Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 4, 26 January 1917 — HE MOOLELO KAAO NO NAMAKAOKAPAOO Ke Ahikanana Wiwoole o Kula i Maui a o ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalani, ka Moi o Kauai [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO NAMAKAOKAPAOO Ke Ahikanana Wiwoole o Kula i Maui a o ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalani, ka Moi o Kauai

"Ina kekahi he waa kokoke mai ma keia wahi, ina ua kii aku iiii au ia oe e kuu niakuahine, a hoj mai kaua, i keia aina e noho ai. a ! 10 kuu makuakane, e pepehiia aku ana oia e a'u a make, i uku honpa'i n<i kana mau huna aloha oie ia'u," no ka waa ole nae, hoohoi«» iho la oia, he manao hope ia ana e hooko aku ai, o ka mua, o ia no ka na'i ana i keia aina malihini. A maopopo ka ia nei mea e hana aku ai, o kona pono hele waie aku la no ia ,a ia alawa ana ae iluna, e kau ana lie ahui maia pala. o ko ia nei pololi no hoi, aole i hookomo wahi ai iki o kela wanaao, a kau mai ai ilnna o ka waa, he hookahi no, pa'i ana ma ke kuniu o ka n\'aia palahuli ana lalau aku la keia he eha mau maia pala, alaila hoopuka ae la i keia mau olelo: "la oukou e o'u mau aumakua apau loa o ka po, eia au ka «nikou pulapula, ke ai nei i na mea i kanuia e na lii o keia aina, a 110 ka pololi o ka oukou pulapula nei, ke ai nei au i keia maia, aole me ka manao kolohe, aka me na manao maikai no, a ke hoomanao pu aku nei au ia oukou apau, nolaila uhia ka mana o pa kahuna, uhia ka ike, a e nana mai i ka oukou pulapula nei, ho mai ka ike, ka mana, ka ikaika, ke koa, a o ia ka'u kauoha ia oukou apau loa, a ke ai nei au i keia mau meaai me ko oukou kokua pu ana mai ia'u." Ia pau ana o ka ia nei kanaenae ana i kona aumakua, o ka hoomaka aku la 110 ia e ai i ka maia, aole no hoi o ka ai a hookoe iho kekahw he hookahi no ia hamu ana, koe ka pola, o ua ai akna no hoi. He oiaio ua pololi maoli no o Namakaokapaoo, o kela komoai ana no ma ka wanaao o kela la hope a lakou i pii ai i ka mahiai, aoie <iia i hookomo wahi ai iki mahope mai, a hoōmaona aku la i ka maia o Wailua. A pau ka ia nei ai maia ana, hele holoholo wale aku la no keia iloko o ka mala uala, ia nfanawa nae hoea m'ai la he elua mau kanaka, a i ka ike ana mai iaia nei, pane ae la kekahi: "F.a, he wahi keiki hoi keia! Aole o kana mai o ke keiki u'i; nnhea mai la keia keiki malihini. Iwaena o ko kakou mau keiki apau. aole a'u keiki i hoohalike ai i ka u'i elike me keia, ke hele la a mem'ele maikai na papalina." Ua mahalo like aku la ua mau kanaka nei a elua i ka nani o ka helehelena o kela keiki, nolaila hele mai la laua a loaa o okapnoo. ninau mai la i ke keiki: "Ea, malihini wale hoi ko maua ike ana ia.oe, nohea mai nei oe e ke keiki u'i? Mai ke kai mai nei nae oaha oe?" , Eia hoi ka pane hookolohe a Namakaokapaoo: "Aoie au no ke kai mai nei, no keia aina nei no au, a aia no ko'u wahi ma o aku nei. Ua hala aku nei kuu