Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 44, 2 November 1917 — KANUIA NA BEBE ME IA OLA NO E NA TUREKE. [ARTICLE]

KANUIA NA BEBE ME IA OLA NO E NA TUREKE.

I O ka moolelo e ikeia ana malalo iho ; īu'i ka kekahi kuinu mikanele Amerika ji ikemaka ai i ka hoomainoinoia o ka lahui Ameniana e na Tureke o ka hoike ( 1 ana ae i Xu loka a e hoakaka ana pe- : nei: j Xu loka, Oet. —O ke kanu olaia o na bebe maloko o na auwaha ine na kino make o ko lakou inau inakuahine i pepehiia a i ole i make mamuli o | ka loaa ana i ke anu ka hana p hana I mauia mai la e ka lahui Turgke no ka l liooikaika aua e hooneoneo a e anai loa | aku i ka lahui Amenia mailuua o ka j papalina o ka honua, o keia ka moolelo • i hoike ia ae i keia la inaanei e Rev. ! līenry H. īiigp;s, kekalii o aa kuniu mikanele a ka Papa Komisina Amerika i j ko »a aina e i hoouna ai i Harput, Tureke, a'o kona hoi koke. ana mai nei j no ia i ke aupuni. He auwaha ka i eliia mawaho aku o kahi e hoomoanaia ! ai na wahine Amenia, wahi aua, a rka j wa e make ai o kekahi mau wahine na j ka poe e ola aua e kauo aku i ko lakou I mau kino make a kauu aku iloko o ia I auwaha. "Ma ka olelo a na koa kiai Turckc i aole hiki ia lakou ke malama i na bebe a lakou i iho ai mahope, nolaila, ua lehulehu na bebe ola i kanu pu ia aku me ko lakou uiau makuahine make," walii a Dr. liiggs. "la'u i kipa aku ai e'makaikai i keia walii e hoomo- | anaia ai o na wahine ua pinepine loa ka'u nianawa o ka ike ana aku i na 'kanaka Tureke e auwana ana ma kahi e uoho ana o ka lahui Amenia a e wae ana i jwa kaikamahine u'i ame na keiki liilii 110 ka lawe ana aku ia lakou no ko lakou mau hoine. Ua kamailio mai kekahi mau makuahine ia makou ua kiolaia e lakou ka lakou mau bebe iloko I o ka niuliwai Euperate maniua o ka ae ana aku ia lakou e laweia aku e na Tureke i ko lakou mau liome. Ua leliulehu liou aku no ka na makuahine i kiola i ka lakou niau bebe iloko cfka muliwai i pakele ai mai ka laweia aku ma ke ano he mau kauwa kuapaa no na liana e" hilahila ai niamua o ka make ana. '>Aneaue he umikumamaUma mile ka mamao mai Hanpnt aku aia he lokowai nui ua hunaia ae mai ka ike ia ana aku e na owawa ololi kuhoho e hoopuni ana ia lokowai. Ua kauiailioia mai ia makou o na kanaka Amenia kuewa i lioo-' kukeia mai ko lakou mau wahi aku ua pau loa lakou i ka pepehiia malaila a haaleleia inaloko o ia mau owawa ololi kuhoho. He elua mau kanaka Amerika i hele kino ilaila e huli ai a ua hoihoiia mai e laua na kii a laua i pa'iia i mau mea hooiaio mai no ka lukuia ana o ia poe. Ua ikeia e laua lie 10,000 mau kino kanaka make, o ka liapanui o lakou ua houia me ka elaupu, ma na wahi apau o ka mile a laua o ka holo ana maluna o na lio. O ka hapa- ; nui o lakou he mau kino no na wahine | ame na keiki me kekahi mau kane ka- > kaikahi, a ma ke ano o ko lakou mau kino e waiho a e lapee ana i hoomao- ' popoia ai he mau make weliweli loa ka !i kauia aku maluna o lakou." Luku Holookoaia "O ka moolelo e .pili ana i ka liookukeia ana o ka lahuikanaka Amenia mai narput aku 'kekahi o na hana hoomainoino loa i ikeia,' " wahi a Dr. Riggs. ("Aneanē no e pili