Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 28, 14 July 1905 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XLIII, HELU 28         POALIMA, IULAI 14, 1905   NA HELU APAU 3076

 

Lilo i ke Kalana ka Bana.

 

Hooholo ka Papa Lunakiai e

Hoahu ka Puuku i na Loaa

Kalana ma na Banako Like

Ole.

 

Olelo hooholo e ukuia i na lima-

hana Kalana ko lakou mau

Ukuhana aole hoi i ka

poe a lakou i aie

ai.

 

            Ma ka po Poaha o ka pule i hala i @dama hou ae ai ka Papa Lunakiai e ka Mokupuni o Oahu nei i kana ha@, a malaila i loaa ae ai kekahi mau @ ano nui pili i na pomaikai o keia kalana. Iwaena o na kumu@ i noonooia ae a i hooholo loa ia @ ka hoolimalima o na keena oihana e ke kulana, ka noho hoomalu ana i @ ka oihana lawe opala o Honolulu nei, ke kulana o na alanui, ka @ i na kahua o ka lehulehu, @ uku o na bona ame ka @ dala ku-e kanawai.

 

HE MAU LETA I LOAA AE.

 

            Na Loio Kalana Douthitt he leta i @ Kakauolelo Kalana, e hoike mai a @ i kona huli pono ana i ka hoolima@ o na keena oihana o ke Kalana, e hoike pu ana hoi i ka pauku kanawai i pili no ia kumuhana, me kona pakui pa ana mai ua loaa ka mana i ka Papa a ua hiki ke hoomana ae i ka lunahoomalu e kakauinoa ae i ua hoolimalima la.

 

            Malalo o ke poo o na hana mau, i ka wa i noonooia ai ua kumuhana la, ua hoi ae o Lucas e aponoia ua hoolimalima la a e hoomania ka lunahoomalu o ka Papa e kakauinoa ae. Hoololi @ o Adams i ke noi e pakui ana o ke kakauolelo kekahi e hoopaa ae i kona inoa ma na hoolimalima la, a holo e like me ka hooloii, mahope no nae o ko hoike ana o Lucas i kona manao he mea pono i ka Papa e hahai mahope o ka manao kanawai a ka Loio Kalana i waiho mai ai. O Lucas ame Moore wale no ka i koho ae e ku-e ana i ka hoololi, a o ke koena iho ua holo aku la ma kekahi aoao.

 

            He leta no hoi kekahi i heluheluia mai mai ka Lunanui mai o ka Papa Alanui Samuel Johnson, e hoike mai ana i ka nui o ka poe e haawi nei i ko lakou mau opala na ke aupuni e lawe, ame ka nui o na loaa mai ia oihana mai. Penei ua hoike ia:

 

KA OIHANA LAWE OPALA.

 

            Ka nui ka poe e lilo nei ka lawe o@ ana na ke Aupuni no ka mahina o @ he 894. Na loaa $1217.70.

 

            Ka poe i koe aku aole i ohiia he 542 Huina i ohi ole ia $510.45.

 

            Huina pau o ka poe e lilo nei na ke Aupuni e lawe ko lakou mau opala, he @. Huina loaa maoli, $1728.25.

 

NO KA HOOHIKIHIKI LEPO ANA.

 

            Ka nui o ka poe i uku no ka mahina e lono, he 214. Na loaa, $1102.65.

 

            Kaena i koe e ohi ai, he 32. Na loaa, @

 

            Huina nui no ia mahine, he 246. Hu@ loaa piha pono. $1208.63.

 

            Ma ke noi ua kauohaia e hoopaaia @ o keia leta, a o ka leta maoli e waihoia aku me ka Lunahooia.

 

NA UKUPANEE O NA BONA LUNA AUPUNI.

 

            Na Adams i waiho mai he olelo hooholo i kokuaia e Moore, o na ukupanee maluna o na bona o na luna aupuni o ke kalana no ko lakou hooko pono i ka lakou mau hana i kohoia ai, @ pu me ko na iaia o ka Papa Luna@ a i aponoia hoi e Lunakanawai @ e ukula aku no mai ka waihona mai o ke kalana, e a`o ana hoi i ka puuku ame ka lunahooia e hana aku pela. Iloko o ua olelo hooholo la @, o ka huina nui o na dala ukupanee o na bona ua hiki aku i ka @ a na Adama hoi i hoike waha ae o ua mau bona la no na mahina wale no ia he umi-kumamawalu. Ua hooholoia ae ua olelo hooholo la.

