Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 5, 30 January 1903 — Ka Poka Nui ame ka Poka Iki He Moolelo no kekahi mau Opio Elua iloko o ke Kaua kuloko wawahi Mana Kauwakuapaa o Amerika Huipuia. [ARTICLE]

Ka Poka Nui ame ka Poka Iki

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua iloko o ke Kaua kuloko wawahi Mana Kauwakuapaa o Amerika Huipuia.

(UnohHa e S. K. Nawaa.) - MOKUSA XXI. • HB ALO A HE ALO." <a ii;. va l kaawale a'e ai ht *koIu vrAk£;4ik! I kaahepe akn. aia n> na haav ina o ka hauoH ke. hoN>put>:t l.i lluna 0 k« *l«*. a ē mii un» imua o mauk ke alahele o ka aohona ulakolako. I keia wa h»I, ia Toroe i haalele iho ai ia'u. eia maua maluna o ke kakua o ka hookahe koko. Ua haao iho la wau e hoopolna I keia tn*n noonoo a kuli a"£ »a wau a hoi akn i»e kalii o ko'u mau "<anaka. Ia'u • hele ana no kekahl man&wa ua ike Iho !a wau eia wau £e hoolalau nel I kula, a he honua okoa keia a'u e hele nei; no ka mea aole iho la I loaa ia'u kahi a maua me Tome i halawai al. Ua hoopihoihoi ia ko'u noonoo ia manawa a ke il®l la wau e hui aku me ko'u mau hoa. Ua ike iho lā wau he mea. waiwal 61e ke kuhea ana olai he wa keia no ke kaiia a malia paha o | hoopuniia wau e na Konofedereta a o ko'u lllo no ia I pio. 1 Ua pii koke a'e ko'u ukiuki no ko*4 hana hupo ana, a e like me ka loihi o ko'u houhewa ana l o a lanei, pela np | ka pli mahuahua ana ae • keia manaoi kuaki iloko o'u. Ua ike aku wau i uiuiki mai o ka malamalama o na ahij e a ana ma ke kakua o na Konofede-; reta; o ko lakou malamalama nae aole: 1 lawa no ka hooinalamalama ana i ko'u alahele, a oki loa hoi ko'u ike ana aku i na ahi o ko makou mau laina koa kiai. oiai ta kualilii mai ko lakou a *na a ua plo loa iho no hoi ke- j kahL Ia'u e houhewa ana i o a ianei, { I ua haule aku la wau iloko o kekahi auIwaha, a Ik'u i ku a'e ai lluna me ka | awiwl, ua fke Iho la wau o kahl a'u 1 hina al ua piha i na kino make o na koa. Ia manawa ua hoholo koke a'e S la ka lia iloko o ko'u kino a ulu ae la t ka nooaoo iloko o'u: eia wau ke haha poele nei iwaena o ne. kino kupapau. Ua pii koke ae na ea poiopolona mai kahi a'u i hina ai, a ma ia ano ua ike i iho la wau o na kino kupapau a'u i hoonloni ai I ko lakou hiamoe ana, he mau klao kupapau fa i waiho no keI kahi mau la. I Ua hoomau aku wau i ko'u houhewa ! ana i o a ianei, a i kela anae keia manawa e halawai mai ana me a'u be mau mea na'u I ike mua ole ai. Aole he I wa i hala ae ai ka hookui ana o ko'u | mau kapual wawaeme na kino make o na koa. Ua loaa aku ia'u kekahl mau kino e moe lalani anaf o kekahi mau kino e moe kau ke'a ana; o kekahi ua hoolilo aku I ke kino o kona hoa I uluna nona, a ma ka makaikai ana aku i kekahi o lakou aia ko lakou mau manamana lima ke kuhikuhi la iluna i ka Nohoalii Mana Loa, a me he mea la o na olelo hope a ia mau kino i hoopuka al mamua o ka lele loa ana o ka hanu ola: "E ka Haku. me Oe pu ko'u uhane iloko o Kou Paredaiso nani." ; I kela -ame keia manawa e hookui ana ko'u kapuai wawae me na mea | kaua e waiho mokakl ana ma o a maanel: a ia'u e hoomau ana i ka hele ana ime ka halawai ana me na haawina we- | liweli o ke kaua ua lioea aku la wau irta kahi e waiho ana kekahi kaa pu- | kuni&hi, a ia wa i hooholo iho ai wau (e noho iho a hoomaha. No ko'u piha ! ukiuki I huiniAa me ka Ha maeele o ka ! makau e holopvml ana l ko'u kino. ua iini loa ko'u uhane e hoea koke mai ka malamalama o ka la i hiki ai ia'u ke Iho i keia kulana, a'u e hele nei a hui pu aku no hoi me ko'u mau hoa. Ia'u e hoho ana ua loha mahul aku la wau i kekahi leo i ka pua ana mai: "E kokua—kokua—i wai—i wai—. \"Ua hoopukaia mai keia mau huaoleio iloko o ke kaumaha, a i ko'u lohe ana ua komo' koke mai la ke aloha iloko o ko'u puuwai a hoomaka alhi la e hoo- . kolo i kahi o ka leo i pu-a mai ai.

