Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 13, 31 March 1911 — HE MOOLELO NO BABARIKO KA MALIHINI A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO BABARIKO KA MALIHINI A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana.

MOKUNA 11. I a lohe o Banaba i na iuea apau a Julia o ka iioopuka ana mai j kona makuahine e hoike okoa mai ana hoi i ka paa o kona mau manao e hoohoka mai iaia nei, nolaila me ke komo ole akn o na o )»anaba maloko o kahi a kona mau hoa e u kainailio la t ua hoi po)(»]»'i aku la oia noloko o kekahi o kona mau keeua hooluolu, a ke-i-n.i huna hoi, he wahi maluhia loa e hiki ole ai i kekahi ke komo :»ku maloko olaila ke ole e loaa mua mai ka aeia eia. laia o ka noho ana iho ilalo, i hooho ae ai oia i ka pane ana a«*: "Aole au i manao mua e hoea miii ana kekahi pilikia, e like me keia a'u e hoomaopopo aku nei, no ka mea ua paa maoli ka manao o kela kaikamahine e hoohoka mai ia'u me ka nana ole mai i ka nui o ko'u mana maluna ona. "He keu aku oia a ke kaikamahine a ka paakiki ame ka uahoa a'u i ike ai, a akahi no au u ike, aole he hana maalahi na'u ke koi ana aku iaia e hana mai e like ine ko'u makemake. He hana maalahi loa na'u ka hana ana aku ma na alahele apau e hoohokaia ai i>a kanaka me ka nana ole i ka nui o ka lakou mau hana e hookau mai ana nialuna o'u. akjv pehea nae e hiki ai ia'u ke hoomalu aku i ka manao o kekahi kaikauiahine e like me Julia. He hookahi nae me;i maopopo loa ia'u, aole loa oia e mare me kekahi o ka ohana hel.i Toa. a e paio aku ana au me kuu kaikamahine maluna o keia kumuhana a hiki i ka ikeia ana ae. owai ana la o maua ke lanakila, keia kaua hahana oia paha owau palia ka mea i kauia ka weli » k«» Milana apuni." I ka pau ana o kela mau īuanao o lianaha i ka j>uka i-iwaho, ia ua i ku ae ai oia iluna a hoomaka ae la e holoholo me ka pilia i ke l'ilioihoi, me ka maopopo ole iaia o kaua mea e hana hou aku ai, alaila ua lalau aku la oia i kekahi ka\ila e lewalewa mai ana. a iniki iho la, a iloko o, na minuke helu wale no. ua oili mai la kekahi k«-iki npiopio a ku ana imua o kona alo. He keiki opiopio kela nona na īmikahiki he umi-kumamaha wale no, a oia lioi kekahi o na keiki lawelawe o Kanaha ana i hilinai loa ai. a imua ona i i mai ai kona liaku i ka pane ana mai: "E Loiena. eia no anei o Makao Loreudo maloko o ka halealii i keia manawa?" "Aole i niaopopo ia'u aka ina e ae mai ana kuu liaku. alaiia ua liiki no ia'u ke hele e uana iaia i keia manawa, a hoi mai no ka hoike ana aku i ka pane o kau ninau." "E hele koke aku e nana iaia i keia manawu. a ina eia no oia maloko o ka halealii nei i keia mauawa, aiaila e olelo aku oe iaia. ua makemake loa au e ike iaia." 1 ka haalele ana mai o ke keiki opio i ke alo o kona haku, uu noho hookahi iho la 110 hoi o Hanaha me ka. noke ana i ke kamailio iaia wale iho no i ka i aua ae: "lle mea pono e loaa ia'u he kokiurno ka holopono o keia hana nui a'u e inakemake uei e hanaia," alaila puili mai la oia i kona mau lima mamua pono o kona uinauma, me ka noke ana ilio i ka namunamu liilii e lohe oleia aku ai uae kaua mau mea e kamailio' ana. koe wale no nae ma ka hoomaopopo aku, ua hele kona noonoo «\no e loa. e liiki ole ai ke lioomalielieia aku e kekahi mea. | "Aole 110 i loihi loa ka hala ana aku o ke keiki opio, ua hoi hou mai la oia, a hoike mai la ia Banaba aole o Lorendo maloko o ka ihalealii, a ia wa i haawi liou aku ai ua kanaka la i ke kauoha i kana kauwa i ka i aua aku: •H)iai hoi aole ae la i loaa aku uei ia k oe o Lorendo nia kahi a'u i manao ai, eia 110 la oia ke noho mai nei ma kela wahi, nolaila e