Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 44, 31 October 1902 — Page 8

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Rose Mae Reeves
This work is dedicated to:  Kelcey, Jodi and Arthur, my children

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Leo Imua o ka Lahui mai ka Aina mai o ka Ehaeha.

(Mai ka aoao i mai)

 

A oiai he kaukani makou a oi iki, ke hui la me na kokua, na oukou no e ike, o ka 750 paha i kakauinoa i ka palapala hoopii in a Komisina, a o keia 300 paha i kakau aku la i kela palapala lokoino a Wilikoki.

E hoomanao nae ou kou, o ka Palapala mua, he poe ma’i wale no, a o keia palapala hope, ua huikau me na kokua.

Noiaila makou e uwalo aku nei imua o aukou, e ko makou mau ohana, na makamaka, na kini ame ka lehulehu e noho mai ne ii ka aina, ina he wahi aloha kekahi e lolii nei iloko o ko oukou mau puuwai, no makou ka poe e hoomanawanui ne ii na inea amen a pilihua a keia ma’i, e hoike i ko oukou aloha ame ka make hoakanaka ma ko oukou koho ole ana ia wilikoki, ka puuwai lokoino.

Ilaia i hiki mai nei ianei, ua olelo mai oia “Makemake au e hoolilo la oukou maialo o ke Aupuni Federala, i koe kela $100,000 dala e hooliloia nei no ka hanai ana ia oukou, a ina oukou e kaa io ana malalo o ke Aupuni Federala, e kuai mai ana o Amerika ia Molokai holookoa nei no $10,000,000 a he mea ia e hoopomaikai aku ai ia oukou e ka Lahui, mamuli o ka nui o ked ala, nolaila, na oukou no e ka lahui e lawe a noonoo i keia mau olelo, a e ninau iho oukou he olelo anei keia o ke aloha, ame ka make hoakanaka? Aole.

E ike no aukou ke lawe ia nei makou e piepiele i kumu e loaa mai ai ked ala, i mea e pomaikai ai oukou e ka Lahui. Ua oi aku anei ko oukou aloha i ked ala, mamua o makou ko oukou mau hoakanaka i hookaawale ia mai, mai a oukou mai, i kumu e palekana ai oukou e ka Lahui Hawaii. ke manao nei makou, aole.

Aole loa e hiki ia makou ke manaolo, e hiki mai ana ka la e pau ai ke aloha o ko makou mau hoakanaka o ka ili hookahi la makou. Aole loa.

A ke noi aku nei makou, ina e hiki mai ia la, e nele ai makou e ka Lahui i ke aloha, alaila, he mea pono ia oukou e ku like ae me na pahi ma ko oukou mau lima, a pepehi mai ia makou apau loa, i ole makou e ike aku la la, a i haawi ole ia aku hoi makou ma ka ilima o ka malihini, na ka malihini e malama mai la makou.

O ka makou noi keia, ka makou uwalo, a o ka makou pule hoi imua o oukou, e ka Lahui, ina he aloha ko oukou ia makou “E kapae loa i ka inoa o Wilikoki mai ko oukou mau balota aku, mai koho iaia, ka mea nana i kumakaia ia makou; aka, e koho lokahi iho oukou ia Kalanianaole, ka mea i olelo ae, “Aole loa ona makemake e haawi ia makou na ka malihini e malama.”

A e lilo oia i mea nana o kuiai aku in a hana kumakala a Wilikoki, a o ko makou palekana no ia.

O makou no o na Komite he 22 i kohola no ke kiai ana i ko makou mau pono,

            Jno. S. Wilmington,    W. K. Kalua,

            Jno. T. Unea,               D. Kaialomi,

            J. K. Waiamau,            Kama Noupo,

            Chas. M. Brewster,     J. Kiaipa,

            L. M. Painamu,           James Alenuihaha,

            J. C. Kilioe,                 John K. Kahilina,

            J. K. Kainuwai,           Kaianui,

            Moses Koahou,           Chas. K. Manua,

 

            H. K. Awamu,                        A. M. Holopinai,

            J. Kiaaina,                   Thos. K. Nathaniel,

            J. D. Kahale,               Silas Carter,

            Jno. Haulani,               Jas. Prosser,

A.     W. Bruns,              P. Kiha,

Joel H. Mahoe,            J. P. Miau,

Acheong Holuk,          J. K. Kialoa,

Geo. Nakookoo,          Geo. J. Kanikau.

Kalaupapa, Okatoba 27, 1902.

 

Eia mai ka Leo.

Mr. Lunahooponopono.

Aloha kaua:-E oluolu oe e hookomo iho i keia wahi manao kaiaiaina maloko o ke kino lahilahi o kau pepa a nana hoi e ahai aku in a hoa makaainana mai Hawaii a Kauai.

E KOHO I KA AOAO REPUBALIKA.

I’o’u mau hoa makaainana o ka aina kulaiwi mai Hawaii a Niihau, aloha oukou.

Ke hookokoke mai nei ka ia ame ka minute e hoohanaia ai na mea kaua, oia hoi na balata ma ka la 4 o Novemaba, a nolaila ne mea pono ia oukou e noonoo me ke akahele ame ka pupuahulu ole.

