Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 7, 17 February 1905 — Page 2

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  sister kimi decoito

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

2          NUPEPA KOUKOA, POALIMA, FEBERUARI 17, 1905.           @

 

KA

Nupepa Kuokoa

--

NO KA MAKAHIKI  - - $2.00

NO EONO MAHINA - - 1.00

--

SUBSCRIPTION RATES

ONE YEAR - - $2.00

SIX MONTHS - - 1.00

 

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAWA MALOKO O KEIA NUPEPA.  E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.  E HOIKEIA AKU NO KA AUHAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.

--

O na Dala apau o ka Pepa e hoouna pololei

mai i ka HAWAIIAN GAZETTE

COMPANY, LTD.

--

HOOPUKAIA E KA

Hawaiian Gazette Co., Ltd.

Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu,

Panalaau o Hawaii, me ke ano

Mea o ka Papa Elua.

--

DAVID L. A-I, : : Lunahooponopono

S. K. NAWAA, : Kokua Lunahooponopono

A. W. PEARSON, : : Lunanui

HONOLULU, OAHU.

--

Pili ole ka Hoomana me na

Hana Aupuni.

 

            Ma ka meahou hoolelel hauli o ka hoopauia ana o kekahi poe hana alanui o ke Aupuni Teritori ma ka papahana alanui o Palolo, Honolulu, Oahu i hoopukaia ma ka helu aku nei i hala o ke Kilohana, he poe i hoopauia ma ka malama i Ianuari i hala iho la a no ke komo ole ana i ka Hoomana Molemona a hele ole i ka pule o ia hoomana ke kumu o ka hoopauia ana wahi a ko lakou manao mai ka hana alanui aupuni  mai, ma o ko lakou pooluna ia, he luna malalo iho o ka Luna Alanui a maluna ae hoi o ka luna ponoi o ka papahana e nana ai i ka poe hana--ke olelo nei ke Kuokoa, o ia meahou, he meahou ia e hoike ana aia no ka he Pope Molemona kekahi mawaho ae o ka Pope Hoomana Kakolika, oiai, o ka oihana pope kakolika wale no o na wa i hala ka mea i hoomaopopoia i ke komo huikau aku me na han aaupuni, ma kekahi olelo ana, he mana kona maluna o ke aupuni, a ka Pope Pius X e hooikaika nei e ku kaawale, a makou e olelo nei i ke kuleana ole o ia ano e hoomaamaaia ma Hawaii nei.

            Ma ko makou manao maoli, a makou e manaoio pu nei i ka lokahi o ka poe noonoo maikai me makou, oia no ka pili ole loa o na hana hoomana iloko o na hana aupuni, a makou i olioli nui ai i ka hoike manao a na luna aupuni--ka Luna Alanui ame ka Lunanui o na Hana Hou o ka Teritori e olelo ana aole io he pili o ka hoomana i na hana aupuni, ke kumu maopopo i loaa ai ia makou keia manaoio na kei apoo-luna wale iho no ia i hoohana aku i kela kipaku limahana malalo o ke kumu uhiuhi laumamane o ka molowa i waiho aku ai imua o ka Luna Alanui Nui oiai nae i ka nana aku aole oia ke kumu maopopo o ka hoopauia ana, a keia poe limahana hoi i manao ai ua hoopauia no ke komo ole i ka hoomana Molemona; mamuli o na kukaiolelo mau ana me ua luna la i oleloia maluna o na kumuhana o ia ano.

            O na hana o keia ano aole he wahi kohu iki--o ka hoopili ano-e wale ana i na hana hoomana me keia o ke aupuni a maloko no o na hana e ae no apau, a e like no me ke kohu ole a kumu kupono ole o ia ano hana ana pela no i ko makou noonoo, ke kupono ole o ka mea nana i hana aku ia ano hana, me ka nana ole ae owai la oia, a in a ala ke hanaia nei keia ano hana iwaena iho o na luna aupuni ame na limahana, alaila, na na haawina hana kupono ole no a lakou i hana ai e hoike ae i ko lakou kupono io ole, a he mea maopopo no ia i ka maikai o ke kapae a e i ka poe kupono ole a hookomo iho i ke kupono.

            O kekahi mea e pono e hoomaopopoia e ka lehulehu oia no ka ninau ana i ke kupono a kaulike o ke kumu kipaku me ka hana hoopau i hookoia.  Ma ka noonoo maa mau i loaa i na mea apau, aole he kumu a mau kumu kupono e ae malalo iho o ka la a maluna hoi o ka honua  e hiki ai ke hoopau wale ia ke kanaka hana koe wale no a hewa a hemahema ma ka hoopiha pono ole ana i ka makemake o ka hana: a aole ma kekahi ano e ae.

            A o ka hoopau ana ia o ka poe limahana aupuni a hana e ae malalo o ke kumu komo ole i kekahi hoomana me ka nanan ole ae o ka hoomana hea la ia, alaila aole i kupono kela hoopau ana a aole no hoi i kaulike, oiai o ke komo ole ana o kekahi kanaka iloko o kekahi hoomana a hele ole paha i ka pule o kekahi hoomana a hana hoomana e ae aole ia he hewa a hemahema e ae aole ia he hewa a hemahema no ia kanaka pili i ka hana on a i hoonohoia aku ai e hana.  He okoa ka hana a he okoa ke kumu hoopau hana a hoopauia no nae ka limahana.  Heaha ia ka pili o ke kumu hoopau me ka hana?

