Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 6, 5 February 1909 — GARONA KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino. [ARTICLE]

GARONA

KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino.

MOKUN'A 111. L'a hoomaopopoia aku la, o Tekama ka inoa o kela moku m"amuli o ka papa inoa i pae iuka o ka aina, aka aole nae e hiki ke loaa : .-i j»cpa apau e pili ana iaia. Ua elein mai la na kanaka oke aupuni ;::a ka hoakoakoa ana i na ukana waiwai apau e loaa aku ana ia lakou, <>iai ua akakuu loa mai la ka ino, me he liona la.i-maluhiluhi, ua * -ki loa ke ahuwale na waiwai i ke ahu mokaki mai iioko o ke kai a :-ka no hoi o kula. L"a hele a kokoke loa e poeleele, akahi no o Luka a hoi no ka *;a!c a pela *pil no hoi me Alahaki, a oiai ua hele loa laua a maluhiluhi r.a hoike k)Dke no laua e hiamoe noloko o ko laua mau rumi, me ka i;i,unoo hou ole aku no ka bebe. I ka hoea ana mai nae o ka la ma kekahi kakahiaka ae, he la kalae maikai ia, a ua ala e kela bebe, a e holoholo ana iloko o ka halekuke me ke kahea ana: "E mama! e'mama!" eia nae ke.hoomalielie hi o Nani iaia, he ole nae ka noho malie o ua bebe nei. He bebe keia nona na makahiki he eha, me kona mau owili lauoho e kuuwelu ana ma kona mau poohiwi, ā he hookahi no ana mea nui e kahea ana o kona makuahine. No ka pau ole o kana uwe ana, ua lawe okoa aku la o Nani iaia a hoikeike aku la i ke kino o na wahine ekolu e waihe mai ana, o ka wa no ia i. holo aku, ai o ua bebe nei a puliki aku la i kekahi o lakou, me ka noke ana no i ka uwe, e kahea ana hoi, , "kuu mama! kuu mama!" Iloko o kela manaw r a aua kaikamahine uuku nei e noke la ike kahea i kona makuahine me ka uwe kapalili ana, ua hoea mai la o Luka me Alabaki a kii aku la o Luka i ua kaikamahine nei e kaili mai, ;iole no nae he wahi mea a laka mai iaia nei, a o ia kana o ka ninau ana aku : "O kou makuahine anei keia?"' "Ae, o ko'u mama keia! o kuu mama keia!" wahi ana me ka lele ana iho ipaluna o kekahi o ua mau kino make la. He hiona ku i ke aloha ke nana aku i ka hana a kela bebe uuku, a ua hookaheia na kulu waimaka nunui mai a Luka aku no na mea ana e ike ana ao ia kana oka i ana aku i kona mau hoa: "Ua kuhihewaia keia bebe i kona makuahine, no ka mea he wahine Sekotia keia, e like me ka hoike ana mai a kona mau lole ame kona helehelena, .1 ine he mea la he wahine malama keiki paha keia ana e kapa nei he u akuanine nona. Ina mai ka manawa uuku' loa ka malamaia ana o keia bebe a hiki i ka nui ana, alaila aole no e nele ana ke kapa ana aku a keia bebe iaia he mama nona." Ua lalau aku la no o Luka i ua kaikamahine nei a lawe -mai la a 1-aawi ia Alabaki, akahi no a akakuu mai ka uwe ana a ua bebe nei, 110 ka ike ana mai paha i keia keiki, a ua noke aku la no hoi, o Alabaki ī ka hoomalielie i ua kaikamahine la me ka hoopaani ana ma na mea e hoopoina ia ae ai na hoomanao ana no kona makualiine a hiki i ka haha'i okoa ana mai q ua kaikamahine nei iaia nei i kona inoa, oia lioi o Ela Diana. I ka hala ana o ka pule hookahi o ia noho pu ana a lakou, ua kamaaina loa iho la o Ela i ka noho ana me keia poe hou, a e pipili mau ana oia me Alahaki e noke ai i ka paani, a i ka wa hoi a Luka e lalau mai ai iaia. e haawi mau aku ana oia i na minoaka ana, a e kapa mau ana hoi oia ia Nani o kona makuahine no ia % Ua hele o Luka a piha loa i ka hauoli, i kana mau keiki, no ka mea ia lakou e noho iho ai i ka hale i ke e noho.ana o Alabaki ma kekahi o kona mau kuli, a o Ela hoi ma kekahi aoao, me ka noke ana i