Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 50, 15 December 1905 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

| (Kakama Simeon E. Nawaa.) j Mt>Kl XA XXI. (KAU POO KHA'. KA HOOXAUE HOOMAEMAE MA ENELAM. (HOAKAKA. —I ka make ana o Keoki 111 i ka 18-0, a i kekahi kau mai aia ke kalaunu o Pelekane ke papeiie ia ia e K*n>ki IV. "ke keonimana mua ma Europa. v Ika ua hookonokonoia oia e a* v aku i ke Kanawai Kuuakea Kakoiika. a i kekahi makahiki uiai make ilio la oia. a pii ae la kona luuii Wiiiiam IV ma ka nohomoi.) I ka make ana o Keoki IV i a pii ae hoi o Wiiliaiu V ma ka nohomoi, ua hoomaka hou ae ia e kupinai ua ieo hoolio hoomaemae Ahaoielo ma Eueiani. e hoalaia ana hoi me Ika ikaika, no ka mea aia ke kaua kuloko ma Fanmi nana i kipaku ae ia Kaie X mai ka nohoalii aku, a kauia ae hoi o Lui Piiipi, kona hoahanau ma ia makalua. Ua ae no o William IV i keia koi. aka nae ua hoole loa aku ka Duke o Welinetona, oiai oia e noho ana no ma ke kulana knliina nui. Mamuli o keia hana a Welinetona ua lilo aku kona kulana, a lanakila ae la ka aoao Whigs, a o keia no hoi ko lakou īuanawa mua loa i noho mana ae ai iloko o iwakalna makahiki o ka hooikaika ana e noho mana. a inaiaio hoi o ke alakai ana a ka Eale C»rev. I ka 1837, ua waiho ae la ka Haku John Russeli iloko o ka Hale ona makaainaua ike Kanawai Hoomaemae mua ioa, Ua jmioia ae keia kanawai no hookahi pule a hooholoia; aka ua liookomoia ae he pakui hoololi, a lilo hou i ka hoopaapaa a liaule ka aoao o ke aupuni. eia nae aole i holo loa a hookuu eka Ahaolelo. I kekahi kau koho mai lanakila iho la ka aoao hoomaemae, a hookomoia ae la ka lua o na kanawai hoomaemae, a mahope o na hoopaapaa ana, ua hoohoioia e ka Hale o na makaainana, a kiolaia nae e ka Hale • na Haku. Ua loaa ae no nae he alahele e ko ai ia manaolana me ka limanui ole. noiaiia, hookomo liou ia ae la ke kolu o na kanawai. a hooholoia iloko o ka Hale o na makaainana i Dekemaba, 18IU. Mamuli o ka loaa ana lie mana i ka Aha Kuhina e kapae ae ai i ka hale oiuna ua hoomakaukau iho la ia alia e hooko aku. Hoikeia ae la ua makaukau ka nohomoi e hoaia ae i na haku o ka aoao liiberala lawa kupono ai ka a'eku ana ikaoima ka aoao. Torv, ai ka maopopo ana o ia maoii ka hana e hooko ia ae ana, ua ae aku la kekahi aoao, a liooholoia iho ke Kanawai Hoomaemae o He kanalima-kuma-maono mahele aina o Eneiani, no lakou lioi na iala ahaolelo he »hookahi haneri ame umi-kumamakahi i liooneleia ae i ka mana koho. He kiuiiLkoiu-kumamalua niau maheie i nele ia he hookalii lala pakahi —ua like lioi ia me liooka»iii lianeri ame kaiiaha-kumamakoiu lala i liaule. He umi-kumamawalu noho o Euelani i hoohakahakaia ae, a oke koena iho mawaena ona Wale. Irelana ame Bekotia. Ua hoo« mahuahua hou ia aku na mana kolio. a ma ka hoopokole ana ae o ka manao nui o keia kanawai hoomaemae, oia hoi, k< o ka mana kaiaiaina ua hoihoi ia ae mai