Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 11, 16 March 1906 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA. [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA.

MOKUNA XV. HE MEA I OI AKL* MAML'A O KA MOEUHANE. C a c e oluolu oe e hoc»pau a'e i ksu kumuhana. I keia 'va e-ia no v.au ke n«x>noo m*i no'u iho." "{• kala mai ia u. e kuu liakuwa'nine maikai. Aoie o'u manao hf-v.a kekahi ma keia. L'a manao hoi au—he aie hoi ko kaua iaia —<'! :ho uo hui ua eha makeliewa oia no ko kaua pono—a ma ia ;.!! 1; "h Alahia. e ohi')lu hoi oe e noho malie. L"a ike no wau aole ];<• nianao kolohe iloko ou. La kuhihevva oe ina oe e manao mai he aloha ole ko'u. Nolaila, e noho malie hoi oe. L"a aloha au ia <-e, a aole hoi au e heehaeha aku ana kou mau manao. E oluolu h'<- «• lu-Ie aku iioko o ka uiufaati a hoohala aku i kekahi manawa nialaihi. Kiilou hou :ho la ko L'lina poo ilaio. me ka paa ana a'e o kona mau I:ma i kona lae—kahi hoi i kau ai no kekahi manawa—alaila lu-hee T li* 1 la a kau miiuna pono iho o kona puuwai, a pela iho la ua u 1 ne; a kaua i ka manawa a Alahia i haalele aku ai i kona hakuv. ahine. I ka manawa a Alahia i hiki aku ai ma ke alo iho o ka nlulaau e ulu ;;na mamua o ke ana, ike aku la oia ia kuliana ame Oma e kamakamaiiio ana. a mamua o ko laua ike ana mai iaia nei. ua lohe (K'iio ! >a aku o Alahia i kekahi mau olelo nana i hoopihoihoi mai jaia: a e like 110 me kona ano mau ka mahamaha aku no. ua ninau aku la oia heaha ia ka mea i ala mai. "La manao o Oma ua ike oia i kekahi o na kanaka Arabia nana onkou i powa," wahi a Kuliana i pane aku ai, me ka minoaka malnna o kona mau papalina," wahi hou a ianei, ua hahai mai ka kekahi 0 laua ia kakou a hiki ianei, a ua hoohenehene aku nei au ia Oma." "Malia paha ua' kuhihewa au," i pane mai ai o Oma; "eia na'e ke manao nei no wau ua pololei ka'u koho. He elua o'u manawa : ike ai i keia kanaka; he hookahi manawa ua ike aku au iaia ma ka anuliwai mawaho aku o ka ululaau. a o kekahi ike ana hoi a'u malalo loa aku. Ua ike a ua hoomaopopo au o keia no kekahi o na kanaka Arabia i pakele aku mai ia kakou aku." "Ina o ua kanaka Arabia nei no keia, heaha la kona makemake?" 1 ninau aku ai o Alabia. "Ina o kekahi keia o na kanaka Arahia," i pane aku ai o Kuliana, *'malia paha ua makemake oia e komo mai iloko o ko'u puali." "A i ole." i pakui mai ai o Oma, ''malia paha he makemake kona <■ ailv.*e i kekahi mea." "Malia paha he oiaio knu," i pane aku ai o Kuliana. "Eia na'e hoi," wahi hou a Kuliana mahope o kona hamau iki ana, "he mea IKmo no hoi ia kakou e makaala." "Eia o Selima ame.a'u ke kiai nei," wahi a Oma i pane aku ai, "'a ina e paa ana kela kanaka ia maua, e nakinakiia ana e maua a paa." Komo iho la iloko o Alabia.be wahi manao koho, aia no he mau mea iloko o ko Kuliana noonoo ana hoi i makemake ole ai e hoike <i'e oiai keia e ku aku ana. aka na'e, aole no keia i noonoo nui no ia mea. nolaila mainua o kona liiki hou ana ilo.ko o ka lumi o kona hakuwahine e noho mai ana, ua poina loa iho la oia i na mea ana i lohe ai mai ia Kuliana ma mai. I ke awakea o ia la a i ke ahiahi no hoi, ua hui hou a'e la no o L'lina me ka kaua Kuliana, eia na'e aole laua i papaleo loa aku. Ua hiki ole ia L T lina ke ku aku imua o na maka o Kuliana iaia e nana pono mau mai.ana iaia nei me ka haalulu ole o kona mau lala, nolaila u:i hoao