loa aku i ka oiaio ' ke olelo ae lie makeniake maoli no ko ke.aupuni Tureke e luku holookoa i ka | lahui Anienia niailuna aku o l«*t ili . honua.'' I "Mnhope o ke knkalaia ana ae o ke j kanawai e kauoha ana i na Amenia i apau e lioi no Mesopotamia," walii ana, j"ua hooinaka kokeia ka hopu ana i na I kauaka koikoi Amenia apau. Ua hooku--1 keia aku lakou maluna o na alanui me j leo lakou mau linm i nakiuakiia mai ka | elua a i ka elima o ka puulu hookahi. I O ka puulu mua o 800 ka nui i laweia J ai hookahi kanaka opio i pakele i aliai- | lono no ka hoike ana aku i ka mea i ' lianaia no lakou. Ua laweia .ia poe a [loko o kekahi owawa ololi hohonu a ' kauohaia aku e iioho ilalo, walii ana i l'olelo mai ai ia'u. Alaila pii aku la ka na koa a luna o kekalii puu pohaku kiekie e hoopuni mai ana a ki mai la me ka lakou mnu pu raifela i na paahao i ; haulioaia na lima elike ka loihi me ke j koe o kahi ola iloko o lakou. I "O ke kanaka nana au i kamailio ! mai i keia .moolelo ua holopono leaua I huli ana a loaa ieekahi pahi, a me ia I pahi oia i okioki ai i ke kaula ona i nakinakiia ai ahiki i kona pa;kele ana. Oiai oia e holo aua no kona paleele ua kiia mai ka <ya, eia nae, ua pakele oia me ke ku ole mai. O na kanaka e ae apau o ia puulu i laweia ai, a pela nie kekahi poe e ae i hanaia elike me kona, ua pau loa ko lakou mau kino i ka okiokiia a i ole houhouia me na elau pu. He Mau Kaukani i Make i ka Makewai Alnila ua hoomakaia iho la ka lawe nna i na waliine ame na kamalii i Mesopotamia, ma. kalii o ka elua a ekolu kaukani ka nui. Ma na alauui kikeek(Je ko lakou lawe lioolalauia ana a e hoauwana hele ana ia lakou i o a ianei ahiki i ka pau ana o ka hapanui o.lakou i ka make i ka wela ame ka loaa aua i na ano ma'i like ole. Aohe mau kaa a i mau holoholona i hoolakoia mai no laIkou. Hookahi a'u elemakule i ike ai, a . ua helepwawaoia eia na mile 200, i hoomaka e hele hou aku i 250 mile, me ka liaawe pu i kekahi haawe kapa kuiki me kekahi mau lole komo malūna o kona kua, a maluna loa iho o ia puolo kaumaha kaua wahine ma'ilolo, he wahine liiki ole ke hēle. " Pinepine na manawa i kohoia ai maluna o na alanui waoakua waiole e hoohelewawaeia ai na kanaka, a nialuūa o ia mau alanui he mau kaukani ka nui o ka poe i make no ka makewai. Ua heleia mai e a'u ia wahi e inokaki aua o na iwikanaka he mau kaukani o na kaukani ka nui ma kela a ma keia aoao 0 ke alanui, a na ia mau iwi i hoike mai 1 ka oiaio o ka moolelo i ha'iia mai ai ia'u, no ka malee ana he mau kaukani o na kanaka maluna o kela waoakua waiole mamuli o ka makewai, iloko o ka mahina.o Aukake i liala. "O na kanaka Amenia e hele mai ana mawaena mai o Harput mai kk akau mai e hoohala mau ana lakou elua a ekolu la me ka hoomoana 'ana ma kahi e ike mai ai i ko'u home. O ka makou mau mea i ike ai malaila aole hiki ke hoopoinaia. Aōle o lakou hale ; e malumalu ai i ka po ame ke ao, niai ka wela mai a ka la i ke ao ame ke anu j iniki a ke kehau anie ka makani i ka ! po. O ke ea nia kela a ma keia wahi j he maea wale no mai na kino make mai ! e mokaki ana ma o a maanei. ! Eli 1 Mau Luakupapa'u Ponoi "O ka mea ma'i a e make aku ana ' e waiho stna oia pda malalo iho o na j kukuna wela o ka la me kekahi mea ole ; nana e malamā mē ke kali no koila ho- ' pena. Ma kekahi wahi ua ikemaka aku

