Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 20, 18 May 1917 — HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA Hoahanau Ekolu A I OLE O Hawila ke Koa, a o Magarita ka U'i ka Manu Nunu Ahiu

"Nni maoli kou makuakane, i ka ae ana mai me ka heia oe, kana Keiki, e hele mau mai e hui me a'u kau ipo, ka mea a ko Rokenekai nei i olelo ae ai ka Manu Nunn Ahiu, aohe kiamanu e hei ai. He oiaio e kuu Hawila he nui na keikikane opiopio o ko kakou kulanakauhale nei, i hoao mai ma na ano apau, e haawi aku au i minoaka hoohie i kekahi o lakou, eia nae ua hoohoka aku au ia lakou ap'au lōa. "Ua hoea nxai na keikialii he nui o Roma i ke Kakela Mamiona nei, me ka hoao ana mai e hooipoipo pu me a'u, aka ua hoi aku lakou apau me ke ko ole o ko lakou mau iini pakahi; ia oe hoi keia, hina ana ko'u kupaa, a lilo hoi ka uahoa o kuu puuwai i mea ole; a elike me ka hau e hehee ana i na kukuna wela o ka la, pela iho la no, i hehee aku ai ka uahoa ame ka paakiki o ko'u mau manao, imua ou e kuu aloha, a o ia ka'u e nonoi aku nei ia oe, e haawi pau mai i kou puuwai no'u, wale 110, aole 110 kekahi mea e ae." Oiai no nae ua mau opio la o ka po mahina, e hu'e pau ana i na kikoni ana a ko laua mau puuwai, ua hoohikilele loa ia laua, i ka wa i lohe aku ai i kekahi leo, i ka pane ana mai, ma kahi aole i mamao loa aku, mai ka laua wahi e luana ana; "Ua hookoia na mea apau no olua e na opio, a no ka mea ua kahakahaia ka manaolana o na anela, me ka peni daimana, e hōohui ia olua ma ka Poakahi." Ke paha'oha'o loa la ua mau" opio ncfi no kela leo kamahao o kela po, alaila hoola'i iho la laua, me ka hoolono ana aku, o ka pa-e hou mai o kela leo, o ka mea yae a laua i ike aku ai, o ia no ke komo ana mai o ka wahine' kilokilo, a ku ana ke Kilokilo. Sidia mamua pono aku o ko laua nei alo, a i mai 1 a: "O ke aloha no kou e,Hawila, ka niea i aloha nui ia, iwaena o na kanaka apau ma Rokenekai nei r o oe hookahi ka mea e loaa aku ana na pomaikai he nui," alaila huli mai la imua o Magarita, me ka hoomau hou ana mai i kana kamailio ana; "E ka U'i nona ke kupaa i kuku'i aku apuni ka aina a 1 hele loa aku hoi kou kaulana, a i ke kulanakauhale o Roma, i hele hou mai nei au e hoike aku ia oe ame ka moa au i aloha ai, i ke kakahiaka o ka Poaha, e hoi mai ana kou makuakane, a mai kona manawa e hoea mai ai, aole olua e hui hou ana malalo o ka malumalu o keia kumulaau, ahiki i kou laweia ana aku no Roma, i ka Poaono. O keia wale no ka manao nui o keia missiona elua a'u i liēle mai la. nolaila o ke aloha no ko olua," o. ka nalowale iho la no ia o ua kilokilo hoopahaohao nei. me ka waiho and iho i na opio iloko o ko lāua mau manao pahaohao. "E ke aloha, o ke Kilokilo-wahine Sidia anei keia o ka hoea ana mai nei, au o ka hoike mua ana mai nei ia'u, i< hele ana mai e hui pu me oe?" i ninau aku ai o Hawifaj kana aloha. ,'£Āe, o ua wahine kilokilo nei kela," i pane aku ai no hep, ka Ō'i Magarita me ka hele nae o kona helehelena a Jiāikea. "O na olelo apau a kela wahine kilokilo i hoike mai nei ia kaua, he mau mea oiaio wale no ia, aole he hookahi hoopunipuni iloko oJaila. O ka'u mea wale no e kaumaha nei. he hookahi wale 110 po i koe a kaua e h\ii hou ai ma keia wahi, o ia ka po ,o ka la apopo, a no na po e aku i koe, ahiki i ko'u laweia ana aku no Roma, he mau po ia. e kaawale ai kaua, me ka hui ole. E kuu Hawila aloha. o kela mau po a kaua e kaawale ai, ua like pu ia me ka make ia'u ke hoomanao