hele aku oe a kauoha aku i ka Makua Anakalea e hele mai. ua makeiuake au e ike koke iaia." l'a nalo hou aku la ke keiki opio, a noke hou iho la o Banaba i ka uamunamu, eia nae aole i loihi ioa ia hele ana aku a ua wahi keiki uei, ua hemo koke mai la ke paui o ka puka o ke keeun a Banalm e noho ana, a komo ana uo kekahi kanaka aoo poupou, i hele kuna helehelena a puweuweu i ka ulu nui o kona uiniuiui. (> ka nui o kona mau makahiki i ka uana aku aia mawaena o kanaha ame ke kanalima eia nae oia kekahi o na kanaka a kona helehelena e hoike okoa mai ana i ke kulana naauao, aka ua liele nae kona ili a papaaku i ka lepo, e hoohuoi aku ai no ka mea heluhelu, pehea la i makemakeia ai kela kanaka e ke dufce; a o ka pane, tio ka mea oia kekaihi o na kanaka e liopo ole iho ana i ka hooko ana aku i na mea apau e haawiia aku ana nana e hana. lle kulana kahunapule kona ke nana aku. a e kapa niauia ana no hoi oia ka Makua Anakalea, aka he kiu nae kekahi hana ana, a lie mea paahana hoi no kekahi inau hana ekal>ka, ina e hooliiualima ia aku ana oia īne ke dala. e laa ka hele ana e jK»\va i keka=hi mea, a i ole haawi ana paha i ka laau inake i wahi e liookoia ai ka makeuuike o ka mea nana oia i hoolimalima. Ia hoea ana aku o ua kahnnapule uei iiuua o ke duke Banaba, ua i mai la ke kuke iaia, i ka pane ana mai: "E ka Makua Anakalea, he haua nui ka'u e noouoo nei, a mal'ui o hiki ia oe ke kokua mai ia'u, a pela iho la au i kauoha aku uei ia oe e hele mai uo ke kukakuka pu aua ine a u. "l.*a kamaaina mau no oe i ko'u mau ano apau, a e l:ke me makemake loa e. ike ia'u pela no au i hoeai koke mai la. Ua auikaukau mau au e hooko aku i kau mau hana apau, aka nae, mai hwuka mai no hoi paha oe i kekahi hana paakiki loa, o lilo auanei i uu»a hiki ole ia'u ke hooko aku!" "Aole keiu he hana paakiki, me he mea la lie wahi 'hana paani wale no ia i kekahi kanaka koa e like la me kou ano. v "IYU\ io ka hoi! a heaha ua hana la, e hoike mai hoi oe i ike aku ai au. malia miha aole e hiki ana ia'u ke hwko ako me ka maalahi!" "Ke ike la no hoi paha oe ia Palakiko I>ela Toa ea? "I a maopopo ia'u kē kanaka opio au £ i mai la. "A ua maopopo pu no paha oe i kela kaikaiuahine hnaj>ala a k«u wakine ea. nona ka inoa o Julia?" "Ae, he niau mauawa no ka'u o ka ike ana iaia. koe aku nae k unaaiua ana me ia." "Mamua o kuu mare ana aku me i'ila kona makuahine, ua haawi muaia aku ka lima o kela kaikamahine ia Palakiko, no ko hiua luMiiiuiia aua ma ka mare ke ho* j a mai i ko laua manawa e ai ke malama ia laua iho. M "Pehea! e mare anei kekahi mea oloko o ka hale o \ ikona me kekahi mea mai ka hale mai o ka l>ela 1V»a? Ma kuu ola ana ina «• ho t *u mai he manawa e kuikahi ai kela niau hale a elua» alaila o ka manawa auanei ia e ikeia ai ka noho pu o ka iliohae iwaena o hi{«i. a e lilo auanei na keiki opiopio i mea malamaia e na iliohae. Ke manao nei au, ua opuk*puleia kelm kaikamahine i haawi aku ai oia i kona ae e inare me ke kanaka i lilo i enemi nou. w "IVIu io paha kau e olelo mai nei. aka o ka mea oiaio loa nae, aloha aku kela kaikamahine ia Palakiko me kona uaau apau." "Ha! ha! ha! i>eta iho la ka i makemake ai keia kaikamahine e mare akn me ke kanaka opio!" i noke ae ai ua elemakule nei i ka akaaka. "A pehea e manaoio ana no anei oe, o hooko aku ana ko

