Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 29, 17 July 1914 — LILIU NA REPUBALIKA NO KE KAUA Noho ka Ahaelele Repubalika a Apona i Kahuahana Maikai [ARTICLE]

LILIU NA REPUBALIKA NO KE KAUA

Noho ka Ahaelele Repubalika a Apona i Kahuahana Maikai

Me n:t u.Hnaolana ulumahiohie no ka nha'i o k:i aoao kalaiaina Repubalika i kn lanakila, ma keia kau hakoko kaIniaina e lioea ntai ano, i akoakoa ae ai nn iuai na wahi 1 ike ole mai apuni koia Teritorn, maloko o ka Halekeaka Popu)ar, ma k& hora uini o ke kakahiaka o ka Poakahi aku la i hala, i kulike ai mp ke kuahaua a ke komite kuwaeua o ka aoao Re[uihalika, no ka noho ana m»i o ka ahaelele haua kahuahana, Ua lawelnweia na hana o kela aha, me na manno maikai iloko o na elelo i apnu. aole i lawe ia mai na paio e hoouka ia aku ana mawaena o na moho elele lahui ('ha», A. Kiee ame «T. K. Kal:inianaol(\ i kahua e hoalaia ae ai he niau paio ana iloko o kela aha; a ua hukuluia inai hoi h*» kahuahana, e keln ahaelele,,im\ia o u£ piakaaiueua o keia Teritore, > n htki ole ai i ka .poo. koho haloka, ke hoohewahewa aku i k4 haawi aua i ua kakoo, no ka lanakila o ka aoao Hepuhalika i keia kaa. Ua wehe ia na hauo o kela ahaelele, ma o ka hoomalu ana mai a ka Lunahoomalu o ke komite kuwaeua Teritore, me ka uoho kakauolelo aua a Kli J. ( rawfor»l no ka manawa. O ka han» mua, o ia uo ke kahea ana ika papaino.i onn elele i akoakoa uiai, a mailoko ntai o na elele he 152 i manao ia, he 139 wale no i hiki mai, ma ke kino, a nia na hookohu hope. Mamua o kn hoonee ia ana aku o na hana o kela aha imua, ua ku mai la o Luuahoomalu Shingle, a hoakaka mai la, he mea pono iaia e heluheln aku i kekahi leka, mai ke komite kuwaena Teritore e pau aua ko lakou kau o ka noho koniHe ana; a penei iho ke ano uui o ua leka nei: 44 E na keonimana:—Ke makemako uei k« Komite Kuwaeua Teritore o ka Aoao Kepuhalika e noho nei i keia manawa, mamua hoi o ko lakou pau ana, u kohoia i komite hou, e waiho aku i kekahi hoike imua o keia ahaelele, \ta loaa ka ike i ke kotnite, uo ke ala ana mai o aa uianao uilani iloko o na mukaaiuuna apuni ke Teritore no ka lanakila haaheo o ka Aoao Kepuhalika i keU kau hakoko kalaiaina. Aole loa i loua ia makon he man k\t-e ana mai ma kekahi ano; o ka mat>ao paa wale ao, no ka lanakila. Aole he *» e ae i ikeia ai keia hiona maopo|H> loa. 4, Ma ka halawai i malamaia ai « ke komiie ma ka Poalua, īulai 7, na noiia inai ka lunahoomalu. e waiho inai īmua o ka ahaeiele i kekahi manao hoakaka, no ka }H>no e hookomolā ma loko o ke kahnahana, a keia ahaelele e a[H>no mai ai. 1 mea e maopopo ai i keia ahaeleie kekahi mau kahua, k<* waihoia aku nei he mau kumnhanā, a no ka j>ono o ka aoao kalaiaina, he mea pono e -Ulo ia mau hana i mea « me Ite akahele. 11 e mea mao'po(to loa, niamnli o ka hiliuai ana aku i ka naauao, ka makaukau ame ka ma uao kuj»aa iloko o na hoa o keia aha elele, he mea auanei ia e konoia aku at lakou, e hana mai i kekahi kahuahaoa a na moho Kepuhalika, e ku ai me ka haaheo, a e loaa a» na kakoo ikaika ia inai e na makaainaua koho haloka." Ma keia wa t i heluhelu mai ai ka Lttliahooioahi Bhiftgie i ua kumuhana lehulehn. e ko»oi& ntai ai kela ahaeleie e hookahuA akn i ke kahuahaaa o ka aoao KepnUalika, a e ikeia ao ia ma».i kahua. maloko o ke kahuahana. i a|H>noia, mi kekahi wahi o keia •'Aoie oukou e maiuio wial, ke oiaoonwt waU» #ku uei ko oukou koraite, e hookomoia keia mau kumuhaua apau loa «nalOko ike kahuahana, K« makeutak« wale nei uo makou e kokua akn e!ik.e me ka hiki, tns k& wawe a»a i ka. oukou haaa.