"I wal—wai —e kua Akua—aole anei: «e mea—« kokua mai?—i wahi wai—tnaj no hot i—wahi ku!u~wai liiiii—la/' O, ka leo i pu-a a'e ai ia wa iloko o ka | ehaeha ua kokoke mai ia ia'u. a. ia wa ikukuli iho ai wau a kolo aku no kahi| e waiho ana ka mea i poino. j "AJa oe mahea? Ela wau.ua -ma-i kaxikfeu e hooko akn \ kou makemake." j wahi a'u i pane aku ai me ka hauoli. ] "Eia," wahi a ka mea i poino me ka j leo malie. | Iloko o ka wa pok»le afa wau ma, kona aoao, ! "Eia mai ka wai." Kahi a'u i pane aku ai me ka Wehe ana a'e t ke pani 0j ka'u huewal. "E inu oe aole nae ro#; ka awiwi." ! tTa hopu koke mai ia ka mea i poino i ka hutwa| a ilōko o ka wa pokole ke lohe la wau i ka olaola o ka wai lloko © kona puu; iaia V hoonoaha iho ai ua kalll mai !a wau i ka huewa! mai kona waha mai mamull o kp'u hopohopo • inu nui oia | ka wai a loaa koke laia ka poino. "Akahi no & olu aku •& ko'u puu. He makewal anei keia a ka»amal. Ua martao wau aole la oe e hele mai ana?** wahi a ka niea I poinow "O ko r u lohe ana i»al n«i no ia i kou leo a hele mal la wau e hul m* oe. Peh%a ka loihl o kou moe ana maanei?" •'Aole I maopopo ia'u ia mea. O ka'u e hoomaopopo nei ua ku wau t ka poka ja makou e hoomaka ana e kuemi Aa I hope, a mal ko'u hlna ana iWo * hlkl I keia manawa&ole loa i loaa he ku aoa iluna. la'u I ai I ka pok» oa waiho maūle Iho wau. a l ka hoi ana mai o ko'* noenoo ua ike iho ia wau ua welwwelu liUil ko'* wawae." «Ina peia, alalla I *a la mamua aku o «aehln»! kou eha aniu Ko ko Sik»lita mahele anel oeT* "Ae % O makou *a i huikau a J aneane loa e poiao." . , • «Ola. Peh«« la 1 hikl al ia oe ke o!a me ka loaa ole o kekahi mea al ia o©r* wahl a'u i nina* aku ai me ke pahao* kao. ■ "He wah| wal no ko'u Ia k u i ku al I ka noka. a I ka paa **a, ua kti aku nai i kau wahi okela hoa o*u e kau hooUo nial nei Aole o'u ono mal i ka al oiai no nae ua pakall wahi a! !kl iko wau i nahlneL O ka'u mea makau loa oia no keia mau poka pahu, a ola

ka'u l mana) mau af e lillli ia ana l& k.<«"u «ahi klno b<H e Ji3te nrie ,1 kekahi r. k »'a mau ho-3- I ka w» I haule! J a» t> k«kafci p»:vka maltut& o koira kl!*o .3 «a iiiUUa aka kooA Kino i o i a tX he *su maoli no i ka w^lweH .-,< */. . b<* aku : aa poka pabu-"" ■ •'Wen. e k':ia ana ia oe he wahi I wahi a'a i p*&ne &io ai me ka kooli i> 5 a;;a ika i ka jcnea i polno. Ke ī h :--ea ir&i ka maiiamalaina a lea ia na'u 1 no e la*.e «ku U oe lloko o ko kak*j« i ka.bua h«>orooaRa-' f f "E haa«i hou maf ī wai no*tt e iau- < Ke be!e mai la ko"u puu a eeiaioohaha.