O Amreika Huipuia ka Repubalika nui hookah malalo iho o ka paia koiuiu o ka lani a maluna iho o ka papalina palahalaha o ka honua, ola ko kakou makua, a he aupuni hoi na kakou e haaheo mau ai o ka mea, ma kahi e kukuiuia ai kona hae a pulelo aku maluna o na aheahe lau makani, maluna paha o na kai kupikipikio o ka moana a maluna o ka welelau o ka honua, e hoomanao oe aia pu maiaila ke kuokoa, ka lanakila, ka maha, ka pomaikai, ameka houoli, aka o ka mea oi pakela loa aku, oia no ka like o na kanaka apau me ka nana ole i kona ili, i kona hoomana ame kona lahui. O Amerika Huipuia he aupuni ia o ka lehulehu ma o ka lehulehu a no ka lehulehu a ke hookeleia nei kona kaulawaha e elua wale no aoao kaiaiaina, Demokarata ame Repubalika. Iloko o na makahiki eha a na Demokarata i hookele a ii ke aupuni, ua ikeia ka pilikia, ka hune, ka inea ame ka wi o ka aina, e holo-ke ana na kane amen a wahine ma o a maanei o ka aina, milliona o na kanaka i hooneleia i ka hana, puanuanu na hale hana o ka aina o na ano apau, aka, i ka ilio ana o keia kaulawaha na ka aoao kaiaiaina Repubalika e hookele, ua ikeia ka holomua o ka aina mai keia pea a keia pea o ka aina, a iloko hoi o ke kau pokole a Peresidena McKinley i noho ai, ua uholaia aku ka eheu o ka manu aeto ma na welelau o ka honua, a i keia keneturia iwakalua (20) ke welo nei kna hae, hoku am eke kahakahana maluna o ka ili o ka honua, mai ka hikina a ke komohana, ka akau a ka hema, he mea hoi e onohi mau ana in a kukuna o ka la. Malalo no o ka hookele ana a keia aoao kalaiaina Repubalika, ua ikeia na kai hanupanupa amen a kai kupikipikio o ka moana e kona poe kanaka, ua pahola aku kona mau waiwai kuloko mai na kai Akelanika a hiki aku i ka Pakipika, mai ka aina hau mai o Alika a hiki aku in a palena aina welawela o Mekiko, a ina pela iho la ka holomua o ke Aupuni Repubalika o Amerika malalo o keia aoao kalaiaina Repubalika, pela no auanei o Hawaii e ike a ii ka holomua.

O na haole o keia teritori o lakou no na keiki ponoi a Amerika Huipuia, a o kakou he poe keiki hookama wale no, aka, ke ku mai nei keia aoao kalaiaina Home Rula a ao mai ia kakou, e hoino aku la lakou, e kappa aku ia lakou he olelu, he keko, a pela wale aku. E o’u mau hoa makaainana  ka aina kulaiwi, mai houo kakou e man ii keia mau ao hupo ana a kela aoao kalaiaina no ka mea, i kou hoino ana ua hapala aku oe i kekahi hoku maluna o kela hae e pulelo nei maluna ou e Hawaii, ka hae hoi i kapaia ka hae o ka lanakila.

Owai la iwaena o nei mau elele ke aloha io i ka lahui, i ka aina ame ka Moiwahine, o Wilikoki anei, i hoapono i ka hoohui aina, i kakauinoa i ka palapaia hoohuiaina, i hoino aku i ka Moiwahine, i aa e kumakaia la Molokai, a i ole o ke alii i ao aku in a kini o ke aupuni malamalama aole e hoohaahaa hou i ka ili Hawaii, ke alii i malama i kona lahui kanaka ma kona home ponoi ma ka pauahi poina ole o ka la 20 o Ianuari, 1900, ke alii i hoopaahaola no ke aloha i ka aina, manao wau, e pane mai ana oukou e ka laui o ke alii, a ina peia aohe hoopaapaa ana i koe.

Nolaila, mai koho ia Wilikoki, ka Iu@a o Hawaii Lahui, aka, e koho ia Kuhio Kalanianaole, ka Iosua nana i aiakai na lahui Isaraela a komo ma Kanaana ka aina e kahe ana ka waiu ame ka meli.

Nolaila, e o’u mau hoa makamaka ame o’u mau makuahine aloha e noonoo pono a e aokanaka mai kakou mai koho i ka poe ike ole i ka olelo haole, kakau ame ka heluhelu, aka, e koho i poe kupono, poe ike i ka olelo Beretania, a e hauoli no oukou, aka, ina oukou makemake mau e ike i ka pilikia ame ka hune o ka aina mai poina i ka Home Rula, aka, i makemake oukou i ka pono ame ka pomaikai, ka hauoli o ka noho ana mai poina i kuu aoao e ku opiopio nei imua o kuu lahui; aole no na papaa dala, aole no ka lelo o ke daimana am eke kula, aka o ko’u manao ponoi no keia. O ka moho Senatoa amen a Lunamakaainana o ka aoao Repubalika he poe makaukau wale no, no ka aina.

