Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 22, 2 June 1911 — HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana.

MOKUNA VII. Ua alakaiia aku la o Bar>ariko e oa koa mai kela wabi aku me ke komo aoa iualoko aku o ka pa'lii a hoea i kekahi papn, a mailaila aku i ka iia aku ai oia oola) > 0 kekalii wahi ieliia Euaialo 0 ka bo iiua, a i ka hoea ana i kvkahi pani hao, ua «eheia ae la ka puka, o ko ia m-i hahaoia aku la no ia iloko, me ke pani hou ia aoa mai o ka pnka a j>aa. He keeoa pouliuli kela i hanaia kooa mau paia a paa me ka pohaku, a o kahi maiamalama uwiuwiki uuku e komo aku aoa iloko, maluna iho no ia o kekahi wahi puka uuku, a i ka ike ana o na koa ua maluhia ka lakou >io, ua hoi aku la lakou imoa o Banaba, no ka hoike ana aku i ka holopono o ki» *«kou mi»iona. Aia no o Itenaba maloko o ka iuala pua kahi i noho ai, a hiki i ka mauawa a na koa o ka hoea ana aku. eia nae aia ka nanaina ano haka-uu maluna ona, me he mea la e mihi ana oia no ka mea ana i hana aku ai maiuna o ke ka iaka elemakule, a o kana e īnanao la i kela manawa, e hookuuia no ka hoi eia kela elemakule me ka hoopiiikia 010 aku. lAia kekahi hiohioua maluua o Bt\bariko a ke Duke i maka'u ai 110 ka hoea io mai i ka wa e hookoia ai na olelo wanana a keia kanaka, a oiai nae oia e noonoo ana no kana mea i hana aku ai, o ka ia ana 0 ka ike ana aku i ka hele ana mai 0 Anakalea no jpFka hui pu aua me ia. Mahope 0 ka haawi ana o na kukai aloha ana mawaena o laua, 0 ka pane koke aku la no ia o k<» duke ia Anakalea i ka i ana aku: <4 E noonoo ana no hoi au no ka hoouna ana aku i kekahi mea e kii ia o»% o kou hoea niai la no nae ia, nolaila ke hauoli loa nei au i keia hui piuina o kaua ma keiii wahi -O ko'u kauoha koke ana aku nei no ia i na koa e heJe aku e hoopaa i kekalii kanaka elemakule malihini maloko o ke keena pouli, 110 kona hooweliweli mai ia'u; aka ua manao nae au o oe o kaua k.i mea e loaa mai ai na ike 110 kona ano maoli, a pela hoi me ke ano o kana hana 0 ka hoea ana mai nei. "t*a noke ak»i nei au i ka niele iaia e hoike mai i ke ano o kana I hana, o kana wale 110 i noke mau mai nei i ke kamailio ia'u, o ia no na mea no'u e hoonaukiuki ai, a pela au i hahao okoa aku nei iaia. "K hele aku nae oe e hookamaaina pu me ia, a malia ua halawai niua no paha olua, a e like no me kou maalea, pela no oe e noke aku ai i ka niele iaia ma na ano apau, a ina e maliu mai ana oia ia ue. a hoike mai i kana mau mea huna, alaila hoi mai oe a hoike ia ? u ia mau uiea." "l'ehea ke ano o kela kauaka la, ke malihini loa nei au i keia uu a au e hoike mai nei," wahi a Anakalea me ke wa'uwa'u ana ae 1 kona poo. -'lle kanaka kela nona na makahiki mawaena 0 ke kanaono ame ke kanahiku, me ka lauoho keokeo, eia nae he eleele kona umiumi, me ka eiele pu o kona mau maka.*' "A |K'hea ke ano o kona lole e komo ana, ua hoomaopopo aku amM oe?" "He lole loihi kona e komo ana 0 ke ano veleveta, a aia nae maialo 0 ua lole la, ua huuiuia me ka ili dia, a 0 kela ka makamua loa o kekahi lole a'u o ka ike ana o kela ano. - Ua hoholo ae la kekahi nanaina maikai ole ma ka helehelena 0 Anakalea me he mea la ua komohia mai paha ka manao aloha iloko oua, no ke kanaka o ka hoopaaia ana aku maloko o ke keena pouli, aka ua hooikaika no nae oia e hoonalonalo ae i kela ano mai iaia aku, a o ia kana o ka pane ana aku imua o kona haku: "Healia la hoi, no kou pono e kuu haku, e hele aku au e hui l»u me ia a ina he mea kekahi nou e pono ai ma ia hui pu