Ka Nupepa Kuokoa, Volume LV, Number 48, 30 November 1917 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

HOAKAKA. 0 keia moolelo hou e hoopukaia aku nei, he moolelo oiaio loa la. 110 kekalu keiki Pelekane, nona na makua i make iloko o ka hihipea o na ululaau kanaka ole o Aferika; a i ka.i .iku hoi kona hanaiia ana, ame ka malmaia ana malalo 0 ka malu o na keko.. L'a hoopihaia ke ola ana o keiajceiki Pelekane ili keokeo, me na mea e hoopuniniia ai ko kakou noonoo, eia nae ua h<x>piha pu ia kekahi mahele o kona ola ana, me na hana kua loa. a maka u ole; e komo ana iloko o na poino, na pilikia he nui. aka mailoko mai o ia mau popilikia i oili mai ai oia 111 e ka lanakila anje ka hanohano loa. Mai kona kulana mai i like aku me na keko oloko o na ululaau o Aferika, i oili ae ai. oia i ke ao malamalaina. ma ke ano he haku, a he hooilina no kekahi waiwai nui ma Enelani. a he kanaka nui a ko'iko'i iloko o ka aina; a ia kakou auanei e hoomanawanui aku ai i ka heluhelu ana i keia moolelo i piha i ka hoopihoihoi noonoo, e hoomaka ana mai kona mau makua mai, aole ana e nele ka pii o ka lia okakala i ko kakou mau kumu pepeiao, no kekahi mau hiona ku i ka weliweli me ka hookahe koko, ka mea hoi nana i kono mai 1 ka mea kakau moolelo e panee aku i keia moolelo imua .< k«» ke Kuokoa poe heluhelu puni moolelo.—Mea Kakau. MOKUNA I. Maluna o ka Moana. <) ka moolelo a'u e hoike aku nei imua n oukou. he moolelo ia i kamailioia mai ia'u,-e kekahi mea i kuleana ole e lu.ike aku i ua moolelo la i kekahi mea. 1 kinohi o ko'u hoolohe ana aku i na mea ana*i hoike mai ai, ua komohia iho na manao kanalua iloko o'u. no ka oiaio <» keia moolelo, aka nae. i mea e hoopauia ae ai ia mau manao pohihihi a kanalua o'u, ua hele okoa aku la. au e huli maluko o ke Keena Konela o Pelekane, he mea oiaio, ua loaa mai la na hooiaio apau, elike me ka mooido i hoikeia mai ai ia'u; a elike me ia mau inea a'u i ike ai he oiaio, pela auanei au e hoike aku ai imua o oukou. me ke kapa ana hoi i kekahi mau inoa i mea e huikau ole ai ko kakou noonoo. ma ka nee x ana aku o ke au o ka moolelo. I ka hoomaka ana i keia moolelo, a īnai na hoike no hoi i loaa aku maloko o ke Keena Konela o Pelekane, ua haalele iho kekalii kanaka opio Pēlekane ma kekahi misiona huli a noii pono i na ano ame na kulana o ka panalaau o Pfelekane, ma na Kapakai Komohana o Aferika! mamuli o na hoike i loaa mai i ke aupuni, aia kekahi mau mana e ae o Europa malaila kahi i hoouna ae ai i kona mau pualikoa, no ke kalepa ana me na lahui hihiu o Aferika. i wahi e loaa aku ai ka laholiō anie ka niho elepani. Mai kēkahi inahele mai o ka panalaau o Pelekane ma Aferika, i loaa mai ai na hoohalahala hē nui. rio ka hoowale* waleia ana o na kanaka opio kupa o ka aina e komp aku iloko o ka oihaha koa, mamiili o kēkahi mau kumu lioohoilioi oiaio ole, o ka mea nae i ikeia no lakou, he kakaikahi wale no o poe kanaka opio, i huli hoi mai me ke ola imua o kō lakoii mau ohana. Ua hoea pu mai no hoi ka lolie mai na kanaka Pelekane mai e nohō ana ma Aferika, i ka nui o na hana hookauwa kuapaa i lawelaweia aku e na ilikeokeo inaluna o na kanaka ponoi o Aferika. a i ka wa e pau ai o ka manawa i kepaia ai lakou iloko o ka oihana koa, o ka naaupo iho 110 hoi, ua noho hou aku la he mau makahiki loihi, nō ka puni wale i ka hoonuinuiia mai e na