            A makou e manao nei i ke kupono loa o ka hoopau aku i na luna o keia ano mamua o ka hooko ana maluna o na limahana hana pololei, a aole no hoi a makou kakoo ana i na limahana i hewa a hemahema maoli e like me ka molowa ame na hemahema ano like, e kupono ai lakou e hoopauia, aka, o ka hoopau ana i ke kanaka hana malalo o na kumu kupono ole e like iho la me keia he hana moowini a hoohaiki la, a o ka mea nana ia hana moowini a hoohaiki ka mea e kupono e hoop@aia, a na ia hana no hoi ana e hoike ae i ka moowini o kona noonoo.

            Maluna o na luna aupuni--ka Luna Alanui Nui ame ka Lunanui o na Hana Hou o ka Teritori ka lokahi o ko makou manao ma ka likewe ole ana a ku ole ana o ko lau amanao me ko ko laua hope iho a hoihoi hou ia ai na limahana i hoopauia i ka lakou hana a e hoomaikaiia na luna aupuni o keia ano a ka lehulehu e pono ai e hoomaopopo i ka like ole o na poo ame ka lawelawe hana ana a na hope.

 

Hiki ole ke Hoopuhili i ka

Federala.

--

            O ka hihia o ka Lunaleta Manueiiil A. Rego o Koloa, Kauai, maluna o ka hewa apuka dala o ka oihana leta o America Huipuiia, a na mana o ke Aupuni Federala i huli ai a e noii akahele mai ne no ka waiho aku imua o ka Aha Apana Federala o ka Teritore oia kekahi o na mea e hoike ana i ka hiki ole ke hoopuhili ike Aupuni o na Mokuaina Huiia o Amerika.

            Me he la, i ka nana aku ua manao ka mea iaia ke koikoi o keia hihia e hooloheia ai imua o ka aha no kona ahewaia ame ka ole, e hoopiha aku no i ka waiwai i laweia me kona ponoi iho, a ilaila no hoi pau, a aole he hele loa ana aku imua, e like me kekahi o na hihia o keia ano i hanaia mamua iho nei, alaila ua kuhewa loa ia kanaka, no ka mea e hele ana no ka hoolohe hihia a hoopa'iia me ke pani ana i ka waiwai i poholailoaa, he haawina hoi e hoike ana i ka hiki ole ke hoopuhili i ka Federala; a pela ana i ka Teritore mai keia manawa aku, a aole hoi e like me na wa i hala ae nei ka hokuukuu wale ia o ka poe poholalo.

            O kekahi o na haawina e ikeia ai ma keia pokole o ke dala o ka oihana leta Amerika, oia hoi, ma ka aoao o ka poe na lakou i lawelawe hana oia no ka puni-waiwai; e ake ana e waiwai koke; ao ka loaa ana o ia ano noonoo a kuko iloko o ke kanaka oia kona komo ana iloko o kekahi o na hoowalewale ikaika loa e nele ole ai ke kau o ka poino maluna on a, a hala ole no hoi ka hiohiona o ia ano ma kela o Koloa a in a e kau io ana ka hoo'ai maluna o ka lunaleta oia aku la ka hooiaio ana o ke kumu o ka hana.

            A aohe no he kuleana iki o kekahi mea uhane e noho ana iluna o ka ilihonua e lawelawe a e hooko ia ano kuko poino, a o ka hooko ole aku i ka makemake o ia kuko oia kona pakele mai ka haule ana iloko o ka poino.

            Aole no e nele ka ulu mai o na kuko puni-waiwai a he kuko maikai no ia ke kaa mau no nae maloko o na palena kupono, e like me kekahi poe e waiwai mai nei a ua kuonoono maoli,--ua loaa ia mau waiwai mamuli no o ka ulu ana o ke kuko imi waiwai iloko iho o ka uhane a hooko maoli ma ka hooikaika ana a loaa io no, aka, he kuko ana ka lakou i kaa maloko o na palena kupono, a oia hoi ka maikai.

            Aka hoi i ka hele loa ana o ke kuko imi waiwai a kaa mawaho o na palena kupono like loa me keia lawe ana i ke dala o ha'i me ke kuleana ole a hoohana aku no kana mau hana ponoi i mea e loaa ai kona waiwai, a o na hana apau o ia ano aole e nele ka hoohua mai i ka hua awaawa.

            Ua oi aku ka waiwai nui ame ka hanohano o ka nohona hune iloko o ka maemae mamua o ka nohona maluna o na waiwai loaa hewa.

--

Hookomoia ma ke Kuhihewa.