 

NO KA POE HOAIE DALA.

 

            Na Moore i waiho mai he olelo hooholo aole kekahi ukuhana paa a ukuhana la paha o kekahi luna aupuni kalana a i ole o kona poe hana e ukula aku i kekahi mea e aku mawaho aku o ka poe na lakou i luhi i kulike ai hoi me na ukuhana paa ame ka papahelu ukuhana.

 

            Ua manao o Lucas he wahi olelo hoohe@ kaumaha keia, a manao oia ke ne@ loa aku ia ka hele`na a ka Papa ma ia mea. Ina paha e haawi ae ana kekahi limahana i ka mana i kekahi

(E nana ma ka aoao @)

 

Poe Olulo i Hoopa-Na keleia.

 

Pau ko Lakou Moku i ke Ahi,

Hoao no Nae e Hoopakele a

Hiki i ka Hiki Ole Ana, Haa-

lele Okoa.

 

He elua waapa i nalowale, me

17 poe olakino, hookahi

i hoopakele ia mai ka

ino nui mai o ka

moana.

 

            KAPALAKIKO, Iune 28.—Ua ale hou ae na kai ooloku o ka Lae Hona i mau olakino makamae e hoohui aku ana me ka papainoa loihi i ike mau ia no ia wahi. Ma ke ku ana mai o ka moku Amerika Aryan i keia la, mahope o kana  huakai aumoana mai Balatimoa mai iloko o ka ino, ua laweia mai e ia o Kapena Henry Behrens ame umi mau luina o ka moku Geremania Agnes, i haalele aku hoi ia Enelani no Valapariso ma ka la 10 o Novemaba. Ua hanaia ae keia hana hoopakele ma ka la 28 o Maraki, ma kahi he kanalimakumumalima mile ma ka akau hikina akau o Lae hona ia lakou e paio ana one ka makani nui @aika maluna o kekahi wahi waapa uuku.

 

            O kekahi mau waapa e iho o ka moku pilikia a aia hoi maluna o ia mau waapa na malamamoku ekahi ame elua me umi-kumamahiku luuina, aole loa he mea i loheia no lakou, a ke manao ia nei ua pau loa lakou i ka make. I ka la i hanaia ai keia hana hoopakele e ka moku Aryan aia ka makani nui e pa ana i ike mau ia hoi ma ka Lae Hona, a o ka oi aku hoi o ka ikaika i ikeia e keia poe aumoana i hiki mai la ianei. Ua hoopakeleia ae ka waapa o ke kapena iloko o ka manawa kupono, a me he mea la ma kau wahi no e kokoke ana i kahi o na waapa elua i loaa ole na kokua ana, a i manaoia hoi aole no lakou i pakele mai.

 

PAIO I KA MAKE NO KEKAHI MAU LA.

 

            E pili ana i ka moku i poino, aole loa he wahi koena i koe mai, koe wale no paha na wahi apana liilii e palalewaia ae ana e na ale o ka moana a hoopaeia ae i kahi e pae ai. I kona

(E nana ma ka aoao 6.)

 

Na Lono Mai na Aina-E Mai.

 

Kii o Iapana i ka Mokupuni o

Sakahelina a Hookuu ia na

Poe Rukini i Hoopaahao ia

Malaila.

 

Haawipio na luina hoohauna-

ele o ka mokukaua Kniz

Potemkin o Rusia i ka

mana aupuni o

Roumania.

 

ST. PETERSBURG. Iulai 8.—Eia no ka moku hoala haunaele Potemkin ke holo nei no i ka laula iloko o ke Kai Eleele a ke manaoia nei eia ke holo nei no Batom.