makuakane i ke kaua ma ka aoao o Aikanaka. a koe hookahi wale iho nei no au-i ka hale nei, o ka molowa hoi i ka noho i kauhale, hele mai nei i ka holoholo." "Aole oe he keiki kamaaina no makou, aka n\ai ke kai mai nei ue. oiai aole o makou keiki helehelena u'i elike me kou," aia nae i kela manawa a na kanaka elua e hooniele mai nei ia Namakaokal»a»»o. ke nalu wale la no ua keiki nei iloko..ona, ina e manao ana kela mau kanaka e pepehi mai iaia no kona h'oike hoopunipuni ana aku. alaila e aa ana 110 oia e hakaka me laua, ua mjaopopo no ka eha na na kanaka makua, aole no nae i hopo iho o Namakaokapaoo i ka nunui ana o ko laua- mau kino. Oiai no nae o Namakaokapaoo e kamailio.pu ana me kda mau kanaka. hoea hou nrai la elua mau kanaka, ā elike no hoi me ka niahalo o na kanaka mua, i ko 'ia, nei kanaka u'i, pela no kela mau kanaka hou mai la, a ninau mai la no i ko ia nei wahi i hele mai ai, 0 ka ia nei no hoi ka pane elike me kana i kamailio aku ai i na kanaka mua. E ku ana no lakou nei kamailio, oili hou mai ana ua niau kanaka elua. a eha mai ana kanaka, a i nana aku paha ka hana o ua o Namakaokapaoo, moe kaoo, i ua mea he k?tnaka e hele mai ana, a hopohopo iho la keia. no kona kapaia mai i ka aihue i ka maia, me ka i wale ana iho no iloko ona: "Ileaha la hoi ka hana a keia kaoo kanaka e hele mai nei, ua ikeia ka paha kuu kii ana i ka maia e ai, e na kahuna o Imaikalani, j>ela i hoounaia mai nei kona maū koa e kii mai e pepehi ia'u," J Ke kulou la no ke poo o Namakaokapaoo ilalo, a ia aea ana ae' iluna. ike aku la oia i ka nui o na kanaka, ua hele a ula pu ka mala uala. ia wa i uluku ae ai loko o ke kanaka koa mt na manao uwila, me ka i ana iho: "Heaha auanei hoi, he nui a lehuleluf wale oukou, he hookahi wa!e iho 110 au ma ko'u aoao, a na oukou mai no auanei, komo ke anu i kuu puuwai, hoi ke keiki o Maui, a moe i ka piko o ke kuahiwi • > Hāleakala, a na'u aku no hoi. uwe hone ka maka o ke koaie i ka puuwai o Imaikalani, a o ka lala o kuu laau. o ia auanei ka irnea j nana e pulumi aku ia oukou a koe i ka lepo." - j E hoakaka iki aku ka mea heluhelu i ke kumu nuT o ka hoea j ana aku o kela poe kanaka ma kahi a Namakaokapaoo e noho ana, 1 hoounaia aku lakou e ke Alii e Imaikalani, e hele e kalua i o no lakou, no ka mea ua pololi ke alii ame kona mau kanaka. E kalua i lakou i. ka uala a mo'a. alaila lioi aku ia la no, i elua pa'i a ke kanaka hookahi. i hookahi pa'i na ke lii. a i hookahi no hoi na ke kanaka; «. n;i kna ponoi no keia o Imaikalani. ana o ka hoouna ana mai i kai 0 Wailua'. 