Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 24, 16 June 1911 — HE ULILI KUPAIANAHA. [ARTICLE]

HE ULILI KUPAIANAHA.

He Mooleio BolMaia,

; Aia kekahi moi elem&kale e noho ana i k«I» au kahiko loa, a o k.i mc» kopaianaha i keia 001, o la no ka eoka aaa o kekahi o kona mao maka i ks uwe. a e akaaka mau ana hoi iekahi maka. He ekola ana maa keikikane nunoi, a i kekahi la, na hoakoakoa ae la ra poe keiki Ia ma kekahi waki. a kukakuka nu: ibo la e hele lakoa niaaa aka i ko l&kon makuakane, 1 ke kumu o ke kahe mau ana o ka waimaka ma kek&hi maka. a pela hoi ka hanoli msa ma kekahi mak. ' E i aaa ko lakoa makaakane i kekabi la. ua kikeke aka la ke keiki nn» loa ma ka puka o kona keena, a ia wa i komo aku &i aa keiki nei iloko i ka wa o ke kaheaia ana mai e komo aku. Mahope iho o kona haawi ana aku i ke aloha i kona makaakane, na ninaa aku ia oia, heaha la ka mea o ke kahe mau ana o ka waimaka ma kekahi o kona man. maka, a pela hoi ka aauoli mau ma kekahi maka. Ua hele ka maknakane a piha loa i ka hnhu, me ke kauoha koke ana m*i iaia nei e ku oia a hele mai keb wahi mai, a o ka maka'u no hoi ia o k*la keiki, o kona oili hou mai la no 11 iwnho me ka hoi ana aku a haha'i i kona mau k&ikaina i ka mea i hanaii aku 'iaia. "Ina hoi ua hoi nele mai la oe ea, alaUa iia'a e hele aku e ninai ' iaia,'' wahi & ka lua o na keiki o ka pan* ana mai i kona mau hoa, a o kona b«] e aku Ia no ia e kikeke i ka puka o ke keena aina o ko lakou makuakane. "E oluolu »na anei oe e papa e hoike mai i ke kumu o ka uwe mau ana o kekahi maka ou, a akaaka mau hoi kekahi makal" wahi a ua keiki nei o ka ninau ana akx /Ua hooi loaia mai la ka huhn o ka makuakane i keia keiki elua ana, o kona hopu iho la no ia i ka pahi ame kē o, a nou aku la i kana keiki. Ua ku pono akn la ke o malalo o ka hila 0 ua ktiki nei, a mama ana ka wawae 1 ka holo, me ka hele a piha i ka maka'u me ka haalulu. , : < ; Ua hoike aku la no hoi oia i k6|t&: mau hoa i ka mea i hanaia»aku* ia : hiki i kona pane okoa ana mai i k6 laua wahi kaikaina loa: īnea makehewa wale no kou hele ana e loaa mai ai ka mea a kakou e makemake nei e ike!" 7 Aole nae he wahi mea a hoolohe mai 0 kahi keiki uuku ,o kona ku ae )a uo ia a hele aku la e komo no kahi a ko lakou makuakane e uoho mai ana e ai, a 1 aku ia me ka leo haalulu: <4 I hele mai la au e ninau aku ia oe e 'papa, mamuli o ko makou ha'oha'o heaha la ke kumu o kte kahe maa o ka waimaka o kekahi maka ou, a olioli mau hoi kekahi makal" Aole i pau pono aku ke kamailio ana a kahi keiki uuku, o ka wa no ia l*i noi mai ai ka makuakane ia'a i ka pahi ame ke o, a napoo mai la ka oi i o ka pahi iloko o kekahi o kona man u-ha, me ke kahe-awai ana mai o ke koko. ' Aole no nae ua wahi keiki nei i holo 1 e like me kona mau kaikuaana, aka ua |lalau iho la oia i ka pahi a unuhi mai la iwaho t me ka holoi ana ae i kejfeokoj a haawi hou aku Ja i ka makuakane, a ninau hou aku la no i ke kumu i ano e ai kona mau makā. : — Ua pa'ipa'i mai la ka makaakane me ! na manao aloha i kona mau lima ma na poohiwi o kana keiki muli loa a i mai la: | "Ke hoike aku nei'au ia oe i ka mea | huna e 1 ko'u mau maka ,a j o ke ano e hoi au i ninau mai nei. O