Nolaila mai poina i ka aoao Repubalika. Me ka Mahalo ia oe, e Mr. Lunahooponopono amen a keiki oniu hua.

            BERNARD H. KELEKOLIO.

Nuhou o ke Awa o Kou

 

HOLO HOOMAAMAA.

Ua hoopuiwaia ka poe i kamaaina in a uwapo o ke kulanakauhale ne ii ka holo ana o ka mokuahi holo America i, ka wanaao Poalima o ka pule i hala me ka maopopo ole o ke kumu, Ma Ka hoomaopopo ana in a hoomakaukau i hanaia ai nona me he mea la e holo ana oia no na pule lehulehu mamua o kona huli hoi ana mai.

He nui na ninau i ninauia ae i kea o ana ae no kahi i holo aku ai keia mokuahi am eke ano o kana huakai, a he nui wale na olelo i hauwawa ae ma na uwapo o kakou nei. Ua hoopauia ae keia mau hauwawa ana i ka wa i ikeia ai ola e hoi mai ana i ka aina nei ma ka hora 5 o ia ahiahi. I ka holo hoomaamaa ua wahi moku nei ma kekahi huli aku nei o keia mokupuni a malaila no hoi i imiia ai ka Ikaika hoonee o ke au, a ma ia ano e loaa ai he mau kuhikuhi no na kapena moku. Ma keia holo ana ua loaa he Manawa mua loa no na keiki i kipa iho nei ka ike ana i kekahi hapa o ka lakou hana i koho iho nei.

 

HOOKAHI HOLO ANA I KOE ME KA

LANAHU BIGUMANA.

 

Ua manaoia mamua aku nei e noho ana ka mokuahi Alameda ma Kapalakiko ma keia huakai huli hoi aku nei ana, no ka hookomo ana i kona inuhao hou e hiki ai ke hoohanaia ka lanahu aila, a e hoounaia mai ana i mokuahi okoa ma kona wahi, aka, me he mea la e holo hou ana oia no hookah wa hou aku mamua o ka hana ia ana i kapuahi aila. Ua hoopaai kona Manawa ku ma ii keia auwina ia, a ina ola e ku io mai ana, aole e nele ka loaa mai o na mea hou o na aina e.

Ma ke keena o na akena maanei, Irwin, ua oleloia ae e ku mai ana no oia i keia ia oiai aole he mau lohe i loaa mai nei no kona kaulua aku ma Kapalakiko.

Ke manaoia nei mahope o keia huakai ana e hookoia ai na manao mua i hoolalaia ai.

Ua loaa pu mai no hoi ka iono, ua hooponoponoia ka mokuahi Zealandia a oia ke holo mai ana ma ko Almeda wahi mahope mai o keia huakai ana, a ke paa mai oia, aiaila, e holo aku ana oia ma kahi o ka mokuahi Sierra, oiai ia mokuahi e noho aku ana ma Kapalakiko no ka hookomo ana i ipuhao aila.

 

HUAKAI OKAIKAI A MAUNA LOA.

 

Ma ke kahakiaka Poalua ne ii ku mai ai ke kuahiwi o Hawaii, ka mahimahi hoi o na Kona, ke kaikamahine alii o ka Hui Mokuahi o Poka ma, Mauna Loa, mai Kaua me na Kona. Ma Keia huakai mai nei ana ua aloia main a ale ooloku o Alenuihaha ame ko Pailolo mau ale hanupanupa, a ua ku hoomanawanui maoli no i ka ino. Ua noha ae no nae hoi kekahi wahi ona, a ua penopeno no na ohua eepakeke.

 

KE KEIKIALII O SIAMA.

O ka Hooilina Kalauu ke Keikialii o Siama, e hele kaahele nei ia America, ua manaoia e hoohiki loa ae ana ma ka Ipuka gula o Kaleponi a maiaila oia e kau mai ai maluna o ka mokuahi no kana huakai kaahele in a aina maialo aku nei, a e hiki mai ana oia ma Honolulu nei ma kekahi mau la o keia mahina ae.

 

AOLE MOKU HOLO I KA LA KOHO BALOTA.

 

E WAIHO WALE ANA NA HANA NUI I MAA MAU I NA KINI Limahana o na uwapo o kakou nei ke hiki mai ka ia koho balota. Aole e holo ana na mokuahi o Waila Ma ma ia ia a hiki i ka Poakolu, a e lilo aku ana hoi na kanaka i ke koho ana no ka lakou mau moho e manao nei e loaa mau mai ana na pono ia lakou. Ina no hoi e Repubalika ana ke koho a na keiki poola amen a keiki alo ehukai, e hoihoi ana na haku o oukou a mau no ka piha o na umeke a oukou amen a ipukai. He hewa ia la.

 

KOPETICA MAI KAPALAKIKO.

 

Ma ka po Poalua ne ii ku mai ai ka mokuahi Kopetica mai ka Ipuka Guila mai o Kaleponi ma Hoolulu nei a hoopiliia ae ma ka uwapo America, oiai, ua paa ae kona wahi i kekahi moku kalepa e ku nei maanei. Ma keia huakai mai nei ana ua halawai mai oia me ka makani nui, aole no nae i poino kekahi wahi o kona kino. He nui na ohua i holo mai nei, a iwaena o lakou he mau misionari e huli hoi ana no Kina, ame kekahi mau aliikoa e holo ana no Manila. Maanei aku no kana huakai no na aina malalo aku nei, ua kau aku kekahi mau ohua.

