Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 29, 20 July 1917 — AUHEA KA EKALESIA O IESU KRISTO ME KA POE I KOHOIA E KE AKUA E HA'I I KA EUANELIO OIAIO NO KE OLA O NA KANAKA? [ARTICLE]

AUHEA KA EKALESIA O IESU KRISTO ME KA POE I KOHOIA E KE AKUA E HA'I I KA EUANELIO OIAIO NO KE OLA O NA KANAKA?

Kakanla no ka Nupepa Knokoa

KE ALA HOU ANA O KA POE MAKE

HELU XI. (Hoomauia.) E na makamaka heluhelu o ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii, ka Nupepa Kuokoa, e ae mai ia'u e hoakaka pokole aku ma keia "wh.hi: Ma ka hoomaka ana o ka Helu XI o keia poonianao "No ke Ala hou ana o ka Poe Make,'' ua kalele ikiūka aku ka 'u mau lioakaka ana no na me'a e pili ana i ke ala hau ana o Kristo, i mea e hiki ai i ua haipule ke hookupaaia ma o ka manaolana la i ha'i mua ia mai iloko o ka euanelio, no ka mea, he nui a lehulehu ka poe e hoolilo ia ae ana i mau hoola no na kanaka ma o ke a'o hewa la a ka poo naauao o keia ao, me he Mēsia la elike me Kristo, aka, e ku-e ana nae laia. Elike no hoi me e manaoioia nei e ka lahui Inia ame na Kej>ani, a .pela me "Fvsiona" e manaoio ia nei e na Pake. Ua nui ka poe naauao i huli aku a ku-e ia Kristo, e hoole iina i na a'o no ke ala hou ana o ka poe make e manaoio ia nei e ka poe ma o ko lakpu a'o aua, e loli ana na o ka pipe make a -komo hou mai iloko o na mea kino like ole. Oka poe i hana pono e komo ana ko lakou mau uhane iioko o na mea kino maikai, elike me na lio heihei holo, na manu )iulu naui, na pua rose aala, na pohaku «laimana hulali, na aila hoopakika onaona, ame na ano like ole a ke knnaka e makeniake ai, <? hiki ana ke hookoia pela, ma 0 na hookikina an.a la a na kahuna iloko oka lukou mau Teo pule. (Pehea la, ina e inakemake kekahi kanaka e lilo oia i hoku malamalama. Ile nani loa kela, ke loaa. A o kahi hoi, i mahiha.) O ka poe hewa lioi, e komo hou mai nna ko lakou mau uhane iloko o na mea ino peiapela, e laa ke kanapi, ka moo, ka poliaku, kā laau kakalioa, a pela wale aku. A ke makeinake k_Q kanaka e lilo i holoholona hupo elike me ke keko, e hoopaa ia ka opu me ke kaula e na kanaka, a pela hoi me ka puaa aine ka pipi, a i'a paha me ka manu, i mea ai na na kanaka, ame na ano like ole, e hiki loa ana ke hookbia pela ma ko lakou manaoio ana. lle kupaianaha a hoopahaohao keia mau a'o manaoio ana, ka hiki e loli ka uhane o ke kanaka iloko o iia mea kino like ole. A pehea la ko na holoholona uliane, e loli mai ana paha i mau kino E inanao anei kakou, mailoko mai o ka uhaue o ka poe make i loaa mai ai na'mea ulu ame ka i'a a kakou eai nei, amaka wa e pau ai ka i'a i ka ai ia, ua nele iho la ia uhane i kona honie, aole hiki i ua uhane la 'ke hoi iloko o kahi mea kino e loaa hou mai ai lie kanaka? - Ea, he oiaio no, he uhane ko na mea apau, a o ko lakou kuniu i loaa mai ai, o'ia no ke Akua. lla hookumu ke Akua 1 na inea apau ma o na inea kino» uliane la ka mua, a mahope na mea kino maoli. Pela kakou i ike ai ma ka moolelo o ko ke -Akua hana ana i ka lahi ame ka honua ame na mea i piha ai laua ina ka mokuna mua o Kinolii, ua hoikeia, ua loaa na mea apau a ua nana iho la ke Akua, ua maikai. ■Aka* ma na olelo ka inokuna elua o Kinohij- e h(somaka ana ma ka Pauku 5, d ikeia ai, aole .na meaulu i loaa ia manawa mailoko mai o ka nua, aole hoi he kanaka nana s malii, no ka mea, aol£ o lehova i hoouna mai maluna o ka' honua ia w'a. A me "iie mea la, aia mahope iho oka la'o ko ke Akna hoomaha ana i kana hana inl: \ o na la eono, o ia hoi ka walu o ka la, i pii aku ai ka oliu mai ka honlia aku a haule mai la ka ua no ka hoopulu ana i ka aina apau. • ; Ma keia wa i hana ai ke Akua i ka lepo elike me ke kanaka, a lia iho la i ka hanu ola ina na puk'aihli o ke kanaka lepo Ana i hana ai, a hooulu mai la Oia i na meaulu mailoko mai o ka honua, elike me ia i hoikeia »na ka pauku 0. Mamuli o ka ua ana i pulu ai ka lepo o ka hoaua, a hooulu -īpai ai o lehova i na mea ulu niaildko mai o ka ]epo. Mahiai iho la ke Akup, i ke kihapai o Edena, i wahi.no ke kanaka e noho ai. (Ina e nana ia ka'inokttna mua o Kinohi, aoJe e ikeia ka pii ana o ka ohu ame ka ua ana.) Nolaila, o.ke Akua ke poo la mua loa o ka'poe poola ma ka mahi ana ia Edena uo ka pouo o Adainu nia. Ike kakou ma na olelo o ka wokuna elua, i ka loaa aaa o Adamu, kopa papaia ana aole e ai i ka hua o ka laau e ike ai i ka pono ame ka hewa; ka hanaia ana o na holoholona anj e manu o ka lewa mai ka lepo mai, a la\veia mai na A<lapiu 9 Hapa i na inpa; ka hanaia ana o I£va mai ka iwiaoao mal o Aelamu* i unuhiia ai jpa. kona wa £ hiamoe ana. Alaila, heaha ma l ? kanaka i hanaia ai ika }p Pka la, a pela lioi me na aip? na meaulu mamua o ka uju aqa ka lepo mail