kaikamahine i kana mea ī iuanao mua ai? Aole ant-i oia i ike a hooniaoj»o|H> hoi i ka nohoim kaei* ana mawaena o keia nuia hale a elua? A»le anei oia i ike. hana l«*akiki ka hiki aaa e hiH> koia aku kona niauao? Aole l<»a hiki i kekahi m»*a iuai»»ko «» k«»n hak» k» k mare aku tne kekahi L>ola To:i. a o ka h«x»k<»ia ana o k<ekaui marv o kt»la ano .e ht»ti mai auant'i ka hupeua o ka h;ks aiu» i koo ohana noho mana maluna o Milana hol*.H>koa." "E hoomanao oe e kuu makua. be hikī t na kanaka ke nami nku i ko lakou aiahele nie ka malaelae maoiua o na wahine. nolaila i ka wa a knu kaikamahine i haawi aku ai i kona aloha oo Palakiko. aole loa he mea hiki ke hoololi ae i kona mau manao paakiki. E hoomanao pu hot oe, aole loa i mao|>opo iaia ka nohi> na o keia mau hale a elua. oiai he wahi mamao loa kona o ka raa lamaia ana e kona mau mukua. a mai kona mau hr kamalii I«ki mai kona noho aloha ana me Palakiko a hoea wale mai i keia manawa, a ma ia ano no hoi au e olelo aku nei ia oe, he hana nni ka imi ana aku i kekahi alahele nona e mare ole ai me ke kanaka ana o ke aloha aoa. "la*u oka hoike ana aku iaia, aole e hik» iaia ke m;ire aku me Palakiko ua lilo ia i uiea hoopahaohao iaia, o ka oi loa aku i ko'u wa o ka ana aku i ke ano o ka noho ana o keia. mau hale a elua, a ia'u i olelo okoa aku ai iaia aole loa e hoea mai i ka manawa e h<x>koia ai ka aelike mawana o laua, o ka manawa ia i hoalaia mai ai ka huhu iloko ona, me kotaa hoohiki ana mai e mare aku ana no oia i kela kanaka. me ka nana ole mai i ka'u mau ku-e ana aku iaia ma na ano apau. * 4 Ta ike no nae au he hana hiki walo no ia'u ke kaomi aku i kona mau manao paakiki mamuli o ka hoohann ana i ko'u maua inaluna ona, eia nae o ko'u hana ana aku i kekahi liana 6 kela ano, he niea ia e hoalaia mai ai ka nohina ku-ee ana mawaeua o'u ame ka'u wahiue a pela hoi nn* ka uiaua kaikamahine. "Ua aloha aku au i ka'u wahine me kuu naau ajvau, a he mea maikai ole ka loaa ana o kekahi nohona ku-ee ana mawaena o maua mamuli o kona ike ana mai i ko'u ku-e aua aku i ka makemake o kana kaikamahine. Ua ike au i na ano apau o ka'u kaikauiahine, a he hana paakiki ka hinakila ana maluna o kona mau manao jma, aka —" alaila ua hiua mai la ke iluke ihojM», a unuhi ae la i kana paHikaua mailoko ae o ka wa-hi a hoonuiu hou mai la i kana kauiailio ana; "Me kuu makemake ole e hookau aku i kekalii pilikia liilii loa maluna o ke kaikamahine inKikiihi wale iho no a ka'u wahine, aka nae ina e hoao ana kekahi I>ela Toa e kaili aku iaia mai ia'u aku, e ike no auanei oe e hoohana ia ana ka oi o keia pahi, me kuu nana ole ae, i kona lilo ana i mea uui i knu wahiue o ka liooko wale aku no i ke kuleana i loaa ia'u ma ke ano he inana e rula ai maluna o na mea apau ma Milana nei." Aole i malihini o Anakalea i na ano o ke duke, aka ua kama aina oia iaia i ka inauawa o kona huhu, a ua hoomaomipo hoi. e hooko io aku aua ke iluke i na olelo apau i hoopuknia niai e kona mau lehelehe. "Ua lohe akn nei au i ua mea apau au o ke kamailio ana mai nei ia'u, a ua ike 'hoi, he hana paukiki ka ae ana aku e hoohuiia kau kaikamahine me kekahi o kou inan eneini, nolaila o ka'u e ninau aku nei ia oe. heaha ka hana au i makemake ai na'u e hooko aku?" wahi a Anakalea me ka hoike okoa ana aku i kona manao. lie mea makehew.i wale no ka hoolalau hou ana aku i na mea e kamailio ai. "Ke nieneniene nei au i ka hookan ana aku i kekahi hana ina*. luna o ke kaikamahine a knu waliine, no ka mea ua lohe mua mai nei no oe i kuu makemake ole e hoehaeha aku i ka manao o ka niakua ame ke keiki, aka maluna o kela kanaka opio ka'u hana e hooko aku ana. Ina oia e kaiehuia mai ka honua aku nei, alaila o ka hookoia ana iho la ia o kuu iini. a e hiki auanei ia Julia ke mare mai nie ke kanaka a'u e liaawi aku ana iaia i kane nana, aole hoi o ka mea i lilo i eneini ino loa no ka hale o Vikona." U E hoomau aku i kau kamailio ana e kuu duke maikai. ke maopopo aku la hoi ka kaua hana i keia manawa." "Akahi no au a hoike okoa aku i ka hana a'u i kauoha aku nei ia oe e hele mai, no ke kokua ana mai no ia ia'u, i wahi e kaa* wale aku ai kela -kanaka opio niai keia ao aku." '•Heaha ke alaliele au i manao ai e pono ke lianaia aku maluna o Palakiko?" 