** j Ua hooko aku »au i kana noi a hoo~ji maka iko 1& ola e inu, O keia kaaa .3 lnu # hope loa ana i ka waK otal o ka| ikalka i loaa iaia mamuil o ka ina anajl i ka wai oia ka mea nana i hooikaikap a'e i ke pana ana o kona puewaL. a ia-1 manawa ao hol i hoomaka hou ai ke : koko e puia ma| kona wahi I eha. I "E ka hoaloha. ke nawallwali loa mal la wau. E nmk« ana aeei wau? M « "Aole paha hoi pela. E moe malle oe, -i he wa ikl no hoi koe a hoea mal ka 1 malamaiama o ka ia." { "Ina pela ua pono," wahi, ana 1 pane mai ai m» kona hookau ana aku i kona ! poo maluna o ke kino kupapau o kona 1 bo% moe. 3 I keia wa k* kokolo mai la ka mala- i malama maluna o ke kahua kaua, a iaj manawa i hoomaka mai ai e ahuwale»I na wahl a'u l heie ai ia po. Ua ike iho i la wau, ia'u i kaawaie a'e ai me Tome i Makala, ua nee Iki aku wau ma ka, - aemo akau o ko'u kahua hoorfioana a 1 ma kahl h*i o hookahi tausani anana i «rtal kahi mai o ko'u mau hoa e noho ana. v ' Ia'u t nana pono aku al I ke kahua a'u i hele al, aia hoi e uhl paapula ana J e na klno make o na Konofedereta. Ua J kuiu iho ko'u mau waimaka me ko'u naau i plha i ke aloha no keia maū ' hoa kanaka e waiho arfc. me ka nele i na heopenopono ana a hoonalo aku hoi I. ko lakou mau klno kupapau. He mea oialo ala no he mau mea aioha 1 ma na hom« e kali mal ana o ka loaa aku o ka loao haueii, aka nae, me keia ' kulana a'u e ike nel, ua hlki no ia*u ke ' Ike aku aia na ao hakuthakuma o ke kaumaha ke hekau ia ma na home o. keia mau hoa kanaka e moe nei i ka«| moe kau hoollo. O ka wahine nona na • 1 helehelena hauoll « na la 1 haia aku | aia he mau maka o ke kaumaha ke hekau la maluna ona. olai ua hala I 1» ala hol ole mal ka hoaplli o ke kuiu- : J aunioe a hoa papaleo o na hora o ka. wanaao, O na keiki no lakou na leo J hooho o ka hauoli a e puili a'e ana II na wawae o ko lakou mau makuakane | , ia lakou I hoi aku ai I na home, aiaj lakou ke kulou la ilaio me na maka o ke kaumaha, no ka mea ua haia ka makua ka mea nana e hoomaopopo mai., 0 na ipo lei manu no lakou na leo honehona o ke ano ahiahi e poha olu mai ana i ka wa e kipa aku ai ka ia-; kou mau mea aloha, ua kuu iho ia mau ' leo ua nalo aku na ohaoha ana, a no ka mea, he mau kino wailua ia I hoi aku la, he mau kino hoi 1 nele me aa haawina o ka puuwai. O e loaa ana no na manao uluku a inaina ; e hoala 1 ka hakaka: ina nae e kilohi aku i keia e ike nel a hoala ia mai ke aloha iloko o ka puuwai, ua lawa ka inaina, ua hoopepeia hoi na uluku. Oiai keia mau haawina eehia e hoioouni nei i kuu kino, ua haupu koke ae ; la wau i kuu hoa papaleo o na mfnute pokole i kaahope aku a ia'u i huii aku M e nana iaia, aia hoi—ua hala, ua kuu kona luhi ua pau kona paio hou anaj i ua hele palanehe aku kona uhane e kali no ka la e hoea mai ana. MOKUNA XXII. UHAI MAHOPE O KA'ENEMI. "He kohu alopeka wahine o Li, E kai ana me kana mau keiki: He liona hae o Miki, I pulelo aku me he >ua kakaka la." Mahope 6 keia ua hoi aku !a wau a hui me ko'u mau hoa; a aole hoi i loihi mahope iho aia makou ke haulani hou ia rae ko makou mau hoa. Ua hoouna ; koke ia aku ko Sewika mau mahele koa f