1 ' Ma kela wanaao nae a lmaikalani o ka hoouna ana mai i kona mau kanaka. e hele e kahu i ai na lakou, ua hoouna rrjua mai oia i i k< »-ia kanaka kukini. o Kaeleele ka inoa, o keia ke kukini mania hoolahi apuni o Kauai, aohe lua e like me ia, aole i a ae hi'a a lniaikalani. noho ana ke kukini imua o kona alo. a hoike t ziku la. ua mehameha o Wailua. ua inalaelae ke ala no kona maū kanaka e hele mai ai e kalua uala na lakou. r>iai he kauoha paa ka ke alii, e huli hoi koke aku kona mau kanaka imua o kona alo, me ka hakalia ole, o ka eli koke aku la no ia <> kekahi poe i ka uala. o ka poe no i lioea mua, a ho-a no i ka, lak«»ii imu, nela mai ana no ka poe hope, aia ka pono o ka mo'a a paa i ke pa'i. no ka mea o ke kanaka e hoea hope aku ana.imha o ke alii. o kaiua ia ana ia. elike me kana kauoha paa, nolaila uā kau ka weli i kela poe kanaka. MOKUNA VI. Xo ka noonoo nui loa o kela poe kanaka i ka lakou hana o ka hoea ana aku, poina loa ko lakou hoomanao ana no ke keiki u'i malihini. o ka hele ia a paa ka uala a kekahi poe i ke pa'i, a ke hua'i mai nei hoi ka imu a kekahi poe, akahi no a ninau ae kekahi poe o iakou no ke keiki; āōhe "nae he ikeia aku, ua nalowale iho la o Naine ka maopopo ole o kona wahi i hele ai. Xn 1-pia nalowale ana o ua keiki nei, olelo ae la kekahi kanaka: *E hoi kakou a olelo aku i ke lii e kii mai i kela keiki u'i, a malama, malia o ola no hoi ke kahu hanai, ke nui ae kela keiki, e oki loa hdi ka nanamaka wale aku i ka mea maikai i ikeia e ka maka." A lohe kona hoa olelo i kela manao o kona kokoolua, eia hoi kana pane: ''Heaha auanei ka pomaikai o kela keiki a ke alii e ai e malama? I mea kalua puaa nae paha na ke alii «»•»? Ux iVe no oe, aole he makemake o ka haku o kakou i na kamalii. o na kanaka makua wale no kana makemake, he poe hoi paha 1 ī)iVi e hele i ke kaua. aole o keia keiki uuku. he luhi ka malama, a n ia ka'u e olelo aku nel ia oe, aohe waiwai iki o kena ou, e hoi aku ai a hoike imua o ke alii." I ka īnakaukau ana o na pa'i uala a na koa o Imaikālani, o ka pe'a ae la no ia ma na kua o leela ame keia kanaka, a hu.li.hoi nui

I aku la, a 110 Namakaokapaoo hoi, ke kiei malie aku la no oia nana i ! ua poe kanaka nei, mailoko aku o kela puu pohaku ana i komo ai e hiamoe. j I ka \va i lilo loa ai o na kanaka i ka eli uala, a hoomakaukau i I na imu a lakou, ua palaka pu ko lakou noonoo no ke keiki opio, noj laila mio iho la o Namakaokapaoo me kona ike ole ia mai, a pee maI loko o kona hale pohaku, a kc lohe aku*la no oia i ke kamailio a kela p*se kanaka nona. j 1 ka wa a- Namakaokapaoo i lohe aku ai i ka manao o kela ka- ' naka no ka lioi aku a hoike i ke alii no ia nei, o ka manawa no ia i j uhi aku ai kona.mana maluna o kela poe kanaka, a hoopuka ae ai | ka lua o na kanaka i kona manao hoopohala, a ua pahola loa aku no kela uhi i ka mana ahiki i na kahuna o nolaila ua hoopoina loa kela poe kanaka i na hoomanao ana no ke keiki a lakou i ike ai o ka mala uala. O ka manao nlaoli o Nmakaokapaoo, n)a keia hana ana,,aole no ona makemake e hoikeike aku iaia iho imua o kekahi o kela mau ali: o Kauai, no ka mea ua manao oia ma Wailua-kai no oia e noho ai, a liana aku i ke kulana ikaika o kela mau alii i ka hakaka, āme ka laua mau mea apau e hana aku ana kekahi maluna o kekahi. | O