ae, nalo kou leo, a pela hoi kou lohe ole mai i ko'u leo, a pau no hoi ko'u ike hou ana aku i kou helehelena, a pela hoi kou ike ole mai ia'u," alaila pa'i ae la o Mag:arita ma kona umauma 4iema, a hooho hou ae la; "Ua hele au a kupilikii maoli, ua hekau iho ke kaumaha, no ka hiki hou ole ia'u ke ike hou aku ia oe, a ua hoehaeha loa ia mai hoi kuu puuwai, ke lohe ole aku i kou leo waipa-he i ka pane mai. O, e hoonana ae ana i ko aloha, pehea la ia e hiki ai!" a ike okoa mai la o Hawila, ua hele o Magarita a piha me ka haalulu. O' Hawila kekahi i konio pu iloko o kela mau haawina o ke kaumaha, a kulu okoa iho la kona mau waimaka no na olelo ku i ke aloha a kana ipo i pane mai ai. No kekahi mau minuke aole e hiki i kekahi o laua-ke ae, no ka mea, aia laua a elua malalo o na hookikina ana a na wiliau o na manao kupouli, aka nae i ka mahie ana ae o ia mau haawina mai ua mau opio nei ae, ia wa i pane mai ai o Hawila. "Auhea oe e ke aloha, ke manao nei au, e hookaawale aku ko kaua noonoō no na mea e ae, a he hookahj a kaua mea e noonoo ai i keia wa, o ia no na mea i pili loa aku i ko kaua kulana maluhia, elike me kau i hoomaoe mai ai, ia'u, ma ka po aku nei i hala, a'u no hoi i ka-ua aku ai, aia a loaa ka wa pono no kaua e kukakuka hou ai maluna o ia kumuhana ano nui. "Ma ka'u e hoomanao nei. o ka nlaluhia o ko kaua mau kino, au o ka hoala ana mai i ninau na kaua e hooholo ai, o ia no ka malu o kou kino, aole e hiki ia u ke hehi aku i kona kapu, a pela hoi ko'u kino, aole e hiki ia oe ke nowelo noii mai, no ka mea i ke sekona auanei a kaua e hooko aku ai i na koii koni a ko kaua mau makemake īho, 0 ka manawa auanei ia e kaawale aku ai kekahi mau wai>wai nui mai ia'u aku." "He mea.oiaio Joa kena au e kuu Hawila e Kamailio mai .nei, oiai ua hoike mua mai ke Kilokilo Sidia ia u, 1 ka hope'na'e leāil mai ana maluna o kaua i ko wa e wawalii ai i ka maluhia o ko kaua nfgiu kino," i P a " ai aku ai ka U'i Magarita i na olelo hoakaka a kana aloha. "Ua hoike mai ka wahine Kilokilo Sidia ia'u, o oe kekahi o na kanaka waiwai loa ma Europa apuni. aka nae 1 hoike aku no au ia oe i ka mea oiaio loa, aole no kou ana, ke kumu o ko'u mare ana aku me oe, aole, aka no ka oni paa ana o ke aloha iloko o kuu puuwai nou, a nou wale no, mai keia manawa aku a mau loa. Ua hoolana loa mai oe i kuu manao i keia po, i kou hoomohala pono ana mai i na hoakaka ohohia ana e pili ana i keia kumuhana i pili iarkauf>, nolaila ya pau aku la ia, o ka nana wale aku* no ianuia hei, i na haawina e hoea mai ana maluna o kaua." . "Iloko o kela mau hoakaka a ka U'i Maganta i hehe , like ae ai ka aka a ua mtut ipo nei, ke puliki la, ke umn nei, a huhui ae li laua i kahi hookahi, he lalawe hoi kau, a koe aku no kahi kapu ā ke alii. O ka nanea hoi ia o ua mau opio nei. a kani ka hora , umi-kurrtamalua, pela ka laua helu ana akt|, i ke kani ana o ka uwaki o ka Halepule Sana Maleko, ia wa i hooho ae ai o Magarita; . I "E kuu aloha, o ka hora umi-kumamalua keia o ke aumoe, a ke pa mai nei ka makani kiu o na kuahiwi, pehea Ia e hookuu aku paha au ia oe e hoi, no ka noonoo ana, i na hana e hookoia aku ana ma ko kaua aoao,-mamua o