"M«• nvauA<-» msikai a Js.uii> ke la-1 ua n* j ī ka s:aa4i> o V Kootiis* x e lilo ina | ►"eia aha»?lfle. t ak;i iokabi 3 holorcu3. | Mabt>]-e iho o ka helab«Ju aoa ®*i ® | ka Luaaheomala i-hioeU* i kell lek* J ke Kornite Kawaeea Teritorv. ia *s i | haawī mai si «ia i kekahi b*'iolelo, #\ boonahua ana i koui manaoio. no ka Uuakila o ka aoao RepubaliVji, i kei* kau hxkoko kalaiaiea, uia o ua hoik? A:ac] o;<» ioa. e iseīa ak» n«n iloko o niak;.aīf»aua koho haloka apuui ke I>ritor^. I*a ka!'**u i uni oia i kana kamailie ana malona o ke knmu o ke emi o n» oihaat» iloko •> ko Tt i ritore, mamnli uo ia o ka hooi J oiK)|.*oiio aua a ka Aoao Oewokarata. n oi;ū he ano m»ikjis no paha ka h»K»k»> ana aku o PeresMe»a W«lso» kekaiii mau hana, elike cxe k» nia»« e jfili ana ia Mekiko, aka na<» aol«? ia j he aiahele. e hoolawa ia ai ua limahaea :ite ka hana no lakou e j*ono ai. Wahi ana, aole loa e hiki i keknhi

kanaka, inawaho ae o ka poe oloko o j ka halei>nj'iile, ame ?ia nialihini e kipa j mai nei i Uawaii nei. ke olelo ae, aole i oi akn ke ino o ka noho hookefb au- j puni ana a ka aoao Deinokarata, imua o na ino o ka nalo hoopoino huaai ame i ka nm ai ko. (> ka hoonoa ia ana o ke ilute maluna 0 ke kopaa ame kekahi >»-au oihana o ae, ke kahua inii e loaa ai ke ola maikai ano,' ua hoea niai ia i ka hookaakaa ia aua o na maka o na l)emokarata nia Hawaii nei. \ia kau aku na niahalo nna maluna o lakou, no ka hoer:i ann mai i na hoolilo o ke o!a ana, ma o ka uuku loa o na tlala e loa:> an» i kanaka. I kona hoopau ana ae i kana haiolelo ua haawi mai oia kona hoomaīkai 1 na lala o kela ahaelele, ma kona ano ho lunahoomalu 110 ke komite lahui, me kona manaolanu, e lawelawe ana kela ?:ha, i na hana apau, e loaa ai ke ola hou i ke Teritore, a e papaiii ai.hoi ka aoao Repuhalika. i ka o Ua lanakila. No ke koho ana aku i na luna paamau o kela aha, ua mai la ka Lnnahoomalu e waiho ia aku he m«iu inoa, no ke kulana lunahoomalu paamau, ia manawa i waiho mai ai o R. W. Breekons i ka inoa o Senatoa .liuhl no kela kulana, a mamuli o ke paniia ana o ka waiho inoa. ua kohoia o Benatoa Ju«M i lunahoomalu paamau me na inanao lokahi, iloko o na leo huro o na lala o ka aha. Xo ko kulana kakauolelo, ua waihoia mai ka inoa o ka lainahooia Chas. Wiloox o Maui, a kohoia me ka lokahi. No ka hoonee ana aku i na hana imua, ua koho aku ka Lunahoomal-» .TmM i na komite elike t«e keia malalo iho nei penei: Komite o na palapala hookohn —īī. B. Penhallow (lnnahoomalu), H. S. Rickaril, Arehie K. Kaaua, Satn Aehon?, A. F. Clark, Jos. P. Me<leiros ame lletīry Blake. l T a hoomaha ka aha, no ke kakali ana a