jke kumu olioli mau o kekahi maka o'u i mamuli no ia o ko'u naaheo no ko ou- | kou kanaka u'i, a ia'u auanei e make i ai. e lilo ana oukou pakahi i mau moi no kekahi mau aupuni ekolu. "O ke kuniu hoi o ka uwe mau ana 0 kekahi maka o'u, no ke kailiia ana aku no ia o kekahi hoaloha pilipaa loa o'u mai ia'u aku e kekahi l«ah : ne kilokilo; ua noke au i ka huli iaia ma na wahi apau, aole nae he loaa iki," alaila honi aku la ua wahi keiki uuku nti 1 kona makuakane, a huli mai )a hoi no ka hoike ana i kona mau kaikuaana i kana mea i ike ai. Ke noho aku nei lioi na kaikuaana kakali o ka hoi mai o ko laua k&ikaina me ko laua aka pahenehens ana inai ia a nei, aka ua hoolihaliha loaia aku nae laua i ko ia nei ws i hoike aku ai i ke kumu o ke ano e ana o na maka o ka lakou makuakane. Ua kukakuka hon ae la ua mau keiki nei a hooh&lo like iho la lakou e hele e huli i kela hoaloha i nalowale o ka makuakane me k& hooho like ana ae: ' 4< E hele kakou e hnli i keia hoalOha 0 ka makuakane o kakou, inL.no eia oia ke ola mai nei ma ka aina a mā ke kai paha. e hoao kakou e hoihoi -hou 1 mai iaia, i loaa ai ka maikai i na maka a elua o ka makuakane o kakou," ! a hoomaka koke iho 1& no ua mau keiki nei e hoomakaukau no ko )akou huakai MK ... .... • I Hala r mai īa nle na kaikuaana n»a- , mua, a mahope ni»i laua wahi | kaikaina, a i ka hoeXtfna i ka palena |# na kanhale, * m& kekahi*uwapo, na [ kaUwai mai !a m« na k«iki mua be ka> &&k& ookilo '• noho «na ma kaVo ke l&lanui, a nonoi akn ]& ia laua e haawi mai i da}& nana, & i ole ia i wahi apana | palaoa paha, aole nae he «wahi me& a i maliu aku o kfela man keiki i ka leo aonoi o k& me* pilikia. ; H« hap&lu& hdr& n&e ma ia hope iho, «a hoe& ako I& k&hi keikiMnuli ioa o lakou. & noi m&i ]& k& mea makilo e h«&wi aku i wahi palaoa n&n&. & o ka | wehe «e 1& no i&«o kel& keiki i k&na puolo palaoa, a m&hele like iho 1& m&- i |w&en& o laaa, he hapa i kela kao&ka, . & he h»p& no hoi iai&. [ *'E like me kou koka& an& mai 1& im'u, pela no ananei aa e kokoa aku &i i& oe. Noi aka nei hon ao i keU m&u keiki mua &ka nei o oukou e h&&wi m&i i wahi p*l&e& &ole iu he maliuia maī o k*'u noi, noUil« ia oe au n ha&wi &ka ai i n& h&&win& pomai- i kal U& ike an I kaa wahi e hele mei, | i maae ka mea &n e imi nei. | "Aole kei* he hana ma&l&Ki i ke*i ! bki me& ke h&na. oiai he ekoli , kiao ikaika « hni;a & lilo i hook&hi, &lail& l&w& k& ik&3ka aon e hiMMßasa &ksTat m& kou &]&fcele, &k& koi no kou kokn& »&& m&i nei i&'u» e'm&al&ki w&le | ana no kon hele &n& akn imaa. "Ia oe &oanei e kele &ku &i & h&la i mal «& mile eltma m&| keia wahi & k*n& e ka ntn e lo&& &ka a&& i& oe he k&le, no kekahi wahine kilokilo me k&9& m*n lio dn&. I&& «« i noko ■aki &&& no kel& wakiae a hala k& m&<