 

            THEODOSIA, Iulai 8,--Ua ku mai nei ko ke Kai Eleele aumokukaua maanei. Ua paniku ae ka mana aupuni i ke taona e koi ana hoi i na makaainana e hookaawale aku mai na alanui aku i ka wa e hoea mai ai ka mokukaua Potemkin.

 

            MANILA, Iulai 8.—Ua ku mai nei ianei ka moku lawema`i Koetroma o Rusia no ka hookaawale ana aku i ka poe i eha o ko Adimarala Enquest mahele mokukaua.

 

            WASINETONA, Iulai 8.—Ua hiki mai nei o Barona de Rosen, ko Rusia Amebasoda hou, a e waiho ae ana oia i kona hookohu i ka Peresidena iloko o na la pokole.

 

            ST. PETERSBURG, Iulai 9.—Ua lawe ae nei na Kepani i ka Mokupuni o Sakahelina. He mahele aumokukaua o elua mokukaua papa-ekahi ehiku mokukaua holomama, ekolu mokukaua lawe pu ame kanakolu moku topido i ku ae malaila ma ka la inehinei e alakai ana ia umi moku lawekoa me na koa. Ua hooleleia he hapa uuku o na koa i ka aina a mahope o ke kaua ana ua kuemi aku na Rukini iloko o ka aina, me ko lakou puhi ana i ke ahi i ka hale aupuni ia lakou e kuemi hope ana.

 

            Ua noi aku nei ke Aupuni ia Roumania e haawi aku i na luina o ka mokukaua Kniaz Potemkin no ka hookau ana aku i ka hoopa`i maluna o lakou.

 

            KUSTENJI, Roumania, Iulai 9.—Ua haawipio mai na luina o ka mokukaua papa-ekahi Potemkin ame ka moku topido i ko Roumania mana aupuni, malalo no nae o ke kumu aole lakou e

(E nana ma ka aoao 2.)

 

He Aiwaiwa i`o no o Iapana.

 

Loaa Mai na Kii e Hooiaio Ana

i na Palapu o na Mokukaua

Rukini i Kipa ae ai ma Manila.

 

He ku i ka walohia na hiohi

ona i ike ia maluna o keia

mau mokukaua, ika-

ika nae na manao

e hoaana hou.

 

            Ma ka leta a Mr. Jno. F. Kennedy o Manila o ka la 6 o Iume, 1905, i loaa mai i ka Nupepa Advertiser i ikeia iho ai na anoai o kekahi mau mokukaua Rukini i komo kaua iloko o ke kaua moana mawaena o Iapana ame Rusia i hooukaia ma ka malama o Mei iho nei iloko o na kai o Iapana, i kipa ae i Manila me na palapu kaua i kau aku maluna o lakou a ekolu, a i ikeia lakou na inoa Mokukaua Lawe Hae Aurora, na Mokukaua holomama Oleg ame Zemtchug.

 

            Mamua ae o ke ku ana aku o keia poe mokukaua i Manila ua lilo na la imu iho i manawa ano naluea iwaena o lakou iho a o na hoomaopopo wale ana no i ka hoike piha a Adimarala Togo i kana hoike maluna o na hana o ke kaua i hooukaia e la ame kona aumokukaua e ku-e ana i ke aumokukaua Rukini, aka, a hala kekahi manawa a ma ka Poaono mamua iho, i ke kipa ana anku o kekahi mau mokukaua Rukini ekolu i o lakou ke kumu o ko lakou ike maopopo loa ani i na hiohiona maoli o na hana o ke kaua moana o na aupuni i hoouka ai, ma o na palapu la i kau aku maluna o lakou.

 

            Ao o keia mau kii e puka pu aku nei o na kii maoli lakou o keia poe moku ame na kii o na palapu poka i kau aku maluna o lakou, he poe kii i ae oluoluia mae e ka Adimarala Rukini ke kumu o ko lakou pa`iia ana.

 

            Ma ke Sabati ae wahi a ka leta ua piha ino ae la na uwapo i na makaikai no ke ake e ikemaka a piha mau no hoi na mokuahi liilii i na makaikai no ka lawe ana ia lakou a koke i na mokukaua aole o ka lawe ana a kau iluna o na mokukaua no ka mea ua panikuia a aole he aeia e pii iluna

(E nana ma ka aoao 6.)

