Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 51, 16 December 1904 — KA OIHANA MAHIAI. [ARTICLE]

KA OIHANA MAHIAI.

O na kanaka ii o na wa 5 hnla. mo h* m"a la- l:tknu ,>aha kekah * 1)06 h«»ifctikn ioa ma kfrisi hana he mahiai a ua paa hoi ko lakou mooiolo peia; ak;t i keia au e nee nei ua hoo-palah-ha k' kahi poe !a oihana a ke Nl'> nul nei ma na hana e ae e huii ai i KO lakou oia ana. Heaha ia na kumu o keia hot'»palaieha ana? Ke nei no ka nole i ka aina k!*kaht kumu e hiki oie ai i kekahi poe kanaka Hawali o keia au ke kanu a hooulu i na mea e pomaikai ai a e loaa ai ke oia. ia lakou. He kumu oiaio no keia i kekahi poe no nae, oia hoi ka poe i hoolilo aku i ko lakou mau aina no ka makemake i ke dala; aka no ka poe he mau aina ko lakou, aole piii keln. kumu ia. lakou. oiai he mau aina ko lakou e hikt ai ke mahiia a loaa mat he mau pomaikai, no lakou iho a no v» poe mawaho ae. A ina io no ka nele aina ke kumu o kekahi poe e hiki oie ai ke HIo i P<>« mahiai. alaila he hookahi aiahele e poīio ai ka hoomaheie ana e lilo ai lakou I poe o ia oihana, oia no ke alahele a ko Keanae poe I hele ae nel, ke kii ana i na aina aupunl i weheia no ka hookuonoono ana a lawe ae no lakou. E a na aina hupuni ke weheia nei i keia manawa no ka hookuonoono ana, a ina he manao ko kekahi poe Hawaii e hoomahele ma ka oihana mahiai, e Hke hoi me na kupuna i hala e aku ma o, alalla o keia ka wa kupono, mai kali hou. Ke olelo nei kekahi poe no ka nele i ke dala kekahl kumu e hiki oie ai ia lakou ke lilo i poe mahiai. Poioiei no olelo ana, oiai he poe iiihune ka hao na kanaka Hawaii; aka me he mea la. aole paha he mea na makou e kanaiua ae ai ke olelo ae, he nui ke Oala. Ela ka poe mea dala o keia kuke makemake nel i mau wahi e puka aku ni Ka lakou mau daia. a e loaa ana no ke dala mal keia poo Tnai ke hoikela aku ia lakou ka. manio o ke kli ana i na dala hoaie ia lakou. He hookahi no nae alahele a ka Kilohana e hiki ai ke hooiaio aku e loaa an a ia mau dala, oia no ke alahele 0 ka hoopono. Ina he makemake io ko ke kanaka Hawaii e huli pomaikai nona, aole he okoa ae e mau al la pomaikai iaia o ka hoopono wale no. E hoopono 1 ka hana ana, e hoopono i ka hookaa ana i r»a dala i hoaieia mai laia no ,ke kokua ana i«ia e l»o i mea e huli 'pomalkai nna nona iho. O na haole aaole no lakou apau he poe i lako me ke dala, aka he poe hookomo lakou ia lakou iho iloko o na hoaie ana i me* e hlki ai la lakou ke iawelawe i ka lakou mau hana i makemake ai e hana. > ao ka poe oia ano i hele me ka ma- § nao hoopono. e hookaa ana i ko lakou I mnu aie me ka lakou inau loaa lliUi i 1 i»>na ae mamuli o ka hoohana ana i ka % ' hana 1 manaoia. o lakou kekahi poe ha- / ole kuonoono e noho nei me kakou. Aole nnei ho aiahele maikal keia a kakou na Hawali e hoomahele ai? Aole he hewa k.\ hoao ana. a maluna ae o ia hoao ana o kanuia keia manao, e hoojx>no ma ka hana. Ma ka hoike a ka poe mahiai o na haolo e kanu nei i ka lakou mau meaulu "hoowaiwai i ka aina. e like hoi me ia e puka aku nH ma kekahi wahi o ke Kllohana nel, o ka cassava kekahi mea e liio aku ana 1 waiwai nui ma keia mua aku. oiai ua hanala ka pla lole inailoko mai o keia a oiai ke pii ae nei ke kumukuai o ke kulina, kekahi meaulu i hanaia ka pia lole mailoko mai olaila. e lilo io ana kela laau 1 mea hoowniwal ika aina. Ua hoike pu ia no hoi ka hikl maikai ana i kela ano laau ke ulu maanei. a mawaho ae o ka JIH> ana I pia lole, e 1110 pu ana keia 1 meaai maikai loa na na holohoiona» Aole anei e pono e hoao ia keia mea e ka poe apau he mau aina ko lakou e waiho wale mai nei? E hoao na haole. hoomahele pu na Hawaii i loaa ko lakou mau aina hookuonoono, a o ka t>oe ho) aole he mau aina ko lakou» he makemake nae e hoomahele ma ki?ia hana. e kii ae lakou l mau alna hookuonoono no lakou. a hoomahele aku ma la alahele hookahi.