aliikoa Pelekane kolohe. Mamuli o keia mau kumu hoohalahala i hoea mai i ke Keena Konela o Pelekane. ua hookohuia aku la o Keoni Kelekona, e hele e noii a e huli pono i ka oiaio o na mea i loheia mai ma ka panalaau o Pelekane ma na Kapakai Komohana ō Aferika. Ma\eia wahi e ka makamaka heluhelu. o ke kumu o ka waeia ana ae o Keoni Kelekona, ame ka hopena o kana misiona, aole he mea i maopopo, oiai aole loa oia i hoea aku Y«o kahi o ka hana i hoounaia ai oia. 0 keia kanaka opio o Keoni Kelekona, he kanaka oia i makemake nui ia ma kona mau ano oluolu, ka waipa-he ame ka lokomaikai. a mamuli o kona kulana koa, wiwoole a maka'u ole, ma na kaua lehuleliu i hooukaia, ua mahalo nui ia oia e iia aliikoa kiekie maluna ae ona, a ua hapai mau ia ae 110 hoi oia. mai kekahi kulana a J kekahi, ahiki wale i ka hookauia ana aku la o keia hana nui maluna o kona hokua. 1 "ka manawa i hookohuia aku ai o Keoni Kelekona. ma keia kulana ano nui. o ia ka hele ana e huli a e noii pono i ke kulana o na Paele o Aferika. e hookauwa kuapaa ia ana e na ili keokeo. ua lilo ia i mea hauoli loa i kona noonoo, he hanohano hoi ana i lawe mai ai, me ka manao paa e hooko aku me ka hoopilimeaai ole, aka e hana akuj no ka pono kaulike o na mea apau. Ma keia manawa o ka loaa ana mai o kona hookohu, no kana misiona iloko o ka hihipe'a o Aferika, ua mare mua aku oia i ka wahine. he ekolu wale no mahina; a 110 ka pono «» kana wahine opio, ua kanalua loa oia i ka hele ana aku e ho4iko i ka hana nui i waihoia mai iloko o kona mau lima, aka nae. mamuli no o ka hooikaika a kana wahine i ke koi ana. ua hooholo i'o iho la kona manao, e liele pu me kana wahine. ma kana misiona. i ole ai e hoi hou kona noonoo ihope, i kana mea aloha ame kona ohana. O na ka-ua mai a kona mau makua, kona ohana, ame na hoaloha. aole e hele ma kela huakai, no ka mea ua piha ia 1 na poino ame na popiiikia. ua pale ia aku ia mau leo kaohi iaia ame kana wahine, no ka mea, ma ke kakahiaka kalae o ka mahina o Mei. 1888, ua haalele iho la ka Haku Keoni Kelekona ame ka Lede Alika, kana wahine i ke kulanakauhale o Dova. ma ko laua alahele no Aferika, ma kekahi minui a ko'iko'i. 111 Ile mahina okoa ko laiia kaahele ana, a hoea aku la laua ma Oilikona. a malaila i hoolimalima okoa aku ai o Keoni Kelekona i kekahi moku pe'a nona ka inoa o luiwaela. e lawe pololei ia laua no kahi o ka laUa huakai. Ma keia wahi i'pau ai ka ike hou ia ana ame ka lohe hou ia ana o na mea e pili ana no Keoni Kelekona ame A]ika, kana wahine. elike me ka kaua e ka makawi3>ka heluhe|u.xf ike aku ana, ma keia nee ana aku o ka moolelo. He elua mahina mai ka haalele ana iho <"> kela moku 1 ke awa o Dova. aia hoi na mokukaua o ke aupuni o Pelekane e huli hele ana ma na kapakai o Aferika, no ka moku nana 1 lawe aku ia Keoni Kelekona ame kana wahine a iloko o ia manawa hookahi, i pae aku ai Ma apaapana o ka moku īli, e hoike ae ana imua o ke akea. ua ili ka Fuwada, a ua pau i ka nahaha, ine ka make ana o ka poe apau maluna ona. Ua hoomauia ka huli ana no kekahi mau mahina, ma paha he mea kekahi i hoopakeleia mai kela moku poino inai, a hala nae he mau makahiki ma ia hope mai, ua hoopau loa ia na manaolana. no Keoni Kelekona ame kana wahme, ne fiiake 1 ka moana, . . ~ , . y > keia moku pe'a a Keoni Kelekona 1 hoolimalima aku, 1 Uwe iaia ame kana wahine no Aierika*.he moku la o ke