ka ])apa kiekie a i ka papa waena." Hoalalaia ae la ua manao iike ole iloko oka lahui. Komo aku la na palapala noi iioko o ka Hale o na Makaainana e koi ana aole e liooholo i ka bila no ka hooiako ana i ke anpuni me kekahi mau mea e pono ai. Malamaia ae la na halawai makaainana e hoole ana ika uku ana i na auhau a hiki i ka manawa e hooholoia ai ua bila la, a hoao ia ae la na mea apau e holopono ai ka aoao o na makaaiuana. Ma ka hoopokole ana ae. ua ala mai o Enelami holookoa no ke kiola ana i na mea kahiko, a ke kii aku nei imua i aupuni moi me ka mana pu ona makaaiiiana iloko ona lawelawe aupuui ana. Ua ko ia makemake ana e like me ia i ilioike mua ia ae nei. Mamua o ka hapalua liora elua o ka wanaao o ka la 20 o lune, 18.37, aia o Wiiiiama I V ke waiho la iloko o ke Kakela Winnor t ua make, a ia manawa hookahi no hoi aia na elele ke holo la no ka Halealii o Kensington no ka hoike ana aku 1 ka hooilina alii i ka lono nana e liapai ae iaia ma ke kulana poo oke aupumi. la Wiliama IV pau ka nohoalii mana nui ona moi o Pelekane. laia ua liiki no ke hoopau ia aku na lala o ka alia kuhina e like me kona makemake. Aole he keiki a Wiliaina IV e hiki ai ke noho ae i ka nohoalii o kona maknakane, nolaiia, liio aku la ka nohoalii i ke kaikamahine a kona kaikaina (ka eha o na keikikane a Keoki IV), ka Duke o Kent. O keia no ke Kama'liiwahine Alexander Vitoria. i hanau hoi ma ka Halealii o Kensington ma ka la 24 o Mei. 1819. I kela manawa aia na makahiki o Vitoria maluna iki aku oka umi kumamawalu. Ua make mua aku kona makuakane he mau mahina maho[>e mai o kona lianau anā, a waiho iho la i kana kaikaniahine na kana wahine no e malama. He wa»hine oia i a ? o maikai ia, i |>okepokeia kona mau aoao apau. Ua hoonaauaoia e hiki ai iaia ke maiama iaia iho, e koa lioi. a e maemae kona knlana. Oka hoomakanlii aine ke akahai he mau haawina ia i a'oia aku iaia a lilo mai me he imea la ua hanau ilrhnne ia mai oia. O ka Akihihopa o Canterbur.r, Kauka Howlejr, ame ka Haku Chatnberlain. ka Makuika o Convnirbam, na elele i haalele »bo i ka Halealii o Wind»or a kolo aku no Ken»ington, no ka hoike ana aku ia Vitoria ika make ana oka Moi. Oka hoira elua paha ia oka wanaao. ka manawa a kela poe i hoomaka ai i ka lakou huakai, a hikl aku la lakou i ka Halealii o Kensington i ka hora elima o ke kakahi* aka. Ua kikeke aku la lakou mawaho oka puka-pa no kekahi ma nawa a ala mai la ke kiai pnka, a i ko lakou koino ana aku iloko, ua haaleleia iho ia lakou mawaho o ka halealii no kekahi manawa, a mahope mai hoihoiia akn la lakou no kekahi lumi uuiku kalii hoi o lakou nei i haaleie ia iho ai. me he mea la na hoopoinaia lakon. Hoo kani akn la lakou i ka bele, a hoike akn la ua makemake loa ia ke kama'iiiwahine maluna o kekahi knmnhana ano nui, a noho hon aka la no na elele e kali. Hala ae la he manawa, ake pnka loa ae la ka la iluna. hookani hou $iku la