Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 48, 25 November 1904 — Page 1
| This text was transcribed by: | Francine Frost |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.
PUKE XLII, HELU 48. NUPEPA KUOKOA. POALIMA, NOVEMBA 25, 1904 NA HELU APAU 3043
Ke Kanawai Malama Maluhia o ka La Sabati
Na hoakaka ana i na mea i kue i ka maluhia ame ka noho'na hoopilikia ana i ka lehulehu
PANIPAA LOA IA NA HANALIMA, NA HANA LEALEA, NA HALEAINA NA HALE KUAI, NA MAKEKE KUAI MA NA HORA I HOAKAKAIA MA KE KANAWAI.
@ malao iho nei ke Kanawai e @ i ka malama ana i ka maiu@ @ La Sabati, e like hoi me ia @ iho nei ka malama ana e @ Maikai. Ke hoopukaia aku @ pomaikai o na poe e heiu@ ke Kilohana, ma ke alahele @ ia kadou na Hawaii:
MOKUNA 25
@ O ka mea hoohaunaele @ ke anaina pule, a i ka haia@ @ i ke Akua paha, ina paha @ iha pahap mawaho o ua anai@ hoi ma ka la Sabati a i ka @ peha, e hoo paahaoia oia me ka @ ka hana oolea, aole nae e oi @ o na ia he kanakolu: a i @ uku no oia i ke Kanawai, aole @ aka manua o no dala he @namalima.
P@ku 317. " Ua papaia na ano hana @ ka la Sabati, koe wale no na @ pilikia maoli a me na hana ku i @ a ua komo maiaila na hana @ kupono no ka malama ana i ka @ mai na pilikia a poino i ike @ ia e hiki mai ana, a i kupono @ hele ana i ka pule, a no ka hoo@ i na mea e hiki ai e heluheia @ aiauao paha. Eea nae hoi, ma @ Savati a hiki i ka hora eiwa o @ kahiaka, e hiki no ke hoohama@ oa ka hale kahi umiumi a papa, a e @ ao e kuai ia na i'o holoholona @ ame ia , a e laweia ma na wahi @ poe nana i kuai: a hiki i ka hora @ o ke kakahiaka a mahope iho o @ ua ekelu o ke ahiahi, e hiki no @ weia ka waiu ma n hale hoo@ e pepephiia na bibi na hipa, ame @ ma ia ia holookoa e hiki @ kuaiia na mea ai i hoomo'a la. @ ma kahi i kauiia ai, a e laweia @ ma kahi e aku, e ka poe a hanai @ kahi poe. E hiki no ke kuaiia @ iapaau, ame na pono lapaau @ na hiki no ke halihaliia na u@ pilikino mailuna mai, a i luna @ na moku i ku mai, a e hoio ak@ paha ma ia ia, a ua hiki no i na kaa mahu e lawe i na ohua ma ka ia Sabti e kau ma na mokuahi, a e hiki no i na kaa hoolimalima, kaa lio, alahao, ame na waapa i loaa na laikini e halihali i na ohua no ka uku, a o na hana apau e hanaia ana ma ke ano ku i ke Kanawai, ma ka ia Sabati, e hanaia no ia ma ke ano e hiki ana i mea e ku-e ole ai i ka pono o ka lehulehu, ame keia ame keia kanaka e loaa iaia ka noho malie, a hoomaha ana ma ia ia.
Pauku 318. "Ma keia ia ua hookapuia na hana lealea akea, na mea lealea hoikeike a paani paha ma ka ia Sabati, a aole e hana a kolua kekahi mea ma kekahi hana lealea, mea paani, a hoikeike ma ke ano akea ole ma ka la Sabati, ma ke ano e ku-e ana i ka pono o ka lehulehu, a o keia ame keia kanaka, e loaa iaia ka noho malie a hoomaha ana ma ia la.
