Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 41, 14 October 1910 — KA IMI BALOKA A LIKANA. [ARTICLE]

KA IMI BALOKA A LIKANA.

E aa hoa m-akaamaea Hawsu fV#oi. A!v>h» kakou apau: Mamuli o kv> k«N3 iiC'ea fe«a ae* us;n iioko o n» hak%>ko kataia : .aa aaa. a mamaii o ns bafeue|'<a e i« ke'e ia nei nsa o a e aa enemī o ko k»k«>a Olelo Lah«i, sa pua lalsa oI« he alii. ke Keikia?ii .louah Ku hio Kalaniaeaole; nolaila, ite !tt?a fefkī ole I keia ka nana maka ana aku arae ka hookuukou walo ana akn i oa haua imi baioka hakuko!e a hoohaahaa Hawaii maoli a kekahi haole e hoao nei e kaili ae i ka noho hanohano o kela Haie Kaukanaw* uia Wakinekona. he noho hoi 'i poni;a no ka' Hawan Ponoī nana i noho haaheo ia noho. oia no ka Hon. W. R. Wiiikoki ame ka Elele Alii Kuhio. O keia haolel hoohaahaa Hawai: o Likana Eliwai Me-1 i andless kona inoa. , Ka Olelo Hoohaahaa Ekahi a Idkana. - a Aa!e he wahi hana hoopoma-kai a; Kuhio ia Hawaii." Nani wale ka moe malie ana o keia ruau olelo apuhi a imi■> haloka o keia haole a hiki i keia ma- s nawa hooikaika haloka. ) Pehea oe, e Hawaii Nui o Keawef l Aole anei he mau hana hoopomaikai a| ka Elele Alil Kuhio i hana ai noufj Pehea keia mau huaheln malalo iho nei,' ;ua hewa anei .a i ole aole anei he ; hana hoojM>maikai ia a Kuhio? Xana !mai i fceia mau huaheiu. na Likana anei, a i ole na Kuhio pahal Kalana o Hawaii. Palekai o Hilo: Xo ke Ana ana. £ 3.«)ort Aelike mua : 400,000 Aelike elua ....; 200.000 Hale Aupuni 200,000' Huina $803.000 Aia no ka hoi la. he puu huahelu nui keia nou e Hawaii Xui o Keawe, ka Likana hoi e olelo nei, <{ aole he wahi hana hoopomaikai a Kuhio.'' Owai la ka i hoike pololei o Likana anei a i ole o ka puu huaheiu pahal Ke olelo nei paha o Likana he niau haawma dala keia i makaukau no ka puunaue ia mau e Amerika. A eia ka pane aole; na Kuhio ponoi no. He mau mea keia i hoomakaukauia inai Hawaii nei aku na ko kakou Elele Lahui e hana mai ai ma Wakinekona, a mamuli o ka noeau ame ke akamai o ka Elele Alii ua nonoi mai oia i ko kakou Ahaolelo Kuloko e hookaawale i haawina dala no na hoolilo kaahele o na hoa hanohano 0 kela Ahaolelo Xui o Amerika. (E ninau nui iho i na moho a oukou iua paha ua hana a hana ole o Kuhio pela, a i ole; aole paha a i ole ua hoo!jaawale paha ua poe Honohala la a oukou 1 mau haawina dala no ka hana i hoike ia ae la maluna.) Oka noeau keia oke Keikialii, a Hon. D. K. Baker i hailiili mai nei ike "Keikialii lapuwale," a ua ike kakou ua hoomaikeikeia aku na hoa o ka Ahaolelo Nui i ko Hawaii nei mau hemahema; a ia noi ana no o ka loaa uo ia o, na puu huahelu au e Hawaii.

Malaila no'anei pau na hoopomaikai a Kuhio ia oukou e ko Hawaii poef Aole. Ia Likana īiia Wakinekona e hoo ikaika ana i ka Bila Kanawai Aina ana no ko oukou makemake, e ko Kau aia ka Elele Alii e noii pono ana i ka poe makeniake aina. I kona holo ana no Wakniekona aia ko oukou makemake ke lalapa la iloko o kona puuwai Alii. Ua ike oukou, ua hoopuka ke Komisina Aina Aupuni i ka hoolaha no ke kuai ana i na Aina Aiipuni malaila, aka lioouna mai ka Elele Alu i ka lono telegarapa e hoopanee i ke kuai ana i ua mau.aina la a liiki i ka holo ana o Kana Kanawai aina. Ua hookoia ke noi; ua hooholoia ke kanawai, a ua loaa aku nei na palapala hookuleana o umi-kumamakolu poe noi aina o Kau,

