Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 26, 24 June 1904 — RUSIA AME IAPANA MA KE Kahua Enaena o ke Kaua Kakauia e Bernard H. Kelekolio. [ARTICLE]

RUSIA AME IAPANA MA KE Kahua Enaena o ke Kaua Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

KE AUPUNI NUI O RUSIA, KONA KULANA, KONA HOOPONOPONO AUPUM AXA. AME KONA MOOLELO PIHA. Aka. aole pela ka oiaio. a 110 ka uiea. e like me kekahi liona e makaala mau ana i kana mea e apo ai. |>eia no o lapana iniku i hakilo aku ai i na hana pahele a O ke ake nui o Rusia i keia mau la oia no ka loaa ana o kekahi awa hoolulu moku yie ka paa ole *fa e ka hau iloko o na inakahiki a[kiu. a nialuua o keia iiui nui. ua kalele aku ke Aupuni Xui o Rusia maluna wale no o ka maalea ame ka hoopunipuni e hookoia ai o kona makemake., I a uiaa no o Rusia i keia hana mai kinohi loa mai no a mai ka manawa o ka hooknmuia ana o kona hooponopono Aupuni ana. O ka Emepeia o keia aupuni nui e lioololiia ana kona noonoo ma o a iuaanei i na manawa apau e kona mau kuhiiiii nui o ka aha kukakuka. a no keia kumu hookahi wale >ho 110. ke kuiuu i ulele ia ai o keia kaua | hahana e na Aupuni i hoikeia ae nei malnna. He mea maikai no ! paha ia kaua e ka makamaka heluheiu. e huli ae kaua a alawa ae i j na iiana a na pualikoa o Rusia malana o na kahua kaua like ole a i lakou hoi i komohia aku ai. i na makahiki he nui i hala ae.nei. I I ka makahiki 1743, oiai i kela makahiki e noho ana o Elikapek;v i maluna o ka noho kalaunu o Rusia a e hoomalu ana hoi i ka hoo-. |pono|>ono Aupuni ana' maloko o kona poholima, a oiai i ī kela makahiki no e paila ana ka welji ame ka enaena o ke kaua majwaena o Rusia ame ke Aupuni o Kuikalana (Switzerlancl), aia hoi I ua lele kaua aku la ka Mana Xui o Rusia mahnia o kahi aupimi | uuku i hoikeia ae nei maluna, a lanakila haaheo aku la hoi kona mau pualikoa maluna o ko na enemi. Mamuli o keia lanakila haalieo ana o Rusia malnna o kahi aupuni o Kuikalana, a no ka lioopau ana i keia kaua mawaena o laua, ua kakauia iho la ka Palapala Kuikahi o Abo a kakauinoaia no hoi e na aupuni elua i lioikeia ae nei, Rnsia ame Kuikalana. Ma keia Palapala Kuikahi, ua hoouui hou ia ae la na palena aina o Rusia Europa ma o ke komo pu ana mai o ka mokuaina nui o Pinalana (Finland) a hoea i ka muliwai Kiumene (Iviumen). malalo o kona malumalu. 0 kekahi o na kaua hahana loa i komo poo ai o Rusia oia no ke kaua i paioia e ia ame ka Mana Ikaika o Kelemania i ke au o Fedarika ka Nui (Fi*ederick the Great), i na makahiki 1756 ame 1762. | v I ka makaliiki 1757 a malalo no hoi a ke alakai ana o kekahi o na generala nui o ke aupuni o Rusiā ma ka inoa o Apakinia (Apraskin) ua lele kaua aku la oia me 85,000 mau pualikoa kaua Rukini maluna o Kelemania (e uuku ana no oia ia mau la) a mamuli no hoi o ko lakou nui ikaika. ua paa aku la lakou ia Perusia Hikina (Eastern Prussia). Ma keia kaua i malamaia,' ua hoauheeia aku ka generala nui o na pualikoa kaua o Perusia, oia hoi o Liwala (Leward) ma ke kahuakaua o Gross-Jagersdorf, aka, me ka hoomau ole aku ma ke alanui hele i loaa ai iaia ka lanakila haaheo maluna o ka enemi, ua huli hope hou aku la oia ma ke alanui e nana ana luahope o Nimaiia (Miemen), mamuli o na hana akamai a ka I)uke waliine Katarina (Catherine) ame ke Kuliina Nui, Bestuzheff-Riumin. I ka makahiki 1758, ua lauakila haalieo na ikaika kaua o Perusia maluna o na pualikaiia Rusia, a ua hooauheeia aku na pualikaua Rukini malalo o ke alakai ana a ka Generala Fermor ma ke kahuakaua o Zorndoft' e ka nui akamai aine ka noeau o ke alakai o na Perusia, ke generala wiwo ole, Federika ka Nui. I ka makaliiki 1750 a ma ke kaima kaua o Paltzig, ua lioopueihu liilii ia aku na pualikaua wiwo ole o na Perusia e na Rukini malalo o ke alakai ana a Saltikoff, a ia makaliiki hookahi no. ua ulupa hou ia aku na pualikaua Perusia malalo o Federika ka