Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIV, Number 31, 4 August 1916 — MRS. SARAH KAINOAKUPUNA KANE UA HALA [ARTICLE]

MRS. SARAH KAINOAKUPUNA KANE UA HALA

Mr. Lunahooponopono o ke Kilohana I'ookela o ka I.ahui, ka Nupepa Kuo- 1 koa; Aloha oe: —E ae oluolu mai kou ahonui ia'u e hookomo iho ma kahi wahi kaawale o ka kaua hiwahiwa, a na kona papa i'" ila makeneki hoi ia e hii aku i ka v. .ina luuluu a ka puuwai, e aha'imama ana hoi ma na eheu kani o Magoni, kā' -uw'eaolelo kamahao lua ole hoi e ikiP'la' n'ēi 'ma na alahele mama kikokiko maloko o na keena aiai 0 kou papahele, hoike a ha'i iho oe i na kupuna, na makua, na pokii, ka ohana ame na e noho ana i ka la puka ma Ha'eha'e, a ka welona a ka Ia i Lehua, i kuu mea aloha he wahine, ua hemo, ua hooko-o mai kuu pine umauma onohi daimana poina ole i ka pili hemo ole a maua i awaiaulu iho ai a paa. Auwe au e, aloha kuu wahine. Luuluu. wale! Ae, ua puanuaitu ka hale. ua hala ka uhane ka mea e mehana ai o ke kino, aia paha kuu aloha i Puna paia ala i ka hala, me ka wahine nohokai o Ho poe i na ale o ka moana. e walea ana hoi me Kahalaomapuana i ke kui lehua 1 ka uka anoano o Paliuli. e huli ae ana hoi au i kuu aloha, aole iho nei oia, ua hala ? ua nalo i ke ala a mukumuku I a Kane, ke naue la \ >i kuu aioua l ke

ala a ka Aalahina, i ka u*La o Ke e, e imi ana hoi ia Kekalnkoluokewa i hoapili nona, a i ke keenalu hoi o Makaiwa, i nalu nona e hee ai i ka laula hoi 0 Kapaa, i ka uka o Kawelowai, i ka wailele hoi o Waiehu, i wai hoi nona e auau ai. Ae, manomano a lihaliha wale kuu pine umauma, poina ole, naue no kuu aloha, naue pu no me ka ano'i, ina iho ke aloha la he liliha maneo e ka puu. He hookahi no puu nui a'u e auamo r.ei he aloha, ae, aloha wale kuu wahine, kuu milimili poina ole o ka ua ame ka makani, o ke anu hoi ame ke ko'eko # 'e, oka wa loaa hoi ame ka wa hune o ka noho ana o ke kane ame ka wahine ame na lei aloha a maua. Walohia wale! Ma na hora poniponi o ka Poaono, hora 5 a. m. f ponoi o ke kakahiaka, lulai 22, 1910 nei, i niau palanehe aku ai ka uhane o kuu wahine i aloha nui ia, Mrs. Sarah Kainoakupuna Koko Holi Kane, a waiho iho la i ke kino puanu anu na'u na kana Uane, na leialoha a maua ame kona mau kaikuuane. kona inau kaikoeke, na hoahanau ame na makua o makou ame ka ohana npau, e paiauma aku ana nona ma keia no ma uleule i piha i na kaumalia ame na ehaeha. Ae, ua hanau ia kuu aloha ma ke uekiena hauliuli o Keehia. Ookala, Hamb.kua, Hawaii, mai ka puhaka mai o Ur. ame Mrs. Kapai Koko Holi, ma ke «akahiaka nui poniponi hoi o ka la Sabati, Augate 24, 18&4. He elua wale iho no laua a ko laua makuahine oia nu kona pokii kaikunane David K» K. H"oIi i ike no i ke kino puanuanu o koia kaikuahine aloha; nolaila, ua piha 1 kuu wahine aloha he 31 makahiki, o c.ona hanu ana i na ea oluolu o keia ao mauleule i piha i nā fehaeha ame na inea. Ae, ma ka mahina o lune 15, 1902, i lioomaka ai ko maua pili aloha ana ma na pali hauliuli kaliako o Kohalalele, lamakua, Hawaii, i kuu wa e holo mo:u ana maluna o ka moieukuna ka Moi, e, aloha kuu wahine, kuu milimili pona ole o na ale kawahawaha o ka mo•na. Ia oe e Keehia kahi a kuu aloha holoholo ai i kona mau la kamalii, iole loa kuu aloha e hehi hou i kou mau huna lepo opulepule me na launahele uliuli lipolipo o ka mauna. Ae, aloha o Umikoa, kahi a kuu aloia i pupue ai i ke anū ame ke ko'eko'e, ka iniki hu'i anu hoi a ka hau > ka hooilo i kona e noho ana ia uka anoano kanaka 6le me na ma;ua, o oe hoi e Maunakea, o oe no ka leke o na mauna o Hawaii nei me ke eoloka aiai o ka hau, ua pau kou ike ana i ka maalo o kuu J 6loha ma kou uau keehina wawae, aole lOa hoi oe e iainehe ame Paauilo i a kuu aloia i w'alea ai imua o k£-alb'o na ma;ua ame ke kupuna. tValohia wale! Ae, haalele, kuu aloliā ia Hawaii i eonā onehanau i ka mahina o lune 18, :902, a uhai mai la oia mahope o'u ka nea ana i lawe a'e ai i kokoolua nona ina keia nohona kino ana, a au mai la aoi maua ma na ale a&iu o ke kai o Alenuihaha, e hoopulupe ana hoi kona nau ehukai i na papalina o kuu aloha, i ka hookuakea hoi a na ale o ka moa;\a, i ka uwelione lioi a na kaulalikini i lawe mama ia ana hoi e ka ikaika :ioonee o ka makani e poho pono ana i na pe'a, a ka ihu hoi o ka mokukuna e palau hala ole ana i na ale o k(i mo ana, ma ke alahele hoi o ke kai o Kealaikahiki, malalo o Kahoolawe ame L'anai maua i pili kokoolua mai ai me !tuu aloha no ke awala'i o Kou nei, ae. walohia wale au ia mau la ke hoomanao ae i na wahi i pili ia ai me kuu iloha. Hiki i Honolulu nei, noho ma ke alaīui Kawaiahao ame Hema. Ma keia huaka'i a kuu alolia i hele pu mai ai me a'u, o kuu makuahine ahonui keKahi a 'u e aie nei i kona aloha keiki o ka au pu ana mai, M.-s. Abigai.c: K Kaluahine. Nolaila, maiiaila aku ko maua pili •\loha ana a noho i ka liale hoolimalima o Pelekani ma Kakaako, a ua hoopo* naikai ia mai hoi ka puhaka o kuu aloha me na huaohaha he elua e ufa n'ei, ■1 e u aku nei hoi me ka naau luuluu o 'ee aloha makua ma keia kapa o ka/muliwai eleele o ka make, o ia no lei aloha a maua, kuu mau lei a i hei o ka au pu ana o ka moana; a u& /Jbala e aku no kekahi mau keiki a kuu aloha mamua ona, a uha} aku la ko laua ma kuahine mahope o ko laua melieu. I Okatoba, 1904, hoea makuakane leremia Kane mai Kauai mai, no ke kii ana mai i ka ame na moopuna i ko laua wahi w4 e bebe loa