lakou nei I ka bele. a i keia manawa i hoea mai ai kekahi o na kauwa a hoike mai la aia ke kama'liiwahiae ke hiamoe maikai la, a ua liiki ole ia lakou ke hoonioni aku i kona hiamoe ana. Alaila olelo aku la oa poe elele la, "Ua IMe mai nei makon maiuna o kekahi hana nul o ka aina no ka Moiwahine. a he mea pono nona e hoopau ae i kona hhimoe ana. n Hp mea oiaio aole lakou nei i noho hon e kalL oiai na alakaiia aku la lakoo nei no ka niini hookipa. a aole no hoi i liuliu lho t komo ana o VitoHa iloko o ka mmi me kona lole moe po me ka ulii e kan ana maluna o kona man poo hiwi, a e luhe ana no kona man iauoho. a o kona maa wawae e paa ana no me na kamaa noho hale, a e kiheahea ana hoi na walmaka tnaluna o kona man papalina; ela nae aole oia il pihoihoL Ua hoouna koke ia akn ia ke kil \& Knliina Xni, ka Haika Melbourne. a ka»hea la «e ia »o hoi ka halawai a na Alii e hni ae mm ka hom nmi knmama kahi. a ia manawa no hoi i hoohikila ai o VHoHa i Moiwahine no Beritania Nni, hoopaa ]pu mai la no hoi na loiia anpnni ia lakoo Iho e ī m ka«o»ha a ka MoiwUbin*. Maikeia maiiawa akn i ka» aka ai na niaka o ka lahni mainna

0 £o lakou MoiwahiiiP. a hakilo j>u inai ia no hoi na aupani nai e ae 1 kana inau liana a«- ka hiaai nui. oiai aole oia i ike nui ia nuimua j aku. Aole wale i kau aku keia ike ole ia ona hana aka Moiwahine Vitoria inaluna o na aupuni e ae» aka iwaena iho ne o na 'lii • ka aina. oiai ua hu-naia aku oia mai ia lakou aka. He mea waiwai ole ke kualehelehe wale ana aku maamei i na hana a ka Moiwa<hine Vitoria i hana i; aka he mea pono no e ikeia kekahi mau hana ano nui i aia mai mahope o kona wehe ana i kana ahaoleio niua, auie kona la i poniia ai ,oia hoi ? ka la 28 o lune, O ka Haku Melbourne ke Kuhina Xui ia manawa. a he kanaka no hoi oia i nana nui i ka pono o kona Moiwahine: aka nae aole i hookuukuu wale aku o Vitoria iaia e hana aku e like me kona makemake. oiiii ua nooniK» no ka Moiwahine i kana mau hana apau e hana aku ai no kona iahui kanaka. *Ua hookohu aku la o itoria ia Mr. Montefiore i Ilamuku no Ladana. a o keia ke kanaka Kiu mua loa i hoo-| kohuia ae ma kekahi hana aupuni o Pelekane, a na ka Moiwahine| maoli no i liookau aku maluna ona i ka hanohano naita. ] 0 kekahi o na onene kalaiaina i ulu mai i ke au o \ itoria oia no | ke Kanawai Kulma. Ua kukuluia ae la na Ahahui like ole no ke| ku-e ana i keia kanawai; malamaia ae la na halawai makaainanai lehulehu, a hooholoia na olelo hooholo like ole. O keia ka hikimua] 0 keia onene ana. ) 1 ka 1838 i ala ae ai ke kaua mawaena o na Peiekane ame na kanaka o Inia, a mahoj>e o ke kaua hahana ana ua lanakila ae la na I'elekane. MOKUNA XXII. (KAUPOOEHA.) 