ano i kapiliia, no ka oihana kalepa, elike me na moku o ka Akelanika hema; a o na na lakou e hooholo ana i ua moku nei, he poe lakou i like aku me ka nui o kg poe holo moku apau, he poe okipuu, he pepehikanaka a he poe ino maoli no, me ka minamina ole i ko lakou mau ola. Ma ka olelo ana ae ma ke ano nui, aole loa he noho kuikahi ana mawaena o na aliimoku o ka Fu\vada ame na luina, 110 ka mea ua hoohalikeia na luina me na holoholona maluna 0 kela moku; a oiai he kanaka makaukau loa ke kapena o kela moku i kā hookēle ana, eia nae he kanaka huhu oia, a maloko o kona pakeke kana pu panapana i na manawa apau, a me ka waha o ka pu panapana oia e hookikina aku ai i kana mau kauoha i kekahi manawa, i ka wa e pakike mai ai kona poe luina. He elua la mahope iho o ka haalele ana aku o ka Fuwada 1 ke awa, oiai no o Keoni Kelekona ame kana wahine e noho ana ma kaaoao mahope o ka moku, a e nana ana hoi maluna o na ale o ka moana, aia hoi, iloko o ka menemeae o ko laua mau maka ke ike aku, iloko o ka weliweli ame ka maka'u, ua halawai mai la me ka ike a ko laua mau maka kekahi hiona a laua i manao mua ole ai, e ike ana la kekahi kiho kanaka. mawaho ae o na mea i kakauia maloko o ha moolelo o na kanaka holomoku, eia ka e ike pono ana laua Ia laua e noho ana, he elua ma« luina na laua e holoi ana ialuna o ka oneki o ka moku, malalo o ka hoohana ana a ka malamamoku, a aia hoi ke kapena ke ku la me ke kamailio ana mai ia Keoni Kelekona ame kana wahine. Mai mua mai o ka moku ka nee ana a na luina e holoi i ka oneki, hele ihope, a ua kokoke no hoi kekahi iuina mahone aku o ke kapena, a o ke kaa mai no hoi ia ma kekahi aoao, ua haalele mai la ke kapena ia Keoni Kelekoua ma, a huli aku la nomua, o ka manawa nae ia i hooku'i aku ai oia ine ka luina e holoi ana, a hina aku la ilalo, me ka walawala ana a hooku'i i ka pakeke i piha i ke kai, a pulu loa ua kapena nei. No kela hina ana o ke kapena ilalo, a hui pu iho hoi ipe ka hauka'e ana o kona paalole i ka wai lepo o ka pakeke, me ka piha pu i ka hilahila i kana mau inalihini hanohano, ua hoopiha loa ia aku oia i ka inaina ame ka huhu. i ka luina, nolaila i hakalia no iaia a ku hou ae iluna, he houkahi 110 ia puupuu mahanahana ana oke ku'i ana mai ma pa palina o ka luina, ua hina aku la oia ilalo, a waiho nialie ana iluna o ka oneki. 0 keia luina a ke kapena i ku'i aku la a hina ilalo, o Ue kanaka aoo.hookahi wale no ia inaluna o kela moku, a he walii kino uuku hoi kona, no ka nui ae o na luina, he poe kino nunui wale no ko lakou, me ka owaawaa o ko lako'u mau lala. Aia hoi ma ka paehumu o ka aoao o ka moku, e kalele ana kekahi luina, o ke kanaka kino nui hookahi ia iwaena o # na luina apau. ahe ikaika hoi kona mau lala, elike ilie ke ano o na kanaka kaulana i ke au kahiko. I kela ike ana mai i ke ku'i ana aku o ke kapena i ka luina a hina ilalo, o kona nee koke mai la no ia imua, a mamua ae o ka hiki ana i ke kapena ke kupale iaia iho, aia hoi, ua loaa pono mai la oia i ka puupuu a waiho ana iluna o ka oneki. 1 kela hina ana aku o ke kapena ilalo, aole oia i hoohakalia iho i ka hooholo ana i kona noonoo, no ka pana'i ana mai i ka ino no ka ino, aka unuhi koke ae la oia i ka pu panapana mailoko ae o ka pakeke o kona lolewawae, a hoomaka aku la'e'ki i ka mea nana oia i ku'i mai a hina ilalo.

