Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 6, 5 February 1904 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

4 NUPEPA KUOKOA, FEBERUARI 5, 1904

 

            "I kekahi manawa o ua wahi pohopoho he loheia no kekahi mau leo mailaila mai. Ke manao nei wau ua emi ka lepo, a i ole ke pii nei ka wai oia ke kumu o keia leo i puka mai ai."

            "Aole, aole, he leo maoli no kela no kekahi mea ola."

            "Pela io paha. Ua lohe mua no paha oe i ke kapalulu a ka bitarena?"

            "Aole, aole loa wau i lohe mamua."

            "O keia kekahi o na manu maikai loa, a eia ke laha nui nei ma Pelekane nei i keia manawa."

            "O keia kekahi mea hou aʻu i lohe ai, a he mea hoolele hauli hoi."

            "Pela io no, a o keia no hoi kekahi wahi o na mea kupaianaha. E nana aku oe ma kela mau puu e ku mai la. Heaha kau e koho aku ai no lakou?"

            "Heaha kela mau mea? He mau pa hipa anei?"

            "Aole, o kela na hale o ko makou mau kupuna i hala e aku i ka make. I ka wa kahiko ua paa keia mau wahi i na kanaka, a oiai aole he poe i noho aku malaila mai ia manawa mai nolaila oia mau no ka waiho ana o ia mau mea e like me ko lakou hookumuia ana. O keia na kauhale i pau na kaupoku i ka helelei. Ua hiki no ia oe ke ike i kahi i ku ai o ko lakou mau moe ina oe e makemake e komo aku iloko e makaikai ai."

            "He taona nui maoli no keia. I ka wa hea ka nohoia ana o keia wahi?"

            "Na kekahi kanaka Nuholani-aole hoi i maopopo ka manawa."

            "Heaha kana hana i kona noho ana mai maanei?"

            "He hanai holoholona, a nana no hoi i hoomaka ae e eli i ke tini i ka wai i hoea ae ai na pahikaua ma ka makaina o na koi kaua. E nana aku oe i kela auwaha e waiho mai la, oia ka hoailona ana i hana ai. Ke noho loihi loa iho oe maanei, e Kauka Wakekona, e nui ana kau mau mea e ike ana e pili ana no keia kula. O, e kala mai oe iaʻu no keia manawa! Aia he pulelehua."

            I keia wa ua lele ae la kekahi wahi pulelehua uuku maluna o hana nei, a iloko o ka manawa pokolo aia o Sepeletona ke alualu la mahope ma ke akamai ame ka mama no hoi. Ia Wakekona e nana aku ana ua ike aku la oia i ka lele pololei ana aku o ua pulelehua nei no kahi o ka milo, a o keia ka mea nana i hapai ae i ko Wakekona hanu iluna, oiai aole i ku iho kona hoa papaleo, aka hoomau aku la no oia i ka holo ana no kahi ana i hai mua aku ai ia Wakekona aia ilaila ka milo. Ia Wakekona e ku aku ana a nana i ka holo ana o kona hoa papaleo, ia manawa oia i lohe aku ai i ka pohapoha ana o kekahi mau kapuai wawae mahope ona, a iaia i huli ae ai, halawai aka la ka ike a kona mau maka me kekahi kino wahine e ku kokoke ana ma kahi ana e ku nei. Ua hele aku keia wahine mai kahi aku o ka uahi ana i ike aku ai i ka pu-a ana mai a oia no hoi ke alahele no ka Hale Meripi, aole no nae laua nei i ike aku iaia oiai ua huna aku na liko o ka waokele ia laua nei.

            Loaa koke aku la keia manao iloko o Wakekona aole keia he mea e, aka o ke kaikuahine no o Sepeletona, ana hoi i lohe mua ai he opio kaili puuwai, oiai aole he opio wahine e like aku me kona ano ma ia wahi. O ka mea apiki wale no ma ka Wakekona ike aku oia hoi ka like ole o na helehelena o keia kaikamahine me ka mea i kapa aku iaia o kona kaikuahine.