ana, a ua koi pu mai no/hoi oia ia''i no ka hoi ana i Kauai no ka malama ana aku iaia, ua ae aku au, no ka mea, ua nana aku i ka makua ua paluplu, ka mea hoi nana i hoohauoii loa aku i kuu alolia no kona ake e ike ia Kauai, i ka aina a ka nani ame ka -hemolele i noho ai. Ma Okatoba, la 19, haalele iho la ko'u makuakane* ame kuu wafcine aloha ame na lei aloha a maua ia Honolulu nei maluna o ka mokuahi Niihau no Koloa, Kauai, ko'u onehanaū ponoi, a noho iki iho la hoi au i ke taona nei no ka hooponopono ana i kekahi mau wahi ukana liilii o maua, me na kau leo no a kuu aloha ia'u, "JMai noho loihi loa oe «ia nei' e nana ae oe ia'u, na loi a kaua ame papa." He oiaio, iloko o ka mahina o De-

kemaba au i huli hoi aku ai i Kauai,. I'ko.'u lioea ana aku j Kaūai a hui*ii\e liuu aloha, he ohaoha niau kona kulana o ka wahine aloha a'u e poina ole nei nona. Jf & Ae, ua pili aloha wale ia no e maua na lae kahakai apau o .elike mp ka lae o Kahala, ,aua.- : nei oe, no ka mea, aqle H as nei ,He, aloh'^ a kaua, hoapili hoi o Maulili,'lili, paha auanei oe, no ka mea,. aia la, aia kc aloha a kaua i hakalewa n Nu'alolo, loaa ole aku ia kaua ke lalau ae ; oloha na ki'oki'okai o Punalioa, 'liaaiec3ol«r- * Je i Puna na hoaloha, haalele hōi ke kane ka hoa o ka pili ia ana o na kai ewalu ame na lei aloha a maua. Aloha oe e Miiohae, hoohaehae ke 6 kuu mea minamina he wahine i kuii puuwai, nanakee mai hōi oe ia'u e kahi kai o Ulawae, o ke kiei mai hoi a Poipu, popoi ke aloha o kuu wahine : i'ltuu manawa, o oe hoi e ka lae o Makahuena e au ae la i ke na maka 0 kuu •ke /J nniia.',akaoi m: (.••• .-n > Aloha o KcftSvāiki 'ame Keawaloa, kd i! hi a'u ame kuu aloha e walea"ai i Kamokoikoi poopaa o ka aluna ahiahi me r.a lei a maua ;aloha o Pohakuhele, ke iiuli hele ae nei au i kc aloha a kaua, l ole ac nei oia, ua nalo, ua hemo ka pili a maua, aia la i ka uka o Kahilii ka uka hoi o Pihanakalani, e nanea ana paha me Kaililauokekoa i ko kani o ka ohe a Kviuakahialii, e hoala mai ana hoi i ka hiamoe o kuu aloha; ua moe k'au moe hopilo ahiki i ka wa a ka pu puhi a ka .anela e kahea mai ai- no ka la hookolokolo nui, e iky ia ai ka nani o ke keiki hiwahiwa a ke Akua, iio ka liaawi ana hoi i ka uku i kela ame keia, elike me kana. i hana ai. Ma ka mahina o lanuari, la 21, 1905, 1 hoohuiia ai au me kuu wahine ,a;loha ma ka berita maemae o ka mare e ka Makua David Kapahee, ma Hanakaape, Kauai, imua o ke alo o ko'u hiaui makuakane ame ka ohana, a he mau wahi la pokole wale no ia a makou i noho ai iloko o ka hauoli, a ma ka mahina o Maiaki, 1905, haalele 1 mai la ko'u luaui makuakane i keia ola ana i ke 76 o kona mau makahiki o ke ola ana, a komo iho la makou apau iloko o ke kaumaha. No kekahi mau wahi mahina pokole wale no ko