kahiki hookahi. oiai no nae he ekoli wale no )a ia ma kaaa hela makakiki, al&ila e lo«a ana ia oe kaa maa mea ap&a * makem&ke &i; aka ho: iaa e hijci ele ia oe ke kooko i kana kanoka me ka pololei. ai&ila e okiia ana ko poo e kela wahiae a o kon make no ia. ' 4 0 n& lio elua & keia loahine, o k&n& m&u k&ik&m&hine ponoi no ia. a i koa man&w& auanei e hiamoe &i. e &&- lowale &n& kela m&n l«o iioko o k& ilew», i kekahi man&wa īioko o k& moana, & m&l&lo o k& Hooua iloko o ke- | kahi manawa. & o ka han& kcl& e h&&* ! wiia m&i &n& i oe e maka&la lo* ia l&ua. 1 "E lawe po nae oe me ke a uiili. &i& | he ekolu m& i pik& au e ike iho &i. No k& puka mua, malaila e oiii m&i ai ke 'lii o na m&nu o k& lew&, ma ka lua iho o na puka, aia malaila e o;ii mai ai ke 'lii o n. i*& .& ma k» paka m&ialo ioa, m&l&il& e oili m&i &i ke 'ln o n& iole, & o kou m&a kokua keia iloko o k& o kou piliki&. "A pau kou noho hana &n& me kela luahine, mai noi aku oe ia'a "i ke dal& &me ke gula, i ka lole ame ka waiwai, no ka me& e waihoia mai ana ia mau nani ap&u imu& oa, nau e wae e liko me kou makemake, aka e noi aku oe I kahī lio keiki n&w&liw&li e paa la mahope o ka hale moa. Aia he noholio [ame ke kaul&waha m&luna ae o ka halemoa, e hookau oe i keia mau mea maluna o kela lio, a oiai nae he nawaliwali loa e hik\ pemo ole &i iaiA ke hele, e ka'ika'i mai oe maluna o kou kua, a lawe mai a hiki ma keia uwapo, alaila hookomo aku oe iloko o ka wai no hookahi hor& e w&iho malie ai, ma keia wahi, pau ae 1& ka 'i hoike &n& &Vra i& oe, n&u no u e nana aku i ka hopena 0 kau mau me& apau e ike aku ana." 0 ke kaha aku la no ia o ua wahi keiki nei hele, a ma kela āhiahi, aia oia ke noho 1& maluna o ka pa mamua 0 ka hale o ka luahine kilokilo, a ia kaalo ana ae o ua luahine nei, ua pa-e aku la no kahea iaia nei i ka i ana aku: "Aloha hol paha oe e ka makuahine maikai ea!* > "Ae, o ke alona no koa e kuu keiki, he hana nui hoi keia au o ka hoea ana mai nei no ko'u wah")f ,> i pane~mai ai ka luahine ma ke ano - ''I hele mai la au e noi i wahi hana, jnal;a paha - he hana kekahi au e ka&wi fii&i ai lia'u?" --" pono, ua hoea mai la oe, o ka'u po ia e kakali nei o ka hele mai o ke|_kahi mea i makemake hana, ua pau e [•%«.' la nae ko'u pilikia mamuli o kou hi- | ki ana mai la. He ekolu no la o ka j makahiki ma ko 'u wahi nei, a iloko o jia manawa holookoa, e malama ana o*? j i ko'u mau lio elua me ka nalowale ole mai ia oe aku, a o kou uku. aia no 1 ia i kau mea e noi mai ai ia 'u. Ina nae no ka hiki ole ia oe ke m&lama pono i kau hana, alaila o ka uku panai no ia hoohemahema wale au i ka hana, o ia no kou make ia 'u. Aohe hoole ana aku a lia keiki nei no ka hana, aka ua haawi koke aku la oia i kona ae. a hoi aku Ia noloko o ka hale, a ia laua e ai ana ma kela ahiahi, ua hookomo iho la ka luahine kilokilo he laau hoohimoe maloko o ke pola ti 0 ua wahi keiki nēi. " 1 hakalia no a pau ko laua ai ana» ua kauohaia mai la keia e .lawe aku € hamai i na lio ma ke iula mauu, ke kii aku la no ia o ke'keiki a ka'i aka la 1 na lio mai ka halelio aku. aka mamua nae o ka hiki pono ana i kahi keiki ke hoomaopopo ae i ke ano o kela wahi, na haule aku Ja oia hiamoe, aia no k& puoho ana ae i ka hele ana o ka la a kiekie. Ua hoopilikia loaia ka noonoo o ja wahi keiki nei, oiai he hookahi :no hoopa'i e kauia mai ana maluna ona no kona kiai :.iakaala ole ī na lio o ia no ka niake, nolaila haha iho la oia i ka ulili a ke kanaka makilo o ka haawi ana aku ia a e waiho ae ana no iloko 0 kona pakeke, a hoomaka iho )a oia e puln, me ka hoohainama aiia i ka puka ekahi, a iloko o ka imo aaa a ka maka, ua ho€*a mai