu no hoi oiaa me ka piha inaina iaia iho no. Alaila hui hou aku la oia me ka nana pono ana i na maka o ka wahine ui a pane aku la: "Ma ko'u aoao ua ike aku la wau i ka hiki ole ia oe ke hooko i ka hana a ke haawi aku nei no hoi au i ko'u hoomaikai no oia mea a ua lilo ia mea i mea hookaumaha ia'u oiai au i manao ai e noi aku ia oe no ka hauoli ana. Nolaila e kaia mai oe ia'u no ia mea."

            Emoole ua ike koke aku la no hoi keia i ka loli koke ana o ko Miss Gagenesaloka helehelena e like me mamua, ua pii hou mai la kona ano mau, ula ohelohelo mai la na papalina a kau mai la oia i kona lima maluna o ko ianei poohiwi a haawi mai la i na maka o ke aloha me he la e olelo mai ana ua kala ia oe. Ua huli mai la oia a nana pono mai la i ko ianei mau maka a pane mai la, "E kala aku ia oe, heahe kou hewa a'u e kala aku ai ia oe? Owau ka i hoehaeha aku ia oe. Ke kaumaha nei au no keia mea, aka aole paha oe i ike i ke kumu o ko'u kamailio ana ia oe pela aka e hai aku au ia oe, ua manao io no wao aole e hiki ia'u ke hele. E kala mai oe ia'u no keia hoole ana a e hoopoina no hoi oe i ka hoomanao i keia like ole o na manao o kaua ma keia mea. E oluolu oe e ninau ole mai la'u i ke kumu o ko'u hoole ana ia oe ame ka nana ole ana i kou lokomaikai ma ke kono ana mai ia'u. E oluolu oe e Mr. Lore e hoolohe mai ia'u, ke noi aku nei au ia oe no ka manawa mua loa iloko o ko'u ola honua ana, e kala mai oe ia'u. Ua hana maikai mai oe ia'u i na wa i hala aku a hiki mai no i keia manawa.               (Aole i pau.)

 

Hele Malihini ana O Kekahi Keiki Opio Auwana I Keia Ao A Hiki I Kela Ao

            Hoike mai hoi lakou iaia i na mea hana a kekahi poe kauwa a ka Hai@ e hana aku ai i na mea kupanaha. M@ laila no ke  kookoo o Mose; ka hama ame ke kui a laela i pepehi ai ia Sisera@ na kiaha ooma, na pukani, me na kukui a Gideona i hoauhee aku ai i na kanaka kaua o Midiana. Hoike mai hoi lakou iaia i ka pipi a Samegara i pepehi ai i na kanaka eono haneri. Ike no hoi ia malaila ka iwi i hana aku ai o Kamekona i kekahi mea kupanaha. Hoike mai hoi lakou iaia i ka maa ame ke ala i pepehi aku ai o Davida ia Golia, ame ka pahikaua hoi e pepehi iho ana ko lakou Haku i ke kanaka o ka hewa i ka la e ala mai ai oia e luku. He nui na mea maino, alaila hoomaha iho la lakou ia po.

            A ao ae, ala ae oia e manao ana e hele aku, aka, kaohi iho la lakou iaia e noho a kekahi ia ae. Alaila, wahi a lakou, ina he la laelae ia, e hoike makou ia oe i na Mauna. Hoohauoli no ka mea, e lilo no ia i mea hauoli nou, no ka mamao ole o ia mau wahi mai ke awa o@a mai, e like me keia wahi e noho nei kakou. Ae mai la ia e noho. Ia ia ae, alakai lakou iaia maluna pono o ka hale, a kuhikuhi iaia e nana ma ke kukulu hema. Nana aku la keia, aia hoi, ma kahi mamao loa aku, he aina mauna uliuli maikai, ua hoonaniia i na ululaau me na malawaina, ame na laau hua, na waikahe ame na waipuna, he nani ke nana aku.

