Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 18, 3 May 1907 — EMEPERA NAPOLIONA ILOKO O Ka Hookahuli Aupuni. KA NOHOALII EMEPERA. Na Hewa i Huikalaia. [ARTICLE]

EMEPERA NAPOLIONA

ILOKO O Ka Hookahuli Aupuni. KA NOHOALII EMEPERA. Na Hewa i Huikalaia.

• ( )ia kou hewa loa, o ka papa ana i kau wahine aole e kamailio rne kekahi kanaka okoa e ae. Ua like-pu ia me kou papa ana aku i ka iipolipo o ka waikahe la'i malie o ka muliwai Danupe, e hoi hou kona w;ii iloko o ke kumuwai iluna o ka piko kuahiwi!! Hiki anei ia oe ke paa i ka malamalama o ka la, aole e pa hou kona mau kukuna ma na kihi eha o ka honua? Eia ka olelo a'o kupono ia oe: E kapae ]~a dc i kou mau manao o ka lili, a mai kau hou kou mau lima maluna o kau waliine. Ina aole oe e hoolohe i ka'u kauoha, alaila, e lohe ana ka ICiiu-pera i kou wa e pepehi hou ai i kau wahine; a i hoopa'i mai ma n oe. heaha iho kau e hana ai?" • ( > ka'u wahine, no'u ponoi ia," wahi a ua keiki la i pane mai ai. • IKaha iho la kou kuleana e kena Kapeiie e papa mai ai ia'u no ko'u jiquhi ana i ka'u wahine ponoi? Ina e lohe ana o Napoliona ma ki ia mua iho no ko'u pepehi i ka'u wahine, eia ka'u e pane aku ai iaia —aohe ona kuleana maluna o ka'u wahine ponoi—koe wale iho no ka (nemi, o kona kuleana ia o ka makaala, a o ka'u wahine, na'u no ia e niakaala a e hooponopono." He wahi mino aka maluna o ka Emepera no kela mau olelo a ua keiki la, oia kana i pane hou aku ai me ka hoike pu ana aku iaia iho: "E kuu koa opio,—eia oe ke kamailio mai nei imua o Napoliona: Owau no ka Emepera." I ka wa i lohe ai o ua koa la o Napoliona no keia, ua holo koke ae la ka haalulu apuni kona kino, oia kana i pane aku ai me ke kulou: "E like me kau i kauoha mai la e ke Alii, e hoolohe no au a hooko." "Oia ka pololei," wahi a Napoliona. "Ua hauoli loa au no na hana kokua a kau wahine i na koa pilikia 0 ka puali, mamua o ka ui ana aku ia oe me kekahi hoopa'i oolea loa o ka hoopaahao. Ke hoopii aku nei au ia oe ma ke kulana kakiana no kou puali, ame keia lianeri dala, e haawi oe i kau wahine, he makana na ka Emepera 1 kona mau lima kokua o ke aloha, no na koa eha oiai lakou e make ana ma ke kahua kaua." He mau olelo a'o kupono loa keia a Napoliona i hookomo aku ai iloko o ka puuwai o kela koa opio, a mai ia manawa mai, ua laa 1 kela wahine ka noho oluolu ame ka hauoli me kana kane, ma na wahi apau a na pualikoa Farani i hele ai. Ma na hooili kaua, o ua wahine ~pi<» la kekahi e komo pu a lawelawe i na kokua, a ua kapa aku na kua l-arani i kona inoa—"Ka Wahine o ka Regimana," a i ole,—"Ka Makuahine me kana P>ebe ma ke Kahua Kaua." KE OKi MARE A NAPOLIONA IA IOSEPINE. i KA UHAKI ANA I KANA HOOHIKI PAA. • ) ke oki mare a Napoliona i hookaawale ai i kana wahine ka E-pi-resa loscpine. oia kekahi o na moolelo kupaianaha loa i kamailio pim pnu ia no ke tausani manawa. Iloko o na makahiki he umi-kumama-lima .» k«» laua noho pu ana ma ka berita o ka mare, aole loa i loaa kekalii nianao ia Napoliona e hookaawale