Haina: O ia na kjno uljane, ke kumu ola iloko o kel'a anie keia niea. līe uliane ke Akua, a ua hanaia na kino rnua 0 Adaniu*ma i kane a i wahine, elike me ke Akua he uhane, pela i hookoia ai ka olelo, "e hana kaua i ke kanaka e ku elike me kaua." O ka Ailamu liope iho hoi, he lepo ia o ka honua; a o Eya, he iwiaoao 110 Adamu. 0 ka Uhaiie Hemolele, oia ka mana o ,ke Akua nana e haawi nei ka malHmalama iloko o ka la, ka maliiua me na hoku. Ma Ona la i piha. ai ka lani ame ka honua i ka mana o ke «kkua. Ke kaa nei ka honua mamuli o ka la a pela hoi na' mea kiho lani e ah, akd, o ka IThane o ke Akua ka Mea Nana e hooponopono nei.na.mea apau. Ke haawi nei ka Uhane o ke Akua i ke kumu ola iloko o īia mea kino like, ole. I ke kanaka, i ka uhane elike me 'ko ke Akua; a i na holoholona, i ka uhane i emi ifyo i ko ke kanaka, pela no lioi me na m<jau]u ame na man'u o ka lewa, he okoa ka uhane" o kela. ame keia, o ia hoi ko lakou kumu ōla. A e hiki mai no ka wa e hoi hou altu ai kela | a,me keia uhane i koua kumu. . O na mea niaikai, no ke Aku.a ia; a o na mea ino, J jvo ke Diabolo ia, ka inakua o na ūhane [ iho. Pela'kakou i ike ai ma ka wa i |haule ai o Ailamu iloko o ka hana he- , wa, a pulii i ka hoowalewale ia ke <liiLbolo, ua hoahewa ia ka honua,' a: mai la i n.a kakalioa' ame na puakala. (Ma keia wa no hoi i pepehi ai ke Akua i kekahi mau holoholona, a Nana no i liana i na ili holoholonā i kapa uo A(lamu ma.) Aka, ke ,olelo nei ka . poē, manaoio ole i ke Akua; aolie uhane 6 "ke kanaka. Make no ke kanaka, make loa; aohe hiki hpu maf. '01aij ke-nui-.ka P.oe naaua.o ama na, kauka akamai e liuli | nbi i kahi e liopu ai i ka uhane, a paa i ka wa e make ai kekahi, kanaka, aole nae he loaa-iki. 'No ia< mea, v he mākfehewa wale iio ka manaoio ana i 4 na 'a 'o ana a ka Baibala no he ,utajne. He makehewa lea hele ana. i lea piLle .e hoopau manawa ai. aho no ka iioho 1 kauhale e'haUoli ai a make aku.. ' Ea, : he mau-Olelo k'eia e 'ane hiki ole' \ai i ka pde Kristiano a haipule ke hoaI kaka nie ka pololei no ia "mea ; he uhane, | i e pau ai ke.pohihihi o ka poe hoI ole i ka mana o ke Akua. 0 kakou nae, ! o ka lahuikanalwi Ha'waii āuie na lahui !o ka Poiuiioaia ma ka hema aku nei o | kakou, he manaoio like (kakoii ia mea he mamua o ka hoea 'ana mai o na misionari na hoike a ka Baibala no ia mea he uhane'i Hawaii ir6i. He poe ma-knula ko kakou, ka poe ike i na uhane. He mau papa kahunā'kiekie'e manaoio ana i na uhane malkai ame na Uliane ino i hile'i ke hoopoino i ke ola. ō ke kaiiakā, ma kaliōokikiiiā knalloko o ka pule. A ua kapaia i na' inoa like ole penei; ' • ' * •, •: r ! . Na "alena," d ia; na':,aymākua ame Ba • He pvl e a . Hawaii i keia mau alena i ke aii kahiko •ā noho i)una o leāhi kanāka v a i 'ā paha; o ke kai, elike loa me ka hanā ā.ka poeInia ame na Pake, ame na Kepani e mauaoio nei ia M Buda, ,7 ; -ke nēi k'epoe o i. na.uljane-o ka po<3 naauao i make ame ka poe -vpiiwai a maikāi, e koii hou mai ke kokuā ! āna ia lakou, i loaa ai ka nāaiiao, ka ame-na-mea fike. ole e āe. ; i( Na" ula-lele, " _o ia na uhane ;i komo