--

            Ma ka mea hou hoohikilele noonoo o ka hihia apuka dala o ka Lunaleka Rego i hoopukaia i ka helu o ke Kilohana o ka pule i hala i ho la, he hana hoi i noii akahele ia e na luna aupuni Fedarela, ua hauhili a komohewa aku ka inoa o Mr. Theodore Richards ame ka inoa o S. H. Oni ame J. Kauai, a e heluheluia ai e like me ia malalo iho:

            "Me he la i ka nana aku aia he pokole o ke dala aole e emi malao o $27,000 ia Theodore Richards, S. H. oni, J. Kauai, he hoike hoolele hauli maloko o ka mahele pili i ke keena oihana-leta o ka papa eha nona hoi ka waiwai io aole i oi aku maluna o $800 i ka makahiki ma ka aoao o ka lunaleta;" a he mea hiki ia ke hoomaopopoia i ka pololei ole a aole no oia ka oiaio maoli o ka nee ana o ka moolelo oiai aia ke ko'iko'i o ka hihia apuka dala maluna o ka Lunaleka Manuel A. Rego o Koloa.

            O ka moe pololei o keia hopunaolelo i puka hewa ai na inoa o keia mau makamaka, a i hookomo hewa ia oia keia malalo iho mamua iho o ka hookomo hewaia ana o na inoa:

            "Me he la i ka nana aku aia he pokole o ke dala aole e emi malalo o $27,000 ilok o ke keena oihana-leta o Koloa, Kauai, he hoike hoolelel hauli maloko o ka mahele pili i ke keena oihana-leta o ka papa eha nona hoi ka waiwai io aole i oi aku maluna o $800 i ka makahiki ma ka aoao o ka lunaleta."

            Nolaila aole he wahi pili iki o na mea no lakou na inoa o hoakaka mua ia ae nei, o ko Theodore Richards, S. H. Oni ame ko J. Kauai i ka hihia apuka dala nona ka huina o $27,000 (o ka pihapono nae he $27,356) ka hihia apuka dalahoi i pili wale no i ka Lunaleta Manuel A. Rego ame ka poe i hauhili aku me ka lunaleta mawaho ae o na inoa i hoikeia nei maluna.

--

            O ke kii ana mai o ka make ia Mrs. Mary Ailau ma ka la 11 o Feberuari iho la ma kona home kulaiwi oia ka hala ana aku la o ia makwahine Hawaii ike nui ia, a o ka hala ana aku la no hoi ia o kekahi alii o ka aina.

            He alii io oia a makou e olelo nei i ka oi oa ae o kona alii mamua o kekahi poe e waha-a nei i ko lakou alii, no ka mea, he alii ko Ailau ma ka hamau a he oi aku ia mamua o ka puhi ana i ka pu.

            Ma kona manawa apau i ola ai he wahine oia i lawehele iaia iho ma na wahi apau, a iloko o na home ma ke ano lede e uhai ana hoi i ke ano o ka au o ka manawa, a hala wale aku ia no ia alii he hookahi helehelena maopopo e loaa ana i ka malihihi ke ike iaia oia no kona ano lede amoli, a aole e ikeia kona ano alii ana aia no a ha'iia aku; hoi iho no hoi, he ike hookipa kana aole wale no i na Hawaii aka i ka hanauna no kahi o ke koko o kona makuakane.

            Pela ka hana e pono ai e hana ai kekahi Hawaii he ike hookipa i na mea apau me ka nana ole ae owai la ia ame ka wae ole ma ka ili.

--

            Eia no ke noho mai nei ka hiha pepehi kanaka o E. M. Jones.  Ma ke ano ke nana aku i keia hihia, me he mea la o ke kumupale koikoi loa ma ka aoao o ka mea i hooiila, oia hoi ua opulepule oia i ka manawa ana i hana ai i ke karaima.

 

HOOLA KOKEIA.

--

HE RUMATIKA IKAIKA O ELUA

ANO HOOLAIA NAE I NA PULE

ELUA.

--

O ka Laau a Mr. Schroeppel ame Kapena Balfour i Lapaau ai i ko Laua Ma'i ke Makemake nui ia nei ma ko Laua Wahi e Noho nei.

--

            I ke kau anu o 1902 ame 1903, ua waiho aku la o Mr. Schroeppe iluna o kahi moe mamuli o kona loaa ana i kekahi ma'i rumatika koikoi loa.  O ka lapaau ana a kona kauka aole i holopono, eia nae ua loaa hou iaia ka ikaika mamuli o ka hana ana i hana ai maluna iho on a ana hoi e hoike nei i ke akea me ka hauoli.

            "Mahope o ko'u waiho ana maluna o kahi moe no elima a eono paha pule me ka loaa ole o ka maikai ia'u, a iloko hoi oia mau manawa e hiki pinepine ae ana ko'u kauka, eia nae ua waiho aku la wau me ka pii ikaika mau ana o ko'u nawaliwali.  Ia manawa o ke kupilikii ua hele mai la ko'u makuahine, he wahine nona na makahiki he kanawalu, e ike ia'u.  Ua lawe mua oia i ka laau Huaale Akala a Kauka Williams no ka Poe Haikea, a ua loaa mai he pono nona malaila a ua hilinai no hoi oia e loaa ana no ka pomaikai ia'u ke lawe au i keia mau huaale.  Mamuli o kana mau a'o ana ua hoopau iho la wau i ka lapaau ana a ke kauka a lawe ae ia i keia mau hauaale."

