Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 4, 24 January 1908 — O J. K. NAHALEPAINIU UA HALA. [ARTICLE]

O J. K. NAHALEPAINIU UA HALA.

"Aole o kakou kulanakauhale e mau ana maanei; Nana no i haawi mai a Nana no i lawe aku; E hoomaikai ia Kona Inoa." "Walohia wale! Wehe i ka pili hoo-ko-o ia loko. No ka mea hele ke kanaka i kona hale mau. A hele ka poe kanikau ma na alanui; Ua moku ke kaula dala; Ua naha ke kiaha gu!a; Ua naha ka bakeke ma ka punawai. Ua hala! Ua hala aku la i ke ala hoi ole mal; ua h'oi i ka opu puanuanu o ka Honua; ua moe 1 ka moe kau a moe hooilo. Ma ka hora 10:30 o ke kakahiaka o ka la 9 o lanuari, 1908, ua pahola ae la he lono kauniaha apuni na Kona nei, mamuli o ke kipa ana ae o na lima menemene ole o ka make ma ka home aloha o ka mea mahaloia lokepa Kahoopaa Nahalepainiu, a lawe aku la i kona hanu makamae, me ka halawai mua ole me la mau hlohiona; aka, 0 ke ola, he wahi mahu wale no ia 1 pu-a ae a nalo aku la; me he pua la 1 mohala ae i ke kakahiaka, a. ahiahi mae wale iho la. Ua hanau ia o lokepa Kahoopaa Nahalepainiu ma lole, Kohala Akau, Hawaii, mal ka puhaka mai o John Adam Nahalepainiuokuakini ame Lilia Kaliokalani ma ka la 25 o Dekemaba, M. H. 1855; nolaila, ua piha iaia na makahiki he 53 ma keia ao mauleule. Ma ka makahiki 1858, ua laweia mai ola ma Kona nei, a na ke kaikuaana o kona makuakane, Mr. lokepa L. Kapalapala i hanai iaia i kona ma'i la kamalii; a ma Kahaluu hoi kona vahi 1 noho ai. ia mau la, a malaila ni hoi ka hapanui o kona mau la ma kela ola ana. I ka makahiki 1868, ua hoonaauao mua ia oia ma ke Kula Apana o Kahaluu, Kona Akau, Hawaii, ma. ka olelo Hawaii, a mahope iho komo aku la oia ma ke Olelo Enelani a Henry Conant. A mahope iho o ka pil ana ae o ke kulana u'i o ke kanaka i kona mau la opio, ua hoohui ia iho la oia ma ka berita maemae o ka mare me Miss Julia Nahinu Kaipo ma ka makahiki 1876. # 0 ka Olhana Aupuni mua ana i lawelawe al, oia no ke Kapena Makai, i ka makahiki 1878; a i ka makahlki 1880 ua hookohula oia i kumukula, a ua lawelawe iho oia ia oihana me ka maikai no na makahiki elua a haalele aku la i ka makahiki 1882. 1 ka makahiki 1883 ma ka malama o Augate oia makahiki, mamuli o na iini 'e loaa na makaukau i oi ae, ua ihaalele aku la oia.i ka aina kulalwi a holo mai no Honolulu ka ihu, a noho iho la i ke a'o Kanawai malala 0 na a'o ana a lea Mea Hanohano John Lota Kaulukou, a me ia oia i hoomanawanui ai no na malama ekolu, a huli hol aku la i ka aina. Ma ka makahiki 1885 ua hookohuia aku la oia i Luna. Hēlu kanaka no ka Apana o Kona Akau, Hawaii, a lie Kahu Kula Sabati Nui.no hoi ola no Hawail Komohana la mau makahlkl. I Ma ka la 9 o Okatoba, 1885, ua loaa iho la iaia ka laikini Loio e larwelaw% ma na Aha Apana apau o keia Paeaina; a ia makahlki no ua hookohuia aku oia i Luna Ohi Auhau no ka Apana o Kona Akau. He hoa oia no ke Kau Ahaolelo o ka makahikl 1886, a oia hoi ka moho i haule al ka Mea kaulana G. W. Pilipo 1 ke kau holo baloka o 1886. He Luna Helu Auhau hoi ola no ka Apana o Kohala Akau i ka makphiki 1886 a he Luna Alanui no hoi no Kona Akau ia makahiki hookahi. Ma ka la 30 o Sepatemaba, 1890, ua hookohuia aku oia i Hope Luna Makai Nui no ka Apana o Kona Akau, a ua paa iho hoi ola la olhana me ka makauieau no'na makahlki lehulehu, a hiki wale i ka wa 1 kukulu» ia ai ke kulana Aupuni Kalana ma keia alna; a i ka wa koho mua loa malalo o' ke Aupunl Kalana, oia no ka mea 1 kohola i Lunahooia no ke Kalana o Hawall. He hoa no hol ola no ka Papa Kakau Inoa no na Apana o Kau, no na Kona ame na Kohaia i ke Kau Koho o ka makahlki 1894; he Agena no ka Papa Ola a he Hoa hol no ka Papa Alanui o na Kona 1 ka makahlki 1897. Ua haawi mai ke Akua iaia ame kana lede he umi kamaiki, elima keikikane a he elima kaikamahine, ua lawe mua ka Haku ehiku o ka laua mau keikl, a koe mai ekolu. oia no o Davld K. Nahale, William J. Nahale ame Charles K. Nahale, a ua haalele pu mai hoi oia he mau moopuna lehulehu. He makua aloha a akahai oia I kana mau keiki, a he mea nui loa hol iaia kana mau moopuna; he heahēa, he loko,maikal a "he ike hol oia i na mea apau mai ke kiekie a ka haahaa; he makua hoi no ka lehulehu no na poe apau I klpa aku ma kona home; he ai a he l'a ma kona home no na mea apau. Ua pau aku la, wahl ana; a ua walho iho la I kana mau hana maikai i kia hoomanao poina ole iloko' o na puuwal o ka lehulehu. {Ua haalele mai la ola i ka wahine, na keiki, na moopuna, na makua, na kaikuahine, na hoahanau ame na makamaka lehulehu, e kanikau aku ma kela aoao o ka make, me ke aloha paumako. E Kohala i ka Makani Apaapaa e i

