Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 20, 18 May 1917 — HE MOOLELO KAAO NO GANEMA KE KEIKI A ABOU A I OLE KE KAUWA A KE ALOHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO GANEMA KE KEIKI A ABOU A I OLE KE KAUWA A KE ALOHA

L"a iiū.'inui wale aku nae hoi kana kamailio ana no ka u'i o ka makuahine o (ianema, a no ke kaikuahine nae o Ganema ka?ia haanui nui loa i ka u'i, ka huapala, ka nohea a pela aku. a iio keia akena loa aku a Fetanaba, hoike mai la ka m<:-i i kona makemake loa e ike ia lakoa. *"IC ike aku ana oe ia lakou, aole e liuliu loa ana ka manawa mai nei lā aku. e kuu moi; hookahi wale no kumu e ulolohi ai kou ike aku ia lakou o ko Ganema nawaliwali, no ka mea. haalele aku nei au aia oia iluna o kahi moe me ka ma'i kulipolipo. -he ma'i e hikiwawe ole ai ke ola ae, me ka malama kupono wale no e pono ai. liele mau aku ana au ilaila e kiai ai iaia, aole no e nalo ana kona ola e hoike aku ana au ia oe, a mai uluhua no hoi paha oe i ka'u hoike mau aku ia oe i ka mea pili ia lakou," wahi a Fetanaba me ka minoaka iki ana iho. • l'a pon» » ia i ko'u manao. A pehea, e hele hou ana no r.ae paha ilaila ike kakahiaka oka 1a apopo?"*i ninau mai ai ka Moi. We, pela ka paa o kuu manao," i pane aku ai «» Fetanaha. 11e Moi wela keia oka inaina inala i aui aku, elike me ;a ka mea heluhelu i ike ai ma na mokuna ae nei i hala; n<. ka nui o kona huhu ua hana aku oia i na hana hoomaiijv.ii>» :-.īa o kana mau kauoha kakauha la, eia nae. i ka wa ana v h< h »maopr>p<» ai i kona hemahema ame kona kuhihewa, n h«-"l"li f»ia i kona manao kekee apau, oia kekahi o na Moi piha aloha a k.komaikai loa e ola ana ia mau la. I k'.na ike ana a hoomaopopo i kona hewā no ka hookauana akn i ka hoopa'i. koikoi maluna o Ganema ame kona «ihana. nie ko lakr.u hanaOle i ka hewa. a ua hoohilahila ma«»li aku no hoi ia lakou imua o ka lehulehu, hooholo iho īa «.ia. elike me kana hoohilahila ana ia lakou imua oke akea a k.'i lehulehu i ike ai, pela no hoi auanei oia e hoike aku ai imua i» ke akea i kana mau hana maikai maluna o lakou. " l'a h«iupiha loa ia iho la au i ka hauoli." wahi ana o ka, ?ina ae ia Fetanaba, "no ka laki maoli o kau huli ana alnki > ka loaa ana o kela poe. I*T hooko akii ana au ika L.M.hiki a'u i aku ai ia oe. oia hoi, e mare oe me Gaiiema. a ke kukala ae nei au i nei manawa, mai keia la aku ;«.!c ue he kauwa 'nou na'u. he wahine kuokoa loa oe noi\ "* ) hoi hou i kahi o kela kanaka kalepa opio ma 1 e waiho mai la. a oiai oe malaila, e hooikaika oe ma na ano apau e loan hou ae ai ka ikaika ame ke pla maikai iaia, a ina e ike ana oe ua hoi h«.»u mai kona ikaika ame kona ola me ia, elike me ki-na mau la e ola maikai ana, ia manawa e lawe mai ai « .e iaīa īmua o'u, a pela me kona makuahine ame ke kaikuahim\" 'Mahalo nui i kena manao ou, e kuu moi; elike me kau 1 makemake ai pela ana e hookoia aku ai," pela o Fetanaba o k.i pane ana mai. l*a h«»oko o Fetanaba i kana olelo. Ma kekahi kakahiaka ' ana ae. hakalia no a pau kona aina kakahiaka, o kona hoomakaukau iho la no ia no ka hele; kauoha aku la i na kauwa ana e hoaia mai ka noho o kona hoki, a ia laweia ana mai no a ku mawaho o ke alapii mamua o ka hale, o kona ee aku la no ia, a kamoe pololei aku la ka hele ana no ka hale o ke kanaka kalepa. laia