Pauku 319. " O kela ame keia mea e ku-e ana i na mea i hoakakaia ma ka Pauku 317 a 318 paha, ina e ku ka hewa ia ia, e hoopa'iia aole e oi aku mamua i kanalima dala, a i ole ia, e hoopaahaoia, aole e oi adu manua o kanakolu ia.
Pauki 320. "Aole e hooko kekahi mea i kekahi palppaia pili i ka hihia waiwai (Kivila) ma ka Sabati, aole e man no hooloia ana o ia ano.
Pauku 321. " O ka la Sabati ma ka manao ana o keia, Kanawai oia no ka la mua o ka po manua iho a me ka like a like o ka po mahope iho o ia la."
Pauku 322. " Aole aeia keia ame keia kanaka, e malama ana i kekahi hale ahaaina, hale paina liilii ame hale inu kope paha, mahope iho o ka hora ehiku o ke ahiahi o ka ia Sabati.
Pauki 323. "Ina ua ku-e kekahi i ka Pauku 322, aiaila, e hoopa'iia oia, ina paha ua ku ka hewa iaia, i ka hookilokolo ana imua o kekahi Lunakanawai Apana, aole e oi aku i ka hookahi haneri dala, aole hoi e emi malalo o ka iwakalua dala, e like me ka manao o ka Aha."
"Ua make Demokarata."
Huro! Huro!! Huro!!!
Ua kukule, o Aloha Aina.
Banzai! Banzai!! Banzai!!!
Ia' u e kakau nei i keia mau lalani," holo mapu mai ana ka moana aia o na pua a kamaliiwahine kuipa o ka Nekina ame ka nahenahe o na leo, e mele ana me ka hauoli i keia mau lalani.
Kaulana mai nei Kalanianaole,
Ka Elele Lahui a o Hawaii.
Ua puka olioli na paemoku,
Ke Alii Poai Moku ua lanalika,
Ua koho ia oe me ka lokahi,
E ka ili keokeo, Nau i aio aku i ka ehuehu,
Na hana wahakole a ka enemi,
Owai no la oe e Puehu,
I hoohoa mai ai ku i ka hoka,
Pehea iho hoi Kale Nosale,
I kukaliki iho nei puni Hawaii
Ua pau kau pono e ka Home Rula,
Ua ahaahi oe noho malie,
Aohe hoihoi o ka Hawaii,
I ke Demokarata puhipuhi ahi,
Eia Hawaii ili ulauia,
Mahope o ke Alii Kalanianaole,
O oe e ka Haku oia na iwi,
Repubalika Hawaii a mau loa,
Haina ia mai ana ka Puana,
Ke Alii Kalanianaole kou inoa,
Me ke aloha
KANIAHIKU.
HOOHUIIA I HOOKAHI.
Ma ka ia 12 o keia mahina ma Honaunau, S. Kona, Hawaii, ua hoohuila ae ma ka berita maemae o ka mare o Miss Emma Daniels ame Julian Yates, Jr., ma ka home o ka wahine. He mau opio keia e noho kumukula Aupuni ana no kekahi mau kukula Aupuni o na Kona. O ka wahine no ke Kula Aupuni o Honaunau, a o ke kane, he kokua kumu no ke kula Konawaena,mma Popopila.
O ko laua hoohulia ana, o ka ohana wale no ka i ike, a ua malamaia ae he wahi paina hoomanao no ko laua la hauoli. Ke kaiokaio ae nei ke Kilohana, e hoopomaikai mai na Lani i na opio a e kiai mai hoi i ko laua mau la o ka nohona ohana ana.
----------------------
Aohe he hana o ko makou keena nei ma ka ia inehinei mamuli o ke makou hoomanao ana a hoonani ana aku i ke Akua no na pomaikai i ioaa mai ia makou.
Ko Makai Nui William Henry Manao maluna o ka La Sabita.