Pehea keia e Hawaii? Pololei anei *a olelo hoohaahaa lahui ili ulaula a «eia haole kolea e ai nei i ka uioinona ? Hawaii nei? Ua hiki mai anei ka ūianawa au e Hawaii e lioike aku ai i na kanaka loea kalaaiana o Amerika ua hiki oe ke alakai ia ma ka pukaihu e like me na bipi Pake mainuli o kou punihei aku i na olelo hoinoino a keia .Likuana Eliwai i kou ili ponoif Hele no hoi oe e Hawaii Nui a Keawe a punihei i keia haole, me ke ku mai o keia mau hoike moakaka imua ou, tia pait ke aloha o ka Hawaii i ka Hawaii, ua kipa mahope o ke Kolea kauahua. Pehea hoi oe e Maui? Aole anei he walii hoopomaikai a Kuhio īa oukoul Pehea hoi keia puu huahelu a ka Elele Alii i noi āi a loaa mai ia oukou? Nana ia mai, malia aole no oukou i hoomalamalama mua īa aku. Kalana o Maai. Awa o Kahului: Ke Ana ana no ka Palekai...£ 2,500 No ka hana ana 150,000 Na Hale īpukukui: Hale Ipukwkui hou ma Molokai ame ka hooponopono ana i na hale Ipukukui kahiko 50,000 Huina * $202,500 He liilii iho la paha keia ia oukou !a e ko Maui a Kama? Heaha hou aku ua pono a ke Keikialii a kakou e hana mai ai, o ke kuai mai paha i mau moku lele no oukou? Ke manaolana nei keia makapeni, aole loa onkou e hoohaahaa ana i kela moto kaulana o oukou: "O Mani no ka Oi." E pono oukou e oi man ma ka ike ana o ke kannka ī ke kanaka. Mai kuihe mai oukou no ka loa* ole o na pomaikai e ae. E hoomaopopo oukou, he poe Kristiano oukou. he poe heluhek» no hoi t ka Bnke Nni. vra ko ua mea apau." wahi a na buke la.. Nolaila, aole i pau ka hana a ke Keikialii. *He noeau, he ike kalaiaina ka Pua Alil a kakou. He mea uluhua no hoi la no ka makua i ka minoie man aku o ke keiki Pela no ka Elele Alii a kakou e hana nei aia Wakinekona. Hapai ae ota i kekahi mea ana i, manao ai lie pono no ika lahui. a ike oia he mea ia e poino ai kekahr mau mea ana i makemake ;a», kapae i keia rqakemake no kabi wa I aku a la)au i ka mea e loaa olnola mai iana. Pela iho la oia i hoohōaloha ai r [a pela no kona obobiaia mai ma Wa- ; kinekona.

. Nolail». aole i pao ria mea maikai j iloko o KaWo, a pela Ba aa e maeao | lana nei e feuh«ki mai ana oakon i naj kakalaioa a Likana i hooeia aka ue;| iwaena o oukou Ka oukou mas k« ' 4 Ka * ? , ia makou aku o Oaha nei komo f hoa o Knhio i Wakiaekona. Hewa ia| Pehea h&i oe e Oabo? K kii'«ibewa' ana aneī oe ia Jonah Koliio Kaianiau i- \ ele. Aoie asM hr wabi ptin huahelu } !bo hoi kaa a Kuhio i h<K>pu«pwo ai a >aawi wai ia t>e? E r,ana maī eo lioi * ksua ia? ; f ; ' 1 ! Kalaua o Oalm. - | [ Ka Pap» . .#3,73MXK> Na Pulekaua Moaua . .H«ipa roe «e ahimki moka o..'Ppa» f lea .... r i.';7£3dMQJ Eb i ki? Awr« o Honohi?a.... 1,5<H).0«)0j ! Hale Ipukukui o Mak&pma... 1 I Ipakukui o ke Awa o j | Hoß«tnla 50,000