He nui kona ukana i lawe mai ai, no keia awa kekahi a no kona mau awa no hoi kekahi malalo aku nei. He hapa miliona dala kekahi ukana ana i lawe loa aku la no laio. Ma ka hora 4 o ke ahiahi Poalua i niau loa aku ai oia ma kana huakai.

 

Kakoo nui ia Kuhio

 

HOIKE AKU O CARROL PURMAN

NO KALANIANAOLE-HE ALII

NAAUAO E HILINAIIA AI.

 

Penei na olelo a Mr. Carrol Purman o Wakinekoha, ke kakauolelo a Senatoa Kakina, a hoa pu hoi a na komisina i hiki ai maanei i kela inau mahina aku nei, e pili ana no ka Moho Elele Repubalika, ke Keikialii Kalanianaole.

“Ke ake nei au o ke Keikialii Cupid ke hele mai no Wakinekona. A`ole ma ko’u ano he Repubalika wau a eia hoi oia ke holo nei ma ke kahua o ka aoao Repubalika, aka, he kanaka Hawaii kulana keonimana oiaio oia.

“O kona inoa pololei o ke Keikialii Kalanianaole, aka, ua kappa aku ka poe Hawaii iaia ke Keikialii Cupid. Ua kau aku kela inoa maluna ona iaia e hele ana i ke kula ma Kaleponi, a iaia i hoi aku ai, ua paa ioa iho la ia inoa.

“Ua kapaia oia ma ia inoa mamuli o kona kino puipui a Ikaika. I keia Manawa aole i like kona kino me ia i ike mua ia ai. He nanaina hauoli kona, a he umiumi eleele; aka, he kanaka kino nani, he laula kona mau poohiwi, a he heahea a oluolu kona launa ana He 32 ka nui o kona mau makahiki.

“oiai oia ma kona ano he akahai a he oluolu in a lede, ua paa mua ae no oia i kekahi opio e hiipoi ne ii kona inoa. Ua male oia i kekahi kaikamahine o ka laiani alii.

“Eia ke Keikialii Cupid ke lawelawe ne ii ka hana haiolelo no ke kau koho balota o Hawaii. Eia me a’u kekahi o na mea hoomanao no kana hana haiolelo kalaiaina.

“O kekahi o ia mau mea he hainaka kilika o kea no olenalena me ke kii kulike loa me ko Cupid ano e kau ana ma kekahi kihi. O keia kana e haawi nei iwaena o kona poe kanaka.

“O ke Keikialii Cupid he naauao a he aapo, a e hana ana oia no ka pono o kona aina ke hiki mai oia ma Wakinekona nei, a ke koho ia hoi oia.

“Aka, aia no he hoapaio nona malaila. O wilikoki, ka Elele i keia wa, e holo moho hou ana no oia. Oia ka moho o ka aoao i kapaia Home Rula. Ua paa o Wilikoki iloko o ka puuwai o na kanaka, a he kanaka imi epa oia. Ua hai aku oia imua o na kanaka, peia ko’u lohe mai, e hooikaika ana no oia e hoihoi hou ae i ke aupuni Moi a he nui wale aku kana mau mea e apakau wale nei.

“Ua oolea maoli no kona umii ana i ka naau o na kanaka, a o cupid wale no ke kanaka ma Hawaii e hiki ke hoolaule iaia.”

 

Pakele ke Ola.

 

ELEU KE KIA KAA I KANA HANA.

I ka hora 3 o ka auwina la Poaha o ka pule i hala ua hanaia iho la kekahi hana eleu loa e ke kia-kaa W. E. Ferry o kekahi o na kaa-uwila e holo nei ma ke alanui Liliha. Iaia e iho mai ana mai Puunui mai me ka Paukiki, ua ike mai la oia i ka holo ana mai o kekahi keiki Pake uuku a ku ma ke alanui. He umikumamaono mahina o keia wahi keiki. Iaia e iho mai ana me kona kaa me ke kani mau o ka bele a ma kahi he ewalu kapuai mai kahi a ke keiki e ku ana, ua hookuu iho la oia i ka pale o mua iho o ke kaa. Ua lilo ae keia keiki iluna o ka pale a i ka wa i paa ai ka holo o ke kaa, a kiiia aku keia keiki aole he wahi palapu i loaa maluna o kona kino.

He mea pono in a makua mea keiki e makaala i ka lakou mau keiki i ole e lilo mauwale aku ko lakou mau oia, a oiai no hoi ke piha huikau nei ko kakou kulanakauhale nei, aole he pono e hoohemahema na keiki. Ina aole ka eleu o keia kia-kaa me nei aia ke@a makuahine Pak eke uwe nei no kana luhi.