e hele ana ma ke alanui aia mau iloko ona ka inana«, uluhua a hakukoi kahi i hana ai, makemake loa oia ia manawa e ike i ko Ganema kulana ma'i, pehea la oia i ka mamua iho, a he makemake pu no hoi kekahi iloko ona e hoike aku i ka nuhoii maikai ana o ka lohe ana mai ka Moi mai. imua o ka makuahine ame ke kaikuahine o Ga- ( » ka mea mua loa i halawai mai me ia oia ke kanaka kalepa. a nana i hoike mai i ka wa a ua o Fetanaba i ninau aku ai no ko (ianema kulana ma'i a pehea la kona moe ana i"ka po mamua iho? . ~-..11 "Ua moe maikai loa hoi oia i ka po nei, a la u 1 haalele aku nei ua kaawale loa na manao pihoihoi mai iaia aku, a ke manao nei au, ina me ia mau ana kona moe me ka nluhua ole ia aku, e ola koke ae ana no ia iloko o kekahi niau !a pokole." . He lono hauoli loa keia a Fetanaba 1 lohe īho la He oiaio ua ui ae ka maikai o ko Ganema kulana i keia kakahiaka Oka loaa ana oka hiamoe maikai ame na laau kupono i haawiia aku ai iaia, ke kupono no hoi o kona wahi 0 ka malamaia ana, ka hookaawaleia ana aku o na mea hoouluhua he nui mai kona noonoo aku, ame kona ikemaka a papaleo pu ana me ka mea ana i aloha ai, oia mau mea af>au i huiia na kumu o ka hikiwawe loa ana o ko Ganema 1 ka ike ana o ka hakuhale i ka maikai a ikaika kupono o Ganema noonoo iho la oia aole paha ka mea ma'i e ano e Ik.u ana ke lawe aku-oia i ka makuahine, ke kaikuahine ame ka hakuwahine o ka hale no ka ike ana iaia, ina e hoike muaia aku ana ia mea iaia, i ole ai oia e puiwa, a 1 kona lioike ana aku ia manao ona imua o na lede, hooholo īho Ia lakou e aho o Fetanaba ke hele mua aku e hoike iaia no ia m Tica h«»lo like ana oia mea mawaena iho o lakou. kuka iho la na leele mawaena iho o lakou, aia a haawi mai o Fetanaha i kekahi hoailona, alaila, o ko lakou wa ia e komo mai ai. . ' la wa lawe aku la ka hakuhale ia Fetanaba me īa a hoolauna aku la i ua o Ganema. a ia ike ana mai no ana ia komo ana aku a Fetanaba, lamalama koke ae la kona helehelena no ka hauoli a aneane hou oi e maule! "F.a. e (ianema, pehea oe?" i ninau ilio ai o Fetanaba 1 k*-»na wa i pili aku ai ma ka aoao o ka moe, "ke ike hou mai la anei «»c i ko Fetanaba ka au i manao ai ua nalowale loa mai kou ike hou ana mai iaia no ka manawa pau ole? ' \ e ka le<le maikai: ma ke ano mana hea la oe i hoopomaikai h«»u mai ai ika ike a ko'u maka? Ua mianao iho nei au aia la oe i ka ha%lii, a ina ilaila io oe aohe a'u kanalun ana ua hoololie mai ka moi i kou leo, ua hoakaka aku oe i na mea apau e hookaawaleia aku ai kona mau ma«ao fl<»ohuoi. ua hoopauia kona mau manao huhu, a ua hoi}:oi ln»u ia aku oe iloko o kona aloha." '\e ua pololei kau i olelo mai la, e kuu Ganema aloha, ua loaa ia'u ka huikalaia mai e ka moi, a ma kona manao, 1 hana ka e holoiia ae ai na hewa apau ana i hana mai ai maluna 011 ame kou ohana, ua haawi mtii oia ia'u nau ma ka He mau huaolelo hoolana loa aku la keia i ke kanaka nia'i a ma kona helehelena ke nana aku aia ka hauoli iloko ona, eia nae. aohe hoike mai ia hauoli ona ma ka olelo, o kana nae o ka pane ana mai: . "E Fetanaba nohea, e hiki ana anei ia'u ke manaoio akii 1 kau mea 1 hoike mai 1a? E hiki ana anei iaHi ke manaoio iho ua haawi io mai la ka Moi ia oe i wahme na ke keiki a Aibou Abou? Ma ke ano hea e hiki ai la uke manaoio aku ikau?'

