Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 31, 2 August 1907 — HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI Haiolelo ka Lunahoomalu Hustace Maluna o ka Pakiko i na Loaa o ke Kalana. [ARTICLE]

HALAWAI A KA PAPA LUNAKIAI

Haiolelo ka Lunahoomalu Hustace Maluna o ka Pakiko i na Loaa o ke Kalana.

Ma ka halawai a ka Papa Lunakiai 1 malamaia ma ka po Poalima. Iulai 27 i hala. ua ha'iolelo ikaika ae k a L.una« hoomalu Hustace, o ka Papa Lunakiai i ke kumumanao hoemi liio me ka pakiko i na loaa apau o ke Kalana ame ke apono ana i ke kumuhana hoomakaulii. Ala ia po e noonooia ai na hoolilo ame na koi, eia nae, he liilii loa na me a i laweia mal e noonoo a i oili mai hol imua o ka Papa, koe waie no na hoolilo e pili ana i ko ke Kaiana iho. {Ua hooholoia na hooiilo no ka mahina o Iulai ame ka papa hoonohonoho i manaoia ua lawa na hooiiio no na ma« hina elima e nee mal nei. Mamua ae o ke koho balota ana maluna o ke noi e apono I kela papa hoonohonoho, ua ha'lolelo mua mal ia ka Lunahoomalu Hustace imua o na hoa o ka Papa me ke noi haahaa ana ia lakou e noonoo me ke akahele mamua o ke koho ana. Wahi ana ua makemake oia e moakakalea i na hoa apau ke kumuhana mamua o ko iakou koho ana, no ka mea, ina e aponoia ana *eia papa hoo. nohonoho aiaiia e pono e hahai loa ia na hoolilo ana e like me ia iloko o na I mahina elima i koe aku e nee mai nei 0 keia makahikU "He uuku waie no kahi huina dala e loaa ana i ke Kalana," wahi ana, "a he mea pono loa la kakou e pakiko loa ma ka hoolilo ana ia' huina. Aol$ e like ana ka nui o ke dala e loaa mal ana ia kakou iloko aku o keia manawa e like me ko na mahina eono i kaahope aku, a he mea pono loa ia kakou e hoolilo me ke akahiile loa. "Aole kakou i ike aku pehea mai ana la na dala uku laikini a na aha hookolokolo e liooponopono mai ai, a nolaila, aole he mea pono la kakou e helu e aku i keneta iloko olalla. B loaa mai ana paha ia kakou, a e ola ana paha; nolaiia, e haalele loa kakou 1 na noonoo ana n* ia mau loaa." Ua noi pu aku oia Imua o ka Papa me ka ikaika e apono i ke kumuhana e pili ana i ke dal* liana aianul a e kupaa malaiia. "Me ka nana ole ae heaha ana la ka hopena e hiki mal ana," wahl ana, "he mea pono ia kakou e hana i kekahi mau alanui ma na huli Koolau. "Ua hiki la kakou e ae aku i kekahl huina kupono no ka hana a aole e hooi aku. O ke koho i manaoia ua lawa he $1,600 no ka mahina no ka hana ana ame. ka uhi ana me ke Ui i na aianui malaila, a aole e hiki ia kakou ke hoolilo hou a ol aku. Mahope o ko Hustace ike ana ua ko< mo aku kana niau hoakaka imua o na hoa, ua lawelawe kokeia ke koho halota ana no ke apono loa i ka papa hoonohonoho o na hoolilo i manaoia ua lawa ia- no na mahlna eono. O keia mau koho i manaoia, e llke me la i waihoia mai e Mr. Archer, ka Lunahoomalu o ke Komite Waiwai 6 lioike ana ia i na loaa e hoopukaia mai ana mai ka Waiwai Laula mai i koho waleia. a hikl i Ianuari 1, 1908, he $18»,302, a o ke koen a iho he $9527. A o ka wa'lhona auhau no na malama eono hoolawe ae ke koho 1 manao wale ia $3500 no ka malama o Iulai, o ke koena he $23,201. Mahope iho o ka halawai ua hoakaka mai ka Lunahoomalu Hustace i kona manao hooko e pili ana i ka hoolilo ana i na dala o ke Aupuni no na alanul. "Iloko o ka makahiki i hala," wahi ana, he $40,000 i hoollloia no na alanui 0 Koolauloa ame Koolaupoko, a aohe mea iki me kakou e hoike ana i kekahi mea no la hoolilo ana. U a pau loa no 1 ka hooliloia ma ka malama ana i ki. maemae o aa alanui. "I ka wa e hol mai al ka ua, ua pau loa aku la no ka lepo i ke kaheia e ka wai, a e hoomaemae hou ia aku no e pono ai. He hana hoolllo wale no kela i ke dala a ka poe ukuauhau. "E hookl kakou i ka hana ana 1 na alanui o ia ano, a e hana aku kakou 1 mau alanui e loihl aku al o ka paa ana. E hanaia na alanui me ka maikai ame ka paa ma o ka uhiia ana aku me ka pohaku i wlliia a lilo i ili." "Ina aole e hiki ia kakou ke hana i alanui o kela ano i hookahi mile iloko 0 hookahl mahina, alaila, e hana kakou i hapa mile, a ina aole e hiki i hapa mlle, alaila, i hookahi kaukani kapuai," wahi a Gere, ka Eneginia. HOIKE A KA LUNAHOOIA. Na ka Lunahooia i waiho mai he hoike e hoakaka ana i na lilo i hookaulikeia no ka hooholo ana i ke Aupunl Kalana no na malama eono e pau ana 1 Iune 30, 1907, ame na malama eono i pau i Dekemaba 31, 1906. E hoakaka ana keia hoike i na plllkia 1 loaa 1 ha Lunaklai i ke ano o ka lawelawe ana aku i ka hana ame ke ano o ka lakou hookele ana i ka moku 1 ka makanl. Ua hoomaka ka Papa mua i ko lakou manawa me ke koena dala ma ka lima ia wa he $117,549.45, olai nae ka papa hou e ku nel he aneane he haneri tausani dala ke emi mai ma ka hoomaka ana o ko lakou kau he $18.755.67 wale no. O na hulna malalo iho nei e hoike ana ia 1 ka mea i hoakakaia ma ka a i.unahooia:

I kekahi la ua he!e aku o * kahi o ke kanaka mahiai no ke kual kapiki ame kekahi mau mea ulu e ae. I ko laua kamakamailio ana ma na mea e ae, hiki aku la ka laua kamailio ana i kahi o na mea kanu ame »a mea ulu, Hoomaka koke ke kanaka mahiai e n!-» nau mai i kela ninau e kau ae la ma ke poo o keia kukulu manao, penei: "No keaha la i ulu hikiwawe al na nahelehele a lohi hoi ka ulu ana o ka'u mau | mea kanu." ' O ka honua," wahl a Esopa, ola ka makuahine o na mea apau maluna iho ona a ke Akua l hana mai ai, e like me ka makuahine nana J hoohanau 1 ke ka» naka ame na holoholona. B manaoia o ka makuahine ponoi nana i hoohanau mai ia oe, ua pili paa # aku kona aloha k> ia oe; aka hoi, i ka loaa hou ana <* ka wahine hou i kou makuakane ma-. muli o ka make ana o kou makuahin* ponoi, e hoomanao oe, aole e oi ae ana ke aloha o keia makuahine hou ou ia oe mamua o kona aloha i kana mau keiki ponoi. Pela no kau mau mea kanu. O kau mau mea kanu he mau keiki kolea ia na ka makuahine lionua, a o na na» helehele kana mau keiki ponoi ana 1 hoohanau mai ai( hooulu ponoi) nolaila ma ia ano i hikiwawe ai ka ulu ana 0 na nahelehele a lohl kau mau mea kanu. ManaopiH: Ua like no pela ka hewa 1 ke kino— makemake kakou e hooulu ia ka pono o ke, Akua iioko o ke kino o kanaka, na hoahanau, na huli ola a pela aku, aka, o ka oleio no ke ola ame ka pono, a o na hana paha a kakou e hana aku ai 1 ku i ka pono io maoll, ua like pu lakou me he keiki kolea la I k& manao o ka poe akeakamai. O na hana pono ole .ku 1 ka lapuwaie ame na | olelo pono ole. ua lilo ia i mea hauoll I ia e (ke kino) oiai wahi a ka Buke He- | inolele e o!eio nei. Ua hana ia wau mailoko mai o ka hewa, ma ka lawehala ana i hoohua mai ai ko'u makualiine ia'u. Hikiwawe loa ka ulu ana o na hana pono ole, o na hana hewa o kel a ano keia ano iloko o ka naau o kanaka, no ka mea, makemake ka hewa e noho ana iloko o ke kino e hanai ponoia kana mau keiki. I I ke komo ana o na olelo pono, na | olelo maikai e homimi auanel ke olo • | makaalaia ma ka waele ana i na nahelehele (anoano o ka hewa) a'o mau ana launa mau ana, hana aloha aku ame na mea llke pili llalla. Eia kekahi: Ina ua paakikl loa la nahelehele aole hemo a i ole he ulu paha e like me ke hau-oi a I ole latana< I paha alalla o ka mea e make loa ai oia I no ka huhukt pu me ke aa; a i ole 0€ e hana pela e lilo ana kau mala kalo, uala ame na mala kanu « ae 1 mea waiwai ole. Pela no na hale waiona e ona nei kanaka, aole no e pau ka inu ana o kanaka, aia wale no a huhukl pu ia na hale kuai rama apau loa, alaila. e manaolana ia e pau io nna. O ka ninau nui e pau io auanei ia na» heieheie? Aole, oiai aia he kumu hoowaiwai honua iioko oiaila no ka pomaikai o kekahi poe kakaikahi. I ka manao ana o ka mahial no ka ulu pono o kana mau mea kanu he mea. pono nona ke waele mau i na nahele» hele, hookahe mau i ka wai no na mea. kanu, kipulu, a P«la aku. Pela no hol kakovi na poe mahiai no ke Aupunl O ke Akua i k e kihapai uhane; oia hoi k» a'o mau ana, aole oia wale aka, o ka launa mau, na hana ku i ke aloha ame na mea like. Me ka mahalo, S. D. ZAKAIO NAAHIELUA. No ka Ahahui Hooikaika Kristiano o Kaumakapili. Kauluwela, Honolulu, Iulai 21, 1907.