Aole wale no o na lahui e ke hoohemahema ne ii na keiki, aka, o na Hawaii pu kekahi ma keia haawina. Ma na alanui he nui wale o keia mau keiki e hele ana me ka manao e kau aku mahope o na kaa0uwila amen a kaa e ae no ka holo lealea wale no. Ina aole e hoolohe na makuahine i keia olelo ao, he mea oiaio e hiki mai ana no ke kaumaha iloko o ia ohana, a o ia kaumaha he kaumaha ano ole oiai ua papani ka makuahine i kona mau pepeiao mai  ka hoolohe ana in a ao maikai a mai ke alanui no hoi e loaa ole mai ai na pilikia mauwale.

 

Mea h ou o na Aina E

 

PAU KA OLOHANI ELI LANAHU

WILKESBARRE (Pa.), Okatoba 21.-Iloko o na leo hooho houoli e hoonaueue ana in a paia o ka hale i malamaia ai ka halawai o na elele o na kanaka eli lanahu no lakou ka uina o 147,000 i olohani ai mai ka hana aku mai loko mai o Mei, i kuahauaia mai a ii keia awakea ka hopena o ka hakoko i ikeia mawaena o na haku hana amen a limahana, a e waiho ana iloko o ka lima o na komite uwao a ka Peresidena o na Mokuaina Huiia e hookohu aku ai.

 

EKOLU TAUSANI I MAKE.

LA VITORIA (Venezuela), Okatoba 18.-Ua hiki mai kekahi elele mai ke kahua mai o ke kaua e kokoke ana i keia wahi mawaena o na koa o ke aupuni ame ka poe hoala kipi, a hoike ae ua elele nei he mau la ke kaua Ikaika ana me 9,000 poe hoala kipi malalo o ke alakai ana a Generala Mendoza a haalele oia ia kahua ma ka po Poalima, e auhee ana no Villa de Cura. Ma ka hoike a Peresidena Castro ua hiki aku ka poe i-make a i eha i ka 3,000.

O ka lanakila ana o na koa Aupuni, ua oleloia mamuli no ia o ka wiwoole o ka Peresidena Castro, oiai, ua kaikai ae oia i ka pu raifela Mauser elua Manawa a alakai aku i kona poe koa imua, a ua manaoia o keia hana a ka Peresidena he mea ia e hoohuihe a ii ka poe hoohaunaele.

Ua loaa pu mai he iono mai Velencia ma o Kekahi kanaka kukini, a hiki wale inehinei aole i lilo aku ke kuianakau@ iloko o ka lima o ka poe hoala kipi.

 

LAWE AE I KONA OLA IHO.

 

ST. PAULO (Minn.) Okatoba 19.-O James Younger, he iaia o ka huina weliweli o na “Ke@ Kimo” nana i hookau ae i ka weli ma na kukulu komohana ma na hana haihai kanawai in a ia i hala aku, ua pepehi iho oia laia iho me ke ki ana iaia iho i ka pu. Ua waiho iho oia he leta no na nupepa a malaila oia i hoike a ii ke kumu o kona hana ana i keia hana, a wahi ana o ke kau mau o ka nawaliwalii maluna ona am eke kaawale ana main a hoaloha mai oia na kumu o keia hana.

Ua manaoia ua hana oia i keia hana i ka h ora 8 o keia kakahiaka. He lumi kona ma kekahi o na hale o ke taona nei, a i kona wa i hoike ole ai iaia i kela la, ua hoomaka koke ia ka huli ana iaia. Ma ka hora 5 o keia auwina la ua wawahiia ka puka o kona iumi a loaa aku kona kino make e waiho ana iluna o ka papahele ma ka aoao o kona moe, a e paa ana no kona lima i ka pu panapana. Ua ki oia iaia iho ma kona poo a ua waiho hoi oia pela no kekahi mau hora hoihi.

 

AI KANAKA MA SAMOA.

 

RIKIMONA. (Va.), Okatoba 4.-O E. M. Taylor, he kanaka i ike nui ia ma Manchester, a i kaawale aku hoi mai kona home aku no elima makahiki a waiho iho i kona ohana e paiauma aku nona, me ka manao ua make, ua huli hoi mai nei oia e hai ae i kona mooleio walohia o ka noho pio ana no ekolu makahiki na ka poe ai kanaka o Samoa. O ko Taylor palekana ana he mea kamahao ia, oiai ua pau aku kona mau hoa i ka pepehiia i ka wa no o lakou i hopu pio ia ai.

O ke kumu o kona palekana ana oia no kekahi kaikamahine a ke Alii-o Yahow kona inoa-mamuli o kona aloha iaia nei, nolaila, ua ku pale oia mawaena oia nei ame kona poe kanaka. Ua noho paahao no nae oia no ekolu makahiki, a mahope mai ua mahuka aku oia a au aku a kau ma kekahi moku kiakahi e holo ana no Honolulu.

 

HOONAUE OLAI MA NA MOKUAINA

O KA HEMA.

 

@CAKANUGA (Tenn.). Okatoba 18.-He hoonaue oiai maopopo lea, i uhaiia e ka nakolokolo o ka hekili ka i ikeia i ke@ auwina la. He mau sekona keia hoonaue ana a ua hoonioniia ae na hale me ka Ikaika. Ua ukeukeia ae na paipu me nap aka aniani a he lehulehu ka poe i haalele iho i ko lakou mau home a holo aku @waho me ka makau nui.