            Ninau aku la keia i ka inoa oia aina. I mai la lakou. "O ko Imanuela aina kela, a ua noa i wahi e like me keia puu no na malihini hele a pau. A hiki aku oe malaila, wahi a lakou, e ike auanei oe ma ia wahi aku i ka puka komo o ke kulanakauhale lane. E kuhikuhi auanei na kahuhipa e noho ana malaila ia mea.

            A pau ia, manao iho ia o Keristiano e hele; a ua ae mai la lakou. Alaila, alakai aku la lakou iaia iloko o ka hale hoahu mea kaua, a kahiko aku la iaia i na mea kaua maikai, mai ke poo a hala i na wawae, o halawai aku paha ia me na mea lele ino mai iaia. A kahiko iho la ia pela, hele aku la ia iwaho me na hoalauna ona a ka ipuka. Ilaila ninau aku la kela i ke kiai puka. "Aole@ e i ike i kekahi malihini hele e maale ae i keia ia?

            Ae mai ia ke Kahuhipa.

            Ninau aku la o Keristiano, ua ike no oe i kona inoa?

            Pane ke kiai me ka ninau aku, e hai mai oe i kou inoa, owai oe?

            O Hoolohe. Oia! Ua ike au iaia, he kamaaina ia o ko'u wahi, he holauna no'u, ua hele mai no ia mai kahi a'u i hanau ai.

            Ua hiki paha ia malalo o ka pali. Haliu ae la'o Keristiano, me ka i aku, aloha oe, e ke kiai puka maikai, e noho pu ka Haku me oe, a e hoonui mai i kou pomaikai ana, no kou lokomaikai la'u.

            I kona hele ana aku, hele pu me ia o Naauike, o Haipule, o Kealoha ame Hoopono. Hoomau lakou i ke kamailio e like me mamua, a hiki aku i ke kae o ka pali. Alaila, i aku la o Keristiano, he mea paupauaho ka pii ana mai iluna nei, a he mea pilikia hoi ka iho ana ilalo. He oiaio, wahi a Hoopono, no ka mea, he mea pilikia ka iho ana iloko o ke awawa o Haahaa, a loaa ole mai ka pakika ma ke aia, e like me oe e hele  nei. Nolaila, i hele mai nei makou e iho pu me oe ilalo o ka pali. Alaila hoomaka oia e iho ilalo, me ka makaala, ua loaa no nae iaia ke kauwahi pakika. A hiki lakou ilalo o ka pali, haawi mai la keia mau hoalauna ia Keristiano i kekahi popo berena, me ka omole waina, ame ka huihui waina maloo, a hoi aku la.

            Ano hoi, iloko o keia awawa o Haahaa, ua hoopilikia loa ia o Keristiano no ka mea, ua hala uuku wale aku ia, a nana aku kela imua ona he uhane ino haukae, e hele mai ana ma kula mai e halawai me ia o Apoluona kona inoa.

            Alaila, makou loa iho la o Keristiano a wa iho la iloko o kona naau, e hoi hope paha, e kupaa paha. Aka, hoomanao iho la oia aole i kahikoia kona kua i ka pale; nolaila ina huli keia i kona kua i ka enemi, e houia ia wahi i na ihe wela o kuu kino ka manao, e aho no ka kupaa.

            Neenee aku la oia, a halawai mai ia o Apoluona me ia. He mea weliweli ke nana aku i keia holoholona kupanaha. Ua uhi paapu ia kona kino ina unahi me he ia la a o kona mea hanohano ia. He mau eheu no kona e like me ko kederagona, he mau wawae hoi e like me ko ka bea, a mailoko mai o kona waha i puka mai ai ke ahi ame ka uwahi, a ua like kona waha me ko ka liona. A hiki mai la ia o Keristiano la, nana mai la ia me ka hoohuakeeo, a ninau mai ia iaia penei:

            Mahea mai nei oe? a e hele ana oe mahea e Apoluona?