E lilo ia la i wa hoomaha no na limahana apua, e hoohoihoiia na mea e hoopoino ole ana i ka pono laula, e kakoo na mea apau
O keia malalo iho nei ka manao o Makai Nui Henry i hooana ae ai i ka nupepa Advertiser puka Sabati, a ke unuhi ae nei makou no ka pono o lo makou poe heluhelu.
"Ua haaei mai na nupepa ame na hoike manao akea ana i na mahalo ana he nui ia'u no ka olelo ana a manao ana e hana i na hana nui a o hoi i olelo ole ai, a i loaa ole hoi ia'u ka manao no ka hana ana aku, a ke manao nei he mea maidai no na mea apau a no'u nei no ho e hoike ae i kekahi hoike o kau'u mea i hoomaopopo ai o ka manao ia ame ke ano e malama ia ai ua kanawai la.
"Ma ka mahela mu aele wai i ma nao ua hanaia ke kanawai ia Sabati no ka manao o na hoomana e hiki ai ke hookia ma na kanawai kuloko o Amerika.
" O ka'u e hoomaopopo nei no ka manao ame ke ano o ke kanawai la Sabati oia hoi he elua no mea ano nui, oia hoi:
"Ekahi, no ka haawi ana adu i na kanaka limahana apau o ka Teritore he ia no lakou e hoomaha ai a hooiannalana hoi i keia ame keia pule.
"Elua, no ka haawi ana ia kakou hoiookoa, i hookahi manawa i keia ame keia pule he la e noho maluhia ai a e noho malie ai hoi,
"Aole i manao ia ke kanawai, a aole no hoi ia o ka manao i kona hahaia ana, e noho malie loa, aole hoi e maluhia loa. He mea paakiki loa ka hooka ana ia kanawai ina ua hana peia.
"Ke ike nei wau i keia mau mea oiaio ua hoakaka ke kanawai i kekahi mau mea i papaia. Nelaila he mea hiki no ke waihoia he kahua akea no na manao like ole no kekahi mau hana he mauhana anei ia ia "kupono" a aole paha. He kuieana ko keia ame keia i ko lakou mau manao iho e like hoi me ko'u kuleana i ko'u ihe. Malia ua poaiei no hoi lakou a e wau ka i hewa, aka oiai wau he luna aupuni i hooko ana i ke kanawai a aia hoi maluna o'u ka koidei no ke kakoo ana i ke kanawai, ke keia mai @ wau e hana e kike me ka'u manao ai maluna olaila a hiki ka manawa a kekahi man nui, ka ahaa hookolokole, a i ole ka ahaolelo paha e ku-e mai ai i ka'u lawelawe ana.
"Aole no i mahelehele mai ke kanawai, manua ae o ka manawa, i na mea oiaio i papaia a i papa ole ia, a i ole hookuuia malalo o ke kanawai. Pela no ho ka hiki ole ia 'u.
"Ma ka hooko ana ke manao i ke kanawai i koi mai ai ia'u e hooka aole wau i manao e hookaumanha a e kau i kaei paakiki aole hoi e naa@ ma ke ano he mea e ku uwao ana aaole hoi e hana me ka pono ole. O keia ame keia hihia e hanaia no e like me ko lakou ano, a o ka'u olelo hoohoio ua hamama no ka hoololi ana ae ina e loaa mai na mea oiaio ame na kulana e waihoia mai ana imua o'u no ka hooholo ana i ko'u manao.