            "E hoi oe!" wahi a na opio wahine nei i pane aku ai. "E hoi popolei aku oe no Ladana e like me ka hikiwawe ia oe ke hoi aku."

            Ua nana wale aku la no o Wakekona me kona maopopo ole i ka manao o na olelo a ka opio wahine. Ua hoaa mai la ua opio wahine la i kona mau maka me ka hehi ino ana iho iluna o ka lepo.

            "Heaha ko'u mea e hoi aku ai?" i ninau aku ai o Wakekona.

            "Aole i hiki ia'u ke hai piha aku ia oe," wahi a ka opio wahine i pane aku ai me ke kuu ana iho o kona leo. "Aka, mai ninau hou mai oe iaʻu i kekahi ninau. E pono ia oe ke hoi aku no Ladana e like me ka hikiwawe ia oe ke hoi aku."

            "O ko'u hele ana mai nei no hoi ia, eia ka e olelo mai oe iaʻu e hoi koke aku. Kupaianaha no hoi kau mau olelo."

            "E ke kanaka maikai, aole anei ou ike iho he mau olelo keia po kou pono? E hoi aku oe no Ladana! E hoi koke aku oe i keia po me ka hakalia ole hou iho. E pono ia oe ke hookaawale aku ia oe mai keia wahi aku e lilo ai kou ola. Uwoki, eia ae kuu kaikunane! Mai hai iki oe i kekahi mea aʻu i hai aku nei ia oe. E oluolu anei oe e lalau iho i kela pua na'u? He nui keia mau mea ma keia wahi, eia nae hoi na lohi loa kou hiki ana mai nei, nolaila, ua hala ka wa nui loa."

            I keia wa i hoea mai ai o Sepeletona mai kana hahai ana mahope o ka pulelehua, a e nui ana no hoi kona hanu i kona manawa i hoea mai ai.

            "Halo, Bere," wahi ana i pane aku ai i ka opio wahine, a ma ka Wakekona hoomaopopo aku aole he maikai o na manao iloko ona ia manawa.

            Well, e Keaka, na wela maoli no oe."

            "No koʻu alualu ana aku nei no hoi paha i kela pulelehua. Aole he ike nui ia o kela ano a o ka manawa e loaa ai oia ano no ke kau haulelau. O ka mea kaumaha loa oia ka loaa ole ana aku nei ia'u. Ke manao nei wau ua ike iho nei olua?"

            "Ae, a o ko'u hai ana aku nei no hoi ia ia Sir Hanale ua lohi loa kona hiki ana mai a ua ike ole oia i ka nani o ke kula."

            "Auwe! Owai keia ma kou manao ana?"

            "Ke manao nei wau o Sir Hanale keia."

            "Aole, aole," wahi a Wakekona i pane aku ai. "Aole wau he mea kiekie, aka he hoaloha no ua kanaka la au i manao ai. O ko'u inoa o Kauka Wakekona.

            I ka lohe ana o ka opio wahine i keia pane, ua hoholo ae la ka haikea hilahila maluna o kona mau papalina. "O ka maua mau mea i kamailio iho nei e pili ana no ia i na mea o ke kula nei," wahi ana i pane aku ai i kona kaikunane.

            "Aole hoi olua i huiloihi iho nei eia ka ua kamailio loa aku nei olua no na mea e pili ana i ke kula," wahi a Sepeletona i pane aku ai.

            "Eia nae ua kamailio iho nei maua me he mea la he kamaaina o Wakekona no keia wahi. Aole anei he mea pono ia oe, e Kauka Wakekona e hele pu mai me maua no Meripi Hale?"