waiho mai kela komite i ka lakou hoike, a ma ka nana ana a kela komite i na hookohn apau, i waiho mai ai i ka hoike, he 120 wale no mau elele i hiki mai, ma ke kino, a ma na palapala hookohu hope, aole hoi he 1,'»9 elike me ia i manao mua ia ai. Ma ka noho hou ana o ka aha, i koho ia ai na komite Rnla—L. M. .Tu<M (lunahoomalu), J. 0. Kamakaiwi. E. K. Kaupiko, Win. Walsh, Geo. C«. (»uiM, F. F. Fernan<les ame Enoka Lovell. l'a hoomaha hou ka aha. no ke kakali ana i ka hoike a keia komite. a nia kn noho hou ana mai. i aponoia ai ka hōike uie ka lokahi ,me ka hooholo ana o kela komite, ua hiki no i kekahi elele, ke paa i hookahi, a oi aku paha iv.au hookohu hoi>e. I kulike ai me na hana inaamau ma na aha o kela ano, ua haawi mai la o Seuatoa Ju«M i kekahi haiolelo. me ka noke ia i ka pa'ipa'i, & o keia iha ke ano nui o kana ha'iolelo: "E na Keonimana:—4?a hooko aku ka Aoao Repubalika o Hawaii nei i kana hoopaa i haiia ai, ma o kona mau lunamakaainana la iloko o ka ahaolelo, e haawi mai i na kanaka o llawaii nei, i kanawai wae moho, ke alahele hoi a na kanaka e koho aku ai no lakou iho, i ka lakou moho i makemake ai. mawa ena o kekahi punlu e holo moho aua. "'I kulike ai me keia kanawai, a i i uIĪKe ai no hoi nae na rula i hoololi houia o ka aoao Repnbalika, pela iho la kakou i akoakoa inai ai maauei nei. no ka hana ame ka hooholo ana i kahuahana no ka aoao kalaiaiua, na ka elele i ka ahaolelo lahui, ame na moho no ka ahaolelo. e ku aku ai imua o a* kanaka, iloko ae nei o Koventaba. "O ka hoao ana e hoolilo i keia akoakoa ana iso ka pono, a no ka pono ole paha o kekahi moho, he hana ku-e ia i ka manao maoli o ke kanawai wae moho a e kapae loa ia aku ana la ano hana, e ka lunahoomalu o keia iha* elele. * % B hookokoke akn kakou i ke kau koho ba!okn wae noho « hoea mai ana iloko ae nei o k& mahma o Sepatemal>a. me keia manao, o ka mea e waeia ana i mea paa hae. he niea pono ia kakori iloko o Kovemaba, e hoolilo i hookahi no ka lanakila o k» aoao kalai*3na. 14 E lilo anei au i mea hoike aku ia oakou. eia ka hookele aaponi ma Wakiuekana, malalo o na Denaokar»ta, a niai ī.u*iana mai ahiki aku i iaai Maine m&i hoi ahtki i Hawaii eei, ua kakali aku ka lahui me ua manao

iui Wi ka ioiki "4 kaaawaī fi v i«ral«, e $ ifi ana i k» aub&w <lute, {•ili i k»» na *ISLb&o, »a rook« anie aa oih«&» ? "M* k#ia hapa « Amwik* H»i|n»U. ke uei kakou i k*kahi m*« ko^o» 0 u* !oin» a!»kai a K» »o®o D*mok» rst&. Aia h* fctt|vsUkii iWko o «a awo oihan» apaw. U* oki ia ka wakiw3iio. hv>era«i* «* juika. I J koop&uia na h»na hoohoihoi. * • Ke hakoko uei o Hawaii me ke ku Una kupilikii ma kona maa oftana nnkiala. mamuli o k* knlana knpilikii «f hooweliweH mai ne* «* * a oAana ho paa. ka oikana |W>okela iloko 1 aiua. •'Ke ole!o i* nil ia kakow. 