ka nui o na kanaka a Imaikalani o ka hele ana e kahu uala i na lakou i Wailua, ua hiki aku ma kahi o ka eono kaau; a ia lakou e j hnli hoi la, aole he mea o lakou i lohi mahope, aka e hele pu ana lakou i na wa apau, a he hookahi no ka hoea like ana aku imua» 0 ke alo o lihaikalani; e noho mai ana no ua alii nei me n f a aialo. Hookuu na pa'i uala a lakou nei ilalo, alaila miki mai la hoi na kanaka i liele pu ole me lakou nei, hoihoi i na pa'i aala iloko o na hale, o ka haule aku 1a no ia o kela poe hooluolu, o ka moe hoi ia a ia puoho ana ae, ua ahiahi, a i hemo aku paha ka hana mawaho o ko lakou mau hale, hewa ua m.ea hc kanaka, aole i kana mai, ua kohu nonanona, paapu kekahi kula akea. Ae, c ha'oha'o iho ana oe e ka mea heluhelu no kahi o kela poe kanaka lehulehu i hoea aleu ai, o na koa ponoi no kela o Imaikalani, na houluuluia mai a kahi hookahi, mai ko lakou mau kahua hoomoana like ole mai, a o ka hupo no hoi paha o na kanaka o kela au kahiko, ao'e he maopopo o ka nui o na kanaka, he okoa no ka lakou helu ana, mai ka-helu ana o keia au naauao. Ma kekahi 1a ae nae, no ka makemake nui o īmaikalani, e niaopopo ka nui o kona mau koa, i aku la i kona pukaua ia Nāmakaokala: "Eia nei, e hele aku oe e helu i ka nui o na wahi kanaka o kaua, malia paha ua lawa no hoi no ka hoonee ana imua o ke kahua kaua!" O ka wa no ia o ka pukaua i kahea aku ai me ka leo nui, ke kuhi 1a ka lim.a i o a ia nei, ke kahea 1a e neenee piai, ku papa like mai ke kai a ka uka o ka puu o Kahili. A ike o Namakaokala, ua akoakoa na kanaka i kahi hookahi ma na papa, ia wa i hoomaka aku ai oia' e hele mai kekahi aoao mai ahiki i ka hapalua like o na papa, ia wa pinana ae la iluna o kekahi kilmu ohi'a kiekie, a i nana iho ka hana i na kanaka, hele a nonanona, pili ke poo o kekalii me kekahi, ina paha no ka loaa pono i ka poka a na Kelemania, aohe nao ai olalo. Ke nana la ua pukaua nei mai kekahi aoao a kekahi aoao, he ula pu wale no i na kanaka, ua uhi paa ia kela kula o Koloa ouka ae, a li'uli'u kona kau malie ana iluna o ke kumulaau, ia wa hoom,aka aku la oia e helu: He kaau he mano kanaka kai o Kona, He' lau he kini kai o mea. He lau he mano kai o Puna, * He kini he lehu kai o Koolau, . Poina nalowale a haalelea, A ape akau a halahalakau o iaiea hoi, E umii auanei. i Ke r.oke 1a ua kanaka nei i ka helu, aohe kanaka naloiwale aku 1 kona mEii maka. a i ka pau ana i ka lielu, kauoha aku }a i na ko'a e hoi no ke alo o ke alii. no ke a'p ana i ka, oo ihe, no ka: mea ka la apop ) ar e hele ai i ke kaua. A pau kela hana a ka pukaua o Imaikalani, hoi iho la ilalo, a lmli hoi aku 1n imua o ke alo o ke alii a eia hoi ka Imaikalani ninau: "Ehia mai nei ka tmi o na wahi koa o kaua, e. kau aku ai ka manaolana no ka lanakila o ka la apopo?" ■ "Heaha mni auanei kau, ua noke mai nei au i ka helu a ua maopopu ka nui, l»e lau, he mano, he kini, he lehu, poina, nalowale, a haaleiea." A