Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVIII, Number 12, 22 March 1912 — KAUIA HE PAPA POHAKU HOOMANAO MA KAWAIAHAO Hoomanaoia Na Kumukula Mua Loa Na Laua i A'e i ke Kula Alii-o Liliu Ame Kekaaniau Pratt Na Haumana E Ola Nei. [ARTICLE]

KAUIA HE PAPA POHAKU HOOMANAO MA KAWAIAHAO

Hoomanaoia Na Kumukula Mua Loa Na Laua i A'e i ke Kula Alii-o Liliu Ame Kekaaniau Pratt Na Haumana E Ola Nei.

I knlike ai me na hoolala an«, a pvla , no hoi me oa mea i hannia mn kp niio ! hoomnnao no kekahi poe i ikeia ka | hikon mau kana maikai a hooikaika do ka pono pili laula o na Haw&ii. i h&> : ttaia ae ai lie papa pohakn hoomanao | no Amw Starr («oke ame Juh«tte ' Montague ( ooko, na kumu mua loa na laua i a'o i ko Kula Alii, a i malamaia ; ae ai hoi he wau luiiolelo i piii ih hun.i ma ke kakahiaka o ke Sabati nku I.i i hala, ma ka Luakini o Kawaiahao. Malnila ae ka Moiwahine Liliuokalani ame Mr». Elirabeth Kekanniau • Pratt na haumana kahiko a Aiuo» Starr j ('ooke ame kana wahine e ola nei, a na ' iaua i wehe ae i ka papa pohaku. iinua i o ke anaina i akoakoa aku ma kela la. : Ua kaa ka haioielo e piii ana i īm ; luina a kela niau kuniukula ia A. F. ' Cooke, ke keiki hookahi a Amo« 8. | ('ooke ame kana wahiue e oh» nei, a > pela hoi me ka waihoia ana inai o ke a ! papa hoomanao inma o ka Lnakiui o Kawuiahao: i

IVn<>i k* ano nui o kan* haioI«l« m kakahiak»: ! "Ua hooa mai o Mr. amp Mrtk Amm (Starr ('ooke i Honoluhi nri ma ka la '9 o Ajxwa. 1537. m«> ktv puutu «hiku • i m mi?<iooari i hoounai* mai i Kela |»t> iaina e ka )vap* nnwiona Amenka. . "Iloko o MpU IS3P. mahopo koke īlm» o Va makp ana nku «• Kiniu i j9. IJ*39, ua noi mai la o Knnirh*it»«>lui jtf. ka Moi ame nn kaukau alii, i k* halawai nui a na mi»ionari e noho IM i% nianawa nut Ilonolulu. no ke a'o mwm. aku a Mr. hiiip Mk 1-ooke i kn Inkoa poo keiki, »mr na knukau ahi o ka ain a. t ''Ua aponoin aku la ka palapala uoL !a aponoia iho la ke kukulu »na aka I kokalii kula hanui i hooluko {Minoia, i <hiki ai ko k:in aku na keiki ma ki» iM 'pololoi inaoli malalo o nn a'o ana i aa | ano hou i kulikr ai mp ko Anirrika. llle hana lioao wale no nae keia, a o« !ikcin ka Ik>lo}h>iio «> e, mamuli o ka ; huokomokomo manno nna a na k«lkt kahiko i k» ]>oe hoii.