ole iloko o na kiuo kanaka. Ma ka nioololo Ilawaii, o hoike ana, nia ka wa i lmiia ai na Akua i ke kanaka nia ke one o "Kah{ikahakea," na Ku i kukulu ke kanaka ]epo a lakou; na Lono nui-noho-i-ka-wai e liaawi i ka ike ame ka lolie i na pepeiao, a na Kanehoalani i hopu ika "ula-lele," oia hoi ka uhaue, ~a hookomo malalo mai o ka wawae, a lilo ae la one ulaula i kanaka ola. Ile ano kupaianaha uo keia moolelo o līawaii nei, alea, he mea nae keia e hoike mai ana i ka nianaoio aua o na kanaka Hawaii no ke Akua ame ia niea he uliane, oiā hoi ka "ula-lele," elike me ke a'o cv ka Baibala 110 ka loaa ana o ka uhane i ke kanaka. O ka "mauJi," o ia ka uhane i hemo mailoko niai 0 ke kino ma, ka wa e make ai, elike me lcsl moolelō, o Kauikeaouli, ka ike aiia o ke 'kahuna i ka ''mauli" o ke alii iluna o ke aouli, ame ke kahea ana nj£ ka pule, ahiki i ka hoi ana a ola hou. A pela i kapaia ai kona inoa o "Kauikeaouīi." "0 ke "kakaola" hoi ,o ia na uhane 'L hēle mua, mē ke ola no nae o ke kino maoli ahiki ika wa e make aku ai. A he nui wale aku na hoike like ole. Ho mea oiaio loa, he like ole ka uhane iloko o kola anie keia mea kino, a o kekuhi mau mea kino, he mau mea kino 1 hana ole ia lakou, hq' mau mea kino 'kiiumu: Nāwai i haawi i ka hoomaopopo ana i noonoo o ke kanaka/ aia he Aluia mana ka mea N"atia i hana i na mea apau o ka lani ame ka honuat Ilaina: Na ,ka uhane noonoo ake Akua i haawi ai iloko Ona. 1 " Nawai hoi e alakai nei na maiiu ika iele 'aūa ma na wahi loihi mai ka welau .a ka wejau liema o ka honua, a . hoomanao hoi i ka hanai ana i na keiki manu liilii? Nawai e liaawi nei i ka hoomaopopo i na manu kolea, no ka hoi aiiai' i Tahiti e hanau ai'? • Haina: Na ka a ke Ak'ū'a 'i haawi ai iloko o na manu. Ina 'aolie noonoo iloko o ka manu kolea, aole. ,e maopopo iaia o Tahiti, aolo loa e pt>r ,lolei ana ka lakou liol ana iloko o keia mau haneri mile loihi. Noho iho la lio •ka' nianu kolea i Ilawaii nei ahiki no i ka wa hanau, hoi no i Tahiti.' Aka, pelioa i hiki ole ai i na manu ■ke hoonani i ke Akiia elike me ke kanaka? Eia: Aole i like ka uhane ike o ka manu elike me ko. ko kanaka, ka naauao ame ka hoomaopb]>o> aiih i ka mana o ke Akua. TJa hoolilo; ke Alni'a j«āia i alii maluna o na mea apau, nialuna hoi o na holoholona-, na manu o; k'a lewa ame na i'a o ke kai." Nolaila, ina e nele ke kanaka i kji uhane BOonoo a -k:e - Akua-i liaawi mai ai, ,e lilo auanei oia i nvpa ano ole a like me na poh;iku waiwai ple, aolo hiki ko hana i kekalii 'mau mea e hooholomua ai. Alaila, pehea oia e pono ai i alii, ina aole ona <ike h hoomāopopol/ • • Penei, wahi- a T i aulorr-» < '0 kela. ame keia hflflc, up, hanaia ia e kekahi mea, aka, o ka mea nana i liana i na mea apau o ke Akua ia." ITebera 3:4. O 'ka mana o ka. Uhawe o ke Akua ka īm'ea nana i hana i na meā apau. NanU • i haawi i ka uhane no'ke kanaka ame -na mea like ole, alaila, owai k-a mea e hoole i ka mana o ko kakou Akua? Nona ka hoonaiii mau ia ia fto aku, iia ao aku. (Aole i pau.)