ana o maua, alaila hoi mai au a hoike akn ia oe i na mea apau, v me kela mau olelo o ka huli mai la no ia o Anakalea hele no kahi o ka paahao o ka hoopaaia ana. l T a huli hoi aku ia o Banat>a noloko o kona halealii mahope iho 0 ka hala ana aku 0 Anakaleii e ike i ka paahao, aka oiai no nae ua iluke la e noho ana me ka noonoo ana no i kana mau mea apau 1 ike ai ma kela kakahiaka. ua oili koke mai la no ua elemakuie la a i mai la imua o kona haku: "Malia paha ua hookahahaia aku oe no keia hoi koke ana mai 11 o'u mai ka'u misiona mai!'* "Ae, ke haohao uei au no kou hoi koke ana mai la, aole aku nei ka lioi i liuliu, o kou hiki koke mai la no ka ia, a pehea ua maopopo aku nei auei ke ano o ua kanaka nei ia oe, a he nuhou hoohauoli auei kau 0 ka lawe ana mai la na'u?' ? "O ka nuhou a ? u o ka lawe ana mai la a hoike aku ia oe, o ia no ko'u halawai ole ana me kekahi kanaka." "l'a kauolia aku nei hoi au ia oe e hele noloko o ke keena paa* hao pouli uo ka ike ana i kekahi kanaka i hoop4ia kokeia aku nei no maloko o kela wahi. ilaila aku uei anei oe?" . 1 "Maloko aku nei au olaila o ka hele ana aku nei, eia nae aole l;v kanaka a'u o ka ike aua aku nei!'* "Ke hoopohihihi mai nei oe i kou manao e Anakalea, a pehea eia auei oe ke hoike mai nei ia\i i ka mea oiaio, a i ole ke hoao mai i oe e hoopunipuni mai i kou haku?" "Owai ka mea hiki ke hoopuuipuni aku ia oe e ko makou haku, 'le loa kekahi kanaka e aa e hana aku ia oe pela, ua kamaaina no l'"t oe i ko'u ano, aka i mea uae e hoopauia ai kou pohihihi, eia ae 0 !.orena, ke kapena o na koa, naua e hoike aku ia oe i ka oiaio o n"in inau olelo apau a'u e kamailio aku nei. ' la pau ana no o ke kamailio ana aku a Anakalea, ku ana no o I.o: eiia, ke kapena o na koa me ka hele a haalulu, e Hke nae ke ano mau v> ka poe i ike 1 ka pakele ana o »a lawehala i waihoia ako ' alalo 0 ko lakou malu. ta huli koke aku la ke duke imua ona a ninaa aku la: 'Anhea 0 l.orvna, mai nei o Anakalea ia u aole ka i loaa akn ' ' iaia he kanaka maloko o ke keena paahao. he mao olelo oiaio ' i:,? " K » "Ae, ua hoike aku oia ia oe i ka mea oiaio. no ka mea oa pakele ; ' Kii [uiahao mai kahi i hoopaaia ai. ? ' "Ua mahuka aku nei oia? % ' wah» a Banaba me ke pioloke o kona V,'. na lualmka akn oia ine ka maopopo ole o kona wmhi o ka i-ak.-le aua. ra lawe aku makou iaia a hoopaa maloko o keia eeena 1 ' iiiao pouli, a na'u iK>noi i paui mai i ka puka a paa me wi pii 1 1 i ke ki. I ka hoea ana ae nei o ka Makua Anakalea a uoi ae r.o kona makemake e hele e ike i ka paahao, ua wetoe aou n 1 ' ka puka o kela keemi, a hookomo aku la iaia no ka hiu pw ana r ' ka paahao, eia nae iloko o na minnke pokole, ua hoi.niai ia oia, < »«oikt» uiai la ia'u, aole he kanaka i loaa aku iaia maioko o ke keena i'-iahao. ♦ Va haawi koke m. i ke kauoha i na koa e hiili ma na wahi a--0 liali')«uibao. a pela me ka pa'Ui nei, aole nae he wahi mea 1 Unta l »ai ia makou ma ia huli ana." , " M «i hoahewa wale aku oe i ke kapena koa o *e auke, no &a