            E like me ke kono i loaa aku ia Wakekona, pela oia i hooko aku ai, a iloko o ka manawa pokole mahope mai ua hiki aku la lakou nei i kauhale. O keia kekahi o na hale kahiko loa ma ia wahi, eia nae i keia manawa e noho ia nei ua pau i ka hoomaemaeia. Ma kela ame keia aoao o ua hale la e ku ana na laau huaai o kela ame keia ano, eia nae aole he loaa o na manao makemake i keia mau laau oiai aole i maikai ke kulana o ka hooponoponoia ana. I ko lakou hiki ana aku i ka hale ua hookipaia aku lakou nei e kekahi o  na kauwa. Ma ko Wakekona nana ana aku aia iloko o keia hale he mau lumi akea, a ma na mea hoowehiwehi e kau ana ua maopopo iho la keia o ka opio wahine ana i hui ai ma ke kula oia kekahi o na opio wahine makaukau loa ma na hana o ka home. Ia Wakekona i nana aku ai mai ka pukaaniani aku i ka waiho mai o ke kula, na halawai aku la me ka ike a kona mau maka ke ano o ka waiho ana mai o ke kula, a komo mai la ka manao iloko o Wakekona, heaha la na kumu o ka noho ana o keia wahine naauao ma kahi e like iho la me keia.

            "He wahi kupaianaha keia a maua i koho ai i wahi no maua e noho ai." wahi a Sepeletona i pane aku ai i kona ike ana aku i ko Wakekona nana ana aku ma ke kula. "Eia nae ua nui ko maua makemake i keia wahi, aole anei pela e Bere?"

            "Pela io no," wahi a ka opio wahine i pane aku ai, eia nae aole he hoailona o ka hoihoi ma ia pane ana.

            "He kula ka'u mamua," wahi a Sepeletona i pane aku ai. "Aia hoi ma ka huli akau aku nei. No ka maikai ole o ka'u hana ma ia wahi nolaila i haalele aku ai wau, eia nae o ka manao no ka hoonaauao ana aku i na opio oia kekahi hana nui i komo mai ke aloha iloko oʻu. Aka ua loaa mai na ulia pakalaki ehiki ole ai ke alo ae. Ua puka ae la kekahi mai ahulau iwaena o kekahi mau haumana a'u a he ekolu o lakou i make aku. I ka hala ana aku o keia haawina kaumaha, ike iho la wau ua pau kau wahi loaa. Aka nae, ina aole o kela ikaika o ka manao iloko o ke kanaka opio ina no paha aole i hiki ia'u ke ku hou ae iluna, a i ko'u nee ana mai a noho maanei ua ike iho la wau i ka nei o ka hana e hiki ai ia'u ke hana iho. Na keia mau mea i kono mai ia maua e noho iho maanei a oia no hoi kau i ike ae nei."

            (Aole i pau.)

 

HAWAII ame KONA

LAHUI.

MOKUNA IX

NO KA LAPAAU ANA I KA POE MA'I.

 

            O keia mau mea a pau i komo ia e ka Uhane o na kanaka, e lilo lakou i mau mea e alakai ai i ko lakou poe e ola ana. Penei ka hana ana o keia Uhane i komo iloko o keia mau mea, hele hou aku no ia, a komo iloko o kona mau makamaka, a no kona noho ana iluna ona, a ai mai keia Uhane i ka ai maoli a maona, alaila, hoi aku, a pela mau ka hana ana. A o keia poe makamaka, ina he pilikia ko lakou ma ka aina, no ke kaua ia mai, na ka Pueo e alakai ia lakou i kahi kupono e pale ai.

            A ina ma ka muliwai, na ka Moo ame na mea ano like e malama ia lakou. A ina ma ka moana ka pilikia, na ka Mano e malama, ame na mea ano like. No keia mau mea ko na kanaka hookapu ana i kekahi mau mea ai he nui wale.

            Eia kekahi: Aia ma ka aina maloo, kahi i noho ai ka Uhane mahope iho o ka make ana o ke kino, a ua kapaia mai keia mau wahi o Kaleina a ka Uhanae. Ua lawa keia inoa "leina a ka Uhane," ma kela Mokupuni, keia Mokupuni o Hawaii nei i noho ia e ka kanaka.

            O kahi e noho ai ka Uhane o ko Niihau poe, aia ma Kapapakiikii, a o Mauloku ma Lehua kekahi, oia hoi kahi i kapaia ka leina a ka Uhane o ko Niihau.