KO'U MAU MANAO HOPE LOA IA HON. D. M. KUPIHEA. I Mr. Solomon Ilanohano, Liinnhoopo- | nopono o ka Nupepa Kuokoa, Alohu oe: —Ae hou mai oe ia'u no ko'u iuau manao liope loa ia Hon. D. 11. Kupihea. Ma kou helu o ka pule i hala aku n«*i i hoike ae o Hon. I). M. Kupihea na'u ka e uku na o ku halawai akea no ka hoike ana i na iuea hoike o maua i ka oiaiO. 'Aole ia he inea uku, no ka mea he loaa wale no o Aala Paka ke I noi aku i ka Meia, ina aole he mau lunakana\vai o ka leliulehu no na lunakanawai. Ma n'a manao o Ilon. D. M. Kupihea ma kau pepa o kekahi mau pule aku npi i kaahope, olelo ae oia, ua ku-e aku oia i ke kanawai auhau alanui Helu 111 o ka aha senate a Senatoa F. Judii; i ko'u huli ana i ka moolelo o ke kau ahaolelo o. ka 1913, ua loaa aku la ia'u na mea oiaio nana no (Kupihea) i noi e hooholoia ka bila ina kona heluhelu ekoluia ana me na paku'i, a oia no kekahi i koho, ma ka a«>ao ao elike nie ka'u o ka hoike mua ana aku mli kekahi manawU ae nei i hala, a maluna o ia mau maqno o Kupihea au e ku ilei a hoole aku i ke akea, i ka hoopunipuni haahna loa o Hon. I). M. Kupihea, no ka mea ua hoike mai ka inoolelo o ia kau i ka mea oiaio; a ina aolo he ojaio o ia moolelo, aole owau ka hoopunipuni, aka, o ke kakauoK'lo o ka hale, oia o K<lward Wootlwar<l, ame ka lunahooiunlu o ka hale, Hon. H. L. Holstein, no ke apono aua i ka moolelo. No na mea e pili ana i ka Bila Helu 12J>, he kanaw:ai hoi no ka hoakea -ana i na alnnuj, na na ona p ia mau wahi o uku ka liannia ana, he inea oiaio ua hoole o Ilon. D. M. Kupihea ma ka heluhelu okoluia ana o. kela bila i komo pu mai me Hon. Ka»iil)o aine- Hon. J. S. -Kalakiela, aka, ma ka hoike a ke ko mit.e elike me ka'u o lea hojke an.'< ma ka.pule i hala akū la, ua kaka n •-•;.. aleu o Hon. D. M. Kupihea i keia 1; i 7 • a ke komite e apono ana i ka hoho.- ; .- ana o keia bila; inn keia wahi, ua hoiko mai pe e llou. D. Kupihea lie elua ou inau heleheK'iia, piainua a mahope, kak.'iu oe i kou inoA i ka hoike a ko komite e apono aha i'-ka bila, a ma ke ko'ho ana nae pelu hou ko alelo i hope, he hoike īnai ia» <sia <Je ke hoap nei e puJ«pu i ua haku makaaiuana na lakou i koho mai ia oe i hoa no ka hale kau kanawai. Maluna o keia mau manao ou e Hon. D. M. Kupihea kaua e hoike ai i na mea hoike o kaua i ka mea oiaio, aole ma kekahi anp e ae. Me ke ole au ( e aku uei i;i oe e'hori,,D. M." Kupihea e uwe wbiinaka $na oe no ko hoopunipuui, no ka lilea aole loa e hiki ia oe ke alo i ka oiaio. o na mea i paa ma ka buke moolelo o ka hale ia kau 1913. He hooponopono ma kahi o ka hoike a ke komiie n;a ka'u mau hoakaka i»& kela pule aku nei i hala, ma- kahi o ka 1917, o ka pololei ma ia wahi 1913. Me ka mahalo ia oe e ka Lunahooponopoho ahonui ho ka maua mau opala hoopiha pepa, JESSE ULUIH.