makou noho iki ana i Ha- i nakaape, ua hoi iho la maua e hana malalo o ka maliiko o Koloa, he palau \ aina ka hana, amē.na liana e ae e"kanoha ia mai ana ia% a e hoomanao ae lii au i kuu wahine aloha i kfi hoonianao mJiu i ka leo o ka bele hana o ka hora 4 kakahiaka nui, 'ala mua ae la kela e kuke a makaukau, |ae la ke-! la e hoala ia'u. \ j He ala wale ae no ka'u, komo kahi !ole hana, ai iho la me ka ame na lei a maua, hele aku la au i hana, a pau ka hana o ke ahiahi, hpi mai la e noho ae ana no kuu aloha m\ na lei a maua, pela iho la ko'u pili alalja ana me ka'u wahine a'u e luuluu nūi nei nona; ae, ua pili aloha. wale ia no ] e maua kahi kiokai auau o Kaheka, kahi kuono o Kahaao, kahi lae o Kihikii, me Kaulala hoi i ka malie, me ke awa la'i o Kukuiula, kahi awawa o Aepo, ua hele wawae wale ia no e maua keia ( mau wahi apau me kuu aloha. - '

Mahope iho ua lilo au i kiai no ka luawai o ka maliiko o Koloa iuka o vVailaau, aia i kuahiwi keia walii; no'.lo aku la au ilaila rap kuu aloha. Ina e hoi mai ke anu o. keia walii, aole i kana mai ka ua am§ ka makani, i meliana i ka poli o ka wahine ame a'u mau keiki, a'u d hoomanao ae la i kana mau wahi apāu e haha oopu, opae, ai o kahawai o kje Okipepeiao, ame na wahi auwai 110 hoi mamua iho o kahi hale i maua i, noho ai. Pau ko'u noho hana ana ilaila, Uoi maua -i Kapuali, Lihue, e noko ai i kaii ~ makuahine, o ka'u hana 'o ia no ka malama ana i ka uwea uwila o ka mahiko o Mcßryde. O kahi a*u e noho ai aia i ka uka mehameha V Kanalia i ke Kumu o Waialeale, ua noho a moe pu au me kuu wahine alo- j Ua i keia wahi waonahele kanaka ole, a 'u e hoomanao ae la, aia no na pohaku a la o ke kahawai a kona mau wawae i helii ai ke waiho la no. Aloha ia uka mehameha a'u i pili pu ai me kuu aloha, nana ae hoi o ka waiho kahela mai a na pae mauua o ] Kalalea i ka makani, hu wale mai la j no ke aloha o ka wahine; ae, aloha ka wai o Waiehu, aloha kahi wai o Kawelowai, kahi a kuu aloha i ku iho ai a -aana i nei mau wai kaulana o ka aina, a ui mai la kela ia'u, M E dear. u'i maoli no ,ka . kei.a. wa^ij f^pe mau wai kaulana, he loh.e ; V'ale j no, akahi no a ikemaka, ua hele mahōpe ou e ke kane, ko'u ike | ana ia Kauai nei." Eia hoi ka'u i kuu aloha, "He u'i na wahi pana kaulana o kuu aina, aole e pau ia oe e kuu aloha 4 ka i \.e, he walohia ame ke aloha ke hoomanao ae no kuu aloha, oiai he mau minoaka o ka wahine u'i mai ai ia'u me keia mau wahi pokole. "Ua ku hoi kau ua i kou aina, aohe a'u hpohnlahala ai." Ae, ua pili wjak ia t vaOi.e maua keia mau wahi agftjj> lp§<>"kB uka o Kamooloa, Kahofto£. Kjywjala« 'iua, ke kula o Haiola, 'ha o Hulaia. Lihue. namaulu, ke kula raehamgha.,o E*ohu Komo, Wailua, Waipouli, Kapaa ame Kealia, ka pahuhopu hoi a kuu aloha i