Ma Lafaiete. Ga., Ua kiolaia ae na ipu pua loloa e kau ana ma na wahi waiho pua o na home. Ka na alanui ua ikeia ka Ikaika loa o ke oiai, a me he mea la aia ka honua ke helihehiia ia e kekahi kaoo kanaka nui ke pahupahu. Ua loaa pu main a lono o ka hoonaue oiai mai Trion, Ga., Sewa@nee., Tenn., Mont., Eagle, Tenn., Kula@ kauhale Tracy, Tenn., amen a taona ae o Tenesi ame Keokia.

 

HOOPOINO KA LUAPELE O SOUFRIERE.

 

KULANAKAUHALEALII (St. Vincent), Okatoba 18.-O ke pahu ana o ka luapele o Soufriere ma ka la 15 ame 16, ka eha hoi o ke pal@u ana mai ka la 7 mai o Mei-ua hoolilo ae i ka aina iloko o ke kulana pono ole i oi ae i ko ka wa i hala, ma ka poopoino ana in a mahinaai no kekahi ili aina nui e uiuia ana e na mea kanu i manaoia ua kaawale aku mai kahi aku o ka hoopoino luaipele. Maluna o keia mau aina he mau tausani kumu niu, kope ame kekahi mau mea ai okoa i pau i ka uhiia e ke one, a o ka enaena hoi ua hiki aku ma na palena huli makani i ke kakahiaka o ka la 16 o Okatoba.

O ke awawa o Mesopotamica, he awawa nani hoi me kona mau mahinaai momona, e ku ana he 12 mile mai kahi aku o ka luapele, ua hoopihala i ke one, ma kekahi wahi he 6 iniha ka hohonu a hiki i ka eiwa iniha. O ka hele ana ma na alanui o na wahi Hulimakani-a oia wale no kahi e hiki ai ke launa mawaena o Keokitaona ame keia kulanakauhale-he oi aku ka paakiki.

He nui ka poe i haalele aku ia Keokitaona no Kulanakauhalealii nei, he kowa hoi o 20 mile ma ka la 16 nei, a he lehulehu o lakou i ma@e iho ma ke aiahele mamuli o ka polloi, makewai ame ka maluhiluhi i ka hehi mau o ko lakou mau kapuai wawae i ke one weia. Ua pau pu aku na holoholona ma keia haawina hookah. He mau haneri o ka poe iluhune i hoopuehuia e na lehu ahi amen a pohaku mai ko lakou mau home aku.

Ke kuiana kupilikii maoli no keia. Aole no nae he mea i poino ma ka aoao lulu. Aole no hoi he wahi oia i poino.

Ua like aku keia pahu ana o ka pele me ko ka ia 3 o Sepatemaba, aka, mamuli o ka malamalama o ka mahina aole i ike nui ia ka weliweli.

 

KII MA KA UWEA TELEGRARAPA

 

NU IOKA, Okataba 19.-E hoounaia ana na kii ma ka uwea telegarpa no ka wa mua loa ma Nu Ioka ne ii ka la apopo, ia wa e hoaoia ai ka uwilagarapa, he mikini hou i hanaia iho nei, nana e lawe aku in a kii hapa a e hoao mua ioa ia ana ma Nu Ioka nei. Ua hoounaia no na kahakaha ano hemahema mamua aku nei ma ka uwea, o ka uwila-garapa hoi he anapu kana e iwawe ana  ke kii no 1000 mile Ikaika, a e paa ana ke kii me kona ano no apau.

 

POE HAOWALE MA KE KAI ULA.

 

KONOKANAKINOPELA, Okatoba 21.-Ua haowale ae ka poe powa o ke Kai Ula i ka Mokupuni o Dhalak, o ka huina o na mokupuni o Massowah, ke kulanakauhale poo aupuni o ko Italia mau okana ma Eritraea. He elua mokukaua Italia i uhai aku mahope o ke kolbhe a hoopilipuia aku lakou ma ka mokupuni o Mindianoff ma na kapakai o Loheia, a ua ki poka koke ia e na Italia.

 

HAALELE IA HAITI

 

MOLE ST. NIKOLOKA (Haiti), Okatoba 17.-Ua haawi pio o St. Marie ma ka la 14 o Okatoba. Ke kiai nein a pualikoa lahui i ke kulanakauhale me ka maluhia. Ua ku ae ka mokukaua America Cincinnati ma Gonalves ma ke awakea Poakolu Okatoba 15. Ua haalele iho ka poe kalepa ia gonaives ma’ia la ma kekahi o na mokuahi o ka Hui Hamabaka-America no Mataiotaona, mokupuni o Bahama, me 250 poe lawelawe, a waiho la la wahi me ke aupuni ole.

 

KA HAUNAELE MA VENEZUELA.

 

WILEMSTAD (Mokupuni o Curacao), Okatoba 21.-Ua oili hou ae na koa o ka aoao hoala kipi me ko iakou kulana Ikaika ma ke Sabati nei ma Los Leques, he mau hora pokole mai Caracas, Venezuela. Ua hoouna a eke aupuni o keia Repubalika i kona mau koa no ke pale ana in a enemi mai ke komo ana ma Caracas.