He pōka kela o ka pū panapana a ke kapena i manao'ai e komo aku iloko o ka puuwai o ka luina nana i hoohaahaa mai i kona kulana, eia nae elike me ka olapa ana a ka uwila, ualēle'e ā(cji'Ta'o Kēoni Kelekona imua, a pa'i ae la i ka linia o ke kapenā, ma ia āiio.iho la. ua lele aku lā ka poka a ku ma ka wawae o ka luina a hoopakeleia ae la kona ola. No hokai wale ana aku o Kelekona ma 'ka mea a ke kapena i manao ai e hoohana aku i kona r.ia."a maluna o kela mokū, ua ulu ae la he hoopaapaa mawaem o laua. Ua hoike okoa aku la o Keoni Kelekona i kona makemake ole e ike aku i na hana hoomainoino malun". 0 kela moku, oiai oia ame kana wahine, he mau ohua, a ua paakiki mai la no ke kapena, me ka olelo ana mai, he' kulēana nui kona, ma ke ano he haku maluna o kc!a moku, e hana ai i kona poe kanaka elike me kona makemake. Mahope iho nae o ko laua papa olelo ana no kekahi. manawa, ua ike iho la ke kapena he makehewa ka hoomau ana aku i ka hoopaapaaa ana, o komo mai auanei na luina. a kokua mahope o Kelekona, o kona pilikia no ia ame kona mau aliimoku, nolaila'ua hoopau # wale ia kela hana inawaena o laua. » . 0 kekahi kumu nana i kaohi aku i ka inanao huhu o ke kapena, pela oia i hoomau ole inai ai i ka hoopaapaa ana no kona mana, no kona maka'u i ke aupuni o Pelekane, oiai he kanaka nui o Keoni Kelekona, e hele ana e hooko 1 kekahi hana a ke aupuni i hookau mai ai inaluna ona. 1 ka huli hoi ana aku hoi o ke kapena nohope o ka moku me ka noke ana iho i ka namunamu, ua ala ae la na luina elua niailuna ae o ka oneki, me ke kokua ana aku o kekahi i ka mea i eha, a mamuli nae o kela hoopakeleia ana o ke ola o ka mea i ku kona wawae, ma o Keoni Kelekona la, ua haawi mai la oia i kana mahalo ana i ke kanaka Pelekane, me kona leo okalakala. O ka inoa o keia kanaka luina, kino nui nana i ku'i mai i ke kapena, a nona hoi ka wawae i ku i ka poka, oia o Mikele, a oiai he nanaina ku kona 1 ka hoomaka'uka'u me ka weliweli pu, he leo nui hoi i piha me ka okalakala, eia nae o ka hoomaikai ana i haawi mai ai i ke kanaka Pelekane, ua hoopukaia mai ia, me ka oiaio loa mailmeo mai o kona puuwai. Aole i loihi loa ke kamailio ana mai a Mikele ia Keoni Kelekona, ua hele aku la oia me ke o'i o ka wawae, me ke kokua pu ana hoi a ka lua o na luina, nomua o ka moku, aia nae ma kona helehelena kekahi hiona e hoike mai ana, aole malaila iho la pau kana mau hana maluna 0 ke kanaka nana i hookau aku i kela poino maluna o kona wawae. No kekahi mau la lehulehu mahope mai, aole i ike hou aku o Keoni Kelekona ma, ia Mikele, ua lilo ka eha ma kona wawae, i mea nana e kaohi ai iaia maluna .0 kona walii moe, me ka puka ole mai iwaho o ka oneki; a aole no ,hpi he mau liana lokoino i .ikeia ma , ka aoao o ke kapena, koe wale no ka okalakala o-kona leo ke kamailio aku, ma na manawa apau e haawiia ai na kauoha i kona poē kanaka. Maloko o ke keena aina o ke kapena, ka Haku Kelekona ame kana wahine e ai ai, a ma na manawa mamua aku o kela hoopaapaa ana mawaena o ke kapena me Keoni Kelekona, e ai pu ana lakou i na manawa apau, aka mahope mai nae, e imi mau ana ke kapena i mau hana nana, ma na manawa ai, ma ia ano iho la, e kaawale inau ana oja mai ka hui pu ana aku, he hookahi ka ai ana me kana mau ohua* o ke kumu nui mai no nae, no ka maikai ole o kon.a noonoo, no kela hokai wale ana* mai o Kelekona i kona mana. Ua lilo no keia noho kokoolua ana iho o ke kane āme ka wahine e ai i mea maikai i ko Kelekona manao, o ka mea wale no i hoopilikia mai i ko laua noonoo, o ia ka hiki ole e loaa na kuka'i olelo pu*ana me ke kapena, 1 loaa mai ai ia laua nei na ike no ke kulana o ka moku ma ka moana, a pela hoi ka loaa ana mai o na pane no ka laua mau mea e makemake ae ana e ninau aku. Ke nee mau la na hana apau oluna o ka moku elike no me mamua aku o kela manawa i ulu ae ai ka pilikia mawaena o ke kapena ame na luina elua, eia nae aia iloko o Kelekona, a pela pu no hoi ka -noonoo o kana wahine, iaole loa i nohoalii mai ke kuikahi maluna o kela Imoku, !aka ua hoopuupuuia ka paila wahie mai ke kuikahi maluna o kela moku, aka ua hoopuupuuia ka paila wahie o.