            Pela no hoi no Kauai, aia ma Hanapepe, kahi i noho ai ko laila poe Uhane, a o ko Oahu poe, aia ma Kaimalolo, a ma Waianae kekahi. A o ko Molokai poe, aia ma ka palena o Koolau ame Kona, mawaena olaila o ka leina a ka Uhane, o Wainene ka aina nui.

            A o ko Lanai, aia ma Hokunui, wahi a kekahi; aka, i ka manao o kekahi aia ma Kananolu ia. A he elua wahi e noho ai na Uhane o ko Maui, aia ma Kekaa kekahi, a ma kula o ka Maomao kekahi.

            A o ko Hawaii, he ekolu wahi e noho ai na Uhane o Hilo, a o Waipio ame ka Palelua. O keia mau wahi apau, ua kapaia o ka leina a ka Uhane. Ina e hiki ka Uhane ma kekahi o keia mau wahi, aole e hiki ke hoi hou mai.

            Eia no kekahi: Ina make ke kino, hele no ka Uhane me ke ano o ke kino no, pela no ka Uhane e hele ai, ina aole kapa o ke kino i ka make ana, aole no hoi kapa, aole lani, aka, he ao polohina wale no, ane like me ka ohu e uhi ana i ka aina, pela ke ano o kahi e noho ai na Uhane ma ia hope iho o ka make ana o ke kino; aole no hoi he po he ao wale no. Okoa no ko na alii wahi, okoa ko na koa.

            Malaila na hana a pau e like me ka wa e ola ana, o-oihe, puhenehene, heeholua heenalu, moko, lua, nui ka ai, he ai ulu wale no, uala, kalo, maia ape, hapuu, a no keia manao o lakou la, a i make ke kino, e kanu pu ia ka ai, ia, wai, paka, kila ahi, o-o, ihe, koi, pahi, manao lakou e hana ka Uhane me keia mau mea ma ia wahi.

            Eia no hoi kekahi: Manao mai kekahi poe, he hele wale no na Uhane, a hoi, a noho iluna o ke kanaka e ola ana, maluna o ka elemakule ame ka luahine, maluna o ke kanaka a o ka wahine paha. Ua kapa ia kela Uhane, "he Makani, a he Unihipili." Oia na manao o kanaka kahiko no ka Uhane mahope iho o ka make ana o ke kino.

 

MOKUNA X.

NO NA ALII KAHIKO.

 

            Hookahi ano wale iho no na kanaka apau ma keia Paemoku i ka wa kahiko loa. Aole o lakou i mahele ia, e like me keia wa a kakou e noho nei. Mahope mai o Wakea laua me Papa, ke kaawale ana o na alii, na kahuna, na makaainana, ame na kauwa.

            Ma ke kuauhau o na alii mai ka wa kahiko mai a hiki ia Kamehameha I, aole ike ia he alii hookahi no na Mokupuni apau. Aole hui ia na Mokupuni apau malalo iho o ke alii hookahi. Okoa ke alii o kekahi Mokupuni, a okoa ko kekahi, a ma kekahi Mokupuni he nui na alii, pela no o Hawaii, aole hookahi alii no ia Mokupuni. Ua olelo ia o Hanalaanui, oia ko Hawaii kupuna alii, a o Hanalaaiki, ke kupuna o na alii o Maui; a o Ua ke kupuna o ko Kauai poe alii, ame ko Oahu.

            Aole like ke kiekie o na mea apau i kapaia na alii, o na keiki i hanau ia na ka makuakane alii ame ka makuahine alii, o lakou wale no ka poe alii nui. Ina he alii nui ka makuahine o kekahai keiki, aole nae he alii kona makuakane, aole kapa ia mai ua keiki la, he alii nui, he alii papa no ia, no ka mea, he alii nui kona makuahine wale no. A ina he alii nui ka makuakane, a aole he alii ka makuahine, Hekukaepopolo ka inoa o ka laua mau keiki. A ina he alii nui ka makuakane, a he alii iki ka makuahine, ua kapaia mai ka laua mau keiki he Kaukaualii.