aku i kana wahine, oiai he mea Inki ok iaia ke hana pela, ka wahine hoi ana i poni a hoohiki aku ai inuia o ke Akua'a i hoolaa pu ia hoi e ka Pope Hemolele, o kana wahine ia a mau loa, a na ka make e hookaawale ia laua mai ka berita ae 0 ka mare. E like me ka olelo o kekahi Pauku o ke Kumukanawai, nana e hookohu aku i hope koko ponoi nona- ma ka'Nohoalii, oia ka Napoliona 1 ike ai nona iho, aole ana keiki me losepine iloko o keia manawa loihi, a hq niea hiki ole ke loaa hou ona keiki mai kona puhaka mai. He mau keiki ka losepine me ke kane mua, oia o Eugene me Hortense, a mai ko laua wa kamalii mai ko Napoliona malama ana ia laua me he mau keiki ponoi la nana. E like me ka nui o kona aloha i ko laua pela ka nui o kona no keia mau keiki, a ua lawe pu oia ia Kugene ma na wahi apau ana i hele ai,«a ua komo pu hoi iloko o na kaua i hoouka ia iloko o Aikupita. 0 ka pii hikiwawe o ka ikaika o ke au o kona hooponopono aupuni ana, ame ke koi a ke Kumukanawai i makemake ai iaia e hoopiha i kela hakahaka, oia ka ua Lunakanawai la i hai mai ai i ka manao o ke Kanawai penei: a'u mea e ae e a'o aku ai ia oe no keia oki i ko olua benta niare, oiai he ku-e ia nou ma ke Kanawpi ame ka hoowahawaha i ka lahui; koe wale iho no, aia a holo ka aelike mawaena o olua no ia hookanwale ana. he hookaawale hoi e loaa ai kekahi pomaikai i ka aina, nia o ka hiki ole ke loaa keiki me ka Emeperesa losepinc. a e mare aku oe i wahine hou i loaa kou Hooilina ma ka Nohoalii e Hke me ka i.iakemake o ke Kumnkanawai a e pomaikai ai hoi ka lahuikanaka. I K. > olua wa e kaawale ai, e malama oe i ko losepine ola, e haawi oe i ha-U-aiii nona, e loaa kekahi uku 'makahiki iaia, e lilo no oia ma ke poo «• na koko alii apau o ka aina malalo o kau hoomalu ana. l'a pii mahuahua ke kamailio ia o keia oki mare mai ka manawa nnku mai a hiki i ka wa i lohe ai o losepine, ua makemake kana kane « iioukaawale i ko laua berit,a mare no ka loaa ole o ke keiki, oia ka mea liookahi nana i hoonawaliwali mai i kona nianao i na wa apau ana < ik, aku ai iaia. He lehulehu na la i hala ae, aole loa o Napoliona me I- >q«uie i kamailio pu oiai laua elua ma ka home, koe wale iho no. o ka ike aku o kekahi i kekahi, alaila, ua lawa iho la ko laua manawa lio--1 '!ui'iu o ke kane ame ka wahine. ...... 1 le mea oiaio iloko o ia mau la, ua like laua me na ipo i hilalula ke kamailio aku, a o ke kali ana a hiki mai ka manawa e lohe ia ai kela hookaawale oki mare, oia wale no ka mea i koe ia Napoliona i ke kamailio ae. I kekahi la, oiai laua elua ma ka papaaina awakea, ua n- 'ho iho la me ka pane ole aku o kekahi i kekahi, a me na nanaina o ke i'aha'oha'o, aole i hiki ia laua ke ai iho i ka ono o na mea ai, a nolaila, u:i ku koke ae la o losepine iluna a hoi aku la no ka rumi hookipi nui, a i!oko 110 hoi o ia manawa pu i ku ae ai o Napoliona, a ukali aku la mahope o kana wahine. Me na waimaka e hiolo ana ma na papalina nohea o ka u 1 losepine ame na kuli hoi o Napoliona e haalulu ana iloko