Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 3, 18 January 1907 — PUOHO O PELE MA KA PIKO O MAUNA LOA Ikaika ke Kahe ana o ka Pele ma ko 1887 Wahi i Kahe ai-Ma Kona ame Ka-u Kekahi. [ARTICLE]

PUOHO O PELE MA KA PIKO O MAUNA LOA

Ikaika ke Kahe ana o ka Pele ma ko 1887 Wahi i Kahe ai-Ma Kona ame Ka-u Kekahi.

ka mea hou 1 hoikela aku , i K' Kuokoii \o ka pule l hala no k , ,,-;,.ho ;in:i o ka pele ma Mokua- . , j ka po o Ianuaii la 9 iho j [ . hi ii<> ia e hoike hou ia aku i... k;i mau ana no o ka a ana a ki r-i". !i,„a mua mai ka lohe no keia : . , i.Mii i ka Peresidena Kennedy o k 'il ii Mokuahi holo pili Alna ame l.ycurBUs. Mai na wahi like t.,.,iuiimia mai ai kela mau lohe, i,... ua īike no ka manao nui o ia , ; <■ pili ana no ka puka ana nia Mokuaweoweo, ka luaj. > iiuna i'ono o Mauna Loa. M,I na iii» a 1> hiki ai ke hoomaopopo i! ina ka waha ponoi o ka lua<,i a ana a ka pele, aka ma lOl > ke kuahiwi, no ka mea ina mai hm pono ae Ina aole e ike pono ia iKu ka puapuai a ka pele, o ka ula u.; M \\.i,<- no ke ikeia aku. Mamuli o ka hiki ana ke ikeia mai k6 ahi mai in;,i mai. a i>ela no hoi mai ka. h$le o ka luapele mai, me he mea la aia ke k ili'- ana a ka i>eie ma ka aoao e huli ], ,; i ia i Mauna Loa; a ma na olelo ., k i loiio i lioikeia mai ma ka hora 4 i>. m. o Ja la no mal Hilo mai, e hlki ai ko ma/iaola aoie iluna pono o ka \w.\ !.<• alll. a. k.ilK' ia ka peie mai Mokuāweowi'.i m li no ka huli o Kona Hema. Ua )i, ik< ia inai mai ka Hale Luapele mai i., k.ikaliiaka, he elua wahi e hu 11 > k.i i>< le he hookahi aia ma ka huli K n. o ka Aina hanai hoioholona o K t;,.n t,a. l'a oi aku mamua o kanak lu iii,iu hoonei ola'i maanei (Hilo) nuiin'iM- inai o ke aumoe. I keia kakahnkt nui waie, ua kualiilii mai ka i tna i ka pele aka ua hiki no ke ike ;.i akii ka uwahi iiuna *'o ka piko. A"]»- hf mau hoonei ola'i i ikeia maaiui o ka hu ana o ka pele ma k.t m.ikahiki 1S9S> ame 1903. O ka hu ., k.i i'i lo ma ka inakahiki 1899, ma k ; ,;i .. iulai o ia makahiki, a ua :u k. ik<' pono ia mai ka uwahi mai h ... I,MI. a i ka wa i uhi mai al ka i i; i ikei.i ka ula ame ka,puapuai l ii iiialaio koke iho o ka piko, e i ui , i ka puu o Kalaeha. k.ilu' ana o ka pele ia manai mai he kaukani a oi k.ipuai mai ka piko mai a kahe i :••• Kal.ii iia, a mamua o ,ka hoea : i .u'.i Uaila, ua mahae iua ae la • A-:.' ina. a kahe aku kekahi mana M: ' i hu ana o ka pele i ka maka- ; ,:i - • ina ka lua waie iho no ia, e k , |.uka ana nia ka makahiki -'>"'• 1 i .'ii mawa, ua hiki ke ikeia ka : K m mai, me ka manaoia e an.i k;i pele ma na apana o Kona. • • " t i ka niakahiki 1368, i ka ; • k:li, ;ma o ka peie ma ka aoJfo 1 M.nina Loa, a 1 hoopoino nul : 'iaiie ana, he nui na hoonei " <;■ iti:ii nana i kono mai i na I • h i il. le i ko lakou mau home ■ no lioi ke kāhe ana a ka •a.mawa. ■• • i o na lono i loaa mai ma īnai Hiio mai ia George -• • h.'ike ana ia, aia no ka ' ii, la i kana hana. ' i •. • i• i ī*i 14.—Eia o Kiiauea ke k.i hana maikai. He mai- ' : i <> Mokuaweoweo, ke kalae ! ■<' me na hoike i ioaa mal, 1"•':■■ ko kahe neel me ka mama. ' : , īoln. i hoikeia mai ma !;<"'ii aku ke kahe ana o :■■■'■:<• i. ke kai mahope o ke