au i kekalii mau wuliiue lie umi kuina-' inalua me ka lakou mau keiki r.a p:iu i ka J)iake a e waiho aua ko lakou n;au kino malalo.ilio o īia, kumulaau. }iookahi wale 110 Lel:»e e ola ana mawaena o lakou. 1 ka wa e loli ai ka maiu o ka laau ua loaa pono ibo la lakou i ka we'.a kukanono o ka la o ka niahiiia ov'Augate i pa iho maluna o lakou a i»au i ka make. He auwaha loihi ka i eliia ma ha'i o kahi a nei poe i liooinoana ai. Na keia poe no i eli ia mau auwaha a hoopiha iho ia me na kiuo make. llakalia no i kekahi mea a make ua kauoia aku ia a kioia iioko o ka auwaha a uhi ka lepo. ' "lloko o ka inahina o lamiari, 1916," wahi a Dr. Kiggs, "he 48ō,000 mau Armeuia i hookukeia mai llarput mai no ka hele ana aku no Mesōpotamia, a i!o--ko o ka mahiiia mai o Mei, 1917, ma ka ninaniuau pono ia aua he 112,000 waie 110 o ia poe i ola a ua oi aku o ka ekolu-hapaha o ka liuina uui i hookukeia mai ai i make i ka wi, ka ma 'i ahuhui aine ka luku maoliia iloko o na mahiua lie umi-kumamalima wale no. "O ka mea wale no i 'hoopakeleia ai kekahi liapa o keia poe oia ka loaa aua ae o na kokua ma ke dala īuai ka poe lokomaikai ae ma Amerika nei," wahi hou a Pr. Riggs. "MalOko o Harput ua liiki ia mako" ke haawi aku i ai na ka poe pololi i kela ame keia la i ria wahiue 'kanemake ame na keiki makuaole 0000. lua i loaa liou ae i ilala ina ua hiki ke liaawiia aku ka' ai i kekahi p'oe pololi hou aku lie 20,000. lla lawe limanui ia aku e ke aupuni Tureke na lako ai apau a lie nui a lehulehu wale ka poe i make no ka pololi. O Amerika Wale No ka Manaolana "Eia nae, niai ia manawa mai," i hooniau mai ai o Dr. Riggs i kana olelo. aua, " he mau hooponopono ka i hanaia no ka hoomau ana aku i na hana leokua ma o na luna aupuni la a na aupuni i komo ō'lo i ke kaua, a na lakou i kaipuu aku i na lako ai aine ke dala i ohiia ma o ke komite Amerika la no na Amenia ame na kaniika Suria maloko o ke kulaiiakauliale o Nu loka. O ka nmau e pili ana no ka hoopakele ana i ke koena aku o ka lahui Anneuian, ma o ka Amerika niau kokua lokoniaikai wale la no e hoopakeleia ai. "O na kane Annenian ua pau i ka make, a no na wahine ua pau i ka lukuia, a ua hiki ole ke ola loihi aku mamuli o na ]).oino lehulehu a lakou i auamo ai. <( Aka aia no lie 400,000 mau keiki makua ole i koe, o ka hnpauui o lakou aia ke noi mai la i ai na lakou i keia la. 0 ka manaolana o keia mua aku aia iloko o ka hoakoakoa ana mai i na koena kanaka Amienia a hoopakele aku ia lakou i mau anoano e hoopulapula hou aku ai ika lahui Amieuia. O keia mau keiki aia maluua o kakou na Amenka ke kau mai o ko lakou mau manaolana 1 keia la no kx> lakou palekana. Ina e hiki ana lakou e lianaiia aku a hoolakoia aku i mau hp,le no lakou e nolio ai, a hoonauuaoia aku no keia mau makaliiki aku he umi e nee aku nei, e lilo ana lakou i lahui no ke ola hou iloko o Tureke elike me ka ko lakou mau makuakane i hana ai i ko lakou au," wahi a Dr. liiggs ma ka hopena o kona moolelo.