Aole wale o keia ka meaulu hoowaiwai i ka aina, aka o ka alani kekahi ame ka lemi. O keia kekahi mau hu&ai makemake nui lo«a la ma Hawaii nei. X kela ame keia mokuahl e ku mai ana mai AmeHka mal e ioaa mau mai ana na pahu alani ame na pahu !«mi no ka hooiako ana mai i ko kakou makemake. Aole anei e hikl ana ke laweia *e kela hooiako ana ia kakou iho me keia mau huaal ma ka hooulu ana i keia mau huafei ma ko kakou kaiauiu nel. He hlki no: no ka mea l «a makahiki lehwlehu i hala hop<» ae neL &oie walo ia mau makahikl wale no. aka I ke au o na moku okohola e kipa mil ana ma - na aekai o Hawail neU © ka alanl ame ka iemi kekahi m«u mea e uiu nui ana lluna o ka aina ia manawa. a ua IUo keia mau huaai i mea hoowaiwai I na

*anika Ha«aii e *** m.a la oihaw mahwi! :a m?.a to. I"* is?'i nuf k«iA matt nw ka. fer«> "> Ha waii n«f ia ir?aa U, a izx b? htkt k* ?s>riiou!u#-t5 k>?'a mJiU liuaai ®iiaߥi ifc »jyiu ja t co hoi e WSt , >' , s at ' ?,- i3g E h<*<mt<s(R«o Iwkpu. ia « aol* i ka -a-a'-a-ai iiuna o Ka aina- » f«*?* no hoi na as« •" Hr*vrf.sS neS. e?a n.ae ti?o k> rnai ke-la nt3t* huaai i m«a t ka poe t ?a-A«:a»> ia han*. I keia manawa ua rtui k-i waiwal iiuna o fca aina. ua nui r.z makeke o na aina e e komo aku ai 11 r;au w?īwaj maialla 3 līio eo i mea - r «L O na Kona. HawaiL i*?kahi mau wah! TT3tst4i *.oa no keia roau huaai. a o keia •n-,<ihf kekahl o r.a kahua kahiko nana

.. hoolako mai ana ia Honolulu nei rr.e ka aian? i na \ haia a i keia wa he k ikaikah! ka iewa mai o keia mnu huft'U maanei. Maiia o loaa ae kekahl ana. n<> ke komo nui toa mai o ka ame ka h?mi mal Amerika mai K e kahi kamu e hiki oie ai i ko Kona :>!an! ke komo nui mai ma Honoluiu ne-i. He mea oiaio keia; aka nae aole anf i he mea m.iikai ka hoao ana ae e aiai i ke komo nui ana mai o keia mau huaai mai Amerika mai Iloko o Hawaii nei. a hooiīlo ae na Hawaii e malama ia Hawail nei? O keia ko Ameilka niihele e holomua nei ke ala! ana > k* komo nui nna mai o na waiwai o na aina e iloko o ka aina a paio ku-t* ie i na wniwai a ina o»a iho I.n kona holomua. aoie anel he mea pono la Hawail ke komo pu aku iloko o ia haawlna hookahi. oiai ke alai nei no kela ame keia mokuaina ia lakou iho ma kekahi alahele okoa ae o ka hoon-niwai nna ia lakou.

O k« alahele e h!kj ai ke alaiia ke komo ana mal o keia mau huaai iloko o ko kakou makeke nei a lawe aku ia pono mai i o kakou aku, oia ke alahelp o ka hooulu nui ia ana o keia mau huaai ma Hawaii nei. He lepo maikai ko Hawaii nei no keia mau huaai ame na mea hoowalwai e ae: he nui na aina e waiho wale mai nei e hiki ai ke hoouluia keia mau huaal, nolaila he hookahi waie no mea i koe. oia ke komo ana aku a lawe ae i na aina, mahi ia mau aina me na mea e hoowaiwai ai, a o ka hopena e loaa ae ana, he pomaikai no ke kanaka e mahiai ana, pomaikai ka lahul holookoa, a pomaikai pu me ke aupuni. O keia alaheie pili j no ia i na mea apau, piii i ke kanaka Hawali, pili i na haole, pili i na lahui e ae e Iml pomaikai nei, a ua pili hoi keia manao i na ano hoowaiwai apau e pono al ka aina. Pili i ka mahi mala ana, piii i ka mahi kulina ana, pili I ka mahi uala ana, ame na mea hoowaiwai e ae. Aole loa he mau kumupaie ma ka aoao o kekahi kanaka e hoole ai i ka waiwai o keia mau mea, no ka mea ua hoaoia mai na hanauna kahiko loa o ka hookumuia ana o ka honua nei a ua ikela ko lakou waiwai-