ikaika e halawai aku me na eneml, eia; nae he mea pahaohao loa ka i halawal ( mal me lakou. Ma kahi o ka paio ia; mai e na enemi, ua nee aku kona mau, mahele me ka loaa ole ma| o kekahi ( kuia a hiki i ke komo ana iloko o ke ( kahua o na Konofedereta, ,a kahi hol a ; L.i 1 hoonohonoho iho al i kona mau puaiikoa. I ka wa l ike aku ai makou i t ka ouielo mai o ka hae Ke'a o Roma (ko Generala Sewiki hae, a o ka pula-j kaumaha hoi a ka Mahele* Eono) iloko. 0 ke kahua o na enemi, oia no ka waf 1 olowalu Uke ae ai o na leo hooho mai 0 a o. • ■• | "Ahahana. Ke holo la ka hoi o, w. ( Huro! huro!! huro!!! Wela ka hao Generala Miki." } "Heaha lia hoi ko kakou mea e nee ole nel? He hoailona t,i!npr.po loi kela e hoikeia mai la ua ahai aku o Generala Li i kona mau pualikoa o par ia kakou t ka mama ia," wahi a Kapena, Buka. ' "O ka'u no ia i ninau iho nei iloko o*u,". wahl a Konela Loila* "Ua lohe wau ia Generala Waivni e hooki.nokono ana ia GeneraU Miki\e hooiina aku ia Sewlki me kona mau mahele koa mahope koke iho o kela paio haha-, na a.kakou inehinei: eia nae ua kuhau iho o Generala Miki m&mu'i o koni manao ana he mau hana apuhi ka na enemi e hana mal ana." I "Apuhl. Me he mea la no hoi aole he hlkl ia kakou ke paio aku." wahl hou a Kap£»i Buka me ka leo huhu. "O ke kum'u no hoi kela e hauie mau ai ka Hmakila i loaa ia kakou o ka hoololoiahHiia.) Ke hele mai la wau a mai 1 keia aao' hana," a ia wa 1 hooouka m al ua kapena la i na hua >!elo haium. 1 "Ua oki kau mau olelo hoohalahaia e Buka." wahi a Mekia Hadlna me leo oluoiu. "E hoomaopopo iho oe i ke, koikoi o ka haua * kau «ei ina ko Ge-, ■erala Mlki hokuai. Ina no hol e houhewa ana kaaii'alakal ana o ko - papapau no !a he aa ko ka hale." ' "Weli, aole ia maiuna ona. Aia ka, hoahewa <ana maluna o na kanaka kal&iaupuni e noho ia ma WakSnetona." "Mai nana oe i kela e ke kapena, Ua ioaa ia kakou na hoola kupono e hoo-; manawanui &l O kela kaua ana Iho la o kakou oia ka hoailona e holke noai. ana eia n«i ulia pomaikai ke nee j nei l o kakou *el," wahl a Konela !a. ' I "Uhu. Ō ka mea iho la ia e palnuu ai. ma'hoi» o ka make ana he iwakalua a i oW k|inakolu ta«sanl koaT* wahi hou a Kapeaa Buka roe ka leo hoohenehene. "He l*u no hol oe a kalii kanaka poo paaklk i. Ua Ike no hoi oe aole he ka«a ! kaua!a i nele i ka haawina oj ka make." wahi hou no a ke konela ae., ka' u*ishua, -.nui

"E, e waiho maiīi» aku i*i* e 1» ko-f oela,** *abi a Meki;* Hadzna- *X*« mao-f popo ne 1« * I» Buka ano: «oie oia e [ h'Ahoi iki ana. aīa co & ko k<?cta zs«> j nao." I 'l'a biW no paha lA oukou k? hoo*! heuehen« nuu nuti ia'a oi» *?w»u b«| ka ootoo iwi jvipi e o«a m*u •i.