 

Halawai a na Lunakiai o Oahu.

 

Okaikai na Lala i ka Olelo

Hooholo a Moore e Haawi

Mana Kaokoa i na Lunakiai

o na Apana.

 

Waihoia ae ka Sila o ke Au-

puni Kalana Oahu i hoo-

makaukau ia me ka

mikioi e Viggo

Jacobsen.

 

            Ma ka halawai a ka Papa Lunakiai o Oahu nei i malamaia ma ka po Poalua nei, ua aia ae he mau papaleo ana mawaena o na lala mamuli o ka lawe ana mai o Lunakiai Moore i olelo hooholo e haawi ana i ka mana i na Lunakiai i koho apana ia e hookohu aku i na limahana aupuni o ko lakou mau apana pakahi. O ka manao o ka hapanui o na lala o ka Papa maluna o keia olelo hooholo oia no ka laweia ana o ka mana i haawiia i ka Papa a waiho aku iloko o ke kanaka hookahi, e lilo ai ua kanaka hookahi la i moi no kona apana.

 

            Ma ka aoao hoi o ka mea nana i lawe ae i ua olelo hooholo la, ua hoike ae oia aole oia i lawe mai i ua olelo hooholo la malalo o kekahi kumu, e ae, aka no ka hoomama ana i na hana a ka Papa oiai o kela ame keia lala o ka Papa i kohoia mai na apana mai o lakou no ka poe i ike i na mea e pili ana no ko lakou mau apana iho, a o lakou no na poe i ike i na kanaka kupono e hoonoho ae ai ma na oihana; aka mamuli o ka ike ana o ke keonimana nana i lawe ae i keia ol,elo hooholo i ke ku-e o ka hapanui o na lala, ua noi ae oia e hoihoi hou aku i kana olelo hooholo, a o ka pau no ia o ke kupikipikio o na manao.

 

            Na Lucas i hoike ae ua kipa aku oia e ike i ka Lunanui o na Hana Hou e pili ana i kela hale kahiko makai ae nei o ke poo o alanui Nuuanu, a ua hoikeia mai e wawahi koke ia an ua hale la. Na Moore hoi i hoike ae i ke kii o ka Sila o ke Kalana o Oahu nei i hanaia e Viggo Jocobsen, a aponoia. Ua loaa ae no hoi ka papainoa o na poe malama nei i na paka o ka lehulehu, i haawiia mai e ka Lunanui o na Hana Hou.

 

(E nana ma ka aoao 2.)

 

Loaa o Hawaii i ka Ma`i Huki.

 

Like Ole ka Papa Lunakiai me

Kekahi Mau Luna Aupuni

Kalana i Kohoia ai e ka Le-

Hulehu.

 

Ke hoolohe ole ka Lunamakai

i na kauoha a ka Papa e

kauoha ia ana oia e

haalele i kona

noho.

 

            Mahope o ka hoomakaia ana o na hana me ka maikai ma ke Kalana o Hawaii, aia hoi ua kau ae ia na ao hakumakuma nana i hoano-e ae i ke kulana o na hana a lilo i ma`i huki e kupono e lapaauia i ka wa kupono i hooneeia na hana imua me ka maikai.

 

            Ma ka mokuahi Mauna Loa o ka Poalua nei i loaa mai ai he lono o hoike ana ua mawehe ka pilina mawaena o ka Papa Lunakiai o Hawaii ame Lunamakai William M. Keolanui maluna o kekahi mau mea i pili i kona keena oihana. O keia iho kahi moolelo pokole i loaa mai:

 

            Ma ka malamaia ana o ka halawai a ka Papa Lunakiai, ua hooholoia e ku no ka oihana makai o Hawaii o like no me ka wa i ke Aupuni Teritori, oia hoi, aole e hoololi  i na makai, eia nae ua hoole ka Lunamakai i ka hoolohe ana ia hooholo a ua Papa la ma kona ae ole ana e hoopuka i na komisina i na makai i manao ia e noho ana ma ka oihana, a ua kauoha koke aku ka Papa iaia e hele ae imua o ka Papa a hoike ae ina paha e ae ana oia e hoolohe i na kauoha a ka Papa; eia nae ma na lono hope loa i loaa mai nei aia no oia ke paa mai la no. Ua hoike ae hoi kekahi lala o ka Papa, he Repubalika kona aoao kalaiaina, ina e hoomau ana o Keolanui i keia hoopaakiki a hoole i ke kauoha a ka Papa, e hele aku ana ka Papa me ka limanui, me iwakalua kanaka a kalehu ao iaia mai kana oihana ae.