oia iioko 0 keia mau manawa i halawai ai laua e uumi i na hakukoi ana a kona puuwai. Ina paha hoi i hele mai o Kuliana :mun o ua Llina !a a kamakamailio pu laua me ka maikai, me nei v,:\ hui pn aku o Ulina a hookahi ke kukai maikai ana; eia na'e aole pela o Kuliana i hana aku ai. I ko Ulina kulou ana 110 ka lua o ka manawa ia Kuliana i nana mai ai iaia, huli aku la o Kuliana a haalele iho la ia L'lina. ' I-ioea mai la he !a a nalo aku. a'hoea hou mai no a nalo aku, ua halawai aku la no o Ulina me ke kanaka nana e hoonioni nei i kona puuwai. a i ko laua halawai hope ana, he mau wahi huaolelo pokole wale no ka Kuliana i pane aku ai, alaila huii aku la oia a lilo aku la kana mau kamailio ana me Hohaelana. Ma ka L lina nana aku aole he nanaina maikai iluna o Kuliana. L a haikea o Kuliana ma ka ianei nana aku, a aia hoi he inau hiona o ka ehaeha maluna o kona mau maka. No ia mea, ua hoouluku loa ia ko l T lina noonoo, a komo wale iho la no Uoko o ua u'i nei ka inanao malia paha ua loaa mai leeia haawina ia Kuliana mamuli o ka eha i loaa aku iaia. Mahope koke iho o ka paina kakahiaka, hele loa aku la o L'lina e hui me E'/aheia. a ninau aku la iaia. ina paha ua loaa ia Kuliana ka pilikia | o kela eha i loaa aku iaia. | " Aole," wahi a Ezahela i pane mai ai, "aole o'u manao na kelal x-ha i hoanoe iaia. Owau no kekahi i ike i kona anoe, a ua ninau , aku no au iaia, aka, aole oia i hoike mai, o ka minoaka wale mai no j me ka hoomaikai ana mai ia'u. Aole o'u makemake e ike aku iaia e i hookaumaha ana i kona mau noonoo. L'a like oia me he keiki ponoi| la na'u, a ua aloha aku au iaia me kuu uhane apau. Aole paha i ikej

kekahi mea e aku ī ka uhajie iokomaikai e waiho mai la iloko o kela kanaka kulana kilakila.'* "Ina e loaa niai ana ia'u ka ike, wahi a L'iina i pane aku ai. "ua ioaa mai he pihkia ta>a mamuli ou. f kauniaha U?a no auanei au no ia niv*a." "Pehea hoi e ili ai keia mea maluna om?" i panai aku ai o Ezabelr.. "O ka'u e manae nei. malia paha aa loaa mai iaia ka pilikia mainuli o ka ioaa ana o keia eha iaia no ka ana niai ia'u." "Aoie o u manao peia. O ko u manao aia he mea mawaho aku o kela eha i loaa iaia nana e hoanoe nei iaīa. Malia paha no ke'a paa ana ona ma Damaseko ke k?imu i loaa mai ai keia haawina inaiuna ona. Malia paha ua lohe oia i kekahi rnea malaila nana i hoehaeha mai iaia.'* I ke awakea. i na mea apau e noho ana e paina. aole i hoea mai o Kuliana. L'a hele aku oia i kela manawa a hoohala aku i kona ?r.anawa ma ka'e o ka muliwai. I ka auwip.a la huli aku !a o Llina ia Ezabela, a ike aku ia o Ulina i ka nanaina kaumaha maluna o ua luahine la. "E haalele mai ana o Kuliana ia kakou." wahi a Ezabela i pane mai ai i ka manawa a Ulina i ninau aleu ai. "E haalele ana la kakou!" i hooho a'e ai o L'lina. me kona puiwa nui. ,4 Ae: pela oia 1 hoike mai nei ia'u he hora i hala a*e nei." 4 *l ka wa hea oia e hele air" i ninau hou aku ai o Llina. i4 I ke kakahiaka nu? o ka la apopo." "Aka, aole anei oia e hoi koke mai ana?" "Aole paha, a o ia ka'u mea e kanalua nei. L*a ninau aku wau iaia a o ka haina wale no i loaa mai ia'u he luliluli wa:e mai no." **L"a hoike mai anei oia i ke kumu o kona haalele ana mai ia kakou?" "Aole he kumu kupono e ike ai oe, e kuu keiki. O ka mea oiaio maoli no aole oia i hoike mai i kekahi kumu. He wahi koho waie aku no ka'u mamuii o kekahi mau olelo