"Aohe c»iaio hou aku e loaa ana ia oe o keia wale no, 110 ka inea, he mau olelo ponoi keia i hoopukaia mai ka waha mai o ka Moi, ka Moi i makerrtake e lawe i kou ola, a o ka moi no hoi nana ke kauoha e hoohilahila a e hooilihuneia kou makuahine, iloko o kona wa o ka inaina, a i keia manawa nae ua makemake oia e ikemaka mai ia oe. i mea e hiki ai iaia ke uku mai i kekahi makana kiekie loa ia oe 110 kau mau hana maikai i hana mai ai maluna o'u, a i hai hou aku au ia oe aole kanalua ana no kona hooiaio mai i kona aloha maluna o kou ohana." Ia wa ninau mai la o Ganem|a i ka ke 'lii mau mea i hana ai maluna o kona ame kona kaikuahine alaila, hoakaka aku la oia i na mea apau, elike me kana i lohe mai ai mai kona makuahine ponoi mai, he nuhou 1" hoehaeha loa ia iho ai ko ua o Ganema noonoo, no ka mea, eia ka, pela iho la i hanaia aku ai kona ohana; ua pili kaumaha loa iho la oia ia manawa. No kona piha kaumaha loa no ka mea i hanaia aku i kona makuahine ame kona kaikuahine ua> hiolo okoa iho la kona mau waimiaka, me ka nana ole ae i ka hauoli i loaa iaia i ka minuke mamua iho no ka lono i hoikeiā aku ai iaia no ko laua hoohuiia ae ma ka mare me ka niēa ana i aloha ai. Ua hoopau kokeia ae no nae ia kaumaha ona i ka wa a Fetanaba i olelo aku ai aia kona makuahine ame ke kaikuahine maloko o Bagenada ia manawa, a maloko hoi o ka hale hookahi ana e noho ana ia ma'nawa, a no ia lono i hoike ia aku la iaia ua makemake loa mai la' ua o Ganema e ike koke ia laua, a ia wa i pane aku ai o Fetanaba. "Ina he m.akemake loa oe e ike ia laua e ike aku ana no oe me ka hoohakalia ole ia, koe wale no, aole ana anei oe e ano eiko wa e ike aku ai? A eia hou, ua loaa anei ka ikaika maikai ia oe i keia manawa e loaa ole ai ka poino ia oe, ina no kou ike aku ia laua?" "O. mai kanalua oe. he ikaika maikai loa ko'u kino i keia manawa: e kii koke aku paha oe ia laua a lawe mai iloko nei!" Aohe kali hf u ana ibo a Fetanaha. no ka mea, ua holo mua ia mea ia lakou. (0 kona kahea koke aku la 110 ia i fca makuahine, ke kaikuahine ame ka hakuwahine o ka hale, oiai no lakou e ku mai ana e kali ma ka puka no ka minuke hauoli loa, oia 1 o lakou hui hou ana ae. la lakou i komo mfcii ai hele pakahi ae la lakou e ike i ua o Ganema; he lulu lima waīe no ka ka hakuwahine aloha 0 ka haawi ana ae. aka, no ka inikuahine ame ke kaikuahine, ua lele pakahi aku la laua e apo iaia me ka honi ana a honi hou. a iloko o ia mau minuke. e ike ana no oe nou iho, e ka mea heluhelu, he kipona ikiiki loa ia a ke aloha kupouli, a, ina'he mau poiwai kekahi malaila aole e nele ana ka piha i na waimaka o lakou a pau. Nā.ka makuahine ame ke kaikuahine ka uwe, hookahi ka helelei like ana o na waimaka o na wahine elua e pili ole aku, elike me ke ano mau o na wahine he waimaka helelei wale'ke ku iho i kahi 6 ke aloha elike iho la me ia. Aole no e nele ana iloko o lakou ka loaa*o na manao hoomaikai ae i ke Akua 110 kana-mau hooponopono akahele ana me ka ma-1u loa, a ke kānaka i hoomaopopo ole ae ai i kana mau hana kupaianaha. mamuli iho la o keia hoohuiia ana o lakou a akoakoa i kahi hookahi, he hoakoakoaia ana a laWou iaipu ole ai pela ana ke au o ka manawa e lawe mai i na mea a!oha a hoohui i kahi hookahi, a ike aku a ike mai. He mea pono no ia lakou e haawi aku i na hoomaikai kiekie i ke kanaka kalepa, ka hakuhale lokomaikai, ka mea nana i hookipa mai ia lakou i kona hale me ka puuwai ha: mama, a o ke kumu hoi o ko lakou ike hou ia lakou iho, mahope o ke kaawale loihi ana. I ka mao ana ae o na kipona ikiiki loa a ke aloha, a maloo no hoi na waimaka mai ko lakou mau maka ae, alaila, hoomaka mai la o Ganema e