 

KE PANI O ADIMARALA SILAS CASEY.

 

WAKINEKONA, Okatoba 20.-Ua hoike ae ka nupepa Pou (Post) penei: “Ua waela ae o Hope Adimarala Henry Glass, e noho mana la ma kahi hoolulu  mokukaua ma Kapaiakiko i poo no ka oihana kaua moana o ka moana Pakipika. E lawe ae ana oia i ke kulana o Hope Adimarala Silas Sasey e malama la i ko Amerika mau pono ma Panama.

 

Niuau Pili Waiona.

 

HE HOALOHA ANEI KA BLA NO KE

KANAKA ILIHUNE?

 

  1. Heaha kekahi iini nu ii loaa in a kanaka ilihune? Ola no ka iini ana e loaa ke dala mahuahua ma ka hoiliili ana.
  2. Pehea e hiki ai ia lakou ke hoululu a mahuahua? Ma ka poolilo ana aku malalo iho o ka mea i loaa mai. O ke kanaka i loaa iaia ka uku hana he hookah dala o ka la a hoolilo aku i 99 Peneta a malama iho i hookah keneta aia oia ma ke alahele no ka lilo ana i kanaka waiwai; a ina hoolilo aku oia i 101 keneta i ka la hookah he alahele ia no kona noho ilihune mau ana.

 

  1. Pehea e hiki ai ke paa iho i ked ala? Ma ka hoolilo ole ana ma na mea a kakou i hemahema ole ai, ame ka hoolilo ana ma na mea i makemakeia.
  2. Heaha kekahi mau mea e pomaikai a e pomaikai ole ai ko kakou mau kino i hiki ke loaa no ke kenikeni hookuhi? O ke kiaha bia am eke pola poi.
  3. Owai ka mea i oi o ka hoopomaikai aha i ke kino? O ka poi.
  4. Heaha la ka heluna nui o na dalai  hooi, ‘loia i ka la hookah no ka bia ma ke kulanakauhale o Kikako e kanaka @hune i ke kau olohani o ka poe hana n@auu? He 100,000; ua like no hoi ia me $@6,000,000, a ma ka hoike loaa ae he $24,000,000 a na kanaka hanailima ilihune i hoolilo aku ai.
  5. He hoike an@ei keia no ka lilo io ana o ka bia i hoa aloha no ke kanaka ilihuni? Aole.

No keaha hoi? No @a mea ua hoilihune ia lakou ma ka @ ana o ka lakou mau loaa no ka hanai ana i ka ohana o ka poe kaai rama.

 

E KOHO IA KALANIANAOLE

 

Ke malama mau ia nein a halawai kalai aupuni ma na uwa no o kakou nei.

 

E maiamaia ana he halawai Repubalika ma Waiakamilo i ka auwina la Poaono, hora 3. Malaila ana @ Keikialii ke hiki.

 

E mama, a i moe oe i ka po Poakahi a ao ae ka Poalua (Nov. 4), mai poina i ka hoeueu aku i kou wahi luau kane e koho i ke Keikialii Kuhio.

 

Na Wahine nui o ka luhi

 

HE NUI O LAKOU I NELE I KE AN@ AULII.

 

Hoike o Miss Massey i ka Mea @ ai a e Lanakila ai Maluna o na E@ Naiulu, Kuahaneenee, Nawa@ amen a Nawaliwali o ka Noo@ O Miss Georgiana J. Mossey @ ia i ke alanui o Lake, helu 129, S@ bans, Vt., oia kekahi wahine ola @ maikai a ke nana aku kehahi aole @ ana iaia ka manao he wahine ola @ @ Kekahi ma’i iloko o kona oia @ ana. Aka, aia no he manawa i k@ ai oia iloko o ka nawaliwali, he @ makahiki i hala aku i ka wa i @ loa ai oia, a i ka wa in oho ai oia malalo o ka lapaau ana a na kauka a @ iini e ulu mai iaia o ka hoi hou @ kona ola ua nalohia aku ia. Eia @ ola mai ola mamuli o ka mana @ o na huaale a@ a Kauka Wi@ heluhelu ana.

“O ka hana a oi aku maluna o @ pono,” wahi ana, “ola ke kumu @ mai ana. Ua emi pu mai la @ a ua lilo kou koko i mea hoo@ ole mai ia’u a wahi a na kauka u@ au i ka mai’i nonole. Ua ono @ ka’u ai ana a hohoma wale @ ano, am eke ano haikea mai @ mea e ikeia ma ko’u helehelena @ nui mai ka naiulu o kuu poo. Ua @ papa mai keia pilikia iloko o’u m@ a hiki ole ia’u ke hele ma kahi @me kea no luhi am eke ano paup@

“He elua o’u makahiki o ka n@ Hoko o keia pilikia a he elua m@ o’u i moe ai maluna o kahi m@hookahi makahiki o ko’u noho ana @ lalo o ka lapaau ana o kekahi @ aole he loaa ia’u ka maha. No@ hele au i Montreal e noho @ malalo o kekahi kauka olaila @ he loaa ia’u ka oluolu ma o kana @ ana peia i komo mai ai o ka @ maka’u ia’u aole e loaa ana ia u @ lekana.