la kekahi manu nui a 1 mai la iaia uei: "Ua makaukau loa au e hooko aKu i kau mau mea apau i makemake ai maluna o ka lewa, i hakalia i kou ka ;- oha mai ia'u, na'u ia e h.le aku * i'.uli e like me ka hikiwawe e loaa aaa." Ua hoike aku la no hoi kahi keiki i ka moolelo o ka nalowaie aaa o na I o. alaila o ka hele aku la n<» ia o ua manu la, a iloko o na minuKo Lo!u waie iio, ua oili mai la he elua maa maiiu, u pohaī ae la mamua o ia nei, a ia wa oia i hahau aka ai me na kaula e ]>aa ana 1 kona lima, ua kahuli ae la n& manu liilii a lilo i mau lio, o ka huli hoi aku la no ia o ke keiki no ka halelio. 4< Ua hoihoi mai 1& ka oe i n& lio!" wahi & ka luahine i ke keiki. "£ hoopaa uku ia laua maloko o ka halelio, & hoi aku e al i kou aina kakahi»ka, alaila hoi e hiamoe, aia hoi a ka ain& awakea, alaila hoala hou aku &i i oe a ua pau ae 1& no ka hana o keia Ja, aia a keia ahiahi, l»we hou oe e hanai i na līo ma kahi nui o k* mauu. Ma ia a\>iaVi anā iho, o ka lua hoi ia. o jrm ahiahi a ua wakinkeiki ji«i o k& noho hana ana -m*ialo o kela Inahine, ua. hookomo nniia iho 1& k& 1&&U hoohiamoe m&loko o ko ia nei pol& ti, & e like no me k& i& nei haiy* m& ke ahiahi aku i k&l&, pel& i'no 1& no kei&, &ole nae oia i hoe& aka 1 kahi e b&haiia &i na lip ana, o ko ia' nei haule &ku la no i& hiamoe, & &i& no ke &1& &na,.mai & kiekie k& 1& i kek&hi k&kahi&k& m&i. . Ke al&&lawa 1& keia m& o & m&&ne>, &ole on& ike &ln i na lio, a kau m&i 1& po k& makA 'u i&ia no k& m&ke i kel& lu&hine kilokilo. £ like no me k&n& han& m& k* 1* *ku mamo&, ua unuhl &e 1& oi& i k&n& w&hi nlili iw&ho, & hoomak& iho 1* e puhi me ka ik&ika, me k& hooh&mama an& i k& lu& o k& pok». & ia w& i oili m&i &i he kohola nui, & nin&u m&i 1& i ko i& nei m&kem&ke o ke k»he& ana aka i&ia &» ho& k&k& aku 1* no hoi ke keiki, e like no n« i& &&& o ke kamailio &&& i ka mano. a iloko o ka m&n&wa pokole i hoea m&i &i he ela& m&n i'a gol&, & h»k&u &kn 1& no kei» me k»n& m&u k&ola. o ke k&hnli ae 1» no i& o u& man i'& U a lilo i m*a lio. © ke alak&i &kn 1& «O i* o k&hi keiki i k&s& man lio imtta: & k& lsittl& l'» awakea lo& nae k«>i& hoi an& &k*j & n& w»hi keiki nei, & i& ike &n& m»i 0 k& lo&hine, *a& k&he& m&i 1& e ho'ihoi *ks i && lio noloko o k» halelio, & e k<» &kn oi& e &i, me ke k&noh& &s& m&i e kel kei& e ki&moe. He m«n h*n& koloke w&le no nae: keia & k& hakiie, «i*i aole he hiki 1 kela man l»o ke &i i k& m&nn, &i& &] hi&moe k&hi keiki ,o kota hele &ku 1j» »o i& » h&&nh i man me&&i m&oli mti j «i m&a Ho nei o&&. M& ke kola o na «īu&ki, n& kool lo&-

ia iho 1* ka laaj hoohi&mo* maloko o ke po!a :i a ua keiki nt». ine ka ba.twi puia ana mai i nluna no ia e hele ai. m& k& manawa e l&we hou aku *i i oa Ho no ke kula .» mamna o ka hoea aoa aka i kahi i manaoia .o ko ia eoi hanle iho la no ia ma ke alanui, kau ke poo i ka uluna ,o ka Mo aku !a no ia, aia no ka puoho ana ma» i ka &n& o k& 1& & knpono i k& 1010. i K« hoj &0 kei» i kahi o ka pilikia, |bo k» n&lowale &b& ō k«»a mai lio. » | hoomanao ae 1» no keia i kana wahi ' ulili ku|« anaha .