"E pili ana i na hana "pono" ke hoomaopopo nei wau o na mea kupono apau i keia au naauao aia iloko oialia na mea he nui i loaa ole hoi na hoomaopopo ana i na hanauna lehulehu i kaia ae nei, a i ka nee ana o ka manawa imu peia no e aia mai ai ke kahi mau mea i kupono e hana ia. Eia nae hoi he nui a lehulehu na ano hana like oie e loaa oie ai na ninau malaila. Oia mau mea no ka imi pomaikai wale ana no ladou, a e hi@i no ke hanaia ma na ia e ae me ka loaa ole mai o na heopilikia ana a i ole hookuihe wale aku i kekahi mea. Malluna o keia mau hana ke manao nei wau e hooko aku i ke kanawai me ka ikaika i hiki ia'u me ka oihana makai e noho ne malalo o ko'u malu. Ke hana nei wau i keia aole wale no ka mea he kanawai ia, aka no ka mea ua like no ia me ko'u lunaikehaia e pomaikai ana kadou ho'ookoa ma ia hana ana. O ka manao anunu a akepono no lakou iho o na hakuhana lehulehu ke ikeia nei a aia wale no kaupaieia ma ke kanawai, e hoohana no lakou i ke lakou poe limahana i na ia he 255 ileke o ka makahiki ame ka la kea ileke o ka makahiki leleoi. Ma keia ia o ka pale hahana ana, ina e haawila kakehi kana@a he hana no ehiko.
(E nana ma ka aoao 6,)
Ke hiolo la no na Poka Pahu lloko o Pota Ata
--------
"Aole e lilopio o Pota Ata i na Kepani", wahi a Generala Velitzko, ka mea nana i kukulu na papu.
---------
KE MANAOLANA NEI NA RUKINI E HIKI ANA NO IA LAKOU KE PAA IA WAHE A HOEA AKU NA
MOKUKAUA O RUSIA O KE KAI BALATIKA MALAILA.
--------
NA LONO KAUA O KA LA 16.
CHEFOO, Nov. 16.--O ka make ana o Generala Sakaroff ame ka eha ana o Generala Stoessel, ke aldao ma Poto Ata, ua hooiaio ia.
Ua paa ka manao o na koa ma Pota Ata e hiki ana ia ladou ke paa mai i na Kepana mai ke komo ana aku.
LIBAU, Nov. 16--Ua holo aku neika hahele elua o ko ke Kai Balatika aumokukaua no ka Hikina i keia la.
ST. PERTERSBURG. Nov. 16--- Ua loaa mai ka hoike a Generala Stoessel i keia la, e hoale ana hoi i ka manao haawipio o ko Pota Ata mana kaua.
NA LONO KAUA O KA LA 17.
MUKDEN, NOV. 17.--Ke manaoia nei e ala koke mai ana he hoomee kaua ano nui maanei ano koki iho.
ST. PETERSBURG, Nov. 17,--Ua hokie mai nei o Generala Stoessel i ka hiki iaia ke paa iho ika Poto Ata mau papu pale oioko me ka poino ole.
(O keia malalo iho nei kekahi hoike ne na mea e pili ana i na papu o Poto Ata, i hoikeia hoi ma Belina ma ka ia 5 o Novemaba nei, a no ka pomaikai o ke makou poe heluhelu ke unuhiia aku nei:)
" O ko Rusia Gernerala Velitzko, nana i hoonohonoho i ko Poto Ata mau papu, i keia manawa aia oia ma St. Petersburg, kahi hoi ana i haiolelo ai a hoike ae i na mea e pili ana i ke kaua, ana hoi i hoike ae ai:
"Aole he mau kanaka elua iwaena o na Rukini mawaho ae o Generala Stoessel i ike ia Poto Ata ame kona ikaika e like me Generala Kuropatkin ame a'u nei, a o maua a elua, ke manaoio nei maua aole loa e hiki ana ke lilopio ma ka lelekaua ana aku. Ua hoolaha ae na nupepa i na hoike a na poe kakau nupepa o na ano apau o na lono lauahea waiwai ole no na papu ame ko ladou mau kulana e ku nei. Ona moolelo apau e pili ana i ka wawahila o ka maluhia o ke kiai ana i ka aina ma ka moana a e oleloia ana i kela ame keia manawa oia ka mea nana e hoomaha nei i no koa mai ka make wi ai he mau olelo hakuepa wale no ia.