            "A ma ia hoolohe ana ou i ke ao a kou makuahine a lawe ae i ua mau huaale la i loaa ai ke ola ia oe?" i ninapia aku ai kela kanaka e ka meakakau nupepa.

            "Ae, me k hikiwawe no hoi ame ka paupono no hoi o ka pilikia.  Mamua o ka pau ana o na pahu eono i ike iho ai wau i ko'u maikai, a iloko o na pule elua mahope mai ua hiki iho la ia'u ke haalele i ko'u wahi moe ahoomaka hou aku la wau i ka'u hana mahiai i hoopalaleha wale ia i ko'u wa e waiho ma'i ana.  Ua hoomau aku no nae wau i ka lawe ana i ka huaale a hiki i ka pau ana o na pahu ewalu i'au, oiai no nae mamua loa aku o ko'u hoopau ana ua loaa mua no ia'u ke ola maikai."

            "Aole anei he mau aweawea o ka ma'i i koe iho maluna o'u?" i niau hou ia aku ai oia.

            "Aole loa.  O ka piha ana keia  o na makahiki ekolu ame na malama keu ekolu mai ko'u manawa i ola maikai ai a hiki i ko kaua hui an aiho la, a aole loa he wahi hoailona e hoike mai ana i'au e loaa hou ana wau ia haawina ehahea.  Mamuli o keia hopena kamahao, owau ame ko'u ohana ke hauoli nei makou i ka hooia mau ana aku i keia mau huaale imua o ke akea."

            Iloko o ke apo o ke kualanakuahlae Pake o ke kalana o St. Clair, Mich., aole loa he kanaka i oi aku kona ikeia a kamaaina ia e like me Mr. Henry Schroeppel.  Nolaila o kona hoolaia ana oia ka mea nana i ume mai i na manao o kona mau hoa.  O kekahi o ko Mr. Schroeppel mau hoaloha oia o Kapena George Balfour.  Mahope o kona lohe ana i ka hopena i loaa aku ia Mr. Schroeppel, ua hooholo iho la oia e hoao i ka Huaale Akala a Kauka Williams, no kona ma'i rumatika, oiai oia no kekahi e umiiia ana e na haawina kaumana o keia ma'i.  He ewalu a i ole he umi on a pahu i lawe ai a i keia manawa ua hoike ae oia ua puka malaelae ae oia mai ia pilikia nui i loaa iaia.

            He mea kamahao ka lilo ana o ka Dr. Williams' Pink Pills for Pale People i mea hiaai nui ia ma kahi e like iho la me ko Mr. Schroeppel wahi ame ko Kapena Balfour no hoi he mau kanaka i ike nui ia a i kamaaina nui ia.  Ke kuai ia nei keia mau huaale ma na halekuai laau lapaau apau, a ua like no ka pomaikai e loaa ana ma ka hoolaia ana o na ma'i lolokaa, "lolo ame na ma'i apau i pili ke koko.

--

Ua Hala o Mele Ailau.

            Ma ka la 11 o Feberuari iho nei i kii mai ai ka make a lawe aku la ia Mrs. Mary Ann Kaaumokulani Kinoole Pitman AIlua maHilo, a kanuia no i ka Lapule ae.  O Mrs. Ailua oia kekahi o na wahine Hawaii i ike nui ia apuni ka Paeaina a he oho hoi i puka mai kekahi laina alii kiekie o ka Paeaina Hawaii.

            Ua hanauia oia i Hilo he 56 makahiki aku nei i hala, a mawaho ae o na manawa ana i kaawale ai mai ka aina hanau aku no Bosetona no ka hoopau pono ana i kona hoonaauoia ana, i Hawaii nei no oia i hoohala ai i ka nui o kona mau la a hala wale aku la no.

            O kona makuakane Mr. Benjamin Pitman he kanaka dala nui oia ma kona kulana a i noho hoi i Honolulu a i Hilo, a o kona home i Honolulu nei oia no ke kihi o na alanui Alakea ame Beritania ma ka aoao Waikiki.

            O ka ohana o Pitman mai ka mokuaina mai lakou o Bosetona, a o ka makuakane ponoi o Ailau ka i mare aku i ka wahinealii Kiekie Kinoole ke kaikamahine ponoi o ke Alii Kiekie Hoolulu.

            Ua lilo ae ke Alii Hoolulu i kanaka kaulana oiai oia kekahi o na kanaka elua i huna ai i na iwi o Kamehameha Nui iloko o ke ana i ike ole ia a hiki wale i keia ia, no ka mea, ua moe pu aku ka huna ana ia o na iwi me laua ia laua i moe aku ai no ka mau loa.  O ke kino o Kamehameha Nui ua hkanu mau ia i Kamakahonu ma Kailua, Kona Akau, Hawaii, he he hoi i ikeia ma ka inoa Ahuena.  I ka wa i hu'eia ai na iwi o ke alii maliaila mai, ua kaula ae no ka hoohiwahiwa ana me na alii paa kahili e akoakoa ana apuni ke kino.