* 1 ' | I& Kapenai Buk& i h<x>puka &i i ke£a { mau hu&ofelo. u» hoea mai I& ko ns*~! kou kaklana-mekia a hookokoke A'e* la i ke koiKl*. "O ke kauoha mai k* keini* k&oa «hale ioie) mai: e makawkaa aa x»ea apau w> ka. nw ako i ka «a no e bo«a mai ai o ke kaooha," w&hi a ke kaiki-ana-mekia. *Ae tkol paha. O ka wa k& e I«2e ai o ka manu oia iho la ka w& e keie aku al e aluaia a hiki | ka maloeioe ana o ko kakou mau wawae," wahl a Kapena' Buka me ka naaaina o ka hauoii no ka ioaa ana he wa e nee aku ai. "K pani i kou waha ai palena,"'* 'wahi a Mekla Hadina me ka huhu. "Ina aole ou makemake e kaua, heaha no hoi kou B$ea e noi ole nel e hookuu ia J oer* 1 "Heaha. e hoi aku me ka pau ole o ke I kaua? Aoie; maanei wau a hiki i ka| hiki ana mai o ka hopena o keia kono*| (auna kaua. ina aole e hiki mat ko'u' manawa.'* ' Na ka ieo o ka o~!e i hoopau a'e i keia mau kamailio ana, a ia manawa i hoonohono iho al makou i ko mafcou mau koa ma ko iakou mau laina. Ia Kapena Buka ame a'u e hoolohe ana i ke k&hea inoa o ko makou puaii. ua ike iho ia maua he iwakaiua mau koa i haule, eiwa o lakou i hoikeia a'e ua| make. Aole keia he manawa no ke kaumaha oia! ia wa koke no i nee aku ai»ko makou maheie. la makou e iho aha no ke alanui ua ike aku la wau eia ka pualikoa holookoa ke nee hei; ua hoomaka mua a'e na puaiikoa pukaa e: haalele ia Puu Iiina, a aia boi ke moe la kaoo o na puaiikoa hele wawae. Ma kahi mamao aku, ma ko makou aoao akau, ua ikeia aku na laina* koa kaulio e heie a'e ana; o keia no kahi a makou i ike aku ai i ka lio keokeo me kona mea hooholo I ka la mamua iho a mamua hoi o kela lele kaua ikaika a na Konofedereta. He hora mahope iho <la hala hope a'e la ke k&hua j kaua o Getebeka me kona mau hiohio-* na o ka weiiweli ame na kinō make kaulai ana no i ka la. "E Paianike, o keia ka hopena o ke kaua koikoi i paioia e kakou.* 'wahi a Denisa ia. makou i hiki &ku ai i ke' alanui. j M Ua poiolei kau. O oe ame a'u e De- j nisa ke i>oina ole ana ia Getei>ake e ( Iike me ka loihi o ko Uaua wa e ola ai." | n, Aole o'u maKemake e ho-»poiua ia' wahi;»ua pi aku kaua hauoli ma ial wahi. Ke manao nei no hoi tvau a'/:e no hoi e hoopoina ar,a kela aikane au l '.a vahi." ( "E pono ia kaua ke kamaiiio oie nona i e Denisa. Ua hai wau me Ge«eraia Fi-1 IiUa'i keia kakahiaka a hai aku la iaia i na mea apau." "A heaha hoi kana pane?" "Ua ano kaumaha oia i kinohi. a ia'u 1 hahai aku ai i na mea apau, ua mohala a'e kona nanaina a kapa mai oiaj ia'u he kanaka waiwai." j "He kanaka noonoo maikai maoii no; ko kakou alakai," wahi a Denisa me ka hauoli. . j "Ua a'o mai no nae oia ia'u a ola; ana ka'u e hooioha ai a ke makemake nel %rau e hoolohe pu mai oe." j "Ke maopopo ia ia'u ia oielo a'o me kou hoopuka oie mai i kekahi huaolelo,' a ke nianao nei wau aole e olelo iki i ( kekahi mea okda aKu e pili ana no iai hui ana ou me kou hoaloha" a ia wa ; i hoopuka a'e ai o Denisa i kana mauj oleio a hoomaka aku la no hoi e hoo-' kaawale. * | He mau, mile pokole wale no ka