ana i hoopuka mai ai." Ia LHina i hoi aku ai'no kona lumi, ua like oia me kekahi mea i hoomaopopo ole i kana mea e hana aku ai. L a hoike aku la no oia ia A!abia i ko Kuliana manao e haalele iho ia lakou. a hoike mai la 110 hoi o Alabia, ua koho wale aku oia i ko Kuliana mea e nianao nei e hele mamuli no ia o kona hakuwahine. *'Heaha hoi ka manao o kau olelo?" i ninau aku ai o Ulina. "Ke mnnao nei au ua manao o Kuliana ua lawa iho la no ka nui o 11 a poe e noho nei ma keia wahi. Malia paha ua kuhihewa au ma ka'u mea e koho nei; aka, na kona ano no i hoike mai ia'u i keia mau la elua aole ona noonoo maikai iaia e noho nei maanei." Aole i ninau hou aku o Ulina. aka, noho iho la oia e noonoo nui no keia mea. I ka la e aneane aku ana e iho ma ke komohana. puka aku la o Ulina a hele holoholo aku la iloko o ka ululaau no ka hoonana ana i kona mau manao anoe, a iaia e hookokoke aku ana i kahi ana i maa mau i ka hele a noho malaila no ka hoohala manawa ana me P»eni Haeia. ike aku la oia ia Kuliana e noho mai ana iluna o ka noho laau malalo o kekahi kumulaau alani. I kinohi komo iho la ka manao iloko o L'lina e hoi aku no ke ana; aka na'e. aia kekahi mea e hoonioni la i kona puuwai, me he mea la e onoonou aku ana iaia e hoomau aku i ka nee ana imua, a mamua o kona hoomaopopo loa ana, ua kokoke loa aku la oia ma kahi a Kuliana e noho ana. nolaila. lohe aku la o Kuliana i ka nakeke aku o na kapuai wawae. a huli a'e la oia a nana iluna. L T a hoopuiwaia oia i kona manawa i ike mai ai ia L'lina, a iloko o ka imo ana o ka inaka. hoholo a'e la ka h.auoli iloko o kon'a puuwai, a mohala mai la no hoi kona helehelena, me ka pii pu ana a'e o ka ula. Eia na e iloko o ka manawa pokole loa. nalohia aku la ia mau hiona mai kona mau papalina mai. a halii iho la ke kaumaha maluna ona. Ma keia iho la ua hiki no ia Llina ke kuemi hope mai a haalele aku ia Kuliana e noho hookahi malalo o ke kumulaau alani; aka na'e, me he mea la he kila makeneti kekahi nana e ume mav. ana iaia e nee aku imua, a ia Kuliana i kulou iho ai ualo me ka haawi' ana mai i kona kua ia Ulina, aia hoi kau ana kekahi mea maluna o kona poohiwi. me ka malie ame ka haalulu no hoi, a ua like ua mea la_me kekahi uwila e kikikoni mau ana i kona puuwai. . , • 1 1 "E ka opio lokomaikai." wahi a L lina i pane aku ai me ka nalienahe loa o kona leo. "na hoike mai nei o Ezabela ia u e haalele īho ana oe ia makou," . , . . "Ae, e ka lede maikai." wahi a Kuliana 1 pane aku ai, a īa manawa pu no hoi i ku a'e ai oia iluna. "L a paa kuu manao e hana aku pela." . T , 1 "Hikiwawe no hoi kou haalele iho īa makou. I ka wa hea oe e hele ai ?" "I ke kakahiaka o ka la apopo.' "Awiwi loa keia hele ou." t "Aole. e kuu leele maikai; o ke ano mau iho la no ia o ko u nolio ana." Kuha'u iho la o Ulina, me kona haalulu pu. a i ka hope.loa no hoi noho iho la oia iluna o ka noho laau a Kuliana i haalele aku ai. Iloko o ka manawa pokole ua hoi hou mai la kona mau noonoo maikai e hiki ai no iaia ke pane aku. "E ke keonimana maikai, he hookahi a'u ninau e makemake nei e ninau aku ia oe." wahi a LHina i pane aku ai me ka awiwi. me he mea la e hapai mau mai ana kela mea ike ole ia e hoonioni mau ana iloko ona; "Aole.paha oe i manao mua e haalele koke i keia wahi?" "Aole au i manao mua pela, e kuu lede maikai.' r 'Aka hoi, ina aole au i hiki mai ianei, me ko'u hoa, ina no