ka %iaina mawaena o kekahi aoao ame kekahi, i hakalia \va|e no i ka ninini ia aku o ka aila mahu maluna iho o ka lalapa 110 ia o ke ahi, c ala mai ai kekahi hoouka kaua hookahe koko maluna o ka oneki o kela moku. He elua nāe la, mahope iho o kela ki ana a ke kapena i ka pu panapana i ka wawae o Mikele, ua pii ae la o Keoni Kelekona malalo ae o ke keena kapena o ka moku, a 9 ka hiona i halawai mai me ia, o ia 110 ka hapaiia ana ae o ke kino o kekahi luina, e kona mau hoa eha, a ka!ika'i ia aku la nomua o ka moku, a e ku ana hoi ka matamamoku me kekahi pauku hao e paa ana iloko o kona lima, ma ka aoao o ka moku. Aole o Kelekona i ninau aku i ka inea i hanaia, he mea makehewa \< r ale 110 ia, no ka mea ua maopopo iaia ke kulana o ka poe apau maluna o kela moku, ua oi aku ka noho malie ana, mamua o ka hoala ana aku i kekahi mea e hoalaia mai ai na ano maikai ole māwaena ona ame kekahi mahele o ka poe o ka moku. Ma ke kakahiaka ae o kekahi la mai, ua ikeia aku la kekahi mokukaua Pelekane ma kahi e holo pololei mai ana ma ke alahele a ko lakou nei moku e |iolo ana, a hele no hoi a aui ka la. kaalo ana ua niōkukaua nei ma ko lakou aoao a hala loa aku la ma kona alahele no kekahi awa o Pelekāne. 1 kinohi, i ka wa 1 ike aku ai o Kelekona i ka uwahi o i ka mokukaua, ua noonoo iho ia oiā, he oi aku ka pono o kona kau ana aku me kana wahine maluna o ka mokukaua. mamua o ka hoomau ana aku e noho iwaena o kela .poe kanaka oki-puu o ka Fuwada, aka nae mahope iho o I kona noonoo pono ana, i "ke kumu ana e waiho aku ai imua o ke kapena o ka mokukaua, no kona makemake ana e haalele i ka moku pe'a, ina paha no kona hoike aku, he poe kanaka oki-puu wale no keia, alaila e kapaia mai ana oia i ka maka'u wale, a e akaaka paheneheneia mai ana hoi oia .e ka poe i kamaaina i kona mau ano koa, a maka'u ole maluna o na kahua kaua. Malalo iho la o keia kumu, aole oia i hoike aku i ke kapena o ka Fuwacla e ae mai e hoolele aku ia laua nei ! maluna o ka mokukaua; ina paha i maopopo īīuia iaia, ! kekahi hana e hoolalaia mai la e na ]uina maluna o leela l-moku, he mau hora manuia ae o ka' oili ana mai o ka mokukaua, ina ua noi okoa aku oia i ke kapena o ka Fuwada, e hoolele ia laua. no ka pono o kana wahine maluna % ka moknkaua .aole nae, ua lohi loa kona ike i'ana i.na poino ame na pilikia e hoopuni ana i "ko laua ! mau aoao. Oiai nq ka Haku Kelekona ame Alika e ku ana ma ka aoao o ka moku, a e nana aku ana hoi i ka uwahi o ka |**nokukaua, e mamao mau aleu la i kela ame keia manawa | mai ia lakou aku, ka puuhonua hou o ko laua palekana, ina e hookoia keia inanao o ka ulu ana ae iloko o Kelekona, aia hoi kela luina i ku'iia ai e ke kapena a hina 'ilalo, .ke holoi la i ke keleawe o ka moku, ma kahi kokoke ia laua nei. Ke hookokoke mau mai la ua luina nei ahiki i ka pili ana mai ma ka aoao o ka rtaku Kelekona, alaila i niai la me ka leo hawanawana: "E makaala loa olua no ko olua mau ola e na nialihini,'' wāhi ana me ke kuloū no o ke poo ilalo, noke i ka hoohinuhinu i ke keleawe. 'Mleaha ka manao o kau mau olelo e kamailio mai nei?" i ninau aku ai ka Ilaku Kelekona. "Ke manao nei.au, aole oe'i noho pouliuli, 110 na mea i hanāia maluna nei o keia moku. Me kpu mau maka ponoi i ike ai oe i na hana ku i ka lokoino a ke kapena ame lea malamamoku maluna o na luina ma nehinei koke aku la no, he elua mau mea i hoehaia, a he ekolu i keia !a fho nei, heāha aieanei ka -mea hou e - hoomanawamii aku ai? No Mikele, ua hoi hou mai kona ikp.ika, a hoi kona wawae i ku ai i ka poka, nolaila.aoie oia e nāna wale mai ana i na hana hoomainoino a keiā mau kanaka ino, aka e kau aku ana oia ame makou apau i ka hoopa'i maluna o kela mau kanaka."