ka paani. Ua hoikeia aku ka lohe ma na wahi apau e pili ana no ka hoopakeleia ana o keia bebe mai ka moku po:no mai, me. ka hoolaha puia ana aku e kii mai kekahi mea i maopopo i keia keiki, aole loa lie pane i loaa mai no ia hoolaha, a i ole hoi ia hele mai paha kekahi tr.ca a koi mai no ua kaikamahine la, a o ka pau loa ae la no ia o k-o ī.uka noonoo ana no ke kii mai o kekahi mea i keia kaikamahine, he līookahi wale no ana mea e noonoo la, o ka malama aku i kana keiki e like me ka hiki iaia ke hana. MOKUNA IV. Ua kanuia aku no ke kino o na wahine ekolu e Luka malalo o kokahi kumulaau Oka mahope aku o ko lakou wahi hale, a oiai aole i baa iaia ko lakou mau inoa, nolaila aole i kakauia na inoa o lakou maluna o kekahi papa hoomanao maluna o ko lakou mau he, aka o ke ano o ko lakou make ana ame ko lakou loaa ana me ka la o ka lu i ili ai, o ia mau mea wale 110 kana i kakau i mau mea hoomanao. Ua loaa pu 110 hoi iaia ka ike, aole kekahi o keia mau wahine he irakuahine no Ela, oiai o kela wahine malama keiki wale no kana mea 0 lakou i ike. Iloko o na pule elua, ua hauoli maoli ia nohp ana a lakou nei, e 1 he mauia ana ka hehe o ka aka a Ela, me he leo la no*ka manu Ke-iK-rt. eia nae i kekahi manawa no, e hiolo mai ana no na waimaka mai k< -na mau niaka mai no ka hoomanao no i kona mama, aia wale no a h<-omaliniali mai o Alahakl, alaila poina ae la paha na hoomanao ana i.o kona poe, a haule pu iho la laua nei paani. I kekahi auwina la nae e nanea ana 110 ua mau wahi keiki nei i ka paani mahope aku o ka hale, ua hpea mai la kekahi mau kanaka he ekolu ko lakou nui. Aia 110 o Nani iloko ō ka hale. a ua hala aKU hoi o Luka no kahi o kona moku i ku ai, a o keia mau keiki wale 110 na mea e paani ana i ka wa i hpea mai ai o ua mau kanaka la. Ua ike aku la no nae o Alabaki i kekahi o ua mau kanaka nei, oia no kela kanaka i hoea mai ai i. ka hale e noi ai i wai, ana no hoi i lohe ai i ke kamailio o Luka me Nani ma kela po a lakou e noho ana i ka hale e like me ia i ike muaia ae nei ma kekahi o na mokuna i hala. Ua hele mai la ua kanaka nei a ku ma ka aioao o Alabaki a ninau mai la: "O Alahaki hoi paha kou inoa ea?" "Ae. o ko'u inoa ia, a heaha kou makemake e ninau mai nei i ko'u inoa?" "O Alahaki Pekela koy i pane hou mai ai no ua kanaka nei. "Aole ia o ko'u moa pololei, aka o Alabaki Harola." "Aole kena o kou inoa, aole anei oe i hoomaopopo mai la ia'u, o\\-2lu no hoi keia o Pekela, ka mea i pae pu mai me oe, a o oe o kāua ka i noho ia nei, a i kii mai nei .au ia. oe e hoi mai e noho pu me kou nakuakane nei." "Aole loa au i ike ia oe mamua, a aole no au e hoi aku ana e nohp V'U me pe. no ka mea o Luka Garona ko'u makuakane, a eia au ke r.«'ho nei maialo o kana mau hoopakele ana/' "Ea/aole io paha keia keiki nau e Pekela, akahi ka ike ole mai ia oe." i pane mai ai kekahi o ua mau kanaka nei me ka hene ana iho o kana aka. • "Ua nōohewahewa loa paha oia ia'ii, mamuli o ka loihi loa o ko '.vaua kaawale ana, o k'a eha ka hoi keia o na makahiki akahi no au a kn mai iaia. Ea e Alahaki e hoi pu ae kaua i keia no ka niea < ■ ka"u ?a oka hiki ana mai la me ko'u mau hoa no ke koi ana aku ia e hoi me a'u." * ' "Aole au e hoi aku ana me oe e kena kanaka, oiai aole no pe he ir.akuakane no'u, e hele ana au e huli i kuu papa i keia wa," a hoo maka aku la o Alabaki e holo, eia nae ua paa e mai la i ka hopuia e TVse!a a i mai la: "Mai holo oe e Alabaki, aole he makuakane e ae ou, 'owau wale ka mea i kii mai la e hoihoi aku ia oe no ko'u wahi."