paha ua noho loihi iki no hoi oe maanei?" "E kuu lede maikai, e oluolu oe e ninau ole mai ia'u i kela ninau." "He mea pono ia'u ke ninau aku, e ke keonimana maikai, no ka mea he iini nui ko'u e ike. Ina e komo mai ana ka noonoo iloko o'u o ko'u hiki ana mai ianei ka mea nana i kono ia oe e haalele koke iho i keia wah», alaila aole e hauoli ana ko'u mau manao. I ko'u wa i hele mai ai no keia wahi aole i maopopo mua ia'u o kou wahi keia i pili aloha ai. Ina he mea pono o kekahi o kaua ke kaawale aku mai nei aku. alaila, owau o kaua ke hele." Kaulono pono loa aku la ko Kuliana mau maka maluna o L'lina

no Kekahs manawa, rne ka pane leo ole aku, a o na manao e ala ana doko or.a i kela manawa he kti no ike pahaohao. Mahop« iho noho iho la ota ma ko Uiina aoao. a pane aku !a: ""E kuu lede maikai. aole 1 maopopo ia oe kau mea e kamailio Ina ee e hele ana mai nei aku. ihea aku oe e hek ai? Aka, no u iho he iike ok\ He nui ko'u ma« hoaioha ma na wahi like ole. Iwaena o na kanaka hana o na kuahiwi o Lehanona e loaa no auanei ui u kahi e komoe ai o ko'u poo." "A. e ka opio lokoma:kai,** wahi a Ulina i pane aku ai, "alaila ao!e oe e hoole mai ar,a j ka'u mea i hoike mua aku nei ia oe "Heaha la ia mt.ir "O \2 !iOt. elike me ka'u i olelo aku nei, ina aole au maanei aole e haalele koke ;ho ana i keia wahi." "E akahele, e ka iede maikai. i kau mea e hoopuka nei," wahi a Kuhana i paiie aku ai. "Aole e hiki ia'u ke hoīke hoopunīpuni, ina no wau e huna ana i ka mea a*u i makemake ole ai e ike/* "Aka, heaha hoi kou mea e hoolalau nei? O, e ke keonimana maikai. mai hookomo mai oe iloko o*u i ka manao na*u oe i kipaku aku mai kahi au i p?li aloha ai. Ua nui ko'u aie ia oe. Ina oe e haalele mai ana, aole au e hauoli hou ana.** "E ka !ede!** "Aoie oe e hele ana." "E lede-—l lina—aole oe i ike i ka*u mea e noi mai nei. Heaha ka hana e hiki ia'u ke hana rtie oe! O ko*u noho ana maanei he haawe kaumaha i?. nau." "Ma ke ano hea:—i iilo mai ai i haawe!" 'He oiaio ka'u e hoike aku nei ia oe. l"a hookikikinaia oe e alo a e mai īa'u aku—ua anoe hoi oe i ko'u manawa e hookokoke aku ai ia oe —ua kaili aku oe i kou mati mnka a huli aku ma kahi e." "O, e Kuhana," wahi a Ulina i pane aku ai. me ka hookau ana aku i kona mau lima maluna o ko Kuiiana poohiwi, "ua koho hewa oe no'u. E i a'e oe owau ka i aloia a'e. oia hoi, ooe ka i aio a'e mai ia*u aku. O ko'u noho ana maanei ka mea nana i hookaawale aku ia oe mai ke ana a*e, a na ia mea hookahi no hoi i kaua aku ia oe mai ka papaina aku. O keia iho la ka mea nana e hoinoino nei i ko'u noonoo. a o ka mea hoi nana i hookomo mai i na manao kaumaha iloko o'u. Heaha la ke kumu?" "E ka lede —e akahele! Mai hookonokono mai ia'u pela." "Aka. i hoomau aku ai o Llina. e alakaiia ana hoi e kela mana ume hookahi —e alakai ana hoi me he kanaka kaahefe la e waele ana i na hihipea e waiho ann ma kona alanui—"Aole e hiki ia'u ke hoopoina ae ika nui o ko'u aie ia oe. Aole e hiki ia'u ke hoopoina ae ua haawi a.ku no wan i na hoomaikai ana ia oe, a ua pule hoi au e lilo mai ia hoomaikai ana a'u i mea oaa loa. Aoie paha hoi ua kaumaha oe mamuli o'u "- Ua hoopuiwaia o Kuliana a haalulu iho ia kona mau lala no kekahi manawa, alaila kaulono pono loa aku la oia maluna o ka opiowahine. me kona nanaina e hoike mai ana ua makaukau oia e hoike a'e me ka oiaio i ka mea e peepoli ana iloko