            Aia ma ka lima o na alii ka mana ma ka wa kahiko. Na lakou na mea apau o ka aina i hooponopono. O ka manao o ke alii, oia ke kanawai o ke aupuni. Aole he lunakanawai e hooponopono ai mawaena o na alii ame na kanaka, hiki no i ke alii ke pepehi aku i ka mea ana i manao ai e pepehi a make, a hiki hoi ke hoopakele mai ka make ke manao oia pela.

            I kekahi manawa, hoopii aku nae na makaainana i ke alii, a nana i hooponopono mawaena o lakou.

            He lehulehu ko ke alii mau mea make i ka wa kahiko. Penei, ina e pii ke aka o ke kanaka maluna o ke alii, make no ke kanaka nona ke aka; ina aahu ke kanaka i ko ke alii kapa, e make no ia. Ina e pii ke kanaka i ko ike alii pa hale, make no ia; ina e komo ke kanaka i ko ke alii moena laa, make no ia. Ina i pii ke kanaka i ko ke alii hale, make no ia; ina e ku ke kanaka i ka anoho ana o ko ke alii ipu wai auau, ame ka anoho ana o kona kapa, ame kona malo, make no ia. Ina e ku ke kanaka i ka hea mele ana o ko ke alii inoa, make no ia; ina i hele ke kanaka malalo o ka malu o ka hale o ke alii me ke poo hamo palolo, ame ka lei paha, make no ia. Ua nui loa ko ke alii mau mea make, aole e pau i ka hoakakaia, no ka mea, ua lilo ke alii i mea nui maluna o na kanaka, no ia mea, hookiekie loa na alii maluna o na kanaka.

            Eia hoi, ina i manao ke kahuna e kukulu ia i heiau, hoopii aku oia i ke alii, ana ke alii e kena mai i na makaainana, na na makaainana e hana a paa, a kapu iho la ke alii me ke kahuna, a i ka la e pii ai ka haku-ohia, make no kekahi kanka i mea e mana ai ua kiiohia la.

            A i ke kau ana o ka mohai i ka lele, make kekahi poe kanaka, a kau pu ia me ka puaa, a make kekahi kanaka i ke ka palua ana, a make no kekahi kanaka ma kekahi oihana e ae na ke kahuna ame ke alii.

            Ina i lawehala kekahi kanaka, make no ia; ina he kanaka aia, make no ia; ina i hele ke kanaka e moe me kana wahine i ka la kapu, make no ia; ina walaau ke kanaka i ka aha, make no ia; ina i ai ka wahine i ka puaa paha, i ka niu paha, he maia paha, he ulua paha, he ia ula paha, make no ia; ina i holo ka wahine ma ka waa i ka la kapu, make no ia. Aloha ino! Popilikia maoli ka noho ana o na kanaka malalo iho o na alii ia wa.

            Ua pono ke kapa mai ia wa, he wa koko, no ka mea, ua pepehi wale ia na kanaka, aole menemene aku na alii ia lakou. Ua kau pu ia ko lakou kupapau me na puaa ma ka lele hookahi, a pau pu lakou i ka palaho.

            Eia kekahi, ina i kukulu ka heiau, na na makaainana e hana ka papa pohaku, ame ka laau, ame ke kukulu, ame ke ako, ame ka hookupu aku i waiwai no ka heiau, i puaa, i niu, i maia, i hoola, i ia ula, i pai, i moa, a ia mea aku a ia mea aku.

            Nana ae la ke kahuna i ke alii, i ae la. "I kanaka na ke akua," ae mai ke alii-"I aua no ke akua," ae mai ke alii-"I hale no ke akua," ae mai ke alii. Alaila, i hou ae la ke kahuna i ke alii. "I puaa kau na ke akua, o ka uha na ke akua, ke poo na ke akua, o ka ia kahi na ke akua, o ka ia mua na ke akua," ae mai ke alii.