*'E papal'e papa!" i noke ae ai o Alabaki i ke kahea me ka hooikaika ana ac e hemo mai ia Pekela aku, a he oiaio ua hemp io mai la no oia, a ia ike ana mai ia Luka, ua holo mai la oia a puliki mai la i kona hoopakele. Ua hele pololei mai la o Luka ma kahi a kela poe kanaka e kuku ana a ua kaa e mai la ia Pekela ka ninau ana mai i ka pane ana mai; •'O Luka Garona paha kou inoa ea?" "Ae io ko'u inoa io ia au i hoopuka mai la," wahi a Luka me ka paa ana iho o kekalii o kona mau lima maluna o ke poo o Alahaki. "O ka hana a'u o ka lioea ana mai la ia nei, no ke kii ana mai i kuu keiki nei, ka niea i kaa āku malalo o kau malama āna iloko o keia mau makahiki eha." "Nau anei keia keiki?" "O ka ! u keiki ponoi kena, ano ka hophihi paha ia oe, pela oia e makemake ole nei e hoi pu mai me a'u e noho ai." 'ina oia kau olelo ea, alaila aole loa e loaa aku ia oe keia keiki, eia oia malalo o ka'u malama ana." Ua noke ae la o Pekela i ka akaaka me ke pahenehene, a i liou nsaf la: "He keu aku oe oke kanaka hilahila ole oka aua an.i i kuu keiki." "Aole palia he hilahila ole, aka e hooiaio mai oe i kona lilo ana he keiki ponoi nau?" "Ua ike no oe e Luka, ua pae like mai maua me keia keiki ma keia kapakai ae, a ua manao no au ua make ua keiki nei a'u, aka eia no ko'u maopopo ana a he mahina ae nei a oi i hala, akahi no a loaa ia'u ka ike eia no ka ua keiki nei a'u ke ola nei, a ke noho pu nei hoi me oe i keia walii." "O kou kapa ana inai iaia he keiki ponoi nau, he mea hiki ole ia ia'u ke manaoio aku ia oe, nō ka mea he okoa loa ke ano o keia keiki mai ia oe mai." "He mau kumupale ano ole wale no kena au e Luka e waiho mai nei imua o'u, a ina aole oe e ae mai ana ma ke ano maalahi, ālaila e hana aku ana au ma kekahi ano, i wahi nonā e hoi mai ai me a'u, ina no ia me na lima ikaika e pili mai ai kena keiki me a'u." Ua noke ae la o Luka i ka haalulu, a ke pupue wale la no hoi.o Alahaki me ka puliki ana ia Luka, oiai nae aole he inaiopopo iki i un kanaka la kana mea e hana aku ai i wahi e lilo ole aku ai o Alahaki i keia poe kanaka, oiai he ekolu mai lakou la, a he hookahi wale aku no keia ma kona aoao. Ua wiliwili a.e la nae oia i kana niau puupuu me ka manao eku aku no oia a paio aku me keia poe kanaka, aka me he ohu la i puhiia aku e ka makani, pela no i auhee aku ai ka uahoa mai kona mau maka aku, a halii iho la ka oluolu maluna ona, a o ia kana o ka pane ana mai: "E oluolu hoi oe e waiho mai ia?a me a'u, no ka mea iloko o keia niau makahiki loihi o ko maua noho pu ana, ua pipili maoli ko'u manao »ena, a hiki i kuu ike ana me he keiki ponpi loa la oia na'u." "Ke kaumaha loa nei au no ka hiki ole ia'u ke waiho aku iaia me oe, no ka mea no kuu makemake loa iaia ke kumu nui o kuu hiki ana mai la imua ou i keia la." "Ea, auhea olua, aole he hoololoiahili hou ana aku i koe no ka kakou hana o ka hoea ana mai nei, o ka wa keia e kaili inaoli mai ai i ke keiki mai keia kanaka hilahila ole mai." "Mai hoao kekahi o oukou e hookokoke mai ma kahi o keia keiki, 0 ike pono auanei oukōu i ko oukou kiia e a'u i kā pu." "Ma ke ano hea oe e au'a nei i kena keiki, ka mea i loaa ole he mana ia oe?" "He kuleana a he niana ko'u maluna o keia keiki ina na ke kanavvai e hooholo mai ike kuleana mawaena ou ame a'u. Na'u i hoopakele iaia mai ke kai mai, na'u i malama a i hoonaauao iaia a hiki i kou ike ana mai he keiki oia, i loaa ke ano kanaka makua i oi aku mamua o kou ano e kena kanaka." "Mai hoao mai oe e hoakamai imua o'u, e haawi koke mai oe i kuu keiki i keia manawa," a hoomaka mai la no o Pekela e lalau i na lima o Alahaki a huki aku la mai ia Luka Garona aku. "E hoopakele ae ia'u! e hoopakele ae ia'u!" i hooho ae ai o Alabaki me ka uwe kapalili ana, a nona hoi ka