''l'a weheia ke kula me eono wale no man keiki alii, e noho ana uia 11 onohilo ia manawa, aka na hoom»h»a- -| hua kokeia nae keia hehina » hikl i ka ewalu. » mahope mai i ka umi maono. e like me ia i kakauia maluua o ka papa pohaku. Mailoko ae o keia mau keiki, be ehiku waa keikikane ame ehiku mau kaikamahine i koho maoliia e Kamehameha 111. "Ua kukuhi maoliia kela hooie e na alii maUlo o ko Ukou mau hoolilo ponoi. ma kahi aole he mamao loa mai ka halekula aku. Ua ku kela home ma kahi e ikeiu nei i keia manawa ke kahua halekoa, a o ka halekuia ma knhi kokoke i ka halakoa. I " He mni-kumamahiku man rumi ka nui o kela hale noho, me hookahi hnle ke kieaie; i hanaia mr ke ano hale o ka ]»oe Paniolo* o na la niua o Kaie- i poni. He kanahiku-kumamaono ona j kapuai kuea mawaho, me kekahi ruiui i nui o kanakolu-kumamaono kapuai kuea Ua uhiia keia wahi me ka maou, me kekahi mau pua hoo'nani, me keknhi mau ala liihi ma na aoao. He nni kupono ke kahua no ka paani ana. l'a punaia ka hale mawaho a maloko, a he mati }>ani puka kona o , ke ano hou. ile elua mau puku auiuni ma kela ame keia rumi pakahi. 4, () Kanka Judd, he lala no ke komite, ka mea e komo mai ana ma ke kukakuka pu ana mawaena o ,na alii ame na kuuiu o ko kula, a e kono mauU aku ana oia, e hoakaka mai i na mea i pili j loa i ke ola, ka maemae ame ke kokua j ana i ke kula. j hoolaaia ke kula, ma kn la 13 o ka naaliina o Aperila, 1840, ua hoea j ae na alii me ko Ukou nian ukali ma ! na haua wehe mua iloko o ka heluaa ' nui. Mahopo iho o na hana i hooUlaia, ; ua haawi ae U na alii he ahaaina imua , 0 kekahi mau hoaloha he kanaha. o na ' misionari kekahi i hiki pu mai. Na Mr. I Binamu i hooiaa mai i ka home no k» I hoonaauao ana aku i na keiki ma na < mea pili hoomana, alaila oa nkali mai la he *nau olelo paipai ame na haiolelo, mai ka poe i hiki mai, e pili ana i na kuU o kela ano like ma Amerik» Huipuia. Ua kamailio mai o Kauka Judd 1 ka lilo ana i mea ano nui ka hoonaauao ana aku i na mea pili i ke ola kino maikai, p«U hoi o Mr. Likeke i kamailio mai ai ma na mea e pili ana i ke kalaiaina. "Ma ka wehe muaia ana o ke knla, ua maa na alii i ka moe pu ana me ka lakon mau keiki, no ka mea ua lilo ka hookaawale ana i ke keiki inai ka makna aku i mea ano nui, a pela hoi kn makna niai ke keiki aku. ' 4 lwaena o ka heluna mua o ka hoo> kumuia ana o ke kuU, no lakou na inou e kau nei maluna o ka papa pohaku» eia nie kakon i keia la ka Mea Kiekie, ka Moiwa»«»ue Liiiuokalani Mie Mr». Elizabeth Kekaaniau Pratt, .nia ka lalani like me na Kamehameha. O laua nei elna wale no na mea e oU nei i kei» manaw».

M 0 Alexsmder Libotibo (Kawehameba IV.), Lot Karoeham*»ba (Kamehameha V.), VWili«un 0. Luuaiilo, Davii Kalakaua, ame koaa kaikuahine me Lidia Kamakaeha {L*4liūokalani). o l*koa ka i pii aku a knu ma ka nobo alii o llawaii, ke kulana kiekie loa iloko o ka aina. Iloko o koaa iuanawa e ola ana, oa paaia ke kulana kuhina oui e Vitoria, ke kaiknahine o Aleknnekero amr Lot. Na Alekanekero ame Kuiui Ema i heahu ae i ka waihona. a mamuli o ko btua. hooikaika kino ana, i ka 'ae ai ka Halema'i Moiwahine.

44 Ua wmiko iko hoi oC. Lunalilo i kona wmiwai no ke kukulu ana i home no ka poe Hikune, i ikeia m* ka ino* k* Home Lunalilo. Um kukula me oim m oi akm mamua o km\jgiem ana i hoomaopo P° , * I JJ koomaaao "»»»'■ ka īnoa o Berniee Pmi.ahi Bi«kop mo *omm aioka nmi i konm lahni, aaie kmom makwna i n Kala Kamehameha.' * He mi lom akn nm mea mma i hMkakm neepapa mai ai no na ban* a oa Uamnm o kelm kulm, e Imm me keim poe ae lm r a pela me km Moiwahme Lmnokalani, ne ka mem i kulike ai me ka paiapal» liooilina i haaaim e ka Moiwmhme, mim oim m hmlm mku mm kela aomo, o ka nimoawa ia e hoalaia ae ai he home mo oa Laiki makua ole o koaa lahal.