            Ua hele mai no au mai ke kulanakauhale o Make, kahi o na hewa apau, a e hele ana hoi au i ke kulanakauhale o Ziona, wahi a Keristiano.

            Ke ike nei au malaila he kanaka oe no ko'u Aupuni, no ka mea, no'u wale no kela aina apau; a owau no ke Alii ame ke Akua o ia wahi. A pehea hoi kau i mahuka aku nei mai kou Alii aku? Ina aole au i manao e pono ia oe e hookauwa hou mai na'u, ina e pono ia'u ke hahau koke iho ia oe ilalo a make.         

            He @a@o no, ua hanau no au iloko o kou Aupuni, aka, he mea luhi hewa kau hana, a o kau uku, aole e hiki i ka kanaka ke oia malaila, no ka mea, o ka uku no ka hewa he make ia.

            (Roma 6:23. No ka mea, o ka uku no ka hewa hemake la; aka, o ka haawina o ke Akua, o ke ola mau loa la, ma o Iesu Kristo la o ko kakou Haku.)

            Nolaila, a lilo au i kanaka makua, ua like ka'u hana ana me ka na kanaka noonoo e ae, ua imi i ka mea e waiwai io ai au. Kahuhu! Pela iho, aole hoi au e hookuu wale ia oe, aka, no kau hoohewa ana mai i ka hana, ame kau uku, e oluolu oe ke hoi aku, a o ka mea a ko kakou aina e haawi aku ai nau, oia ka'u e hoohiki nei e uku aku ia oe.           

            Alia, wahi a Keristiano, ua hoolilo au ia'u iho no hai, no ke Alii o na Alii, a pehea la au e pono ai ke hoi hou aku me oe la?

            Olelo mai la ka hoowalewale ia Keristiano, ua like kau hana ana ilaila me ka ka olelo kahiko, ua hoolilo aku oe i ka mea ino a ua loaa mai ka mea ino loa. Aka, ua maa no ka poe i kapa ia lakou iho he mau kauwa nana, he molowa i kana hana ana, a e hoi hou mai ia'u. Pela no hoi oe e hana ai, a pono.

            Ua haawi aku au iaia i kuu manaoio, a ua hoohiki au i kuu pono nona; a pehea la wau e hoi hope ai mai keia mea aku, me ka make ole i ka liia no kuu kipi ana? wahi a Keristiano!

            Oia kau hana ana mai ia'u, a na oluolu au ke kala wale aku ia hewa ke hoi hou mai oe, a hoi aku me a@u.

            Aole wahi a Keristiano no ka mea, o ka'u i hoohiki ai ia oe, ma kuu wa opiopio no ia: a eia kekahi, ke manao nei au e hiki no i ke Alii nona ka hae @u @ @u nei, e hiki no iaia ke hookuu @ ame ke kela mai i ka'u hana ana @. Hia hoi e Apoluona e ka mea luku wale, ke olelo io aku nei au ia oe ua makemake no au i kana hana, i kana uku, i kana poe kauwa, i kona aupuni, i kona ala, i kona aina @pua o kou. Ua @ki hoi kau hoowalewale ana ia;u o kana kauwa no wau a e hahai no au iaia.

            Pela paha wahi a Apoluona, e noonoo hou iho oe, i kou manawa huhu ole i na mea pilikia e ioaa mai a@ ia oe @na keia aia au e hele nei. Ke ike nei oe, e loaa ana i ka nui o kana poe kauwa ka hope poino, no ka mea, ua lawehala lakou ia'u ame ko'u mau aoao. He nui wale na mea o lakou ua hoopai la ka make hilahila maluna o lakou! A no ka mea, ke manao nei oe, ua oi ka maikai o kana hana imua o ka'u.