uwe, ke kapalili wale la no o Ela me ka holo ana iloko o ka liale e pee ai,,a na keia uwe kapalili o kana mau keiki, ua pii hou mai la ka huhu iloko o Luka, a he hookahi no puupuu o ia ku'i ana aku ana ia Pekela kaka wawae ,o ua kanaka nei iluna o ka honua. I hakalia no ua kanaka nei a hina nolalo o ka lepo, ua hopu koke īho la no o Luka ia Alabaki a hii ae la iluna o kona mau Hma, aka nae me kona inaopopo mua ole i na mea e lianaia aku ana maluna ona, ua l'oaa mai la oia i ke kuau o ka pu panapana i hahauia mai maluna ona e kekahi o na kokua o Pekela, a o ka pouli pu wale ae la-no ia o kona mau manao maikai apau, a ike ole ae la oia i na mea e hoopuni ana i kona aoao. Ua hala paha ka hapaha hora o ia waiho 1010 ana o Luka Garona ua lohe koliuliu ae la oia i ka uwe kapalili iho o Ela maluna ona, a i ke kaakaa ana ae o koha mau maka, a ike ae la ia Nani i ke ku ma kona a«oao, ua ninau iho la oia i ka i ana ae: "Aia ihea o Alahaki e Nani ? aia ihea kuu keiki e hoike koke mai ano!" a hoomaka koke ae la oia e ku iluna me ka alaalawa ana o kona mau maka ma o a maanei o ke ake aku e ike i ua keiki nei ana. "Ua hopu ; a aku oia e kela poe kanaka i hiki mai nei, a lawe aku nei iaia me he lawehala la," wahi a ua o Nani i.pane aku ai me-ke pihoihioi. I keia manawa nae i loheia aku ai ke pohapoha mai o na kapuai o kekahi poe lio ma kahi kokoke loa i ko lakou wahi liale, a aole i liuliu ilio, ku ana no kekahi. poe kanaka, a mamua o ke poo o ka huakai, e alakaiia ana e ka Makai Nui o Komeka; a poha koke mai la no ka ninau mai ua Makai Nui nei i ka # i ana mai: "Aole anei oukou i ike iho nei i kekahi poe kanaka he ekolu ko lakeu nui, i hoea mai nei ma ko oukou wahi hale nei ?" "Ae, ua lioea io mai nei he mau kanaka he ekolu ko lakou nui, a he poe malihini wale no lakou apau i ka makou hoomaopopo aku," wahi a Nani i wikiwiki aku ai i ka pane ana, oiai no nae p Luka e noonoo ana no ria mea i hanaia aku maluna ona. "A aia aku nei mahea ua poe kanaka nei o ka hala ana aku nei ? v 1 poha hou aku ai ka leQ,o ua Makai Nui nei. ' "Maloko pololei aku nei no o ka ululaau kp lakou wahi i nalo aku nei, a he keu no lioi ko lakou piha i ke pihoihoi, aole paha i hala ae nei ka hapaha hora mai ko lakou hala ana aku nei, a hiki i ko oukou hoea ana mai la," me ke kuhikuhi ana aku, i kona lima iloko o ka ululaau. E hoomaka aku ana nae lakou e hoohuli i ke poo o kjo lakou mau lio no ka ukali ana aku mahope o kela poe kanaka a lakou o ka ninau ana mai, ua kahea e aku la nae o Luka Garona: "Owai keia mau kanaka a oukpu e hele nei e huli?",. "E huli ana makou i kekahi kanaka i kapaia kona inoa o Petela, ame kekahi mau kanaka elua, na hoa e hana pu nei me ia ma ka hoopae malu i na waiwai i cluteia." "Oiai hoi oukou e hele ana e hopu i kela poe kanaka hakihaki kanawai, e oluolu hoi oukou e hioihoi mai i kuu keiki i aihueia aku nei e lakou!" "O ke leeiki no anei a'u i ike ai e noho pu ana me oe iahei ea?" "Ae. o ua keiki nei no ia, a ke minamina loa nei au 110 ke kailiia ana aku mai ko'u malu aku, a i lanakila hoi palia ka lakou hana mamuli o ko lakou nui loa. e hiki ole ai ia'u ke ku aku a paio me lakou,." "Ina pela ua pono, na'u e uhai aku mahope o kela poe kanaka kolohe a e hoihoi mai ana au i ko keiki iloko o ka manawa pokole mai keia wa aku," a o ka hoohuli aku la no ia o ua Makai Nui nei i ke poo 0 kona lio noloko o ka uīulaau a ukali aku la no hoi kona mau kanaka niahope ona. Ia hala ana ku o kela po£ makai, ua noke aku la o Nani i ke kamailio ia Luka i ke ano o ka hana a kela poe kanaka maluna o Alabaki, a he keu ka ke kapalili o ua wahi keiki !a, me ke kahea mau ana 1 na kokua, eia nae aole'he poe rta lakou e hoopakele ae iaia mai kela poe kanaka aku. , Aole i Pau.