kahe ana no kanakolu mile. Ua hoea! aku ka loko pele a hoohlolo i k6kahl hapa o ke alanui aupuni ma ka aoao ma Konu o kahl i kaheia ma ka makahiki 1887. Ua hoike pu la ae no hoi, ua hoopilikiaia na uwea kelepona, a ua waiho puia ka hoohana ana. Aia ma kahi o 7 mile ke kahe ana o ka pele i ka hora. Ua hoopilikiaia kekahi hapa o ka aina hanai hoioholona o Kahuku. Ua hoikeia mai, aia ka Mokuahi Mauna Loa ma Puhaluu. O kekahi hoi o na lono i ioaa mai ift Jas. F. Morgan mai ia O. E. Stevens, penei: He hiona kilakila; he ekolu mana e kahe nei. He hookahi i hoea aku ma ke alanui Aupuni he mamao o 20 mila He hookahi aia mawaena o Napuuopeie ame Lae Hema. Ma ka aoao Kona waie no apau e kahe la. Ma ka hoike a John H, Jones o keia kulanakauhale, kekahi mea i ike pono i ka puka ana o ka pele ma ka makahiki 1887, ua hu ae ka pele ma ka ihona komohana hema o ke kuahiwi, ma kahi i ikeia o Pohakuohanalei a holo poioiei aku ma Kahuku a komo iloko 0 ke kai. Ua hoomaka mai ke kahe ana ma ka hora 7:30 o ke kakahiaka o ka la 16 o Ianuari, a pau ka a ana ma ka la 31 o ia mahina. E iike me na mea 1 kamaiiioia ae la e Jones, ua hoea koke no ka pele lloko o ke kai he hookahi ia mahope o ke kahe ana, me ke kahe ana ma ka aina hanai holoholona aku; he hookahi haie ame kekahi poe bibl i paa i ke kaula i pau i ka hoopoino ia. Ma ka manao o Mr. Jonea aia no keia kahe ana a ka pele ma kahi kokoke i kahi i kahe ai i ka makahikl 1887. Ma ka hoomaopopo ana I na kahe ana a ka pele i na makahiki i hala, ua ikeia, ma ka makahiki 1852, he elima mahina ka loihi o ke kahe ana, i ka 1855; he hookahi makahlki ka loihi i ka 1857, 1859 ame 1880, he mau mahina wale no; i ka 1881, he ewalu mahina ka loihi o ka manawa i kahe ai. Ma ka la 18 o Iulai 1899 i ka wa i puka ai ka pele ma Mokuaweoweo, ua pohina pu o Honolulu nei i ka uwahi i puhiia mai e ka makani, a pela no i ka puka ana i ka makahiki 1880. Iloko o keia mau kahe ana apau a ka pele, ma na aina waiho wale no e kahe ai, koe nae na kahe ana iloko o ka makahiki 1868 ame 1887, ua kahe aku ma na wahi maikai loa o ka aina o Kahuku. Ma ka hora 4:30 o ke ahiahi Poalua nei i loaa mai- ai ka lono kelekalapa uwea ■ ole i ka Hui Mokuahl Inter-Isi-and Steam Navigation Co., e hoike ana ua lono la no na mea pili i ka peie, penei: KONA, Ianuari 15—O ke kahe nui o ka pele, aia ma kahi i kahe ai i ka 1887, a ua kokoke loa e hoea i ke kai. Aia he mau kahe manamana ma ka palena akau o ka aina holoholona o Kahuku, e hiki ai ke ike maopopoia mai na aoao Kona ame Kau mai. Iloko o keia manawa hookahi no i loaa hou mai ai he lono i ka hul mai mai, a penei ia iono: HILO, Ianuari 15.—Ua nui ae ke kalie ana a ka pele. holo aku ana ka mokuahi Kauai ma' kekahi huakai makaikai no Puuiki. Ua hoolala ae nei makou qo ka hoouna ana i ka mokuahi' Claudine e holo aku i kahi o ka pele. 35 hoike mau aku ana i ke ano o ke kahe ana i na la apau. O ka mea hou wale no i hoounaia

mai mai ka luapele mal, ma ke kelekalapa uwea ole, oia keia: HILO, lanuari 15.—Hora 10 kak&hlaka—He elua mau puoho hou ana a ka pele ma ka piko o Mauna Loa i nehinei. Ua ike houia aku ka malamalnma ma ka po nei. Mamuli o ka ino ma ka Poalua nei ua hoopilikiaia ka hana ana o ke kelekalapa uwea ole, a mamuli paha o ka nui o ka ino ina Hawaii ke kumu i nele ai na mea hou e pili ana no ka peie. Ke manaoia nei, ina e mau ke k&he ana a ka pele e lfke me keia h.au lono, alaila e hoounaia aku ana ka mokuahi Kinau ame ka Mauna Loa ma ke awkea o ka Poaono, ke nui ka poe makemake e hoio makaikai. Ma na lono i hoikela mal e kekalii o na mea kakau o ka nupepa Advertiser mai Kona mai lanuari 16, e hoike ana ia i ka nui maoll o ke kahe ana o ka pele. Ua hiki aku ka ioihi o kahl a ka pele 1 kahe ai i ke kanakolu-ku-, mamalima mile ka loihi. he umi-kuma-maiima kapuai ka hohonu a he hapalua mile ke akea. Penei ua lono la: ivona, lanuari 16. —Ke pii mahuahua nei ka hu ana a ka pele. He hookahi wale no wahi e kahe la 1 hoea i ke kai. Ua uhi pula kahi i kaheia iioko o ka 1887. Ua hooloihi aku keia kahe hou ana ma o aku o kanakolu-kumamalimn mile o ka aina waiho -waie. Aole he peie i hoea inai i ka Apana 0 Kona. He mau hoonei olai ma Hllo 1 keia ia. He malie maikai. Mamuli o keia hoike ame na hoike e ae i loaa mai no keia meahou, ua nui ka poe e makemake nei e holo aku no ka makaikai ana a ua manaoia e hoomaka ka holo ana o ka huakai ma ke awake o ka Poaono, O ka nui o ka poe i hoopaa ae no keia huakai i keia wa he 91, aka nae e oi aku ana ka poe i makemake e holo, a ina e Ikeia ana pela, alaila e holo pu aku ana ke Kinau ame ka Mauna Loa ma ia huakai.