"Mamua o ke ala ana mai o ke kaua ua piha mua o Poto Ata i na mea ai ame na lako kaua e hiki ai ke ku no na makahiki hoihi. Malia paha aia no he nele no na i'o holoholona hou, aka nae aia na i'o holoholona tini i lawa no na mahina lehlehu e nee mai ana a he nui hoi ka i'a.
"Aole loa e hiki ke hoonleia na papu me ka wai, oiai he nui na luawai aniani iloko iho o ko lakou mau paia, a o ko'u manao paa no hoi ehiki ana no i keia mau papu ke paa a hiki i ka loaa ana aku o na kokua.
"O kana mau puali pukaa ua oi aku ia i ko na Kepani. Na'u ponoi no i kukulu a i hoohana i ka hanaia ana o na papu o na Rukini ma Liao Yang, i kukuluia hoi i hiki ai i kekahi heluna koa kakaikahi ke paa ia wahi no kekahi mau pule. Eia mae ma kekahi kumu i ike ole ia ua auhee aku la o Generala Kuropatkin a he hana pono hoi ia ana i hana ai malalo o ia kumu.
"He mea pono no e hilinai aku na Rukini ia Generala Kuropatkin ma na ano apau. He pakaua ikaika ia i lilo i pulakaumaka na kona mau koa e like hoi me ke Kopala Liilii e hilinai ana i kona Kiai, a aole aia e huli hoi mai ana ma kekahi ano okoa koe wale no me ke ano he koa lanakila."
KO KUROPATKIN KEENA KAUA.
Manchuria, Nov. 17,--Eia na Kepani ke hoopuipui nei i ko lakou ikaika ma ka muliwai Taitse.
MUKDEN, Nov. 17--Ua hoikeia mai nei he 60,000 koa kepani i lele mai i ka aina no ka hana noka hoohuli ana i ko na Rukini aoao akau.
WASINETONA, Nov. 17--Ua telegarapa mai nei o Kanikela Nui Fowler i ke Keena Aina eia ko Poto Ata kulana ma kahi o ke kupilikii.
NA LONO KAUA O KA LA 18.
MUKDEN, Nov. 18--Ua paa ka manao o na poo aupani e hiki ana ia Poto Ata ke paa mai a hiki i ka hiki ana aku e na mokukaua o ko ke Kai Balatika aumokukaua.
CHEFOO, Nov.18--Ua laweia ae na uina o ka moku topido Rusia R@atoropay iluna o ka mokukaua Pake Haiyeng no ka malama ana.
HARBIN, Nov. 18--Eia na Pake powa ke eueu hou mai nei. Eia na Kepani ke hookomo nei i na koa Pake ma ka uku he kanakolu keneta o ka ia.
NA LONO KAUA O KA LA 19.
TOKIO, Nov. 19--Ua hoopoino hou ia kekahi wahi hoahu lakokaua ma Poto Ata mamuli o na kipoka ana . Ua hoomau mai na koa Rukini i ka hoao ana e puka iwaho, e hoohana ana hoi i na mea hoopa-hu.
HARVIN, Nov.19--Ua hoikeia mai nei he 3000 Pake powa, malalo o ke alakai ana o na aliikoa Kepani, ke nee ae nei no ke oki ana i ke alahao malalo aku o Tieling.
MUKDEN, Nov. 19--Ua hoomaka ae nei na kipoka ana ma ko na Rukini aoao akau. Ke manaolana ia aku nei e ala mai ana ka ke kaua nui.
KANAHAI, Nov.19--Ua hoomau hou aku na Kepani i ka leledaua ana ia Poto Ata ma ka ia 17 iho nei, a ua lilo ae ia lakou kekahi mau alahele malalo o ka honua o ke ano waiwai nui.
NA LONO KAUA O KA LA 20.
TOKIO, Nov. 20--Ma keia lelekaua i kauaia mai nei ma Poto Ata, ua lilo ae i na Kepani ke kiekiena ane nui o na papu o Sungshshan.