|mea aole i piii ka hewa maiana o kekahi o kou maa kanaka no ka j mahuka ana o ka paahao." i komo hou mai ai o Anakalea ma ke | kuj«Jlie ana no ka p«>no o ke kapena koa. | ra kauoha aku ia o Banab» i ke kapena koa e haalele mai ia lana. no ka mea ua loheia ae ia no na mea apau e pili ana i ka ma~ huka ana o ke pio, a iaia hoi o ke kaawale ana aku, ua hoomau hou aku la no o Anakalea i ke kamaiiio ana aku imua o ke duke: "Anhea oe e kuu keiki," i hoomaka aku ai o Anakalea e kama ilio. "Ke oleio aku nei au ia oe, e waiho niaiie oe ike kanaka au 0 ka manao ana he pio nau. a mai hoao oe e kao aku i koa lima miluna ona. Ke manaoio nei au, he kanaka kela i i««aa iaia ka maoa kiipaianaha i hiki ole i kekaht"kanaka ma ka honna nei ke hoopilikia aku iaia. He hookahi nae a'n mea e hooia ako nei imoa 00, ina aia kekahi manao ino iioko o keia kanaka nou, e hoea mai ana ia i ko wa e ike maka ai i ka oiaio o kana mau olelo; aka hoi ina he manao maikai no kekahi ona nou. alaila he mea pono e hoolohe loa aku oe iaia a e manaoio akn hoi ma kana mao mea apau e kamaiUo mai ai ia oe no kou pono." "Alaila ua ike moa jxo ka paha oe iaia a ua kamaaina i kona man ano apau i hoopuka mai ai oe i na olelo e mahalo ana iaia?" "Ina hoi paha i halawai kino aku nei au me ia, ina ua hiki loa ia'u ke hooia aku imua ou, no ko'u kamaaina mua me ia ame ka o)e, aka ina nae aole au i kuhihewa ma ke kanaka a'u e koho nei. alail& oia no ua kanaka la au o ka hahao ana maloko o ka halepaahao, oia hoi o Babariko." ik Ae, o kona inoa io ia ana o ka haha'i ana mai ia'u, a ua hoike pu mai oia, he uialiliini ka oia."' "Akahi i!o a hoopauia ko'u pohihihi, oia io no ka ua kanaka nei. He oiaio ua kapa puia oia he malihini, no ka mea aole lda kekahi kanaka i ike i kona wahi i noho ai. ame ke auo o kona hoea ana mai, a pela iho la oia i kapaia ai he malihini. "Aia no kona oili mai a he kanaka nana i hoihoi ai, a me he mea la o kona kumu no ia o ka hele ana inai e hui pu me oe i keia kakahiaka. Ina ua makee nui oia no kou pono, aua a'o mai ia oe 1 kau mea e hana ai, aole he pouo ia oe ka hookuli ana iho, aka e lawe mai i kana mau a'o ana a malaoia.'"Ma kena mau mea au e kamailio mai uei ia'u. ke lioike mai nei oe ua kamaaina loa oe i na ano ame na haua apau a keia kanaka o ke kupaianaha nui wale."

| "Aole ko'u he kamaaiua maoii iaia, aka mai ka'u inau mea a()au i lohe ai nona. He uianawa ae nei i hala, ua liele aku oia imua o Petero Moreno a kauoha aku iaia e hookuu i kekahi kaikamahine ana o ka hoopaahao ana no ka ae ole mai e lilo i wahine nana, aka nae ua paleia aku kana kauoha ma ke ano pakike, a iloko 0 ka ma nawa i maopopo mua ole, ua nalowale houua iho la o Moii»no, aole oia i ike houia a hiki i keia mauawa a kaua e kaiuailio nei. Aole nae ma keia mea wale-uo i ikeia ai ke ano o kela kanaka, aka he nui a lehulehu wale kana mau hana kupaiauaha a hoopahaoluio, a he hookahi no hopeua i ikeia, o ia uo ke ko mau ana o ua wauaua a kela kanaka. "Aole no nae au e hookikina waie aku ana ia oe e hoolohe aku iaia, oiai 0 oe no ke kuleana maiuna o kou mau noouoo pouoi iho, noiaila o ka'u o ka hoike aku i na mea a'u o ka ike ana no kela kanaka, a nau no ia e hana aku e like ine kau i ike ai he pono." "Ina 0 kau inea waie iho ia no ia i ike ai 110 kela kauaka. a i makemake ai e hoike mai ia'u alaila ke i aku nei au ia oe, e hana aku ana au e like me ka'u i ike ai he pono, a o ua mea la, o ia no ka hiki ole ana i ke L>uke o Miiana ke kukuli hoohaahaa aku inaialo 0 kekahi kanaka ma keia honua." "O kou kuleana no ia, aia no ia i ka mea i pono i kou manao." aka mamuli o ka hoea e ana mai o kekalii kauwa, no ke kii ana mai 1 ke duke e hele aku, ua makemake ka aha kuhina e ike iaia, pela i kahamahaia aku ai ka laua kamailio ana e pili ana no Babariko ka malihini. MOKI'NA VIII. Malia paha ke nauki loa mai nei ka poe heluhelu 0 keia nanea, pehea aku nei la kela huakai a Palakiko ma 0 ka naku ana aku la o ka pouli, ua loaa