i hala a'e ia makou ma keia hele ana a hcto-| maka mai la o.Kulanihakoi i kana hanai a ponō iho la makou. Mamuli. o kupiiikii loa o makou ua ku iho makou; ma kahi e kokoke ana i kekahi lalani mamua. a ia makou e kukulu ana i na hale loie, ua loaa: mai la ka lono ua haiawai aku ka makamua o ko makou pualikoa me ko Generala L.i hapa hope, a ke loh4 ia no hoi makou i ke kani koIiuUu loa o na leo o na puklniahi. , I ke kakahiaka o kekahi la a'e, ua haalele iho la makou i ke kahua hoomoana a hoomaka hou aku la e hele iloko o ka ua e hoomau ana a hiki waie i ke awakea. Iloko o keia peno 0 makou Y ka ua he mea ole iho la ia a he hauoli wale no ia o makou a hiki wale i ko makou a'e ana aku i ka Mauna Hema i ka auwina la a hala a'e la no bol kahi o ka ua. Mā ka hooman ana i ka hele ua hoea aku la makou ma Potomaee Luna e kokoke ana i Na Wai Leie, ekolu ia mahope mai. I ka hui ana aku o ko makou mahele me ka pualikoa holookoa, ua kauoha koke ia mai la makou e komo aku iloko o, ka laina o ke kaua; a ia wa hookahi no hoi i kauohaia mai ai wau e hele/aku no ke kiai ana. Ao'-e makou i hiki pono aku i kahi o makou i kauohaia 'mai ai ua haawi koke ia mai ia ke kauoha no ka nee awiwl ana aku imua ma ke ano kai^. eia hou no kakou ke nee nei ma#ke. ano kaua," wahi a Denisa me kona 'nana ana iho i ke kiko o kana pu: "'he wahi hana lapuwale ioa keia ma ko'u noonoo an$." ~ "Ua pono ole no hoi ha la ke hele mai." wahi a'u. , "Ua ae wau e kele pu me oe. no ka n\ea aia na ulia iaki ma kou aoao. Aoie anei ou ike iho he nui ko kaiaa hauoli ke heie iike iho kaua." ' "Aole ana e nui ko kaua hauoli m-ia-nei," wahi a*u me ka hoohenehene ana aku ia Denisa. "Maanei oe e ike ai 1 ka wela o ka hao." Ta manawa no i kanl kapalili mai ai ka leo o ka o-le, a ia manawa no hoi i like aku ai makou noloko o ka ululaau. Ua pee heie aku makou e aloaio heie ana mai kekahi kumulaau a hiki i kekahl kumulaau; he mau wahl haneri I-a no keia hele ana o makou a ia wa i lohe aku al makou i ka hone"hone mai o na poka Iki e hihio ana maluna o na lau iaau. Ia manawa no hoi o ka poe e hele ana ma ke alanui, tja hoomaka koke a'e e ki plnapinai i ka lakou mau pu raifela. ITa hoomaka koke aku makou e ki, I ka makou mau pu. a lloko o ka wa pokoie ua pihakul a'e la ka ululaau i na leo o na pu ralfeliu Ma ke koho ana aku mamuU o ka amaapiau mai o na o na pd ral£ela a jca enemi, aia he heluna nui hewahewa o lakou e palo nel; a oiai no nae oa ti?o mal la makou kekahi kahua kaua o na ecietpi, aia he heluna nui o k* makou poe ke waiho la he luah! ua ua poka ikL "Ua make mai ia o Kapena HotI," wahl a kekahi o na kakiana o kekahi r«*gimana okoa aku iaia i holo mal al io'U la. "*Ua make? # Fehea kona make &na?" "lalā e nihl iiele ana mai kekahl kumuiaau a I kekahi ua loaa kok» mai la ©ia i ka jpo|fa.**'*: • . ' CAole I pao.)