            Alaila, olelo hou ke kahuna i ke alii. "E kapu ka aina o ke kahuna, aole auhau, e kapu ka wahine a ke kahuna, aole moe ia, e kapu ka hale o ke kahuna, aole komo wale ia, e maluhia na mea a ke kahuna," ae mai ke alii, aole aua iki, hana no e like me ko ke kahuna noi ana iaia.

            Eia hoi kekahi, i kekahi wa kue na kanaka i ke alii a kipi. Ina e apiki ke alii, paakiki loa i ka hana ana i na hana kolohe, alaila, haalele lakou i ua alii la, a haawi i kona aupuni ia hai. Pela ko lakou kue ana ia Owaia, ia Hakau, ia Kamaiole, ame Lonoikamakahiki. A mahope iho e ike auanei oukou i wahi moolelo pokole no keia mau alii hana kolohe.

 

NO NA ALII HANA KOLOHE.

 

            Ma ka pepa mamua aku, ua ike kakou i kekahi ano, ame ka hana a na alii i hana'i ma ka wa kahiko. Eia koe kahi moolelo pokole o kekahi mau alii hana kolohe.

            O Owaia, ke keiki a Haloa laua me Hinamaouluae. Ua oleloia, he Aupuni hewa loa ke aupuni o Owaia, no ka mea, ua lilo oia ma ka lealea, ua haalele ia i ka olelo a kona makua i ao mai ai e haipule, a e malama i na mea e pono ai ke aupuni, ame ka imi i na mea e pono ai na kanaka.

            Ua oleloia ua ikea aku kekahi poo ma ka lani, a na ninau mai ua poo la maloko mai o ke ao penei: Owai ke alii olalo i pono ka noho ana? Hai aku la na kanaka olalo nei: O Kahiko ke alii olalo nei i pono ka noho ana, no ka mea, ua akamai ia i imi ai i na mea e pono ai ka aina ame na kanaka. Ninau hou mai la na poo la: Owai ke alii alolo i hewa ka noho ana? Hai hou aku la na kanaka. Owaia ke alii olalo nei i hewa ka noho ana, no ka mea, aole ona haipule, aole ona kilo, aole ona koa, aole ia i ike i ka imi i na mea e pono ai ka aina ame na mea e oluolu ai na kanaka. No ka mea, aia kona manao nui ma ka lealea ame ka puni waiwai. Ua hookiekie oia maluna o na makaainana, aole e hiki iaia ke hooluolu mai i na makaainana, aole loa ia i malama i ka pono o kona makuakane. Alaila, i mai la ua poo la. Ae, malie no ka i hewa ai ke aupuni o ia alii, ua hewa no kona noho ana. Alaila, nalo aku la ua poo la. Ua oleloia i ka wa o ia alii, hiki ma ka mai ahulau, oia no keia mai i hiki mai nei i ka wa o Kamehameha I. Eia kekahi, ua olelo ia ua lawe ia aku kona aupuni e kana keiki e Hinanalo no kona noho hewa ana.

 

O HAKU.

 

            O Hakau, he keiki ia a Liloa lana me Pinea. Ua oleloia, he alii hewa loa ia. Penei kana hana ana, ina i ike aku ai oia i ka wahine pukai maikai, ame ke kanaka lauoho maikai, ame ka lima kakau maikai, kena koke aku no ia e oki i ke poo, ame ka lima. Aole oia i malama i ka olelo mai a na hoahanau o kona makuakane, ua olelo ino loa oia i na elemakule, ia Nunu ame Kakohe; he mau huaolelo hoonaukiuki loa, ame ka hilahila. Nolaila, kipi ua mau elemakule la ma o Umi la, a pepehiia iho la o Hakau e Umi. A o ka poe weliweli keia o ke alii puni wahine maikai, ame ke kanaka lauoho maikai. A o ko na kanaka mea nae i kipi aku ai ia ia, oia keia o ka olelo ino ana i na elemakule.

 

O PUIAKALANI.