lolu* o Imaikalani i ka pane a kona pukaua, ia wa i mai la: "Ka ao!e ne i kana īnai k:i nni o ko kaua mau koa, e manao ana ka hoi au, he mau walii kauna \yalc no la. eia ka ua hele a nui ka makauki.u. o na kanaka n'o aunnei kena a kaua e hōonahoa aku ai ia Aik;:i'.ala i ka la apopo, hanee ka puu o Nounou, pili pu ka hanu o Wilua, lele koheoheo o Aikanaka a kau i ka lele." Ke ilee mai 1a no oe e ka īnea heluhelu i na olelo kaena a Imaikalani, he kaena po.no no, ina o keia 110 ka makaniua loa o ke kaua ana, aole pela, o kei'a'ka-lua. Ma ke kaua mua a ua mau alii nei, ua kaa ka lanakila ma ka aoaō o Aikanaka, a auhee o Imaikalani, me ka pau o ke poo o na lii i ke okiia e Aikanaka, a i na kahuna aku hoi keia kau ana iluna o na heiaii. * 0 keia ka hoonahoa hou ana o Imaikalani e nee imua o Aika naka, eia nae kaena niua ae la oia, maiw o ka hooukaia ana o ke kaua, aole i maopopo, nawai ana la ka ai 'ā laua ma ka la apopo, na ke keiki paha o Koloa, a i ole, na ke keiki paha o W r ailua. A 'pau ke kukakuka ana o Imaikalani nie kona pu kaua, ia wa i olelo aku ai o Namakaokala i na koa, he hookahi a lakou hana, 0 ka oo ihe, o keia ka mea i maa, a i kuluma i'na lii nui aimoku o . Hnwaii nei i ke au kahiko, he nialama i kela ame keia ano kanaka, I na kanaka ikaika, na kanaka koa, na kanaka akamai i ka oo ilie, akamai i ka hauna laau palau, na kumu a'o lua, o'ia hoi, ka lima iki, wahi a na kanaka o Kauai, a o kela poe ae la, o na lima akau iho Ia no ia ō ke alii, a o na pou ha-fla iho la no ia e onipaa ai ke aupuni. A eia hou keia poe a ke alii e malama ai, o na kahuna kalaiwaa, na kahuna maoli, na kilokilo. na kuhikuhi puuone, na kakaolelo, na makaula, ame na kukini. a aia iloko o keia poe apau, he kukaawale ka hana a kekahi mai ka kekahi mai. a ko ke alii nui mau maka ike keia, pela iho la i n!akaukau like ai keia mau'alii o Aikanaka ame Imaikalani. ~ He elua mau kanaka akamaH ka oo ilie, he mau kanaka alii no keia, o Keakaleiulu me Manohaikalani. : Aia hoi i ka wa i makaukau ai na kanaka, ia wa i loheia aku ai ka leo kahea o Imaikalani: "Ua mnkaukau anei oukou?" a olowalu like aku la no hoi ka leo o na koa i ka haawi ana aku i ka ae. Aia na kanaka oo ihe ke kuku nui mai la ma ko lakou mau Wahi. nana aku oe i ke kino, awaawaa, ulu kokea, noho ke a iluna, e hoike okoa ma(i ana ko lakou man oiwi kino i ka piha me ka ikaika. A makaukau na kanaka nō ke kakele ana i ko lakou ikaika, ia wa i pane aku-ai n£ kumu a'o oo ihe i ke alii: "Pehea ko lealea e ke i alii ?" ' Eia-hoi ka pane a Imaikalani: "I hookahi o olua e ku, a e noho hoi kekahi," o ka wa no ia i ku aku ai o Keakaleiula imua o na koa, 1 hele a makaukau ka lakou mau ihe, i hakalia i ka leo kauoha. 