e P(li ame Kalahikiola e na puu hae-' le lua o ka aina hanau e, ua pau I kona hanu ana i ko olua mau ea kamahao; ua pau aku la kona hehi ana i ko olua mau ili—auwe! aole oia e i!«?| hou ana i ko olua mau helehelena nani aloha wale ia' kamalei a olua. E ka Ua o Waimea e, ua pau kou hoopulu ana i kona mau hiohJona kilakila, ua hala, ua naio, ua nalo loa ia keiki kupa o ka aina. j E na Kona e, ka aina kulalwl o na kupuna ame na makua pu no; no olua kela hooheno kaulana: "O Kona Kal Opuahinano ua malie, aole oia e hehl hou ana i ko olua mau kapakai lana malie ame ko olua mau puu kilakila, aole hoi e hanu hou ana i ko olua mau ea mama, ua haalele mai oia ia olua me na kini lehu a mano e paiauina aku ma keia aoao o ka honua, aloha wale, aloha no. E ka Waipukaiki o Helani 'e; aoie oia e inu hou ana i kou mau punawai poepoe liilii; ua haalele mai oia ia oe; a ua hala aku la oia e uhai ana ia Lonomuku; auwe kou kaumaha e. ] E ka iliili nehe o K?auhou e, aole. oia e hehi hou arta i kou mau ililli, ua pau kona klei. ana mai i kou ma.u kahaone nani, aloha wale ia punahele j au, *ua hala, ua hala loa e. j E Kahaluu kona home aloha, ua haa | lele mai oia 1 kou mau lpuka, aole ola e ike hou mai ana ia oe, aole ihoi oe e hooipo hou ana me ia; ua pau ae la kona hoopiha ana mai ia oe me na hoaloha lehulehu wale, e mehameha ana oe e—ua hala aku la ke kamaaina o ka hale. • I ahona paha oe I na kelkl ame na moopuna, auwe! Aloha wale ia home kulaīiwi o ka aina. He nul kana mau hana maikai a kaulana i hana ai, aka, i na la hope loa o kona ola ana ma keia ao mauleuie, ua hana iho la oia 1 kekahi hana kaulana, oia hoi kona hoolkaika ana e kukulu ' i luaklni no ka Haku ma Kahaluu-uka, Kona Akau, Hawaii, a iloko o hookahi malama wale no ua paa iho la ua luakini la, aka, ma ka la 5 o lanuari 1908, ka wa hoi i hoolaa ia aku ai ua luakini nei no ka Haku, aoie oia malaiia mamuii o ke ano onawaliwali, ame ka minamina nui .10 ka iehulehu i hiki ae malaila no kona hiki ole ana mai, aka, o ko ka Haku makemuke ke hanaia.

! Mahope iho oke kaawale ana aku o ka hanu hope loa mai iaia aku, ua lawe ia aku kona klno lepo iloko o ua luakini la ana i kukulu ai, a iwaena hoi o na leo paiauma o kona mau makamaka ame na hoaloha he nui, ua pau kona luhi, ua maha; ua kafiea mai ka Haku iaia e pau kana hana ma keia ao. Ua hoi aku la oia ma ka Home Lani ka Home e maha mau ai. Ke hui pu la oia me na kinl halpule no ka Hosana ana i ka Mea Mana Loa, ia ao aku ia ao aku, a 1 ke 10 pau' ol^. O kona mau maka ua nalo aku ia mal ka aina aku, aka, o kana mau hana aloha ame kona kulana lokomalkai iwaena o ka lehulehu, aole ia e nalohia ana no ka manawa loihi. • WM. K. LELEIWI. Kona Akau, Hawaii, lanuari 10, 1908.