Ia’u ilaila ai hoi ua paipai @ kekahi hoaloha o’u ka mea @ kaikamahine hanauna i hoolaia @ HUAALE AKALA A KAUKA WILLIAMS no ka poe ma’i hokii e @ wau, a i ka Manawa o’u i hooma@ ua ike koke mai la wau i ka loli @ ae. Hoomaka iho ia wau e ik@ maikai mai o kuu lehelehe am@ mau pepeiao a e maalo aku ana k@ nanakea. Hoi mai la kea no pu@ o kuu mau papalina a hoi pu @ no hoi ka ono ai me a’u. Ua ho@ popo koke mai la kuu mau hoa@ keia loli ano maikai mai o’u ke @hoi o ko lakou ninau ana mai la @ mea nana i lapaau ia’u A hoike @ wau o na Huaale Akala a Kauka Williams no ka poe ma’i hokii o la@ kumu o kela mau mea apau, oia @ 12 poho huaale i pau ia’u a loaa ola hou.

“I ka Manawa a’u i hele ai @ huaale ua hoike mai la k@ ku@ la’u he makepono loa ke kuai @ huina nui, aka ua hoomanao @ i ka hoolaha @ kuai ma k@ poh@ ma ka huina oiai o na huaal@ maoli oia no kela iloko o ke p@ i loaa mai ai mamuli o ko’u ka@ ana aku e haawi @ a ii poho laau @ ia ana e ka inoa- Na Huaale A @ Kauka Williams no ka Poe Ma@

He loaa no nah u@ ale akala a K@ Williams no ka poe ma’i hokii @ halekuai laau lapaau loa no @ kauoha aku ma ka @ mai ia D@ Williams Med@ Cmpany. S@ N. Y. no 50 keneia o @ poho @ a @ono poho laau no $2.50.

 

HOOLAHA MANA HOO@KOLOKOLO

ILOKO O KA AHA HOOK@

KAAPUNI O KA APA@

KOLOKO KAAPUNI E@

KA TERITORI O HAWAII

 

Ainelia Aurndel kue la James A Palapala kii.

Ka Teritori o Hawaii: I ka @ Kiekie o ka Teritori o Hawaii. @ i kona Hope, ka Makai Nui o ka M@ puni o Oahu, a i ole i kona H@

Ke kauoha ia aku nei @ James Aurndel, Mea Hoopiiia. @ waiho mai ana oia i kana pa@ kauia iloko o na la he iwakaluaa mahope iho o ka hookoia ana o keia, e hele ma imua o ka Aha Hookolokolo Kaapu@ hoikeia ae nei, ma ke kau o Feberuari o ua Aha la, e malamaia ana ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ma ka Poakahi, la e o Feberuari ae nei, ma ka hora 10 kakahiaka, e  hoike ma ii ke kumu e ae ole ia ai ke koi a Amelia Aurndel, ka Mea Hoopii, e like me ka mea hoakakaia iloko okana palapa@ mare i pakuiia me keia.

A e hoihoi ma ii ka palapaia @ ka h oike piha o kau mau hana @ mea.

Idea e ka Mea Hanohano A. S.

Humphreys, Lunakanawai Ekahi@

Aha Hookolokolo Kaapuni @

Apana Hookolokolo Kaapuni @

Ma Honolulu, Oahu, i keia la @

Ianuari, 1902.

A.     G. KAULI@

Ka

Teritori o Hawaii,   )

  ) SS.

Mokupuni o Oahu.  )

 

Ke hoike aku nei au o ka @ luna ae he kope oiaio la o ka @ kii ma ia hihia, a ua kauohaia e @ la e hoolahaia ia mea a @ ka hihia a ke kau o eberuari. M. 1903, e hiki mai ana o keia aha.

            M.T> SIMONTON

Kakauolelo o ka Aha Hookolokolo K@

puni o ka Apana Hookolokolo @

puni Ekahi, Teritori o Hawaii.

2935-Oct. 31. Nov. 7, 14, 21, 28, D

 

O KA NALULU O KE POO AM@ HUPEKOLE OIA NO KA M@ LOAA MAU ANA ma ka hooku@ wale ana ke loaa kekahi i ke a@ ka laau kunu a Chamberlain ao@ mana hoola i ka nalulu me ka @ kole aka he hiki loa oia ke hoopau @ anu am eke ano anoninoni pili i ua @ la. Aole keia he laau hiki ole ke @ ae in a eha o ka puu am eke akema@ aka he holoi pu no oia i ke kumu @ @ ana mai o ka ma’i. O kahi i @ ia e ka ma’i, he hiki iaia ke hana @ ae a maikai e like me mamua ilok@ kea no mau. Aole e haia kana @ hoola a aole no,  hoi e hakalia kana @ ana. O ka hui kuai @aau iapaau a @ son, Smith, na agena no keia laau, o lakou no ka poe e kuai nei. @ poina i ka hele ilaila.

 

Mai poina i ke kaha pe’a ana (x) @ ka inoa o ke Keikialii Kuhio i keia @ alua ae, aia maiaila ko kakou pono