kuu hele ana aku 110 Konia, a iole, l )C^a no-paiu kaua noho ai, ahiki i ka pili o ke ao." * . "Ua lawa paha keia nanea ana o kaua, ke iniki hala ole mai nei ka hu'i o ka makani o na kuahiwi a i P ume jiaha i ka poli ou e ka ipowahi a Hawila, a o ko laua nei ka like ae la no ia iluna, a hele mai la nq kapa o ka muhwai, kahi i hoopaaia ai kahi waapa o Hawila. la'hoea ana aku o ua mau ipo la no ke anuu pohaku. ia wa'i pane aku ai ka U'i Magarita: 'E īke hope kaua, a huli hoi aku oe no na kuahiwi, a hoi aku no hoi au no ka rumi o eha ka manao," o ka huhui ae la no la o na makau a ka iawai'a i Wailua, he kikiwi hoi kau. Ia pau ana no o ka ike ana a na opio, o ke kau aku la no ia o Hawiia maluna o kona wahi waapa a huli hoi ! aku la no kona home kuahiwi, aia no hoi o Maprita ma ke anuu pohaku kahi i ku aku ai nana i kana aloha, aole oia i haalele iki i kela wahi, ahiki i ka nalowale ana aku o ka waapa o Hawila mai ka ike ana aku a kona mau maka, o kona huli hoi māi la no ia no ke Kakeia Mam*ona, me na mai.uo ulumahiehie iloko o kona houpo. Ia Ha vvilaf hōi : Hoea aku ai no kona home kuahiwi. o ka liora ekahi ia (; ka po, e aia m)ai ana no kona luaui makuakane, rr»e he mea la, e kakali mai ana no laia o kona hoi aku. laia no a komo iloko oka hale, a īke mai la no hoi kona makuakane iaia nei, ia wa i pa-e mai ai ka leo o ka makua i ka pane ana mai: "Ua huli hoi mai la ka oe e kuu keiki, ke makemake nei au. e liele mai oe, a hoike mai i na ulia pomaikai i halawai me oe ma keia po'" Aole i lilo kela leo kahea a kona makuakane i | mea hookaumaha mai i ko Hawila manao, aka hele aku la no oia, a noho iho la mamua akiv o ke alo o kona luaui o ka hoomaka aku la no ia e i na mea apau, elike no hoi me ia au eka mea heluhelu i ike mua ae nei. Hoai kaka aku 1a oia i ka pilikia e halawai ana me laua, ma na po o ka Poaha ame ka Poalima, no ka mea aole ē hiki hou ana i ka U'i Magarita ke hele aku e hui pu me ia nei ma kalii i maa ia laua, a o ia kana o ka ui ana aku imua o kona mākuakane, ina he alahele kekahi ana e ike ai, 1 wahi no laua nei e kamailio pu ai. I ka lohe ana o Lomleliano i na hoakaka a kana keiki, kulou iho la ke poo o ua elemakula nei ilalo, a i ka hala ana o ki4;ahi ma i sokona. ia wa i aea ae ai iluna, a i mai la: "Ile pilikia nui io no keia au e kamailio mai nei e kuu keiki, i kau aku maluna o olua, aka nae e hoopau i na manao maikai ole apau, no ka mea e hiki ana no ia olua ke kamailio pu, iloko o kela niau po elua, aole nae ma ko olua hui kino ana, a kamailio aku he aio a he alo, aka e j kamailio pu ana olua ma ka lopi silika. Aia maloko o kuu rumi e waiho nei i keia manawa, he elua mau kini dala, i uhiia me ka ili lahilahi loa, o ka opu o kekahi holoholona. Ua hoopaaia ka lopi silita i kekahi kini ahiki aku i kekahi, aia a ka la apopo, alaila hoakaka pono aku au ia oe i na rula e hana ai, i hiki ai ke hookoia na makemake o olua. Ua loihi keia manawa o ke ala ana o ka po, nolaiia e hoi oe e hooluolu." Aole a Hawila hookololohe hou ana iho, aka hoi pololei loa aku la oia noloko o kona rumi, a elike no hoi me ke ano mau'o na ipo, ka hiki koke ole ke hiamoe aku, pela iho 1a no-o Hawila, e hooninipo la, ahiki i ka uhi ana mai 0 ka makehiamoe maliina o kona mau lihilihi, o ka lilo aku la no ia. poina ka noonoo. Ia "puoho ana ae o Hawila ma ke kakahiaka o kekahi la ae, o ka Poakoiu ia, hele aku la ua opio nei, e kuke i mau meaai na laua no ka aina kakahiaka. a iziia no nae e kuke ana, komo aku la ke Kilokilo Sidia, a noi aku la e haawiia mai i.man meaai nana e paina iho ai, aole no o Hawila.i a'u'a iho, aka kaiioha aku la i ua waliine kilokilo nei, e noho aku ma ka aoao o ke pakaukau, o ka hoomakaukau iho la no ia o i kekahi mau meaai, ā