1 ua kanaka nei no ka ike, ua makaukau, o ka pane aku la no ia. o ka naita o ka maka ihe: "Pahuna i kuu piko!" O ka wa no ia i lele niakawalu mai ai o na ihe a na koa, kohu pakaua, he puu pale wale no ia no Alakai, i kela kanaka, ke nana aku oe i ua naita la o ka maka ihe, ohi i ka lau o ke pahili, ke hele la a poahi ke neki, lewa i ka makani, i kau a mea o ke akamai lua ole i ka aioalo kuaua o ka hooilo. A pau kela mau maka ihe mua a na koa o ka pahu ana aku, me ka loaa ole aku o ke knmu oo ihe, ia wa i poha hou aku ai ka leo o Keakateiula: "Pahua i mahiki!" he pahuna ihe ia aia ma ka aoao, ke nana aku i ua olali la, noonoho hoi kau i Muliwaa. Kahea hou no keia: "Kiina i ka piko o Wakea, elia i ka hua lepo!" A ma ia wahi la, kohu manu ua kanaka la. i ke kikaha, o ia no oe o ka iwa i ka la makani, a i ole ke kaupu o ka moana, i ke ki'kaha hoola'i i ka ohuku ale. 0 ka hele hoi keia a pau na ai a keia kai'aka, aole no nae i laua aku. me ka manuhe'u ole mai i na maka ihe a na koa, hoomaha iho la oia, ua pau ke aho, he piina pali, alaila ku mai la ka lua o na kumli ■ a'o oo ihe: I 1 ua kanaka nei no a ku ana imua-o ke kahua, i hakalia no a hookuene pono iho, o ka wa no ia i poha aku ai kona leo nui, o ia 110 oe o kā leo .0 ka hekili ku'i pama-lo o Ikuwa: "Pahuna i ka piko o Hanalei!" o ka lele makawalu mai la no ia o na ihe, lie mea ole I

wale 110 nae ia, ke palepale waleia aku la no me na lima, ke oni la ke kino i o a ia nei, me he mea la e Poahi kaa ana ka luna o Kilauea, Niuiu mai Puna kakaa i ke kua wahine, Auku ka ihu o Kau, Piena i ka makani, I ka owaowala mau ia e ka ua Nahunau, Aikena i ka nui o Uwekahuna, Olowalu ka leo o ke kai o Haena, I palepale lima ka ua Kanilehua, Aole au i ana i ka loa o Ohiakalani, 1 ka owaowala mau ia e ka ua Nahunahu. Laukua ka manao, hopu hewa i ka ukiuki, O kuu aloha a pili no me oe e. O ka noke hoi keia o nei kanaka ahiki i ka pau ana, i aku la i ke alii ia Imaikalani: "E hoomaha paha au, hele mai la a pau ke aho, aole nae i lawa iho ka makemake le'ale'a, e waiho ka ai a ka u'i a no ka la apopo." "Ae, ua maikai kena manao, e hoomaha oe, aia hoi a maha, alaila i hookahi o olua manawa e ku like aku ai, nana aku hoi nlakou ia olua." O ka hoomaha ia o ua kanaka nei a iaia no ka ike ua maha, o ka hoolale aku la no ia i kona kokoolua e ku .ae imua o ke kahua lealea. O ka pahu ana oka ihe ka ia Manohakalani, oka pale ana i ka ihe ka ia Keakaleiula, ke lele makawalu la na ihe a Mahohaikalani, aohe wahi lele ole o ka ihe, he mea ole nae ia ia Keakaleiula, me he wai olu la ia no ke kanaka, a o ia ka Keakaleiula i kaena ae ai i ka nui o kona akamai: He aloalo kuaua au no Hanalei, He hueu, he eneu no kamanomano, He lala kumu ole no Kahikikolo, Ua luloa e ka ua a oki ka nahele, He hoopakika wai au no ia uka, He oniu. he okaa, he owala laau no Puukapele, He Kiloliana no Kauai a puni. * \ kila ume ana ia Kaukaopua, Ki-ke ka hamale. M " r e ke kolo-pa, Ho iho ° paa ke kula o Keaw r e e. MOKUNA VIII. Ae, ua like no ka ike air|e ka makaukau o keia mau kanaka a elua, ina no i kekahi ka oo ihe, aole no e ku aku ana