            A i ka hiamoe ana o ka hapanui o lakou alii paa kahili i ka po, ua kokolo malie aku la o Hoolulu ame kona hoahanau ke Keikialii Hoopili a lawe malu aku la i na wiw i wa-hiiia me ka ahuula a laweia ma ka waa.

            Ua manao wale ia ua holo aku keia mau kanaka ma ka lihikai o Kona Akau a ma kekahi wahi i luee aku ai o Hoolulu iloko o ke ana iloko o ke kai, a o keia ana aole hookahi mea i ike mawaho ae o keia mau kanaka o Hoolulu ame Hoopili, a iloko olaila i waiho aku ai o Hoolulu i na iwi o ka moi; a ua manao wale ia ae no aia kela ana i hunaia ai na iwi ma kekahi wahi o ke kakaipali kiekei o Kealakekua.

            He alii o Hoolulu nona ka mana hoomalu maluna o ka Apana o Hilo mai ka mauna a ke kai, a o kana mau kaikamahine a elua ua kahea mau ia laua @a Kaikamahinealii o Hilo.  I ka wa i mare ae ai o Pitman ia Kinoole ua haawi ae ia o Kamehameha o ia mau la maluna o ke kane i ka hoomalu ana o na aina apau o Hilo.

            O ka makuakane o keia Alii Hoolulu oia o Kameeiamoku kekahi o na keikiahi mahoe a nona hoi kekahi kii kanaka e ikeia  nei iloko o ka hoailona kalaunu o Hawaii.

            O Mrs. Ailua ua hoonaauaoia oia iloko o na kula liilii iho o Hilo ame ko Honolulu nei a hoopau ponoia hoi ma Bosetona kahi hoi i lawe ai kona makuakane i kona ohana mahope iho o ka make ana o ke Aliiwahine Kinoole.

            A hala aku la o Mrs. Ailau i ka make ua waiho iho oia he kaikunane hookahi, o Benjamin Pitman he kanaka oihana kalepa i ike nui ia iloko o Bosteona a he lala hoi o ka huli L. P. Holkahilander & Co., ana hoi i mare ai i ke kaikamahine a Mr. Hollander.  O kekahi kaikunane on a he aliikoa oia ma ke kulana kapena iloko o ke kaua kipi iloko o Amerika.  Ua hopuia oia a hoopaahaoia a ma ka manawa oia ma ke kulana kapena iloko o ke kaua kipi iloko o Amerika.  Ua hopuia oia a hoopaahaoia a ma ka manawa on a i hookuuia ai ua mawaliwali loa maikou kino a hiki wale no i ka make ana.

            Ma ka manawa i hoohuiia ae ai o Kuini Emaa ma ka berita o ka mare me ka Moi Kamehemeha IV oia ka la Iune, 1856, o ke Aliiwahine Ailau kekahi ku-aoao o ka Moiwahine Emma.

--

Papa Elua o Generala Stoessel,

Wahi a ia mea Kakau.

--

            Ma ka mokuahi Siberia i hala loa aku la no Kapalakiko o Mr. Ashmead Bartlett,, kekahi o na ohua.  He meakakau nupepa oia no ka nupepa Manawa o Ladana, a e huli hoi ana oia no kona aina hanau mai ke kahuakaua o Poto Ata, kahi ana i noho ai a hoike ae i na meahou o ke kaua.  Oia kekahi  o na meakakau nupepa i hele pu aku me ko na Kepani pualikoa nana i wawahi mai nei i i na papu paa o Poto Ata, a ua komo pu aku oia me na Kepani iloko o Poto Ata ma ka la 1 o Ianuari iho nei.

            "Ua hiki ke kapaia aku o Generala Sotessel ma ka papa elua o na alakai kaupale o na papu nui o Poto Ata," wahi a keia meakakau i hoike ae ai i kona manawa i launa aku ai.  "Mai oi loa aku kona pono in a oia i paa ia Poto Ata no ekolu mahina hou-aku, eia nae ua hiki ae la oia ma kahi e mahele ana i ke aloha ame ka hanohano oihana kaua, a hoowipio koke.  O ka haawipio ana he wahi mea hoopuiwa no ia, no ka mea ua manao maoli ia aole loa e haawipio ana oia a e paa ana hoi a hiki i ke kahuapale hope loa.

            "Aole paha he kiina i oi aku mamua o keia ma Poto Ata mai ko kela o Sepastopolo.  E like me ka loihi o ka manawa i paaia ai pela no hoi ka oiaio o ke kanakamakua maoli o na hana, eia nae ua nalo aku ka hanohano o ia paa ana mamuli o ko Generala Sotessel haawipio koke ana.  Ma ko'u manao ma kahi o ka hookau ana aku iaia iluna ma ka moolelo o na kanaka nana i paa i na wahi i kiiia aku, he mea pono ia Stoessel ke ae oluolu ae e lawe i ka papa elua.