& hoomak» »ku 1& * puhi me k» ikaika, a ia wa i oili m&i ai be iole nui me ka umiumi loih; a ninan m»i 1» i»ia nei i kona makemake. E like no me kan» |vane i na holo holoea mua. pel» no keia i kauoha aku ai i kela iole e hele e huli i kon* nt.ru lio, a he iole ka mea o ka oili aoa mai. i& hah&aia &n& &ku n»e i ke kaola. o k& loli &no e &e 1& i& * iilo i m&u lio, 0 ko ia nei hoihoi &ku la ia inua o kona haku. I& ike ana mai o ka luahine i ka hoi aku o k&hi keiki me n& lio, ua i mai U oi& i ka p&ne &n& m&i: "l'* m&lama m&ikai oe e ke keiki i kuu ni*u lio, a n* p&u hoi ka m*kahiki * k«u» o ka »efike ana jbo1&11& < noi m&i i k«u me& «p&u i m&kem»ke »i, e ha*wii& aki no i& i uku no kou hooko pololei 1 ke kanoh*. 4i Eia he ekolu mau ki me &*u, u* hiki i* oe ke helf & w«e i kau m«n mea apau i makemake ai. He ki keia no Ika luahuna dal& &me ke gul& .ua noa na waiwai apau maloko o kela wahi ia oe f * o ka lua iho o na ki, no ka lu&> huna ia i hoolakoia ai n& lole nani &p&u 0 ke &o nei, &i& m&loko olaila n& kahiko o na & ina no kou makemake : i ke kapa lele ai&, no m&loko ola la, he [olelo wale iho no kai i k»u mau mea 'apau e makem&ke ai .ua hiki e loaa i& oe iloko o ka imo ana a ka maka. "0 ke kolu o na ki, o i* ke ki no ka halelio, *ia maloko o kela wahi na lio me iia hulu gu!a a dala pa)a, ua noa na me& apau & oe ,ai& no i k&u me* e w&e. ai. he like wale no lakou »pau i ko'u manao. aole a'i papa ana akj ia oe nia kekahi moa. l'a hele no keU mau mea n&ai & nui e hiki ok iho ai no ke kuj»a&, aka u& luli w&le ae 1& no ke jk>o o la keiki alii nei ,a i aku la: 4t Aole o*u makeinake e lawe i kekahi 0 kela mau mea nani «u o ka hoikeike ana mai uei ia'u, aka ina oe e ae mai ana., alaila o kela w&hi lio keiki wiwi nAwaliwaii paa mai la mahope oka ! haleuioa ,o ka 'u wahi mea hookahi wale no ia e lawe ai i uku no 'u.'' Ua hoolalau wale mai la no ka l«iahine kilokilo me ka haawi ana mai i na kumupale e hiki ole aniaia ke lawe 1 kcl& lio, aole nae he wahi mea a mallu aku o ua w&hi keiki nei, aka ke paakiki loa la no oia e lawe i ka lio wiwi, a 'ia hele no hoi & piha he mau kauna o ke noi hoomanao āna a ke keiki, akahi no a ae mai ka lu&hine, a o ko ia nei ku ae la no ia hele no ke kii ana i ka lio. • 3E like me ke kauoha a ke kanaka nukllo iaia, ua hele aku la kei& & loaa k& noho ame ke k&uUwah&, u& hook&u iluna o kona kua, a o ke kaha mai 1& iluno o kona kua, * o ke kah* mai la ino ia hoi, no ka uwapo r a hookomo &ku |la iloko o ka w&i, me k& w&iho &n& no hora hookahi. O ka mea kupaianaka nae i ka hala /ina o ka hora hookahi, o ia no ke ku aoa niai o kekahi kanaka opio m&mua 1 o kona alo, a i& w& i pane mai &i la | kanaka nei: . "E ke keiki alii, aole e hiki ia'u ke .alo ae i k& h&awi ana &ku i na Ahalo kiekie ana ia oe, no kou hoop&kele &n& ae ia'u mai ko'u ano mai i hooliloia ai i holoholona no kekahi mau makahiki lehulehu," alaila hoakaka pono mai la oia i kona kailiia &na mai kona I hoaloha aku ,a hooliloia ma ke kino [ okoa e kekahi laahine kilokilo, ak&hi 1 no a maopopo i kela keiki, o k& hoai loha ia o kona makuakane, a u hoi like aku la no ka ike ana i kona makua, a ! he oiaio, i ka halawai ana ae o na hoaloha kahiko, v.a hoi mai la kona maka ! uwe inau a )ike pu ine kekahi maka i ona. a ia Mo hoi ia i mea hoohauoli aku i kana mau keiki. !T t T