Ipakakuī lO.w| Hale Hoopae Lima'āmaa 10.09»} Hale Hoafen ame Twapo hsoma]a ££3.^0 Na Ha!e Koa 133.00*) Huma #14.050 JH>-> Umi-knmaiuaka Au«re| no hoi e! O ka hoole ia iho ao ki i ia o ua pomaikai a Kuhi > Kaīa- ; niaoaole. Ke oleio neī o Likan*. iaa ? ho aole i aeu aku o Kuhi» i keia msu' huina via)a. e haawi mai ana ao o Amertka. E hoomaaao, ms he poe helnhehi oukon i na aupepa aaniu, o PereTafr e noha aei i keia maaawa. oiai ota e noho Kakauoleio aaa no ka o;hana kaua. ua iio*>tkaika oia e ho»liioia o Pilipine i kahua kaua pale owaho loa no Ameiika. a e hoihoi ia na hoomakaukau koikoi Lm ana malaih. Maiaila e hooiu&haahua al i aa pu\i da!a a o Pilipine ke f< kapiiaia" o ka moana Pakipika. Mamnii o keia ike o ko kakou Elele Alii i na hana a keia Tat*t, lawe mai no i na hoa Ahaolelo ona ma Wakinekona i ike ku- | maka maoli lakou i ka waiwai o ka ; iUo ana o Hawaii uuku i kahua kaua j | pale waho loa no Amerika. Heaha ka j ► mea i ikeia ? Ma na hewponopemo puu | [ hnahelu a ka oihana kaua - ka ieo « e homo ma&a weiawela loa ia nei. oia kek&hi leo mana malaila; a i ka puka ana o kona leo ua hahai pu aku me ka hana. I keia ia. he mau haneri poe Hawaii e hana nei nia Puuloa, ke ai hookano nei hoi i ka pono a kuu Elele Alii i imi ai a i huli ai. ■Ma keia wahi e ike hou mai ai ©ukou, e kuu lahui -Hawaii, i ka pono e hoopae hou ia mai na limahana ma Hawaii nei. Ua nele na hana o ke Aupuni Makua ma Hawaii nei i na limahana. I keia la ke hanaia mai nei na hale o na koa kaualio o Leilehua e na Kepani ame na Pake. AM hiki mai i ka manawa e kukulu ia ai na hale pohaku o keia kahua hoolulu koa o Aiuerika, aole e ae īa ana na Pake ame na Kepani, a owai ka poe na lakou e hana? Ke ala mai keia mau hana ap,au a ke Aupuni Makua e hoolala nei, he mea oiaio e hoea mai ana na haole mikanika i Hawaii nei, a pehea na lima lawelawe? E huki ia aku anei na limahana o ke kaona nei malaila? A ina iho la pela, pehea hoi na hana o ke kaona nei, e ku wale aneii

Nolaila, e Oahu a Kakuihewa. mai hoohewahewa oukou i keia mau hoaiai ana. Mai punihei ia Likana ame kona auna. O ka hana ike ana Demokarata oia ka hoohiolo i na hana imi pomaikai a na Repubalika; a o ka lua; oia ka pakaha i na pomaikai a na Repubalika e hana ai. A i hoea i ka la S o Novemaba ae nei, mai nana kee iho i ke Ahi a kakou. Koho no iaia, koho no i kona mau hoa mai mua a hope. Auhea hoi kou mahele, e Kauai o I Manokalanipo? Ua hii mai anei ko |pua Alii i puolo uaul Ae, aole oia i poina ia oe. Ke hoike nei ka moolelo 0 ua Pua la au he puu huahelu no kau i hookaawaleia ai. Nana ia mai. Kalana o ELauaL Ke Awa o Eleele, no ke ana 1 ana $ 3.000 Hale Ipukukui o Kilauea ame na Hooponopono ana* i na , Halp Ipukukui e ae 50.000 Huina $ 53.000 Aia la, aole no oe i nele. la lakou nei ma hoi keia o ka hoole mai, i4 aole he wahi pomaikai a Kuhio." Ina aoie ana wahi pono i hana ai no Hawaii holookoa, me nei ua kiola mua ia oia, aka e like me ka mu o na manawa ona i hoounaia ai no, Wakinekona, i>e!a | ka pii mahuahua nuvu o kanA niau loaa e hoihoi mai ai no Hawaii neu Nolaila, oiai na oukou no i hanai i ke alii a kakou a nui, mai pu-a mai oukou i ka haole. He mea hoomakauhi ka haole la, e nihi ka helena mai hoopa.

Aole no i pau iho na puu huahelu a Kuhio. Nana hou mai i keia. Ke Teritore Holookoa. Moku Kiai Hale Ipukukui $175,000 Na Hoolilo Ahaolelo (elua . kau) 60.000 Hale Nana Ma'i o Molokai.. 150,000 No ka "Malama ana i ua liale i ka Makahiki 35.000 Huina .$ 420,000 Ke hoohuiia na puu huahelu a Kuhio i mahelehele ai e hiki ana ka huina nui i ka $15,528,000. O ka mea e hoole ana aole keia he poftiaikai, ua hoolilo oia iaia ]ho i hupo haalele loa. O ka mea hoi e koho aku ana i ka mea i ikeia aole ana wahi puu huahelu o keia ano i imi aku a puunaue ae iwaena o ka lahui holookoa, aole ona wahl uhane a he hele kino wale iho no. Mawaena o ke pnhi makani wale iho no ame na hoike moakaka lea, mahea Ia oe e ke kanaka Hawaii i like aku kou ili me ko Kuhio? (Aole i pau.)