wehewehe i kona moolelo mai ka manawa mai ana o haalele ana iho ia Fetanaba ahiki kona loaa ana i ka hakii o ia hale, a hoihoi ia mai i kona hale. Wahi ana ia lakou, iaia i haalele iho ai ma kela la a ke Kuhina Nui Giafara o ka hoea ana aku i kona hale me na koa, ua hoomau aku oia i ka hele ana no kekahi mau la ahiki 1 kona hoea ana i kekahi kulanakauhale mamao loa i ka henta mai Bagedada aku a malaila oia i lawe ai ia wahi i puuhonua nona. a oiai oia malaila, a ua hala no hoi kekahi mau la lehulehu iaia malaila. ua loaa oia i ka ma'i, a na kekahi ahahui malama ola i malama iaia. Ua koikoi ka ma'i i loaa iaia, a ua nui no hoi na kokua a na kanaka o ia wahi kulanakauhale iaia, ua hanaiia oia me na meaai maikai a ua malamaia me ka maikai, elike me ka hiki ia lakou, eia nae, e pii mahuahua mau ae ana kona 1 waliwali, a no ka hooohopd o kona mau kamaaina i noho ; aku ai nona, ua haawiia mai la oia malalo o ka malama ana a kekahi kanaka no ka lawe ana mai iaia noloko o ka halema'i ma Ba£edada maluna o kekahi kamelo, a pela oia i loaa ai i ka haku nona ia hale a lakou e noho ana. O Fetanaba pu kekahi i hoakaka ae i kona moolelo walohia, oia hoi kona hoopaaia ana iloko o ka halepaahao, ka lohe ana o ka moi i kana mau olelo, ame kona kenaia ana aku e hele mai imua o ka moi, a me kona hoakaka ana aku imua o ka moi i na mea apau, ame ka huikala ana mai o ka moi iaia ame Ganema pu, elike me ia i pau mua ae nei i ka ikeia ma na mokuna i hala. Mahope iho o ka'pau ana o na hoakaka ana a kela ame keia 110 na poino lehulehu i kau ia mai maluna iho o lakou pakahi, ia wa i olelo mai ai o "E hoonani aku kakou i ke Akua no kana malama a hoohui hou ana ia kakou, a e nana aku kakou irnua i kana mau hoopomaikai ame ka hauoli e kali mai la no kakou. ' "I ka manawa e loaa ae ai o ka ikaika ame ke ola kupono ia Ganema nei, e pono iaia ke hele kino aku imua o ka moi, me oe pu ka makuahine ame ke kaikuahine, no ka mea, oia ke k&uoha ame ka makemake o ka Moi, a oiai aole oukou i makaukau me na lako aahu kupono e hele aku ai imua ona, nolaila na'u ia mau mea apau e hoolako mai, a ma ko'u aoao ka hoom&opopo ana mai rfo ia mau mea. a oiai hoi, ua hui ne nei oukou. e noi aku ana au e huikala mai oukou ia'u a.e hoi ae au i ka halealii no kekahi manawa a hoi hou mai." Hakalia no i ka pau o keia mau ōlelo, o kona ku ae lā 110 ia a haalele mai la ia rumi, a hoi pololei aku la no ka alii. He hora paha aoi ia nalo ana aku ana hoi hou mai ana mē kekahi eke i piha me hookahi kaukani apana dala £rula, a haawi ae 1a i ke kanaka kalepa me ke noi pu ana ae iaia e hele oia e kuai i mau lole maikai no ka makuahine ame ke kaikuahine o Ganema. Oiai keia kanaka kalepa he makemake oia i na mea nani. ua hele aku la oia a kuai mai la i na lole nani, a kauoha aku ia i na t'ela akarrlai loa i ka humuhumu lole o ia au. e hanaia mai me ka awiw-i loa. Uoko ona la ekolu ua paa na lole i hoolaleia aku ai i ka humuhumu, a iloko no hoi o ia mau la e hanai& mai ana ia mau lole ua ikaika maikai loa ae la o Ganema, ua hiki ke holoholo maloko iho o ka hale, a ua makaukau hoi ao ka hele ana aku imua o ka moi. Md kela la ana i hooholo ai no ka hele ana aku imua o Va moi, a oiai oia me kona makuahine amt ke kaikuahine e hoomakaukau nui ana, me ko lakou moeuhane mua ole he mea hanohano loa la kekahi e hoounaia mai ana e ka moi no ka ukali ana aku ia lakou. eia nae. ua hoohikilele loa ia lakou i ka hoea ana aku o ke Kuhina Nui Giafara i ka hale o ke kanaka kalepa. | Maluna o ka lio ke Kuhina Nui o ia hoea ana aku me ka j ukaliia e kekahi mau luna aupuni ame kekahi mau koa kaualio* he haneri ka nui. (Aole i pau.)