Nui ma ke kahuakaua o Ivuuersdorf. Ma keia kaua haliana i malamaia, ua molia aku. na keiki wiwo ole o Perusia ma ke kuahu o ke kahuakaua lie Ewalu Kaukani koa auie Hookahi Hanei'i ame Kanahiku-kumamalua pukuniahi. Mamuli o ka liooauheeia ana o na pualikaua o Perusia ma keia kaua, ua lilo ia lie mea e hoehaeha ai i na manao maikai o ke Generala Federika ka Nui 1 a ua hooholo iho la oia e pepehi a kinai hoi i kona kiuo iho me kona mau pulima ponoi, na lima i kiani haaheo i kana pahikaua punaliele nia na kahuakaua like ole, a i hooma-u mau ia hoi e ka wai ua o ke koko. Ae. ua hooholo iho la oia e kinai i kona kino a ke Akua i liana mai ai, aka, e like me ka mana o ke Akua, pela na Anela kiai i alai ae ai i na manao kupono ole i hoopunahaia iloko! o kona lmiaikehala. a lilo hou ae la oia he kanaka lanakila maluna| o ka manao pepehi kanaka. I ka hoea ana mai o kekahi makahiki | oia ka makahiki 1760, ua komo aku la na pualikaua Kukini maloko! o ke kulanakaulmle nani loa ole o Belina (Berlin), ke kapitola hoi oi Kelemania. a ilaila lakou i hoohana aku ai i na hana kupono ole ke| hoikeia maloko o ka kakou moolelo nei, aka, i ikeia ai na manao ame | na hana a na pualikaua Rukini iloko o ke kulanakauhale nani o Ber-1 lin, e hoomana ilio kaua i na olelo a Federika ka Nui penei: | <4 Ma o a maanei o keia paia koiuiu o ka lani, he hoailona e hoikei mai ana ia'u aole loa au e j>oina ana i keia mau hana lokoino a kai eneini. e a'u mau keiki punahele o na kahuakaua he nui i wale, e hana aku kakou e like nie na kanaka hihiu o ke kua*hiwi ii ike ole i ka malamalama ame ka naauao ame ka nohona Kristianoi

ana. >iai. ke hu-e niai nei lakou 'enemi» i na lua kupapa u o ko kak«. i mau kupuna i hala akn ma kela ao maha mau loa. I kek.ihi n.a kahiki nuii. ua lilo akn la malalo oka malumalu oka hae kaha \i 0 Knsia ke kulanakauhale nani o Pomerauia. a mamuli o kt»ia na kupilikii i hekau iho maluna o na poohiwi uahoa o G» n. nt i Federika ka Nui. ua aneaue no e hookahuliia kona nianaolana Kt. ; . % *ka inaluhia ame ke kuokosi o kona mau pea aina. Mai hooko ole ia no palia keia manao hemolele ona i hoikeia nei maluna, aka. uiamuli o ka hootH>koleia ana o ke ola inakaum» > ka moiwahine o Rusia oia hoi o Elikapeka e noho hoomalu ana i Kona noho kalaunu, ua hookomo hou ia mai ka iuaiuiolana k,t k loa iloko o ka puuwai o Generala Federika ka Nui e hookoki km i iini. E like me kekalii kanaka opio e papahi mau ana ika lei h.u; hauo o ka lanakila ma na kahua heihei o ua la ihalaoiana nnuia nu; Roma ame Helena. peia iho la o Genen\la Feilerika i puoho niai ... ihai kona kulana kupilikii mai, a hulili hou aku la kona mau mak.i, ma kona mau pe'a aina i komohia aku mulalo o ka hiK)mahi anu ,t ka hae kaha pe*a o Rusia. Me kona puuwai i hae ike aloha no k<-iūi aina hanau, ame kona mau j>ea aina inalalo o ka lioomalu ana •> k.i hae kaha pe'a o Rusia. ua hoomaka koke iho la oia e hoomakauka-i nona iho me ka hoohakalia ole, a iloko o ka manawa pokole. aia i • Eono Haueri Kaukaui pualikoa kaua ma ke kahua kaua. ua m . kaukau ma na auo apau, no ka hoouna ana aku i na huaale a k aloha ole nialuna o na enemi e hoao mai ana e keakea i ko lak* i alaliele no ka hopu pio hou ana i kona mau }>ea aina i lilo aku h- . ia Rusiaa malalo no hoi o koua hae. Me ka ewaewa ole, ua hooma i aku Ia oia ma kona alahele no ka hoopakele ana i kona mau kanaka 1 paapio malalo o Rusia, a i ka manawa o ka lono i laweia aku ai a lohe o Rusia i keia niau hana liuliu kaua. ua hooniakaukau koke ili » la nu oia no ke ku makaukau ana e keakea aku i kona alahele ui • ki\ ikaika i loaa i kona mau pualikaua helewawae ame koiia ma i ' Kosaka. Me ka eleu nui o Rusia i hooniakaukau ai i. » ke ku ana aku a ku-e i ua pualikaua o Perusia, aka. me ka nana .. ia aku o kona mau heluna ame kona nui ikaika. ua ulupaia aku im Rusia a pili ma kuono