            "Aole o Generala Stoeseel maoli ke kanaka ano nui loa ma ka paa ana ia Poto Ata.  Ua hoike ae na Rukini, o Kondrechencko, ke kanaka eneginia nana i han ai na papu pale o Poto Ata, oia maoli ka pouha-na o na papu pale o Poto Ata, a i kona make ana ua poho wale iho la na manaolana o na koa.  Ua hooia mai no hoi keia poe aliikoa," wahi a ua meakakau la me kona kuhikuhi pu ana aku i kahi e kuku ana ua poe la makai o ka uwapo, "e olelo ana hoi, o ka make ana o Kondrechencko, oia ka hopena o na mea apau.

            "E pili ana hoi i ka pualiko anana i kii, ke manao nei wau ua hoike @maka ae na Kepani ia lakou iho he poe hakaka maoli, a ma ka paa loihi ana ia Poto Ata, a mena lele kaua koikoi ana, i make ai hoi he mau kaukani o na koa me ka mai@, ua hoike ae keia poe Kepani i ko lakou kulana koa maoli no a ma na degere kiekie loa.

            "Ua ike maopopo no hoi wau ua lawa na Rukini oloko o Poto Ata me ka ai e lawa ai no na mahina eha i ka manawa a lakou i haawipio ai.  I ko'u manawa i komo ai iloko o Poto Ata ua ike maopopo iho a wau i ka hopena o na kipoka ana a na Kepani.  Ua pau i ka ulaa liilii ia keia wahi.  Ua pau na mokukaua i ke piholo iloko o ke awa.  Ma ka'u mau mea i lohe ai oiai wau ma Poto Ata ua piholo ka hapanui o keia mau moku mamuli o na Poka a na Kepani, a ua hooia ma no hoi keia poe aliikoa Rukini i keia mea."

--

HALAWAI AHAHUI HOOIKAIKA

KRISTIANO.

 

            E noho ana ka Ahahui Hooikaika Kristiano o na mokupuni o Maui.  Molokai ame Lanai, ma ke Luakini o Wananalua Hana, Maui, ma ka la 24 o Maraki, 1905, hora 10 a. m., nolaila ke kono ia aku nei na Ahahui apau e hoouna mai i ko lakou mau Elele ma ua halawai la a pela pu no hoi me na Peresidena ke noi ia aku nei ko oukou oluolu e hiki pu ae.

            Owau iho no me ka haahaa.

                        SARAH A. KAHOKUOLUNA

                        Kakauolelo.

--

            E HOOMAKAUKAU NO KE KUNUKALEA.--O ka manawa i hoomaunaunaia no ke kiaia ana i ke kauka i ka manawa e hoike mai ai na haawina o ka ma'i kunukalea miuna o ke keiki he mea no ia e make ai ke kiki i kekahi manawa.  O ka laau i hilinaiia a oia no hoi ka laau kupono loa e malama mau ia ma na home i makaukau no ka lawe koke ana o ia no ka Laau Kunu a Chamberlain.  Aole loa he manawa i haulehia ai kana hana a he laau kaupale no hoi i ka ma'i ke haawi koke ia i ke keiki i ka manawa e loaa mai ai na haawina o ka mai'i.  Eia ke kuaiia nei ma na halekuai laau lapaau apau.  BENSON, SMITH & CO., LTD., kon Agena  ma Hawaii nei.

 

HOOLAHA MANA HOOKOLOKOLO

--

ILOKO O KA AHA KAAPUNI O KA APANA KAAPUNI @ TERITORE O HAWAII.  @ PONO WAIWIA MA KE KEENA ILOKO O KA HANA O KA WAIWAI O PANE @ MA KA INOA FANNIE NO LAWAI, KAUAI, I MAKE.

--

Kauoha no ka Hoolaha o ka Hoolohe Palapala Noi ame no ka Apono ana o ka Hoike Pa@ Waiwai Hope loa ame ka Puunaue ana ame ka Hookuu ana.

--

            Ma ke heluhelu ana ame ka waiho@ ana mai o ka Palapala Noi ame ka Papahelu waiwai a William @ Lunahooponopono waiwai me ka @ kauoha i pakuiia a Pane @ inoa Fannie, iloko olaila e noi ana oia e aeia aku i $408.60 ana hoi i kaku ai lala iho me kahuina $408.60, a e noi pu ana hoi e nana pono a me ka aponoia a e hanaia i kauoha hope loa no ka p@naue ana o ka waiwai i koe iho iloko o kona mau lima i ka poe apau i komo kuleana ilaila, a he hookuu ana iaia ame kona poe hope hoopaa apau mai na koikoi apau ma kela mua aku ma ke ano hooponopono waiwai.

            Ke kauohaia aku nei o ka Poaha, la 30 o Maraki, A. D. 1905, ma ka hora 10 a. m. imua o ka Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo i oleloia ma ke Keena Hookolokolo o ka Aha i oleloia ma Lihue, Mokupuni o Kauai, a ma keia i hooholoia ai oia ka manawa ame kahi no ka hoolohe ana i ka Palapala Noi ame ka Papahelu Waiwai, a o ka poe apau i kuleana iloko o ia hana e hiki kinoa ae ilalia ia manawa a e hoike ae in a he kumu kekahi a lakou no keaha la e ae ole ia ai ke noi, ame ka waiho pu ae i ka hoike i ka poe apau i kuleana maoli i ka waiwai i oleloia.  A he hoolaha o keia Kauoha iloko o ka olelo Hawaii e hoolahaia iloko o ka Nupepa Kuokoa, he nupepa i pa'iia a hoolahaia iloko o Honolulu, no ekolu pule neepapa, o ka hoolaha hope loa aole e emi iho malalo o elua pule mamua iho hoi o ka manawa i hooholoia no ka hoolohe i oleloia.