1»' mea ano oie wale no fceia. Ke hoiko akīt nei nae nu imua o oukou. «a h<K> kahuaia, maluna o na wea oiaio hiki ole ko hoopaapaa ia, ina aoW * lioololi !a aaa e ka afc®ol*lo lahui, alaila e kauia ana ke ko|«a <rfike me k«» kana wai, nia ka jtj*ain«)ii o na Ilioo uea ia. ma ka ta 1 o Mei. 191$. ••O ka loina aiakai lioonoa awhau »lutt* «a na IX'mokaraia, «a ku-e i° a ia * ke kahuahana a kela aoao ka|t>iaina, a na nanakeo ia akn ka j*oqo o ®a wahi o Amcrika Huijnua, i lilo ai ka oihana 'K-o|»aa a man oihana e ae, I pili kia. o ke kunnij>ale nae J waihoia ai kn oihana kojtaa a mio ciba»a «p. ' n, * ,a o hoopomaikai la a'»cn ai kokahi m*a. 0 ka mea oiaio na<s aole loa i niaoj>oj»o 1 na Demokarata, eia na oihana koj)aa 0 ua aina <\ kt» nobo mana ia uoi, «* na mana alnmi, a ko ke *o nei » ike i>lc» ai. he hoi alunu koi, e kau mai ana i ka j>oe ai koj>aa o Amenka Hnij>nia. i kekahi kumukuai, ina e hoohiolo ia aua ka oihana koj>na kuloko. "Aole i knwale na kanaka e noho hana nei ma ko kakou mau mahiko. Eia lakon ke ku aku nei he alo a he alo me keia jūlikia nui, elike me ko lakou ano kanaka makua. Aole lakon 1 hoohemahema wale, ma ka hoao ana e hoemi mai i na hoolilo o ka haua ana i ke koj>aa. Aka nae, me ka auhau o hookahi keneka o ka )*aona, e kiola in ae. he ehia o lakou, i hiki ke ku aku imua o ka makani taifuna, o ka hoonon tiute maluna o ke kopaa? "Aole au e noke akn ana i ka ho nkaka inina o oukou i keia kakahiaka. no ka hoopakeleia o ka waiwai, no ka mea he wniwai ia. Akn, ke olelo aku nei au imua o oukou, eia ke kau aku uei kn holonma o Hawaii nei i keia mnnawa, a iio ka mauawa e hoea mni nna, maluna o ka holomua o ka oihmin koi>na. "Ua iko na j»oola anie ka j>oe oloko e na hale hana hao, mamuli o ke ano o ko lakou uku, no keia kumu mai no ia. Ina e hoohioloia ana, a i ole, kai ehu io'a ia aku ka oihana kopaa, e kn loina alakai hoonoa <lute a ka aoao I)emokarata, elike ana ka j»oino e kau mai maluna o ka j>o<> kalej>a aute na poola, i ke kumukula hoi, ame ka j>oe hoopukapuka <lala. "O kn j>aio e hooukaia ana no ke ku-e ana aku i ka loina alakai hoonoa <lute a na Demokarata no Hawaii nei, he paio hahnna ia i oi akn, no ka hoo pakele ana i ke oia o na oihana miki«la iioko nei o ke Teritore, ina o ka oi hana kopaa la. "He hana hawawa ioa na kakou ilo ko o keia manawa ku)>ilikii, ka hoouna ana aku i Elele Demokarnta i ka Aha olelo Lahui, me ko kakou ike tnaoj»oj>o uku no i keia kulana kupilikii. " Aole no he kanalua