            (Aole i pau)

 

Olelo Hoolaha

Hoolaha i ka poe aie

            Ma keia ke hoolahaia aku nei o ka mea nona ka inioa malao iho nei ua hookohu pono ia mai oia i Lunahooponopono no ka Waiwai o Thomas Forsyth, i make, o ka poe apau he mau koi ka lakou i ka waiwai i oleloia, peia no hoi, ina he mau koi ka lakou i hanaia ma ka moraki maluna o ka waiwaipaa, ke kauoha ia aku nei lakou apau e waiho mai ia mau koa i ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ma Waihee. Mokupuni o Maui, T. H.; maloko o eono mahina mai keia la aku, a o na koi apau e kaa aku ana mawaho o ka eono mahina i oleloia ae nei e hoole mau loa ia aku lakou no ka mau loa.

            S. E. Kaleikau.

            Wailuku, Maui. Sept. 10, 1902. 2929- Sept. 1@, 26, Oct 3, 10, 17.

           

            O na bebe apau i hiki aku i ka manawa e ulu mai ai na niho oia ka wa e loaa ai i na ma'i hi a oia ka manawa kupono e hookomo aku ai i kekahi mana i hiki ai oia ke pio, a o ka laau iapaau a Chamberlain no ka hi ame koleia (Chamberlain's Colic, Cholera and Diarrhoea) ka hoola kupono no ia pilikia. E pono e loaa keia laau ma na home apau. E kuai aku oe i keia laau ma ka halekuai o ka Hui Kuai Laau o Benson, Smith ma i keia la maila o hoola ia ka mea loaa i ka ma'i.

           

Ka Aloha Elu

i ka Ipo Hookahi

            "Aole; o Daisy Ena a @

            Alaila hoomanao koke @ oia ke paa ia i kona mau @ mau lima ponoi. Ua wa@ ilalo me he mea la i ku@ @ ia: alaila, komo iho ia @ nao hopohopo malia paha @ oia he hana aloha ole @ aku ai, alaila hoopapa @ me ka oluolu.

            "Ua nawaliwali ma@ Daisy i olelo mai a@ @ oe pehea la ka nui o ka @ loaa ia oe?"

            "Aole," wahi a ke kana@ ne aku ai, me he mea @ iloko o kekahi home olu@ maikaai. O ko'u wahi @ ke ano hea la au i @ nei, he mea ia na'u i ma@.

            No kekahi manawa a@ Kilinetona ke hoomana @ ia kona kino me kekahi @ konu, a i ole ia, ke kumu @ mai ai o ia pilikia. O ka @ ana i hoomaopopo oia h@ o kela eha kukonukonu @ mai la iaia ka palekana @

            "I loaa aku nei oe ia'u @ i olelo aku ai me ka @

            "I loaa ae nei au ia @ anei au iloko o @ ulu n@ i loaa ae nei ia oe?"

            "Ia'u i hele aku nei @ ulu laau, e moe ana oe @ a i kekahi aoao o ke ala@ ia ko wawae mawaena o @ loo o kekahi kumu laau k@ ana. I kinohi ua ano mak@ manao loa au ua make @

            "Alaila heaha kau hana wahi a ke kanaka ma'i @ no ka mea, ua hoomaha @ Daisy.

            "Alaila hoao iho la au @ h@ oe, a ua hiki ole la'u ke hana nolaila hele loa au a ma k@ o ka ulu laau ma kahi @ kanaka @ ana, a na lakou i hoihoi mai @ ianei nei."

            "Heaha ka'u hana e hana a@ o ka ulu laau, e Daisy?"

            Ia wa o Daisy i nana aku ai ke ano makou.

            "Aohe ka oe i ike?" wahi a ninau aku ai.

            "Aole; aole au i maupopo i k@ au i kamailio mai ia. E noo@ he aha ia ke kumu o'u i la@ a hiki ilaila?"