4 'l KA HAUNAELE KULOKO O 1830. | Na ka Ahaoleio o Faraui, i ka 1830, i haawi aku i ke kalaunu ia I,ouis Philippe, e koi ana -hoi ma kekahi aoao i Kumukanawai. Oka haunaeie kuioko o lulai aoie ia he mea i makemakeia e ka lehulehu. l'a haawi aku o Louis XVIII i na makaainana i ke Kumukanawai; 1 ka 1830 hoi, haawi aku la ka Ahaolelo o Farani ia Louis Philippe i ka nohoalii. Ua hoololi iki ia ae la na lawelawe aupuni ana, a paa iho la no hoi ka ahaolelo i ka maua a Kaie X i manao ai e lawe aku; a iloko o na makahiki he umi-kumainawalu o kona nohoalii ana, ua hooikaika iho la oia e kukulu paa i kona ohana ame kona aupuni. He mau pule pokole mahope o kona pii ana ae i ka nohomoi ua aia ae la kekahi mau mea e hoohuoiia ai na hana aka Moi. E nolio ana ka l)uke de Bourbon—ka hope loa oka ohana Conde, a makuakane hoi o ka Duke d ? Enghien a Napoleona i pepelii ai—malalo o ka mana o kekalii waiiine manaoino. Mainuli o na hana lapuwale a keia wahine, ua liana iho la ua duke nei i kana palapala kauoha hope Joa e haawi ana i ka liapanui o kona waiwai no kekahi keikikane a Louis PhilipiH». He hookahi makahiki mahope īuai ua loaa aku la na l>uke la ua liia a make, e hiki ai no ke ike ia nana ponoi no i lawe ae i kona ola; aka oiai o ka Louis Philippe ke keiki e pomaikai ana ma ia make ana, ua kau aku la na hoohuoi ana maluna oka moi. Ua alo ae la oia mai keia manao aku o ka lehulehu a lawe koke ae la oia i ka waiwai i hooiliia mai i kana keiki, a hookau aku la no hoi i na hoohanohano ana maluna o ka wahine nana i liooko aku i kona kemake. Ika laweia ana mai he hoopii ma ke kanawai, ua ko aku la no kona aoao. Iloko no o kona waiwai, aole oia i hoohui ae ia waiwai me ko ke aupuui, e like hoi me ke kanawai o ka aina, aka hooili aku la oia maiuna o kana poe keiki. Alaila w r aiho aku la oia i kana koi o elima miliona i ke aupuni no kona mau pono iho, a o ka papahana o na iiio ana i hoonohonoho ai oia kekahi ona mea hoopahaohao. Ua oleloia ae o keia ke alii i nui loa ai ko Farani lilo laau lapaau mamua o Lui XVII. Iloko o na makahiki mua elima o kona nohomoi ana, <he mau makahiki ia oka unene ame ka maka'u. Ua pinepine na manawa i paio ai ke aupuni me na nupepa, a ma ia mau paio ana i ku'ipaluaia aku ke aupuni me ka ikaika. Hoalaia ae la na ahahui kalaiaina like ole, a hoao mai ia ka oihana makai e kinai i na halawai ana a keia mau ahahui. Ua hopuia ae he iwakalua-kumamahiku mau lala o kekahi aiuUiui i kukuhi ae i kona kahua mahma o ka pono kaulike o ka lehulehu, a i'ko lakou hookolokoloia ana ua hookuuia e ka aha kiuie. Mamuli o na hana kuia'i a ke aupuni i na aliahui kalaiaina ua hui ae la lakou a noonoo e lioala haunaele kuloko. Ua malama ae o I«afaie, i kela manawa ua elemakule oia, ame kona mau hoa, he halawai ma kona hoiue. O keia ka ahaliui i hoomakaukau e olepe ae ika uohomoi o Louis Philippe. lle elua manawa i halawai ae ai ka poe hana kapa o Laiana iua ke kaua akea me na koa, a hoopm?hu aku ia iakou mahope o ke kaua hookahe koko nui ana. Ika manawa i nui ae ai ka poe ihoohauuaele, ua noho ae la kekahi kanaka opulepule, o Fiesehi koua inoa, ma