ma ke kahuakaua o Borodino. Ma k. īa -kau.i i uialamaia, ua make aku lie kaukani a inau kaukani o na koa'Kukii i ame na pukuniahi lie niau haueri i lilo aku i ka enemi. a ma k»-u kaua i liookoia ai ka iini nui o Federika ka Xui'"K holopa'pa k.i maluhia maluna o kona mau pe*a aina." 1 ka make ana o K.likii peka, ka moiw*ahine o Rusia i kela mau la, ua kau ae la maluna «. k t noho kalaunu o Rusia, o Petero ke keikikane a kona kaikuahine Ai. :ia ame Charles Federika, ke duke hoi o Holesteiu-Gottoip. i k.i manawa i nolio ae ai o keia keiki opio maluua o ka noho kalauuu ■' Rusia. ua manao wale ia oia, aia oia mahape o na hana nialu a K. • lemania kahi i kalele ai, a no keia kumu, ua hoopunanaia iho la n.i manao e pepelii iaia iwaena o kona mau Kuhina Nui. O keia ma i manao pepehikanaka i hoopunanaia iloko o na lunaikehala o koū.i mau Kuhina kakaikahi, ua hoopuehu liilii ia aku ia e ka hana naaua.i ame ka noeau a ka Emepera Opio, Tetero. a mamuli no hoi o k< i.i mau hana ana ana, ua hoopau wale ia ae no kela mau uoonoo kup<»u<. ole. O keia p]mepera opio he kanaka oiwi kino niaikai oia./aka, .• ike mau ia ana ōia ma kona mau kihapai e kunewanewa ana u'ialah» o ka mana o ka waiona, i kapaia ma ka lakou olelo makuahiue li - vodga. I kona mau la e lioomalu ana i keia aina nui laula nona li. i keia wahi nanea pokole, ua hoouiia ia aku niawaho o ka palena .. kona mau pe'a aina na niakaainana Palani naauao loa, he niau m.; kaainana lioi i kokua nui i ka liooponopono aupuni ana nialalo u k.i Emeperawahiue. Elikapeka. O Federika ka Nui o Perusia, k generala nui hoi o kona mau pualikaua, a i iini nni lioi e lawe i kon.i ola niakamae mahope iho o ke kaua liahana i malamaia ma ke kahu.i kaua o Ivuneradorf me na Kukini, ike aku la oia i na hooponopnir. aupuni ana o Rusia ua loli inai na la mai o Elikupeka. a no ka iii i jnui i loaa iaia e malamaia ka maluhia mawaena o na aupuni eiu., I ua hoohuiia ae laua ma kekahi Palapala Kuikahi i hanaia. e like m (lapana ame Pelekane i keia mau la e ku nei. 2S'o kekahi mau nu kaliiki mahope o ka noho ana o Petero nialuna o ka nolio kalaunu ■» Rusia, ua ano maikai Ole kona nolio ana nie kana wahine m.ii Ivatarina (Catherine), a mainuli o keia kumu, ua hooholo iho la «»i.i e okiia lmia ma ka. mana o ke kanawai, a e hoopaahao aku i kan.i wahine ma ka lialepaahao no kona inau la i koe. () keia munao i loaa iaia, aole oia i hooko koke i kela manawa, aka, ua lioopaiieen< • j mau aku oia a liiki ika hora liope loa. laia e kaana ana i kana hau i je liana ai maluna o kana waliine mare, ka Emepera waliine Katai ina. |aia no o Katarina ke hoomakaukau la nona iho no ka hooko ana i | kona uiau manao, oia hoi ka pepelii aua i kana kane aloha ole iaia. īka Emepera Petero. Me na kakoo ana a generala Orl<»lTs P«»keni. ki; I | lPoteinkin). ame ke kaikamahinealii Dasakopa (Dashkoff) ua haal*•!•■ ilio la ka Emeperawahine Katarina i kona home ma Peterhof. a kamoe aku la kona alahele no ke alauui e lioea aku ana ma ka hai.- . kana kane, me iwakalua kankani koa malalo ona. I ka manuua i | hoomaopopo mai ai ke kane i keia mau .hana a kana waliine. ana Imi | i nianao ai e lioopaaliao iaia ina ka halepaahao no ka hopena o kona I mau la. ua liaawe koke ilio la ka maeele inaluna o kona kino, a mjke kani ole o ka pu aine ka honi ole hoi i ka liohono o ka uwahi |pauda. ua wailio aku la oia i ka hooponopono aupuni ana anie ka inoho kalaunu, a mahope o kekahi mau la o kona kuewa ana ira k" j alanni, ua powa maluia aku la kona ola a make ma Ropaka (Rop« ha . | kokoke ma ka pookulanakauhale o St. Petershurg. O keia iho la ka | hopena o keia Emepera opio o keia aina nui o Rusia. he hopena nana ji lioopaa aku maluna o na makaainana apau o keiā mana nui -uu jhiki wale no ka i na kanaka ai-a e hou liele ana ma na pipa nianui ;ke lawe i ke ola o ka Emepera." (Aole i pau.)