ona. "E ka lede maikai," wahi a Kuliana i pane aku ai me ka nahenahe. "e ike ana oe i ka meahuna a*u i manao ai aole loa e hoike aku i kekahi mea. Ua koiia mai au e hoike aku ia mea. Eae mai ia*u e hoike aku ia oe i keia manawa; alaila, hoopoina aku no ka wa pau ole. I ko'u lohe ana ua hoopaa aku kaMoi o Damaseko i kekahi kaikamahine u'i ma kona Halealii o ke Awawa. a ua hooholo hoi oia e hoolilo a'e i ua opiowahine la i wahine nana. ua komo mai la ka hoowahawaha iloko o'u no ia mea, a hooholo iho la au, ina o keia opiowahine ua paa ia me kona ae ole. alaila. e kii ana au e hookuu a'e iaia. Ua alak?.i aku au i ko'u mau kanaka koa no ua wahi la, a haulehia iho la na kiai ia makou. Halawai aku la au me Lede Ulina, a o ka'll mea i ike ai ua like me kekahi hihio no ke aupuni lani. Ilaila ike aku la au ika u'i lua ole malalo iho oka la. Ike iho la au me he mea ia ua puua kuu puuwai he mea hoi i ioaa ole ia'u mamua: a o keia no hoi ka nianawa mna loa iloko o ko'u ola ana i ike iho ai au ia mea he aloha poniuniu. Eia na'e ua ioaa ia'u ka ikaika ia manawa'e pale a'e ia mea, a ua haalele aku la au ia oe. Ua haalele aku au ia oe me ka manao e liio koke ana oe i wahine na kuu enemi ino loa. Komo.iho la ka manao iloko o'u e hoopoina koke ana au ia mea; a i ole, e hoomanao no hoi au ia oe me he akaku la i ku mai imua o ko'u alo a e nalo koke aku ana mai ia'u akn. Aka na'e, aole pela iho ia. L*a hiki ole ke wawahiia aku kela akaku kamahao i ku mai imua o ko'u alo, a ua hookomoia mai iloko o'u ke kaumaha, he kaumaha hoi i kupono loa mawaena ona aloha elua. E hoomanawanui iki mai ia'u. e Lede Ulina. Eae mai hoi ia r u e hoomau hou aku." Kulou iho la-ko Ūlina poo ilalo, aole hoi oia i oni a'e. Aia oia H*e noho la me kona mau lima e ope'a ana mamua o kona umauma. "Iloko o na la pokole," i hoomau hou aku ai o Kuliana. e hoomau ana hoi mamuli o na manao hakukoi e hana mao ole ana iloko o kona puuwai, "ua paa iho la au iloko o kekahi u-pa i hoomoeia me ka noeau no'u, a laweia aku la au imua o ka moi. I ka manawa e kau ana na hora o ka pouli. a i ka nalo ana aku'o'na manaolana ana apau, hoea mai la ka hoola no'u. O na lima no nana i kokua i ke alakai ana aku ia'u iloko o ka halepaahao. na ia mau lima no i alakai aku tVu mawaho: a aole hoi i inamao loa aku halawai iho la au me kuu Hohadana aloha: a mai iaia mai i loaa mai ai ia'u ka ike na Ulina i haawi mai ia'u i ka hauoli o ka lanakila ame ke ola hou ?.na. Aole e hiki ia'u ke hoike aku ia oe i ka mea i ala mai iloko o ko'u naau. Oka mea hik; wale.no ia'u ke hoike aku, ua hoomaikai a'e au i ka anela maikai. a ike iho la no hoi ua kuni paa loa ia na hoomanao ana nona iloko o ko'u puuwai. Eia na'e ua komo mai la ka manao iloko o'u aoie au e ike hou aku ana iaia. "A, e ike mai kaua i ke kupaianaha o na alakai ana a ka Mea ikeoleia! I ka manawa i manaoiana oie ia a i mamao loa aku hoi na noonoo ana no ia mea mai ia'u aku. halawai hou iho la au me ua anela la a'u i ike ai. Ma ia halawai ana. o ka'u mau kokua ana ka mea i makemakeia; a ina he mau kaukani ka nui o na ola iloko o'u e haawi no au apau loa nona. Ua hoopakele a'e au iaia mai na lima kakauha o na kanaka Arabia, a lawe aku la iaia no kahi e loaa ai ka maha iaia. He mea oiaio ua hui a'e la au me ia, a lohe hou aku la hoi au i kona leo, a e oiino mai ana hoi kana mau minoaka maluna o'u. (Aole i pan.)