kekahi puka aniani e huli pono aua i kahi a ka moi e liele ae ana me kona ohana, aia me ia kekahi pu mikini o ka lielu iwakalua-kumaina-lima, ameiapu i ki aku ai oia maluna oka ohanaalii. He kanaha ka nui o ka poe i make a i eha, aka ua hele aku Ia no ka moi me ka poino ole. oiai no nae ua loaa lihilihi aku la kona lae i kekahi iK»ka. Mamuli o keia i lawelawe koke ia ae ai na kauawai uo ka malama aua ika maluhia oka lelmlohu. O kekahi ona kauawai i kauia ae he kanawai e hoomana aua i ke aupuni e kau aku i na lioopa'i maiuna o ka poe kalaiaina i liooliuoiia ua komo' pu iloko o na hana hoohaunaele, a o kekahi lioi no ka hopu ana iua nupepa. Ma keia kanawai no hoi aole i hiki i kekahi kanaka ke hoolaha nupepa aia wale no a lmawi aku i kekahi hoopaa ana ma koua aoao nie kekahi hehina dala mahuahua i hiki wale no i ka poe waiwai ke komo ae ma ia hana. Aole lioi e hoolahaia kekahi mea e hoinoiuo ana ika moi. Aole ioa kekahi mea e hoike ae i koua manao no ka liookahnli ana ae i ka nohomoi a i ole no ka hoihoi hou ana ae i ke aupuni i pau, a i ole hookupn daia paha no ka uku ana i na hoopa'i i kauia maluna o kekahi man uupepa. Aole e hiki ke kuaiia kekalii kii aia waie no aae aku ka iuna heiu. Aole ioa e hiki i kekalii kanaka ke ku ae a olelo he repubalika oia. no ka mea e hookau koke ia no maluna oia kanaka ka hoopa'i ikaika U>a. O ka haunaeie knloko o 1830 ua holopapa ae la ia ma na aupuni 0 Kusia, ma kona poMpu ana ia Polana oiai ia aupuni e pii ae aua. Ku ae la hoi o Itaiia, Kelemania ame Hunagaria a hoao ae la e kula'i 1 na laweiawe aupuni ana a Metternieh (ua hoike mua ia aku kana mau hana iawelawe aupuui ma kekahi mokuna i kaahope ae nei). Ma Italia ua hoopioia aku ke ala haanaele uia Bologna ena koa Au»eturiau Ma eremaitia» iloko o ua aupuni ekoln, oui no hoi o Bavaria. Wurteinberg ame Saxo»T —o kela lini e kuokoa ae ka i hoohuiia ae a aneane e lilo i kuahaua kuuiukanawai. Mamuii o keia «a hana iho la o Mettemieh i kekahi kanawai no ka hooholo ana, a iloko o ua kanawai la ua oleloia ua paa na alii apau o Kelemania e noho mana ana e hoole aka i na palapala noi e waihoia ana no ka houmahuahua liou ana i ka mana o ke aupuni malalo o na liio o ka nohomoi. Mamuii o keia mau mea ano nui i aia ae ikeau o Louis Phiiippe e noho moi ana no Farani, ua konoia kona noonoo kanaka e akalieie ma kana mau laweiawe aupuui kuioko ana. Ua hoao ae o Mettermeh ma ua ano apau e noho mana oia arae kana mau iawelawe aupuni ana ma Hunagari, aka ua ala like mai la iui makaaiuana ma na hana hoohaunaele, a pela no hoi nie na lala o ka ahaolelo ma ka hoole paakiki ana i na koi e waihoia aku ana e ia. a i ka wa i ala mai ai ka ninau ao ka olelo lahui e lawelawe ia ai ua hana aupuui no Hunagari» ua ptia loa iho la ua lala o ka ahaolelo ma ke ku e ana i kana. a mamua o ka hoopanee ana o ka ahaolelo ua lanakila aku la ka aoao o Maguars. (Aole i pan.)