"Alaila, e olelo mai ana anei oe,.ua lioolala na luina e hoala mai i kekahi hana hoohaunaele maluna nei o ka moku, a e ku-e aku i ka mana o ke kapeiia ame kona mau aliimoku ?" ''He okoa ka lioohaunaele, he okoa ka mea i hoolalaia, 0 ia hoi, c pepehi maoli aku no i ke kapena ame kona mau aliiinoku ā pau i ka make, a e lawe ae i ka hookele ana 1 keia moku, malal6 o ko makou mana, me'ke koho ana ia Mikele, i kapena no ka Fu\yad." "Ō ka manawa |iea, ka wa i hooholoia ai no keia liana?" "Aole ia i mamao loa aku, ke hookokoke loa mai nei i ka hookoia ana, o ka'u wale 110 o ka hoike aku ia olua i keia mea, i ole ai e hoopiolokeia aku'ko olua noonoo, a i ko olua wa auanei e lohe ai i ke kani o ka pu, e hoi koke nolalo o ka moku, a e pani i na puka o ko olua mau rumi, ahiki i ka nohoalii o ka maluhia. "Lna i makee olua no ko olua mau ola, alaihi e humuhu-* mu i ko olua mau lehelehe a paa, a mai hoike iki olua i keia meahuna i ke &apena, o ike auanei olua, ua helu pu iā olua iwaena o ka poe i makemake-ia e pepehi a make. O keia wale no ka'u mau mea, i makemake ai e kamailio aku ia olua, o ke aloha no," alaila hele aku la ua luina nei no kekāhi wahi okoa e holoi ai i ke keleawe. ; "Pehea kou manao i na mea a kaua i iohe aku nei i ka luina?" i huli mai ai o Kelekona a ninau i kana wahine. "Manao au, aole he hana pono e ae ma kou aoao iloko o keia manawa kupono loa, o ka hele wale aku no imua o-ke kapena, a hoike aku i na mea au i lohe ai, malia pela e hoea ole mai ai i ka hookoia ana o na mea i ohumuhumuia e na luina," i pane aku ai o Alika, i kana kane. "Ua kulike no ko kaua manao ma ia mea, o ke alahele pono ia ma ko'u aoao e hana aku ai, aka nae ia'u e huli ae ai a nana aku ma kekahi aoao, ua konoia mai ko'u lunaikehala, e hunakele loa au i keia mea. a e humuhumu hoi i ko'u mau lehelehe a paa, me ka pua'i ole ae he hookahi huaolelo. Erhoomanāo e kuu Alika aloha, aole loa e hoopoino mai ana na luina i ko kaua mau ola, mamuli o ko'u kokua ana aku ia Mikele; i ka wa auanei e huli ai a kokua ma ka aoao o ke kapena, e hoa-aia aku ana ka inaina wela iloko o lakou no'u, a ehia ka hoi mea aloha, o ko kaua'-pau mai i ka pepehiia e kela poeaiitake<i • :j--"Ma kou ano e kuu kane," He akīena ?no' 'k6'--aupuhi o ka moiwahine, ua ili iho kekahi hāna--■n'ui' kafi<kD'i---maluna o kou hokua, o ua hana la, o ia no kou hoike koke ana aku i ke kapena, i keia ohumu kipi iwaena o na luina o kou hoole ana mai i keia manao o'u, ua like pu no ia me kou kokua ana aku i keia hana hookahekoko, e hawahawa ai kou 1100noo, ame kou mau lima i kekahi karaima ekaeka loa, ma ka moolelo o kou ola ana." •' J "Ke hookau mai nei oe e kuu Alika aloha i na ahewa ko'i'koi' ana maluna o'u, mamuli nae ia o ka maopopo ole ia oe; o ka mea nui hookahi a'u e hiipfoi nei iloko 'o kuu guutvai, no kou palekana no ia e Alika. Nolaila e hodfī*anao de, o ka hana mua loa ma ko'u aoao, o ia no ka ifana ; ana no kou palekana. "O ke kapena ponoi o keia moku, ka mea nana i lawelawe aku i na hana me ka limaikaika maluna o kona poe kanaka ponoi, ke anuu mua hoi nana i hookahua i ka manao pepehikanaka iloko o na luina; heaha iho la ko'u kumu e molia aku ai i ke ola o ka'u wahine iloko o ka lima o kela poe kanaka. mamuli o ko'u haawi ana aku i ka ike i ke kapena, no keia mea, a e hoopakele ae i kona 'ola, e palekana ai uku pono ana i ka hoopa'i a kana mau hana lapuwale? # "Ina no ka lanakila o keia poe iuina oki-puu maluna o na aliimoku, aok loa au mea e maka'u ai e Alika, māi ia llakou māi; aka e hoopakele ana lakou i ko kaua mau ola, a lawe aku a hoolele ia kaua me kā palekana iluna o ka