panee mai la imua oke alo o kela wahine kilokilo. , ' O ke ano no hoi pahā o ka ai ana a na eepa, aole o ki hooponopono nei, ke lalau la na lima i kela i keia, a komo 1 ka waha, he ku i ka rula ole ke ano o ka ai ana, aole no nae he hookae aku o Hau'ila i ke ano o kana ai ana,'aka e kamailio mau aku ana no oia i ua wahine nei, ina e pau kana mau meaai, e noi hou aku no iaia. O ka ai hoi ia o ua eepa nei ahiki i ka maona ana, ia w,a i pane mai ai ia Hawila, i ka i ana mai: "Ke liele hou oe i keia ahiahi ea. no ka hui pu ana me ko ipo aloha, e paa pu aku oe me ka lei daimana e waiho mai la maloko o ka o ko makuakane, o kau makana auanei ia e liaawi aku ai i ka U'i Magarita, no ka mea, lie komolinia daimana ka Magarita e haawi makana mai ana ia oe i keia ahiahi; o keia mau makana auanei a olua, na nipuu nana e hoopaa ana ia olua a elua iloko o ke aloha. "Auhea oe e Hawila, eia kekahi mea ano nui a'u e hoike e aku ana ia oe. Aia a hoea aku ko mea i aloha ai no Roma, e hoowalewaleia ana oia e ke keiki a ke Alii Kiaaina Nui o Roma, aka nae, mai lilo ia i kumu nou e hopohopo iho ai, no ka haulehia o kona kupāa', a o ka mea oiaio no ea, e hoohokaia aku ana kela keiki, me ka liaawi ole aku o ka U'i Magarita i kauwahi lihi hoihoi iki no kela keiki, a hoopoina paha nou, aole loa. O ke aloha 110 kou, a- hui hou aku i ka wa pono!" o ka nalowale iho' la no ia o ke Kilokilo Sidia me he aka Jvino wailiula la no Mana. ,

la hala ana aku hoi o ke Kilokilo Sidia, hoomtakaukau iho la ua o Hawila i mau meaai na laua me kona makuakane, a ku ana iluna o ke pakaukau, a i ka hoea pono ana ae i ka manawa mau no ko laua'paina kakahiaka ko* mo mai la o Lomeliano iloko o ke keena aina, haaw'i ke aloha kakahiaka, o ko laua haule iho la no ia,' maluna o ko laua mau noho, hoopiha i ka lua o ka inaina. Oiai laua nei e ai ana, i kamailio aku ai o Hawila i ka hoea ana aku o ke Kilokilo Sidia imua ona. ma kel'a kakahiaka, kona hanai ana i ua wahine eepa nei, a pela hoi na olelo apau i kamailioia mai e ke kilokilo, a o ia ka ka mnkuakane o ka pane ana mai: "He mea oiaio loa e kuu kbiki, aia io no he lei daimana ke waiho nei maloko o kuu pahuume, a ua hoea niai i ka wa e hookoia ai, ka hoohiki i kau ia no kela lei o ia hoi aia oe a nqho aloha me kekahi kaikamahine o'ka' wa ii nn e haawi aku ai i ua jei la ma ke ano he makana nau 1 kau ipo aloha. Aia hoi a pau ka kaua ai ana, kii aku au i ua lei daimana nei, me na kini dala me ka lopi silika a lawe mai e hoikeike aku ia oe." O ko laua nei ai lioi ia ahiki i ka maona ana, o ke ku ae la no la o Lomeliano īluna. a komo aku la noloko o kona rumi moe. aole no ho, , I,'ul, u ,ho. oili hou mfii ana. me kaT dainana e paa ana ma Vekahi lima. a o na"l<mi lopi silikā kamailio hoi ma kekahi lima. s»i»Ka Lawe pololei mai la o Lomeliano i kela mau mea apau a waiho maluna o ke paknukau. lalau iho la roi i ka leUai- | mau a ;.elo : aW ' ma ' " HaWi ' a mC ka P ane -- i ke" I "Ke haawi aku nei au ia oe i keia lei daimam p l-.,„ i -i • ma ke ano, o kau makana kiea e haawi aku ai'i ka UUl,'' ganta, ka mea i oleloia. ka Manu Nunu Ahi„ , u , ■ mam, akamai e hei ai. I ka wa auane" ana ē , k ! a : ke,a le, da;mana ma kona a-i. o ka manawa ia e 31 ' lena •« iho ai kona aloha nou, no ka wa miii lm l"rT ole ai ,aia ke kaawale ma ke aloha ana ma" • , " iki." alaila haa.wi mai la iloko o ka lima o Hai'i 6 pahola apa ae o ka minoaka ma kona mau "apalhi (Aole ī pau.) *