o ke aloha, apo aku la ■ -ia nie ka malie i ka lima palupalu o kana wahine, hapai ae la me ka 'opiii ana mai i kona umauma me ka puili pu ana aku iaia, a hoopuka -o la i keia niau olelo mua loa o ke oki mare: , "E īosepine—e kuu losepine maikai e—ua ike oe, he alolia ko u i.iai ka puuwai ae nou. Ia oe hookahi wale iho no, i aie'nui ai au 1 oko " keia ao, no na manawa o ka hauoli i loaa ia'u ma ke alahe e o o u 1" -MKiikai. E losepine, ua oi aku na hakoko ana mai o ke au o kou nohoalii o keia mau la e nee nei, mamua o ka ikaika kupono o ka hooko ;-.na a ko'u lunaikehale. O ka'u mau kuko ana i keia hora, aia no ja maialo o 11 a lawelawe ana e pomaikai ai ka lahui, a e loaa ai hoi kou h- 'ōilina 110 ka lawe ana i ko'u hooilina no ka lawe ana i ko'll inoa uoko " keia ao ma ka nohoalii o Farani." "Mai kamailio hou mai ia'u!" wahi a losepine i pane aku ai, a hoon;aka iho la oia e uwe a pane hou aku la i keia mau olelo. Ua *oie unia au e ha'i mai ana oe ia'u i kela mea, aka, aole loa oe e aa ana e h' okaawale mai ia'u malalo o ia mau kumu! Aole loa oe e hookaawale mai ia'u." Ua liaule aku la o losepine ilalo o ka papahele me he mea Ia ua make, a oia ka Napoliona k holo aku ai a hapai ae i kana wahine īluna,

a oia ka wa i komo mai ai o ka lede Hortense me na kauwa, a holo aku la e hapai ae i kona makuahine iluna me ka hoihoi ana aku iaia maloko 0 kona rumi moe. Oka haalulu oke aloha wahine, oia ka Napoliona e helelei nei o mau waimaka, me ka hoopuka pu ana ae i keia mau olelo: "O na hana e pomaikai ai o Farani ame ke au o ko'u hooponopono aupuni ana, ke pu-ke ia nei ko'u puuwai me ka paio ana o kahi me kekahi. O ke oki mare, ua makaikai ia mai nei au ena ehaeha e haehae ana i kuu uhane no ka hookaawale aku ia losepine, me kuu manao, ua oi aku la ka wiwoole o kona kulana, no na mea e holo laelae ai o ka'u mau lawelawe Aupuni ana i pani no ko'u nohoalii?" Maloko o kela rumi moe o ke kaumaha, malaila pu o Napoliona e haawi nei i na kokua, a e wehewehe aku nei hoi i kana wahine i ke kumu o kona hana ana pela. Aōle nana ka makemake hookaawale i kana wahine; aka, na ka lahui ke noi i hooilina nona ma ka nohoalii. • Ina e mau ana oia me losepine, aole e loaa hou ana he keiki me ia, a oia wale iho la no ke kumu 0 kona makemake ana e oki oia me kana wahine mare, a i wahine hou aku kana e mare ai. O ke kaikamahine a losepine ka lede Hortense, ua pane aku oia ia Napoliona no ko lakou hookaawale loa mai iaia aku e like me kona makemake oki mare i ko laua makuahine, oia hou ka Napoliona i pane aku ai: "Mai haalele mai ia'u e kuu kaikamahine Hortense. Aole no ko'u hookaawale aku i kou makuahine, oia na kumu au i manao ai e hoopale kou ike ana mai ia'u? 1 ko'u wa e kaawale ai me ia mai ka berita ae o ka mare, aohe o'u hoaloha maikai e ae e hiki ai ke poina ole ia na lawelawe o ka oiaio, koe wale iho no o losepine hookahi iloko o keia ao." O ua kaikamahine la ame kona kaikunane, oia hoi o Eugene, ke uwe haalo'ulo'u nei laua no ka makuahine, a