aina maloo. Ina aia iloko o kela poe luina, na manao e owili pu ia kaua iloko o ka make me ke kapena ame na aliimoku, ina aole loa e hele mai keia kanaka, a hoike i ka oleio o ke ola ia kaua. aka, iloko o ko k!Uia nanea, e lele inai no auanei lakou me he mau tig-a pololi la, no ke omo ana i ko kakou koko." ,s O ka hana ka mua, mahope na mea e ae!" i pane aku ai 0 Alika, me kona hoololi ole i kona manao mua.' "O ka hana ka e kuu kane, a mai noonoo no'u. O kou hooko ole auā i hana i kau iho nialuna ou. ua hookau mai oe i kekahi kiko eleele maluna o kau wahine, e ike mai ai ko ke ao nei, ua pale ae oe i kau hana, 110 ko'u pono. Ua maopopo ia'u na poino ame na hopena awahia e ukali mai ana, mahope iho.o kou hooko ana aku i keia hana. aole nae au 1 hopo-iho ia mau pilikia. "Ua oi ae ke koa ame ka wiwoole iloko i>'u, e ku aku a paio maluna o ka oneki o keia moku, ke hooko oe i kau hana, mamua o kuu ku ana aku imua o ke ao holookoa, z paio aku me na hana hoohaahaa a hoohilahila e hookauia mai kma maluna o na kanaka maluna ou. no kou hooko o!e an«T aku i ka hana. e paleia ae ai ke ala ana mai o ka hoouka kaua hookahekoko maluna o keia oneki." u No kou paakiki loa hoi e Alika ea, ke haawipio aku i>ei au." i pane mai q'\ o Keoni Kelekona, me ka minoaka ma kona mau papalina. no ka hooluolu ana i na manao o kana wahine. "Malia paha aole no hoi.i oi aku ke ko'iko'i ame lea nui o keia pilikia elike me ia a kaua e hopohopo nei, nolaila e nana aku kaua ika hupena e hoea mai ana. Iloko ona matfhhiki he hookahi haneri ae nei i hala. ua lilo ka hana pepehikanaka maluna o ka moana i hana kamaaina, a oiai ua loli ae ka nee ana o ke au o ka manawa, malia aole loa e hoea maj ia iloko o ka 1888. 'V\ia ke kapena ke hoi ae la nohope o ka moku. e hele i'o aku au e ike iaia, o keia paha ka wa kupono loa; a iua no ko maūa luii hou, a kamailio pu, o keia ka manawa mua loa o ko maua halawai ana he alo a he alo. mahope mai o kela oapaleo ana o maua," alaila o ka haalele iho la no ia o ka Haku Kelekona i kana wahine. a hele aku la o ke keena o ke kapena, a iloko o na minuke helu wale no, aia oia ke kikeke la mawaho o ke keena o ua kapena nei. "Komo mai!" i pane mai 'ai ke kapena me ka leo okalakala mailoko mai o kona rumi. - • Wehe aku la o Keoni Kelekona i ka puka me ke komo ana aku, a pani mai la a paa, me ke ki ana mai maloko, a iaia i noho aku ai ma ka aoao o ke kapena; ia wa i ninau. koke mai ai no ke kapena iaia nei i ka pane ana mai:

"lleaha keia hana au i makemake ai ia'u?" wahi ana me ka pupuku ana ae o kona mau ku'emaka, no ka mea. o kela ka manawa mua loa, o ko laua hui kino ana, a kaniailio hou, mahope mai o kela manawa a Mr. Kelekona i komo aleu ai e hoopakele i ka luina ; mai ke ku ana aku o kona puuwai i ka poka o ka pupanapana a ke kapena. "I hele mai la au e hoike aku ia oe e ke kapena. i ka'u mau mea i lohe mai nei i keia la, 110 ka mea ua ike iho au, he hana kupono loa na'u ka hele ana mai e hui pu me oe r a hoike aku i kekahi e ohumuhumuia mai nei e na luina maluna o keia moku. Malia paha aole no he oiaio o ka'u mau mea i lohe ai, aka nae aole he hewa o kou lohe aku ia mea. mamua ae o lea manawa i makaukau ai oe ma kou aoao. Ma ke ano nui ona mea a'u i lohe ai. oiano ka hoolala ana o na luina. e hoala mai i kekahi haunaele maluna nei o keia mo'.u, a e pe?