pili ia ai me a 'u. Auwe au e, ke hoomanao ae no kuu aloha; luuluu menemeene a walohia wale. I ka mahina o Sepatemaba, 1907, haal?le ia Kauai no Honolulu nei, a noho ma Kakaako nei, kahi hoi a kuu aloha i haalele hookahi iho la ia'u ame na lei aloha a maua; ae, ua pili aloha wale ia no na wahi apau o Kakaako nei, pela hoi me na aekai.apau o Kakaako nei ahiki i n"a uwapo; ua noho hoaloha wale ia no mea apau e kipa mai ana i ko ma.ua liome nei, a lie nui hoi kona maū hoaloha a o ko maua mau hoaloha no hoi, he mau hale hoohale. kekahi o'u ame kuu aloua, no keia niea nui maikai wale mai no he keiki, hē wahine heahea oia ame ka puuwai hainama o ka lokomaikai, a'u hoi e hoomanao mau nei i kana mau hana i lilo i kiahoomanao pt)ina ole ia'u. Ina kuu alōha e ike iho ana aohe a maua wahi i-a o kauhale, eia kana olelo ia'u: "E hele ae au i kahakai e nana wahi meaai na kakou." O ka hele iho la ia, hoi mai au mai ka hana mai, ua makaukau na mea apau iluna 0 ke pakaukau, a o ka hee mo'a, ka liee maka, o na manini no ame na laulimu pu mai la no o kahawai e waiho ana iloko o ke pa, haule iho la au ai me kuu aioha ame na lei a maua me ka pumehana mau o ke aloha mawaena o'u ame kuu aloha, a hala ae ana ia la, pela aku ana he manawa ahiki iho la 1 kona hoomaha ana iho la i na inea o keia ,ao; minamina wale au i kuu aloha, e loaa ole ai kona lua ia'u ke hopu ae! No ka moolelo o ko maua noho ana, aole loa he manawa i hookaawāle ia'ai o ko maua pili aloha ana, o kahi manawa wale no a'u e kaawale ai mai kuu aloha mai, oia ko'u mau la e kaahele ana i ke kukulu hui uniona ame na ha na kalaiaina, a i ka wa e pau ai hoi •mai la no au e noho ae ana no kela me na manao pumehana o ke aloha ka ne, he wahine aloha kane oiaio oia, he aloha i kana mau keiki, a he aloha ohana, ke hoomaihao aeati no keia mau mea apau e pili ana no kuu aloha, aole loa e hiki i ko'u mau waimaka ke kaohi mai. * O ka nui o na makahiki o ko maua pili aloha ana, he 14 makahiki, a ko iho la ka olelo a ka Buke Nui, E- hoi ka lepo i ka lepo, a o ka Uhane i ka mea Nana i haawi mai; a e hoonani ia hoi Kona inoa ma na lani kiekie loa, Jie malu hoi ma ka honua nei, he aloha Ma : ke ahiahi Sabati, hora '4 p. m., i •manele ia aku ai ke kino wailua o kuu plioha maluna o ke kaa kupapau a Manuel Silva, no kana huaka 'i hope loa, ,_i&/Yraiho maloko o ka pa ilina o Kawai- | §hfto me ka leo pule hoomaikai a ka ~sf«Kkua David Keohokii, a nalo aku la no ka wa mau loa. wale kuu nrea minamina he wahine! Ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai he nui, ka'u ihau keiki, ko'u

mau kaikuahine, ko'u mau kaikoeke aloha ame ka oliana, i na makamaka, na hoaloha i akoakoa mai i na hora o ko makou kaumaha aine ka luuluu; a pela. na .makana pua mai na hoaloha mai apau ame na makaniaka i mnkana mai no kuu wahine aloha nui ia, i haalele mai, a na ke Akua no b haawi mai i na pomaikai ho nui ia oukou ma ka inoa laahia o ka Makua, ko Keiki ame ka Uhane Hemolele, Amene. GEORGE K. KANE, Me ka Ohana. ta\V,m ;mKK ,hoKnu shrd cmf s