kona hoa paio i kana maka ihe, a pela no hoi, ina e kaa ana i kekahi ka oo ana i ka ihe, e palepale wale ia mai ana no kana mau kiiaa punahele loa, me he pa'i ana la i ka nalo. O ko laua nei le'ale'a hoi ia ahiki i ka pau ana, kahea mai la o Imaikalani: "Ua pau ka le'ale'a la e o'u mau kanaka, e hoi e hooluolu, no ka mea he hana nui ka kakou o ka la apopo, umia ka hanu, kulia ka pule i na aumakua, no ka lanakila o ka hoouka kaua me Aikanaka." Ma keia wahi, e ae mai e ka mea heluhelu, e hoakaka iki aku ka mea kakau moolelo i ke kumu o ke kaua ana o keia mau alii o Aikanaka ame Imaikalani, no ka mea ua hoea ka kakou koa opio no keia aina he mea pono no, e hoopauia ae na pohihihi no ke kaua o keia mau alii o Kauai. 0 kela mau alii o Aikanaka ame Imaikalani, he mau alii maikai laua e noho ana ma Kauai ia mau la, he oluolu ko laua noho ana me na makaainana, hele aku a hele mai, me ka hoopilikia ole ia, ina e pilikia kekahi a manao e kokuaia aku e kekahi alii o laua, ua haawi koke ia aku ia mau kokua āna. Iloko no nae o kela au a keia mau alii nui e ola ana, he nui no na alii e ae, o laua nei iho la no nae na alii nui, malalo nmi ia mau alii apau. Iloko no hoi oia au, ua maheleheleia o Kauai ina mfc>ku eono, ekolu moku ma ka hikina o ko Aikanaka ia, a o na moku 110 hoi\eko4u ma ke komohana, o ko Imaikalani ia; ma keia anō iho la, i kapafa aku ai keia mau alii K he mau aliiaimoku, ai ahupuaa, aiaupuni, a noho no hoi o Imaikalani ma kona aoao o ka mokupuni, a pela no hoi o Aikanaka ma kofta aoao. Ua lawe ae o Aikanaka i kona wahi e noho ai me kona mau kanaka, oluna o ka puu o Nounou, malaila i kukulu ai na hale, na heiau, a mailalo o Wailua i laweia ai ka pohaku Muna o kela puu, i hoonoho lalani ia na kanaka, mai Wailua aku ahiki i Nounou, lilo ia loa i mea ole, ku'ana ke ahua o na pohaku i ke kuahiwi, i ka ua mea o ka nui o na kanaka. Aia i ke'.a manawa a Aikanaka o ka noho ana ma Nounou, kupu mai la ka manao iloko o ua alii nei, e hele e noi ia Imjiikalani i ka lokoi'a o Nomilu nona, aia keia lokoi'a i kai pono o lawai, mawaena 0 Koloa me Wahiawa. He lokoi'a kaulana keia ika momona oka amaama, ka anae, a he kameha'i no ke kii ana o ka i'a e loaa ai, ke makem'akeia e' kuu i ka i'a. No ka nui makemake loa o Aikanaka i kela lokoi'a nona, ia wa ui aku. nei i kona mau kahuna: "Ea, auhea oukou, hele mai nei ka 'hoi kuu makemake a nui i kela lokoi'a o Nomilu, pehea ana la, aole paha e ae mai ana ke alii i ka'u noi? Aole no ko'u manao e kailiku mai i kona kuleana, e ai like no hoi maua, ono ae no hoi oia i ka i'a, he kanaka kona, na lakou e kii, a i ono ae no hoi au i ka i'a, na ko'u mau kanaka no hoi e kii aku, aole e pa i ka leo, he maū mea kuleana like no." Eia hoi ka pane a kekahi kahuna o Aikanaka: "Auhea oe e ke alii, he mea maikai ke noi, o ke kaili-ku me ka lima ikaika ka hewa, 1 nele mai no # i ke noi ia aku me ka maikai ea, nani nele ana ia, im/ua