oia ka ua keiki la i pane aku ai ia Napoliona i keia mau olelo o ka hookaawale: <l Ea! Iloko o keia manawa,—e ae mai ia'u e ke Alii, e lawe aku 1 na oihana ame na hoohanohano apau o kou aupuni? ' wahi a Napoliona i pane aku ai ia Eugene me kona mau waimaka e helelei ana. "Pela anei e Eugene? Ka'u keiki hookama i hanai ponoi ai maī kou wa kamalii mai? E haalele mai anei oe ia u i kou makuakane e Eugene?" "Ae!" wahi aua keiki la i pane mai ai. "O ke keiki a kekahi wahine i kipaku ia mai ka noho Emeperesa ae, aole loa e hiki iaia ke lawe i ke kulana o ka noho Hbpe-Emeperesa ana? E komo pu ana au iloko o na ehaeha o ke kaumaha me ko'u kaikuahine, na keiki a keia wahine, na maua e hooluolu aku kona mau la luahine o ka ehaeha ma keia ola ana!" Na keia mau olelo a Eugene i hoehaeha maoli aku ia Napoliona, a ua kokoke loa oia e haehae ae i kona puuwai no ke aloha i kana wahine. Mahope oka hoi pono ana iho o kona noonoo, hopu aku la oia i ka lima o kana keiki a pane aku la i keia mau olelo: "Eukene, —ua loaa ia oe ka noonoo akahele e ike ai i na hana o ko'u aupuni, a oia anei kau e haalele m£i ai ia'u e Eugene? Owai iloko o keia ao ka'u e hookama aku ai i keiki na'u? Ina ma keia hookaawale an,a i ko olua makuahine, a loaa ia'u ka pomaikai o ka hanau ana mai o ka'u wahine hou me ke keiki, nawai e kiai a malama iaia oiai au ma kekahi w,ahi okoa aku ? Ina wau e make, nawai e hai aku iaia ua make ia kona makuakane, a nawai e a'o aku iaia a hiki i kona "kanakamakua ana?" . Na keia mau huaolelo i hoomaalili mai i ko Eugene mau manao o ka inama, a haawi aku la oia i na apono an* no Napoliona, ke kanaka hoi ana i aie nui ai no ka malama a hanai ana iaia mai kamalii mai. O ka noho aloha ana mawaena o laua, ua hoihoi hou ia ae la ia e like me mamua, a oia ka losepine i pane mai ai i kana keiki. "O k.a Emepera oia kou hoopakele, a ua oi loa aku īa mamua o kou makuakane ponoi, ua aie oe iaia no na mea apau, nolaila, ke kono laku nei au ia oe, e haawi aku oe i ka Emepera i kau makana, oia ka hoolohe." . 0 ka la 15 o Dekemaba, 1809, oia ka la 1 hoonwkaukauia no ke oki mare, ua akoakoa ae na luna aupuni iloko o ka rumi ike alu nui o ka halealii Tulerisa, a he mau nanaina o ke anoano, eehia ke haawe malie ana maluna o na mea apau. Ua komo hookahi mai ka Emepera Napoliona aole kana Emeperesa losepine ma kona aPao hele poiolei Sku la oia a ma kahi e ku ana o ka Nohoalii, a īa wa 1 komo mai ai o losepine a noho ma ka aoao hema o ke pakaukau oki mare, me kona mau waimaka e helelei ana ma kona papalina, ku mai a o Napoliona a ha'i mai la i kona manao no keia hookaawale ana īmua o kona mau Kuhina, na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, na hoa o ka Ahaolelo ame ka ohana alii o ka aina penei: "O ke au hooponopono aupuni o ko'u nohoalii ana. ame na 11111 makemake o ko'u lahuikanaka, ua kono ia mai au e ke Kumukanawai e waiho aku i Hooi'lina no'u «ia ka Nohoalu. No na makahiki he umi-kumamalima i hala ae nei, ua pau ko'u