MURDEN, Nov. 20--Ke manaoio ia nei maanei aole e hoomaka ana na Kepani i ka hoonee kaua maanei mamua o ka ikeia ana o ka hopena o ka lelekaua ana ia Poto Ata.
LADANA, Nov. 20--O ko Pelekane-Rusia aha no ka poopoo ana i ka hana a ko Rusia aumokuaua o ke Kai Balatika maluna o na auwaa lawai'a no ka hoike, kakauinoala ana ma ka la 25 o Novemba.
NA LONO KAUA O KA LA 21.
MUKDEN, Nov. 21--Eia he lono lauahea i ko na Kepani eueu ma na aoao elua o ko na Rukini puaikoa. Eia nae hoi aole he kulana o ka lelekaua nuo.
TOKIO, Nov.21--Eia no ke nee nei ka leledaua ana ia Poto Ata e like me na hoonohonoho mua ana. Ua pahuia kekahi o na wahi hoahu iako kaua.
Ua paa ae i ka hopupioia e na Kepani ka mokuahi Geremania Batelan iaia e hoao ana e wawahi i ke kiai paa ia ana o Poto Ata.
NA LONO KAUA O KA LA22
TOKIO, Nov.22--Eia no ke hoomauia nei ko na Kepani lelekaua ana i na papu o Poto Ata ma ka huii akau.
MUKDEN, Nov.22--Ma ka nee ana aku o kekahi huina o @ Kepani ua haalele aku na Rukini ia Daling. Eia na Kepani ke nee nei no Sintaiatin.
Eia na pualikoa a elua ke noho nei ma na kahua ikaika. Aole he mau hiohiona o ke ake o na aoao a elua e daua.
NA LONO KAUA O KA LA22
MUKDEN< Nov.23--Ke manaoia nei e hiki ana ke paaia o Poto Ata a hiki i Ianuari.
LADANA, Nov.23--Eia o Iapana ke kuai nei i ka lanahu me Gardiff no kona mau mokukaua.
NO KA PO.
O keia malalo iho nei na Pauku Kanawai e ili ana i ke keiki aole wale i ka po nona hoi ke poo e dau ae ia maluna. Ke hoopukaia aku nei no ka pomaikai o na kanaka Hawaii apau i maopopo ole i keia kanawai e like no hoi me ko ke Kilohana alahele ka hoonaauao ana i ka lahui:
Pauki 406--"O kela ame keia keiki ililii malalo o na makahiki he umikumamailma. I hele a i ole ia noho ma kekahi alanui o ka lehuiehu a i ole ia, alaloa paha, mahope iho o ka hora eiwa o ke ahiahi a mamua ae hoi o ka hora eha o ke kakaj
hiaka, koe wale no ma na manawa pilikia hiki ole keaio ae, i ukali ole ia ekakahi kanak oo, e kauia no kekahi hoooa'i maluna ona aole e oi aku manoa o na dala elima, a i ole e houpaahaola aele e oi aku manua o no la he umi-kumamaha.
Pauku 407--"O kela ame keia ma kua, a i ole, kahu malama paha. I kaa maialo o kona malama a hoomalu ana kekahi keiki liilii mala'o o na makahiki he umi-kumamalima, me kona ike no ame kona manao ponoi, i ae aku a i oi ia, hookuu aku i ua keiki liilii
la e hele, a i ole ia i noho ma kekani alanui o ka lehulehu, a i ole ia alaloa paha, mahope iho o ka hora eiwa o ke ahiahi,, a manua ae o ka hora eha o ke kakahiaka, koe wale no ma na manawa pilikia hiki ole ke ale ae, i ukali pu ole ia e kekahi kanaka oo, e kauia aku no kekahi hoopa'i maluna ona aole e oi aku maluna o na dala he umi a i ole ia, e hoopaahaola aole e oi aku manua o na ia he wakalua."