no o ke alo ka makemake i hoikeia aku ai, hoao auanei oe e kaili-ku, wehe na piko o olua." Ua maikai keia manao o kela kahuna ia Aikanaka, haawi aku la oia i kona apono, me ka nina'u pu ana aku, i kana mea e hana ai, a o ia ka ke kahuna o ka pane hou ana ir«ai: "Ke-na ia ko wahi kaliu, waiho aku oe i ka olelo apau imua ona, nana ia e hele aku a imua o ke alii, a i nele mai no iaia. alaila o oe ponoi no ke hele, i lohe no i ka manao o Imaikalani, ina no ka pono. ua pono iho la, a i ole mai no, no ke ino wale mai no ia." Ua pono kela mau hoakaka a ke kahuna imua o Aikanaka. nolaila ke-na aku la oia i kona kahu, e hele mai imua ona, alaila hoike aku la i ka manao, he hoolohe wale no hoi ka kona kahu, i hakalia no a pau ka manao iwaho, o ka oili pulelo aku la no ia o ua kānaka nei, no ka mea, o keia no ka Aikanaka kukini mama. Iloko o kela hihine'a o na kuahiwi, nar awawa kuhoho, he mea ole wale no ia i keia kukini, aole i emo iho ia miki ana aku a ua kukini nei, noho.ana in-;ua o ke alo o īmaikalani. "Ea, he manao nui hoi keia oka hikina mai! Oke kamailio koke ana mai nei no iā 1a o i\a elemakule ia'u he malihini a hoea mai, mfe ka huaolelo i ka waha. eia ka o oe," i pane mai ai o 'Imaikalani i ke kukini o "Ina he manao ea. hoikeia i mao^opo." 1 loa no a pau ke kāmaiHo ana mai ā Imaikalani i ke kukini, o ko ia nei hoomaka.aku la no ia e haha'i i ka mānao nui o kana huakai o ka hoea ana aku, mai ka mua hiki i ka hope, alaila i mai lā o Imaikalani: "Auhea oe. aole no i waiwai kau huakai o ka hele ana mai nei f> keia loa : o hoi a olelo aku i ke alii. ua maheleia o Kauai nei iloko 0 na moku eono. he ekolu no hoi moku nona āme kona mau kanaka e ai ai i na waiwai ame na pomaikai o ia mau moku, a he ekolu no hoi o'u mau moku ame ko'u mau kanaka, aole o'u makee wale aku 1 kona mau mioku. eia ka oia o maua ke makāleho mai nei i kekahi o na waiwai o ko'u mau moku. "Ina paha o ka manao o ko alii, a ma ka i'a no la hoi ka mākemake. nawai hoi e au'a iho ia mea he i'a, ua npa ia iaia i na manaw& apau, he leo kauoha wale-aku no ko'u i na kanaka, e kuu i ka anae, ke awa. a ku niai iuka nei. he mau kanaka hoi kona na lakou e lawe aku imua o ke alii, aole nae pela kona manao, e haawi aku no ka au 0 ka i'a. o ka wai, o ka aina, a o ka loko holookoa no apau; nolaila aole e loaa ka loko iaia. "E hoi nae oe a olelo aku i ko haku alii, ina he makemake kona 1 knu lokoi'a ea, alaila me ka ikaika wale no e lilo aku ai iaia," alaila kuhi'-uhi aku la o Imaiknlani i ka laau ihe. ka mahiole, ka laau palan ame ka lei o m.anu. a i hou aku la: "Aia ka i'a. aia ka loko, aia kn wni. hanaia ka ikaika a n"i i ko ka makemake. Ka i no paha he alii nimokii oia. eia ka aole. He alii aimoku au. he ai ahupuaa. he alii r«i k.'»l'inr.: ,*i i hoen .aku oe imua oko haku nlii en, alnila i aku inin, aia ka lokoi'a a maua i ka maka o ka lāaii ihe ame ka laau palau." (Aole i pau.) . w |