manaolana no ka loaa o ke keiki mai ka Emeperesa losepine mai, a eia au īloko o ke kanaha 0 na makahiki e hele nei, nolaila, he mea pono 110 u ka hookaaw&Le koke ana ia maua mai ka berita ae oka mare. Na u ponoi oia 1 pom aku me ke Kalaunu o ko'u aupuni i Emeperesa, a ua īke ke Akua 1 *a nui o ko'u mau ehaeha ma keia hookaawale ana no ka pomaikai o i<arani Ma keia mu,a aku, a iloko hoi o kona wa e ola ana, e kau mau iaia kela inoa hanohano o ka Emeperesa, me ka hoomanao mau ana K'u —owau no kona hoaloha maikai me ka oiaio loa. . . t . 1 ka pau ana o ka Napoliona mau wehewehe 1 ke kumu niu o weia hookaawale, ua ku mai la o losepine a hai mai la i kona manao e kcj kua ana i ka manao hookaawale o kana kane. Oiai oia e paa ana 1 kana pepa haiolelo a hoomaka mai la e kamailio, no kona ™ k maha loa i ke aloha ame ka mokuahan,a ua ano puu ae la kona eo a hiki ole ke kamailio mai. ame na waimaka e hiolo ana ma koi a papalina, palulu ae la oia i kona hainaka a haalulu ae la kona kino me kona hina ana aku ihope, paa mai kona mau ukah wahine a hoonoho ia iho la iluna oka noho. No ka hiki ole laia ke hai aku 1 kona manao ua haawi aku la oia i ke kope o kana ha'iolelo ia M. Reynand, a nana 1 heluhelu aku imua o ke a.naina ma ka hapa o losepine penei. "Ma ke kauoha a ka u kane i aloha nui la, e kukala aku āu no na nanaolana hiki ole ke loaa kekahi keiki e like me ke kuhikulu ake Kumukanawai no ka pomaikai o Farani ua loaa ,au ka oluok. o ae ana aku e hooko i kela kauoha ma, ka Na kona mau lima ponoi i hoalii mai ia'u, a maluna o kona Nohoaln 1 aie ai au i kona lokomaikai, —iloko o ka ehuehu o ka hookahu , hoopakele ika laa ona halepule-ka hoon.paa .ka No'.o 3 '» ™ei lanakila oka pono kaulike oka lahui ma ke . , , au e hookaawale ia maua mai ka benta ae o ka mare no ka loaa ole o k e keiki E loaa no ika Emepera ka manao ana mai—owau wale no kona hoaīoha oiaio iloko o na la kupilikii o kona ponia.ka. a oia like auanei ka maua elua e kun.aka.a ai . ke aloha p.h paa o kane ame ka wahine no ka pomaika. o ka aina ame ka a īui. Ia \va i heluhelu ia mai ai ke kanawai e pil. ana 1 ko laua oki ana, a oia hoi ka na poe apau e hoolohe nei me ke anoanoeeh.aoko niaha. Ika manaw ? i pau ai, ua ku koke mai la o losep.ne me kana mau keiki elua oia o Eugene me ka lede Hortense, ku iho la lakou ekolu ma ka aoao o ke pakaukau oki mare. a kakau 0 inoa malurta o ua pepa la e hoike ana "Ua hoopau la waena o Napoliona me losepine, mamuli oko laua ae pa 1 hookaawale." 0 ■Ua ano maule iho la o losepine ia manāwa koke m,ahop e iho, a hoihoi ia aku la oia iloko o kona rumi mau oka halealn. Ua uwe ae oia a nui me he mea la o kona mau hora hope loa la e 014 ai, pelapu me Napoliona ame na mea apau e hoohamm likeia nei ko lakou ma waimaka, no keia wahine i komo kuhohonu iloko oke alolia kane O k;a berita mare mawaena o Napoliona me losepine, ua mo u ae a e like me ke kanawai, a o ke kuleana hoi o ke Akua, oia wa e mana hookahi o ka hoohua mai i ke keiki ame ka ole.