nna, no ke kukala mai o ka moho elele Demokarata, he ku e oia i ka hoonoa ia o ke <lute maluna oke kopaa. Aka nae, ina iloko ae nei o Novemaha, ina he Klele Demo karata ke waeia ana e ka poe koho haloka o Hawaii nei no ka Ahaolelo Lahui, alaiia aole e maiiu mai ana na kanaka ma Amerika i kona tnau maeao hoakaka. "Manao auei onkou. e hooloheia mai ana kekahi Elele Deinokarata niai Hawaii aku nei, i apono ole i ka hoonoa ia o ke <lute mahuia o ke koj>aa ma Wakinekona, kahi i hoolohe oleia mai a» na lunamakaainana Demokarata ame na senatoa mai na Mokuaina jk>o mai, i loaa ka mana koho maluna o ka ninau kopaa, e hoakaka aku i ko lakou »a na ku-e i ka loina alakai a na poo hookele aupuni! Ua hauhoa ia fl paa, na lima ame na wawae iloko o na aha kukakuka malu. "E ike mai ana ka lahui Amenka, i ko kakou aj»ono ana, ka j»oe ma Hawaii aei no ka hoojM}oof>ono aupuni Deo!tokarata i haawiia mai ia kakou, no ka )oaa 0 na mahalo ma ko kakou aoao, no ko kakoa hoopoiuo ia aoo, iloko ae nei o ka 1916, a ua lilo ko kakou hoao ana e lilo i reau makaainana Araerika oiaio, 1 mef kuhihewa wale no .o ka mea I oiaio, he htf|>a o Hawaii n*i, no AaUi aole hoi no Amerika, a ua kiki ol* kakou ke hilinaiia aiai no ka biki ke hookele aupuni uo kakou ibo. a wai waho mai kakou e hoomalu ia ai "He hookahi waie no alahele e hoo paa ai i ka kakoo ku-e imua o ka lahui. o ia oo ka hooona aoa i elele lahui Re puhalika i ka Ahaolelo Lahui, a e lilo hoi na hoa apau oloko o ka ahaolelo kaloko i mao Repubalika wale no. " E ku iluna me ka maloeloe me hoo kahi punwai, e hoohui ia kakou iho i hookahi iloko o ka Aoao Bepubalika, ku aoap i liio i kikowaena no na lahui kanaka apau, ka aoao e hana ana no ka l*tno kaulike o &a mea apau, imua oo k« laoakila, wa keia hakoko kalaia ina. ? ' Ua haawiia he ekolu maa leo huro o ke dhohia ma kela ha 'iolelo & k% Luaahoomalu Ja<]d, e hoike mM ana ia

hiou», i ka nohoalii ana iho o ni *no koihoi iloko o m lala o kel» »h» elehp, bo ka nuuoaoUna t> ho*u wai »»n, N"o k« ba»wi »na » m»a»w» kc kotnite kahit«h»n», e h«ko »i i it4 pan ku o k# k»hn»han», u» hoom»hj k»l t »karif!e, * noho hou m« k» b«r» n"" o ke!» po Po»k«hi, » makop« iho o kn heluhi'iui» ana o kela an* kf*ia («uku, mr aa hooloKloli i aponoia, o» hookunia kela ah»el«le f m» k» hor» «kaki » o» •» k» wao»»o. Tt>KKK«)N, M«ieo, lul»i 11.— V* hoole io* »e k» »k» kuka,kuka i kf »l-o»o »u» i kekahi olelo hoohoio i w» *hoda mai e Kemerala Vitl», maloku olu Ha, e noi mai oi&a oia, e haaai» kek»hi kanavai t e kaapale »u» i k* komo aat mai o na aliikoa mal ko lakou HU> ana t poe kopoao oo ke knlaaa |»ere»iif«»A kuikawa.