4 'o ka'u e manao nei, oiano ka hahao ana aku iaia maloko o ka pa i hanaia no ka poe pupule, a ke poholo ka hoi oia maloko o kela wahi, o ka pau no ia o kona ike liou ana i ku malamalama o ka la. E lawe mai oe i kekalii mau kumu hoopii hoohalahala nona, a na'ii uku ke koena Uana i koe, e kau\ auanei ka kaua aka, a na kuu kaikamahine no ia e noke i ka uwe, lie pau wale ae uo nae ia uwe, e maliu mai ai no oia i ka'u uwalo aku iaia." "Ua lioholo ae la kekahi hiona o ke ano kanalua no ka holopouo o kela keehina hana a ke duke o ka hoolala ana ma na maka 0 A'nakalea alaila i aku la oia me ka leo kaumaha : <l lve manai nei au, aole no oe i poino, eia ke noho mai nei l>a Pope nie ka maka'u i kou mana. a he liana paakiki ko kaua ike ana aku e hana mai ana oia o like me kau e manao nei. M u He oiaio no hoi paha ia au e olelo mai nei, ina owau kino maoli aku ana ke hooko i keia hana, aka e hooili akn ana au nialuua ou, a o oe o kaua ke onou imio aku iloko o ka pilikia a na'u e kokua aku ia oe maho|»e nei. Ma ka mana o na uhane o ka j»o, e hoouna mai i na «laimonio apau ia nei. a na'u e noke aku i ka poke 1 ko ,lakou man kiwi. Ua maopopo no ia'u ko ka Pope ano ame kana mau mea o ke kamailio ku-e ana mai no ka hale o Vikona e ii e mahalo ana hoi i ka linle o Dela Toa. aka aole a kaua nana i kana mea e olelo ai no k< i ia mau hale, aka e hele aku e imi i na kumu hoopii upnu e loaa ai na ahewa ana i kela kanaka opio, a e liopu aku iaia i knlike ai me ke kanawai o ka aina!" "Heaha la hoi, he hana nui a paakiki no keia a'u e inauna aku ai, aka e hoao no au e lawe' mai i keia hana, a e hooko aku hoi no ka pono o kuu haku!" "A pehea e haawi io mai ana anei oe i kau uiau kokua trna no ka holoinua o keia hana?** "Ke hooia aku nei au imua ou, no ka loaa o na kokua mai ia'u akn, ao ke kokua nui no t k a oia ko'u hoo&aika loa ana e loiui ke aliewaia o ka lawehala, aka e akahele loa nae oe. ina e loaa aku ana kekahi walii makili ike i kekahi o na kahunapule na lakon e hookolokolo mai ana i kela kanaka opio, ua knkakuka mua kaua i keia hiuia, alaila e hoea mai ana kekahi pilikia nui e hookomoia aku ai kaua iloko o kekahi knlana kupilikii, e maalahi ole ai ke kupale ana aku imua o na hiohiona ku i ka hoowahawaha e kau mai nei mamua o kana. "E makaala loa oe o lohe auanei na hoaloha o kela kanaka opio e noho mai nei, a na lakou ae hoi i na kahnnapnle aole loa e nele mai na ku-e ana ame na kumuinile e hiki ai ke hookuu laelaeia 0 Palakiko/* "Pehea iho la hoi i komo aku ai kena ano noouoo lalau iloko ou e kuu iiaku?" 4 'Mai manao oe he noonoo olalau keia o*u. no ka mea o ka Pope wale no ka'iv knnaka maka'u lop, a oia auanei kau e makaala ai. 1 hoike aku nae an ia oe i keia nianawa ea. ua hoojniu au i ko'u niaka'u ana iaia, a e ku aku ana au iuiua e like me ke kanaka k<»a loa maluua iho o ka honua. me ka nana ole i ka lio|>ena e kau mai ana uialuna o*u. lna he mau ku eia mai, ahe mau hoinoinoui mai, maluna ibo ia o'u. aka e hoomakankau mau oe ia oe iho. a ma keia manawa aku, e huli aku oe i na kumu hoopii uj«iu e ana ia Palakiko a aia lioi au a makaukau, o ko'o wa ia e kauoha aku ai ia oe, ua makaukau ka enekini no ka hoonee ana akn i na hana imua, e holopono auanei. Ke ike mai la anei oe i keia mau hoolala ana a'u?" (Aole I pau.)