 

            He alii o Hawaii o Puiakalani ma ka wa kahiko. He alii molowa, a hoowahawaha ia, ia wa hoopii pinipine mai na makaainana i ua lii la, hooponopono ia ko lakou aina e ua alii la. Alaila, palanalelo iho la oia, i aku la i na makaainana penei. "Ua molowa wau i ka aina, aole na'u e malama i ka aina, penei ka pono, e malama oukou e na makaainana i ko oukou aina, a e malama no hoi au ma ko'u aina iho."

            Malama iho la na makaainana i ka aina aole nae i liuliu, ike iho la na makaainana ua pono ole ka aina ia lakou ke hooponopono, hoihoi hou aku la lakou i ka aina i ua alii la, nana no e malama hou. Pela paha ililo loa ai ka aina i na alii, aole nae maopopo lea keia. Aole akaka lea ko keia alii hooluhi ana i na kanaka. Aole hoi maopopo kona kolohe loa, aka, eia wale iho no kona mea e poino ai ka molowa, no keia ano, ua hui pu ia me na alii hana kolohe o Hawaii.

 

O KAMAIOLE.

 

            Eia kekahi, i ka wa o kekahi alii o Hawaii o Kamaiole kona inoa, hana ino iho la kona kanaka, lawe wale i ka wahine a na makaainana i wahine kolohe wale no lakou, huhu nui loa ae la na makaainana ame ke kahuna o Paao, haawi ae la lakou i ka aina no Kalapana.

 

O LONOIKAMAKAHIKI.

 

            Hoopunipuni o Lonoikamakahiki i na elemakule a huhu ae la laua iaia, a haawi i ka aina no Umi o ka lani.

           

O LUUANUU.

 

            He wahi keiki o Luuanuu a Kahiko laua me Kaea. He alii maikai ia, a he alii haipule hoi, aole ona like me na alii i ike ia maluna ae, no ia mea, ua olelo ia mai, oia ke alii i pono ka noho ana, ua make kupapau oia ma kona aupuni no kona pono, aole kue na elemakule iaia. Aole o lakou kipaku iaia mai ka aina aku. Pomaikai maoli ke alii i pono ka noho ana, aole haunaele ka aina, aole poino ka noho ana, aole kue na makaainana i ke alii, oluolu no ka noho ana a kuonoono.

 

O MAUIAKALANA.

 

            Eha mau keiki i hanauia na Akalana laua o Hinakaewa, o Mauimua, o Mauihope, o Mauikiikii, ame Mauiakalana. Ua oleloia, oia ka mea nana i hele ka i La, a hahai ia kona mau kukuna no ka hele wikiwiki ana. Ua oleloia, oia ka mea nana i hoolou keia paeaina i ka makau mai Maui a Kaula, a hoe aku lakou ma ka waa; ina i pae lakou iuka o Hilo, ina ua pili pu keia pae aina me Hawaii, a no ka nana e anu o kekahi o lakou ihope, moku aku la ka makau, aole e pili pu keia pae aina, ua oeloia, nana i imi i ke ahi a loaa i ka alae.

 

O HINAIAKAMALAMA.

 

            Ua olelo ia, ua hanai o Hinaiakamalama i kana mau keiki a pau ke aho, no ke kio ana o na keiki, alaila, lele iluna a noho iloko o ka mahina. A i kona lele ana iluna, oki ae la kaua kane i kona wawae, no ia mea, na kapaia kona inoa o Lonomuku. Nani ka wahahee!

 

O HEMA.

 

            Ua holo o Hema i Kahiki a loaa oia i ka Aaianukealawaia kane, poaloia kona mau maka, a make no ia ma Kahiki. Ua olelo ia, na imi aku o Kahai ia Hema, maluna o ka ilikai kona hele ana. Kupanaha! He wahahee no ia hele ana.

            O Wahieloa, ke keiki a Kahai laua me Hinauluohia, oia ke alii i hunaia na iwi i ke ana Kanalehu, na oleloia, ua kaulana oia no kona hula ana, no ia mea, ua kapaia oia ke alii puni hula. A o Kanipahu, ke keiki a Kaniuhi laua me Hiliamakani, oia ke alii i hilahila no ka leho o kona hokua i ke ano ana.

            (Aole i pau.)