 

            O kekahi mea hoi nana i hoaia ae i na manao hukihuki, oia ko Keolanui hoopaa ana i kekahi mau lilo i ke Keena Loio Teritori. O keia mau lilo oia na lilo kaahele o kekahi o kona mau makai i ka Mokupuni o Hawaii, a e auhau ana hoi ia mau hoolilo maka lilo o ka malama ana i na paahao, he haawina hoi aia ka man i ke Aupuni Teritori.

 

            Ua hoole o loio Andrews i keia mau hoolilo i kakau apono ia e Keolanui, a ua hoike aku oia i ka lunamakai na ke Kalana no o Hawaii e uku ia mau hoolilo.

 

            Keu no hoi malaila wale no ka laha ana o keia ma`i huki eia ka hoi ua lilo loa aku i Kau kekahi oiai ua loaa mai na lono maanei, aia no o Kekaula ke like ole la me ka Papa Lunakiai, a o kona makemake nana no e hana i na mea o kona oihana, aole hoi me ka noho hoomalu mai o ka Papa Lunakiai. Ke koi la no hoi ka Papa ua loaa no ka mana ia lakou e hooponopono pu i kona lawelawe oihana ana.

 

            He wahi pilikia hou no kekahi i ikeia ae ma Hawaii, oia hoi aole i waiho ae o Keliikoa i kona bona no ke kulana Hope Lunamakai no Kona Akau. He mau pilikia no keia e hoike mai ana i ka hololea ole o na hana ma ka Mokupuni Nui o Hawaii, a malia paha ua ulu mai no keia mau like ole mamuli o na aoao kalaiaina: a ina pela @ i loaa mai ai keia mau like ole aiaila o ka rula alakai maikai loa a Hawaii e hana ai i kela manawa, oia ka hooiiio ana i ka pono o ka lehulehu i mea nui, a hoihoi iho i na like ole o na aoao kalaiaina i mea liilii loa. O ka wa o ka palo kalaiaina ua haia, he wa keia no ka hana, aole he wa paio aoaoa kaiaiaina.

 

            He wahi olelo nalo ole keia: “Ala Hoko o ka lokahi ka ikaika,” ina pela, e hoopau ae i na hukihuki ana a e lokahi like ae. E lapaau i keia ma`i huki me kela olelo kaulana: “O ka halo mokuahana iaia iho, aole la e mau.”

 

            Ua wawa wale ia ae o kekahi kumu paha o ko Lunamakai Keolanui, o Hawaii, hoopaakiki ana aole e hoolohe i na kauoha a ka Papa mamuli no ia o ka loheia ana ae aole ka i hoouhala na hookohu o na lunakiai, a ke hana nei lakou mamuli o ka hoohikiia ana imua o na lunakanawai. Mamua aku nei ua hoopuka aku majou ua hoounaia na hookohu o na luna aupuni kaiana i koho ia ai, nolaila aole he kahua o kela hauwawa wale.

 

HOOIAIA E NA POE KUAI MA NA WAHI APAU.

 

            Penei ka hoike a Mr. M. L@nks he mea malama halekuai ma Carcoar, N. S. W., Aukekelalia: “Aole loa he manawa i haule ia`u i ka hooia ana aku i ka Chamberlain’s Colic. Cholera and Diarrhoea Remedy no ka mea ua ike no wau i kona maikai.” Ke kuai oe i keia laau lapaau aole loa i poho ia kuai ana. E hoike mai no na poe halekuai ma na wahi apau i keia mea hookahi a makou e hoike aku nei. Ke kuaiia nei e BENSON, SMITH & CO., LTD., na agena ma Hawaii nei.