            Ia wa oia i palulu ae ai @ maka me kona mau lima @ mai ia oia me ka leo nui:

            "Ae, akahi no au a hoomana@ hoopupule ia mai kuu noonoo @ kumu o'u i hoea mai ai ilaila@

            Ia Sir Killnetona i olelo mai @ me ia oia ko Daisy wa i @ iaia me na maka pihoihoi.

            "Ua hoopupuleia oe?" @ olelo aku ai. "Auwe, aloha in@ hoi oe?"

            "Ae: aohe paha oe i ike i @ huaolelo," wahi a Sir Kilinetona  @ mia ai. "Ua pupule maoli no @ noo inehinei. Mai noho oe a @ la'u e Daisy. Aole loa au @ iloko o kekahi halepupule a@ pupule e like me ko ia ana @ kaumaha luuluu ka i hoea @ ia mea i hoopouli mai ko'u @ kekahi mau hora loihi."

            "He make anei ua kauma@ @ i hea mai ai i ou la?" wahi a @ ninau aku ai.

            "Aole; he kaumaha i oi ae ka @ mamua o ka make, aka aohe @ ke kamailio aku e pili ana @ Aiu au ihea, e Daisy ala @ home ou?" wahi a Sir Killnetona nau mai ai.

            "He wahi pupupu hale @ keia a ua kapa aku makou @ Home Ululaau," wahi a @ aku ai. "Owau wale no @ noho nei me kuu makua@ bine."

            "Owai o Robine?" wahi a Sir @ tona i ninau mai ai.

            "O ko'u kaikonane noh@ @ Daisy i olelo aku ai, @ a @ nei oia e imi i kauka nou.@

            "Aole o'u makemake i k@ a Sir Kilinetona i olelo n@

            Ua hoao ae la oia e oni, @ oia me ka leo nui i ka n@ mamuli o kona hoani ana @ kino.

            "Mai noho oe a hoo@ a Daisy i olelo aku ai: "aole @ hea la ka nui o ka @ha @ Ua hakila ko puupuu @  Robine i olelo mai @ aku @ hana mai ka eha i kan@ manawa. Mai noha oe @ hoo@ioni ia oe."

            Ua moe malie ihio la@ iloko ona ina paha h@ mea i kamailio akuai @ wa i ao kanaka loa ae ai @ noo, ua hoomaka mai @ popo i ka oiaio o ia mea. @ mai la ka eha e koni m@ houhou mai ana iaia- h@ o ka hui i na wa a pau@ ke kukonukonu ame ka @ mai o kona eha, a @ Kulou iho la ko Daisy @ a olelo iho ia oia:

            "Kaumaha maoli ko'u @ ina nohoi paha he mea @ ka lawe ana mai i ka @ mau ehaeha, a i ole la o @ apau i kau mai maluna o'u @

            He mau huaolelo moakaka aneane loa e like me na hu@ malii; aka, ua lilo nae ia @ e hoona aku iaia. Ua lilo @ mea oluolu loa mahope mai @ lama maikai la aku- ame @ ana aku iaia me ka oluolu @ hai loa.

            "Ina au e nawliwali loa a@ mai ana no anei oe e kiai @ a Sir Kilinetona i olelo mai @

            "Ae- owau no me kuu ma@ mea nana e noho aku e kiai @ maua oe e malama a hiki i @ oluolu loa ai."

            Alaila, oia no ka wa e oluolu @

            Alaila, oia no ka wa o M@ komo mai ai iloko me ke kauk@ @ naka akamai a oluolu. A h@ @ ia no oia e nana i kana ma@ @ ai e lapaau me ke akahele.

            "He poino kuhohonu maoli @ ou," wahi a ke kauka i o@ he elua wahi i haki a@ wawae. Pehea nohoi oe i hau@

            "Aohe hiki ia'u ke hoomanao @ la au i haule ai," wahi a Sir K@ i olelo mai ai.

            A hooho aku ana nohoi @ "aohe; aohe ona hoomaopopo @ mea e pili ana no ia mea. Ua ole @