            Hanaia ma Lihue, i keia la 10 o Feberuari, 1905.

Na ka Aha,

(Kakauinoaia)  JNO. A. PALMER.

                        Kakauolelo,

3055-Feb. 17, 24.--March 3, 10.

--

ILOKO O KA AHA KAAPUNI O KA APANA KAAPUNI ELIMA, TERITORE O HAWAII.  HOOPONOPONO WAIWAI O ISAAC H. KAHILINA MA KE KEENA, ILOKO O KA HANA O KA WAIWAI O ISAAC H. KAHILINA O  WAIPAKE, KOOLAU, KAUAI, MEA I MAKE.

Kauoha no ka Hoolaha o @ Hoolohe Palapala no no ka aela o na hoike Helu Hope Loa, Puunaue ana @ ka Hookuu ana.

            Ma ke heluheluia ana ame ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi ame ka Papa Helu Waiwai o Samuel Kanewanui, lunahooponopono waiwai o Isaac H. Kahilina, iloko hoi olila ua noi ae oia e aeia aku i $1452.74, ana hoi i auhau iho ai iaia iho me $1490.80, a e noi ana e nana pono ia a e aponoia, a e hanaia i kauoha hope loa no ka puunaue ana i ka waiwai i koe iho iloko o kona mau lima i ka poe apau i komo kuleana ilaila, a e hookuuia oia ame kona mau hope hoopaa apau mai na koikoi apau ma keia mua aku ma ke ano hooponopono waiwai.

            Ke kauohia aku nei o ka Poaha, la 30 o Maraki, A. D. 1905, ma ka hora 10 a. m., imua o ka Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo i oleloia ma ke keena hookolokolo o ka aha i oleloia ma Lihue, mokupuni o Kauai, oia a o keia kahi i hookohuia ka manawa ame kahi e hooloheia ai ke noi ame ka hoike papa helu i oleloia, a on a poe apau i kuleana iloko olaila e hiki kino ae lakou malaila a e hoike ae i na kumu, in a he mau kumu, kekahi, no ke aha la e ae ole ia ai ia mea, a e waiho ae hoi i na hoike oiaio owai la ke kuleana ponoi i ka waiwai i oleloia.  A he hoolaha o keia kauoha ma na olelo Beritania ame Hawaii e hoolahaia ma ka Hawaiian Gazette ame Nupepa Kuokoa, he mau nupepa e hoopukaia nei ma Honolulu, no na pule neepapa eha, o ka hoolaha hope hoi aole e emi iho malalo o elua pule mamua iho o ka manawa i hooholoia maloko nei o ka hoolohe i oleloia.

            Hanaia ma Lihue i keia la 10 o Feberuari, 1905.

Na ka Aha,

            JNO. A. PALMER,

                        Kakauolelo.

3055-Feb. 17, 24--Mch. 3, 10.

--

HOOLAHA MA KE KAUOHA.

--

HOOLAHA.

I Na Ona ame mea Hoolimalima Aina ma Pauoa, Honolulu, Oahu.

            Ma ka hora 4 o ka auwina la Poaono, la 18 o Feberuari, 1906, e noho ana ma ka Hale Kula ma Pauoa ka Papa Komisina i koho ia no ka noonoo a hooholo ana i ka waiwai io o kela ame keia mea pono wai ma Pauoa, a e hoike mai i ko lakou mau koi no ka uku.

            R. H. TRENT,

            Kakauolelo o ka Papa Komisina,

            Honolulu, Feberuari 11, 1905.

3065-1t.

--

            Ke loaa mai nei no na lono mai ka Ahaolelo mai e kiolaia ana ke Kanawai Kalana a ke Komisina hana Kanawai Kalana i han aiho nei, a e komo ae ana ka Senatoa Achi mau bila ma kona makalua.  Pela nei?

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

--

HOOLAHA MANA @

A@ KA MEA @

--

MAHINAK@

__

            I kulike ai @ wahine @ o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritore o Hawaii, ia@ Honolulu i oleloia @ ke Keena Kakau Kope@ Hawaii Paeaina, iloko @ 256, aoao 174-178.

            Ke haawi pu ia aku @ hoolaha o Richard Ludloff@ moraki i oleloia ke @ niku i ka moraki i oleloia no @ i uhaiia, a hoike ana, @ o ke kumupaa ame ka @ wa e uku ai.

            A mahope no hoi o ka puu@ kolu pule @ ka@ laha e kua@ aku@ ka waiwai apau @ moraki i oleloia @ o James F. Morgan, Luna@ ke Alanui Ha@ Honolulu, i oleloia, ma ka Po@ 18 o Maraki, A. D. 19@ ma@ 12 awakea o ka la i @

            Ma ke dala kuike ka @ma ke dala gula Amerika no @ ka aoao o ka mea moraki ma@ palapala apau.