aku nei paha i ka elele a ke aloha ole, nolaila e hoohuli aku ko kakou noonoo mahope o ka lakou huakai, a e waiho maiie iki ae hoi kakou pela i ke duke o Milaua, ame ka ualowale kupaianalla ana 0 Bakariko ka Malihini mai koua wahi i lioopaaliao ia ai. Ua hele no hoi a hiki i ka hora umi-kumamalua o kela poe, ua hoea aku la o Palakiko ma me kona mau hoa ma kekahi kiekiena e ike aku ai i ke kulanakauhale o Kalema, a ia wa i lohe aku ai lakou i ke kani mai o ka beie o ka luakiui, e lioike mai ana ua kokoke loa lakou uei i kela walii. Ke iho mai la ke kaomi kewai o ke kulu aumoe, e iniki la i na kamahele o ia jk> pouli, aka aole nae he ike mai o Julia i ka hu'ihu'i oiai he koloka pumeliana koua e aahu aua, koe wale no kona maluhiluhi no ia wahi a lakou o ka holo ana aku ma na lio, 110 ka niaa ole mai no i ke kau mau iluna 0 ka lio. I ko lakou nei hoea ana aku no ka puknpa, aia malaila kekahi kiai kahi i hoonohoia ai, a nana i wehe ae i ka puka no lakou nei e poholo aku ai maloko o ke kulanakauhale, me ka nana wale mai no o iui kanaka nei ia lakou. aole ona nieie wale mai i ko lakou nei wahi 0 ka hoea ana aku. a pela hoi me ka lakou wahi e hele ana. Va hele aku la o Palakiko e huli t wahi no lakou e moe ai ma kela kulanakauhale. 110 ka mea aole ona makemake e hookina wale aku i ko lakou mau lio, a no ka haawi ana aku no hoi kekahi i ma nawa no Julia ame kana kauwa e hooluolu ai ma kela po, mamua o ko lakou hoomau hou ana aku i ka iakou huakai hele. Aole no nae ia he liana nui nana e huli ai, no ka mea ua loaa koke aku la no ia lakou kekahi hale hookipa, a oiai lakou e kakali ana maioko o ke keena hooluana. ua hoihoiia akn la ko lakou mau lio maioko o ka halelio no ka hanaiia ana mai. oiai hoi ko lakou mau wahi moe e hoomakaukauia mai ana. Akahi no o Luseta a ike pono aku i ka helehelena o kona hoa hele o kela po, ia lakou e noho la maloko o kahi i malamalama i na kukui. a pela no hoi o Petelo i ike aku ai i ko Luseta ano, a i ka nana aku ia laua pakahi. ua komohia no na manao hoohihi iloko o laua iho no kekahi jne kekahi, he keu no la he mau mea pupnka laua o na helehelena, eta he man mea laua e kohn pono ai ke kaunu ana. Ike koke iho la no o Luseta nona iho # aole 0 Petero he kanaka e hiki ole ai ke hilinaiia aku, aka oia kekahi o na kanaka i piha i ke koa ame ka maka'u ole, a he kino nui puipui kona e kiki ai ke kauka'iia aku no ka malu o kekahi mea malalo ona. O Luseta o laua ka mea i komohia koke ka manao hoohihi no kona kokoolua, aole no nae i hooneleia aku o Petero me ia manao hookahi, koe wale no kona kaomi malie ana iloko iho ona, oiai hoi o Loseta e haka man aku ana i kana nana ana maluna ona, a i keia ame keia manawa, e awihi iki mai ana no o Petero, a e ike mai ana no oia i ka hele o na papalina o kona hoa a ula, e like me ke ano o ka poe i ioohia i na manao hoohie. Ua hoomaka aka la nae Petero e minoaka imua o Lnaeta no ka noke man a£n o ua kaikamahine nei i ka nana iaia, a pa pana'iia akn hoi ia miaoaka me kekahi minoaka mai ia Lnaeta akn, akahi no a ikaika na wawae o Petero i ke ko ana ae ilona *a heie mai la a noho mai la mamna pono o Luaela me ka haawi ana mai i kona lima, nō ko lana aloha ana, a hopu ako ia no hoi na kaikamahine la, me ka hooka'ulua ole iho. "Aole kaua i kopono ma keia wahi e noho ai, aka e hoi ae kaua ma kela wahi. he keu ka hn'ihu'i o ka makani e kololio mai nel," wahi a Petero o ka hoomnka ana ako e hookamaaina pono me kona hoa hele 0 ka po. (Aole I paa.)