Malia paha o hoole mai na kanaka Hawaii, aole lakou i ike i ke ano o ka hooulu ana ame Ka malama ana 1 na huaai i hoikeia ae nei maluna, oia hoi ka alani, lemi, ame ka Cassava a he pau keia mau huaai i ke poko, aole no īa He kumupale kupono na kekahi kanaka Hawaii e haawi ai, no ka mea ina aole io i loaa la ike, eia keia hui o na Poe Mahiai ke ku nei. O ka hana a keia hui oia ka hoonaauao ana i ko lakou mau lala i na ike pili i na meaulu, ke kanu ana, ka malama ana, ka hookahekahe wai ana, ke kipulu ana, ka pale ana I ke poko ame ka eleao ame kekahl mau ike e ae e waiwai ai ka poe i komo iloko oia hui. Aole wale oia, ina aole hiki i ke kanaka Hawaii ke kanu i keia mau huaai. pehea hoi ke kalo, ka ai i ola ai na kupuna o Hawaii nei, a i lilo mai hoi i mea e ola ai keia lahui, mai na hanauna i hala, na hanauna e hele n"&i, ame na hanauna e hiki mai ana, aole anei he mea hiki i- na Hawaii ke komo ana ae a kaili i keia hana hoopomaikai i ka lahui mai ka lima ae o na Pake e noho nel i keia maxjawa a lawelawe ma ia hana, a hanai iho ke kanaka Hawaii i ke kanaka Hawail?

Ke manao nei ke Kilohana he mau mea hiki wale no keia ke hanala. a ina aole e hiki ke hanaia, alalla he hookahi no kumu maopopo loa \\ ke Kilohana e ike nei, oia ka molowa. palaualelo a makemake oie ika hana. Aoie i pili keia mau olelo a ke Kilohana i na Hawaii kakaikahi e haha hoomanawanui mai nei ko lakou m;iu lima iluna o ko lakou mau aina ponoi, hoolimalima paha a haawi wale ia mai paha no ka malama ana ame ke kanu ana, aka pili keia i ka poe hoomaloka 1 ka hana maikai a palaualelo maoli.Ahea aokanaka ae kakou? Ahea hoopau ka molowa ame ka palaualelo 1 Pela no anei kakou e nana aku ai i na lahui e e hooholomua ana ia lakou iho maluna o ka lepo ou e Hawaii. Mai nukupuu iho e na Hawaii i keia mau hoakaka ana, no ?ca mea ke manaoio nei ke Kilohana, he mau olelo a'o maikai loa keia no kakou. ka poe e manao nei e lawe ae i na aina hookuonoono a ke aupunl e wehe nei, he hookahi leo poloai ia oukou, oia aku e like me ka makou mau leo i kaulono mua aku ai ia mau hoa Hawaii o kakou o Keanae, Maui. E hoolaupa'i i ka ainn; e waele i ke pulu, a hau!e mai koluna ilalo nei. na kakou la. O kela ka manawa hoala 1 na noonoo kanaka makua, a he hopena malkal no ke loa\ mai ana.

HE WAHI KAULEO.—O keia ka wa iloko o ka makahikl e hoomaka al na wahine a makuahine naauao o ka home e hoomakaukau ia lakou iho me na laau Kunu a Chamberlaln. He mea oi&io e makemakeia ana keia mau o~ mole laau Iloko o keia kau anu a o ka hopena e loaa mal ana ma ka lako ana he hoola koke ia k& ma'l a he mea maikai e makaukau mua i !oaa ma! no Sa i ke anu ua hiki ke kaupale koke ia aku. Ma na ano apau he hiki no k<? kaupaleia ae ka loaa anu kolkol ma ka lawe ana l kela laau me ka hoomeamea ole i ka manawa no e ikela ai na hlohiona o ka ma'l. Aoie he poino e loaa mai ana mal kela laau mai ke haatvila I na keiki no ka mea aole he mau mea hoopllikla iloko ona. He oluolu ka l&we ana—he hiki ike kanaka makua ame keikl k« lawe ae. E kuai i keia laau a e loaa no ka pono nou. Ke kuaiia nei e na haiekuai lapaau apau. BENSOX. SMITH & CO., i»TD. t n& Aim na Hawaa net