            No na mea aku i koe e loaa no@ a James F. Morgan aku ka @ dala.

            Hanaia ma Honolulu, T. H. @ ruari 11, A. D. 1905.

                        RICHARD LUDLOFF,

                                    Mea Paa Mo@

            O na aina i paa iloko o ka @ oleloia oia keia malalo iho:

            O na aina ame na pa-hale apau @ e waiho la ma Kalihiwai, Hale@ Mokupuni o Kauai, iloko o ka Teritore @ oleloia, pau pu me na pono @ apau ame na pomaikai apau loa@ leanaia iloko o na aina a i @ ilaila, i hoakakaia e like me ia @ lalo iho, e hoike ana:

            Akahi: O ka aina apau loa @ kakaia iloko o ka Palapala Sila Nui Heu 5195, L. C. A. Helu @ koi, i hooliloia e Pupu ia Joseph @ awe Kaono, kuu @ka ka mea @ kane mare i oleloia ma ka @ kuai aina i hanaia i Iune 25,@ kakaukopeia iloko o ka Buke @ 456.

            Elua: O kela aina loa @ kakaia iloko o ka Palapala Sila Nui 5318, L. C. A. Helu 8127 ia Keau@ liloia e Hapai Keau ia Joseph K@ ke Kaono i olelo mua ia ae @ ka palapala kuai aina i hanaia i @ 25, 1890, a i kakau kope ia iloko o ka Buke Helu 122, aoao 456.

            O na aina hoi i oleloia, ma k@ manawa i make ai o kuu oka ka @ moraki) kane mare i oleoia, ua @ maluna o Joe ka maua keiki ho@ wale no, ke keiki hookahi wale no hoi @ kuu (mea moraki) kane mare, a ma @ make ana o kuu (mea moraki) @ oleloia, o na aina i oleloia ua ili @ maluna o'u (mea moraki) kona hooilina hookahi wale no ma ke kanwai.

3055--Feb. 17, 24--Mch. 3, 10, 17.

--

HOOLAHA MANAO PANIKU A KU-

AI A KA MEA PAA MORAKI.

--

MARY F. KROUSE.

            Ma keia ke haawii aku nei @ laha mamuli o ka mana o ke @ paa iloko o kekahi moraki @ Aperila 30, 1903, e Mary F Krouse, o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritore o Hawaii, mea moraki mai, @ William O. Smith, Mary S. Parker @ Henry Waterhouse, na Kahu @ malalo o ka Palapala Kauoh@ C. Lunalilo, i make, ka poe@ moraki, he moraki hoi i kakau@ iloko o ke Keena Kakau Kope@ Hawaii Paeaina, Oahu, iloko o@ helu 244, aoao 311-313, o ka @ moraki ke manao nei lakou e @ i ka moraki i oleloia no na ku@ halia, e hoike ana o ka uku @ ke kumupaa ame ka ukupan@ manawa e uku ai.

            Ke haawi pu ia aku nei@ hoolaha o ka waiwai apau@ o ka moraki i oleloia e kualia@ make kudala akea ma na k@ dala o James F. Morgan, Alanui Kaahumanu, Honolulu, ma ka Po@la 11 o Maraki, 1905, ma ka hora@ awakea o ka la i oleoia.

            O ka waiwai i paa iloko o k@ moraki oia keia malalo iho: o k@ o ka aina apau loa e waiho@ ihona Hema o Puowaina (Pu@ Hill) Honolulu, Oahu i hoakakaia @ like me ia malalo iho nei:

APANA HELU 600.

            E hoomaka ana ma ke kih@ ke Alanui Spencer ame ka A@ puni i waihoia i alanui e @ ka aoao Komohana o ka P@ Makiki e like me ia i hoikeia@ ka palapalaaina o ke Aupuni@ ment Survey Reg. Map, 1749@ like me keia:

            Hema 76 deg. 15 min. Kom.@ kapuai ma ke Alanui Spencer

            Akau 13 deg. 45 min Kom. oia@ kapuai ma ka Apana Helu 6@

            Akau 70 deg. 40 min. Hik. o@ kapuai ma ka Aina Aupuni.

            Hema 13 deg. 45 min. Hik. @ kapuai ma ka Aina Aupuni i@ i alanui e moe la ma ka aoao@ hana o ka Pailina o Makiki a @ hi i hoomaka ai, nona hoi ka@ 35024 kapuai kuea, a oia no hoi @ i hooliloia i ka mea moraki@ lapala  Haawi Kuleana (Gra@ 3815.

            Ma ke dala kuike ka makemake@ ma ke dala gula Amerika no @ ka aoao o ka mea kuai mai @ palapala apau.

            No na mea aku i koe e noi ae @ William O. Smith, Judd builidng, Honolulu.

            Hanaia ma Honolulu, Feberuari @, 1945.

                        WILLIAM O. SMITH

                        MARY S. PARKER, AME

                        E. A. MOTT-SMITH

Na Kahuwaiwai malalo o ka Palapala Kauoha o W. C. Lunalilo, i make.

3055-Feb. 17, 24,--March, 3, 19.