>ehi ia oe ame kou mau aliiniokii, me ko lakou lawe ana ae i keia moku ame na waiwni apau iloko o.ka poho o ko lakou mau lima." "Tna ua-lohe oe i na olelo o kena ano ea, lie hoopunipuni, aole loa he oiaio iloko o kau mau mea i lohe ai. O ka'u wale no e hpike aku nei ia oe, mai hoao hou oe e komo hokai wale mai ma ka'u .mau mea apau e hana ai maluna nei o keia moku. uo ka mea owau kona kapena. a lie mana piha ko'u, aole he mea nana e ke'ake'a mai i ka'u mau liana apau e lawelawe ai. "Aole o'u nana ia oe. ina paha he haku oe no Enelani, aole palia he mea liilii loa ke kulana i ko'u noonoo; a e lohe hou oe ea. mai keia manawa aku, aole loa oe e hoao hou e komo ake'ake'a wale mai ma ko'u mana. o ike auanei oe, iloko o ka wa o ka pilikia, aole loa he hoopakele ma kou aoao." Mai ka uuku mai o ka leo kela kamailio ana aku a ke kapena. ahiki i ka nui maoli ana, me ka hele hoi o kona helehelena a pii ka ula. alaila hooki iho la oia i kana mau huaolelo hope, me'ke ku'iku'i ana iho iluna o ke pakaukau, e hoike aku ana, ua manao maoli no oia e hooko aku i iin olelo apa'u i kamailioia mai eia. Iloko o keia manawa a ke kapena e kamailio mai la, aole loa i hoike aku o Keoni Kelekona i kauwahi o ka maka'u ame ka wiwo iaia, aka ke haka pono loa la kona mau maka maluna ona. a o ia ka ua o Keoni Kelekona o ka pane ana aku: "Auhea oe e Kapena Bilina, ina oe e huikala mai ana no ka'u mau olelo, alaila ua like loa oe me kekahi ekake," ila ku ino ae la o Keoni Kelekona iluna, a haalele aku laialoko o kela keena, me he mea la aole i lilo na olelo a ke kapena i kamailio mai ai iaia, i mea nona e huhu ai, eia -Hae, ua ho-a ia aku ka inaina wela iloko o ke kapena, no kana mau mea i lohe aku ai no ka.hoolala ana o na luina, e ala ku-e mai iaia. Ma kela lohe pono loa ana i na olelo apau i hoopukain mai imua ona e Kapena Eilina, ua maopopo ia Keoni Kelekona, aole loa he lokahi o kona noonoo me ko ke kapena, e kuhihewa ana hoi oia i kona hoike ana aku i ka hana e poino ai ke ola, he mea la ia e akakuu mai ai ka manao o kela kapena, eia ka, e hoike okoa mai ana oia i kona inaina, alaila aole a ia nei nana hou ana aku i ko laua palekana maluna o kela kapena, aka hele pololei mai la oia a loaa kana wahine, i aku la: "Auhea oee kuu Alika aloha," i hoomaka aku ai ua o Keoni Kelekona, i ke kamailio ana. "No ka'u misiona i hele aku nei e hui pu me ke kapena. aole loa he waiwai i loaa mai nei ia'u, no ka' mea i kona wa i lohe aku ai eia kona poe kanaka ke hoolala nei e pepehi aku iaia ame kona miu aliimoku a pau i ka make, ua noke mai la oia i ka hoopuka i na olelo kupono ole, o ia no oe o kekahi ilio pololi* e J 'ake fnai ana: e'lele ■maliiiia o'u.' hiki hoi paha, aole a'u nana no Kona pono i keia manawa, ame ka pōno p kona moku. He hookahi wale no a'u mea e noonoo nei i keiā manawa o ia ke alahele no ka palekana o ko kaua mau ola; o ka kaua hana pono wale no iloko o keia manawa, o ia ka hoi pololei ana noloko o ko kaua rumi. e nana ai i ka kaua mau pu pAiapana. Ina paha he 'wahi haili kekahi o'u, no na pilikia o keia ano, ina no hoi, aole e kuu pu raifela iloko o ka pahu, a pela me na lako poka; o keia ka manawa maikai loa e pono ai e, lako me na makaukau apau e ku aku ai imua o keia poe kanaka oki puu." ' ' Lalau akii'la 6 Keoni'K£lekonā i ka lima o kana wahine, ā ua'hoi akti la noloko o ko laua keena, mahope o ka moku; o ka hiona nae i halawai mai me laua ma kela hoea ana aku, he hiona ia nana i hookahaha loa mai i ko laua noonoo, no ka mea, o ko laua mau lole keia maloko o ka pahu, ua pau i ka lu ia, a e mokaki ana iluna oka papahele. O ko laua pela keia, ua noke ia i ka lu a minomino aku a minomino mai. . Noke iho la laua i ka nana pono i ko laua mau lole, ko laua mau lako hoonani, aole he hookahi mea i lilo, koe wale no na pu panapana elua, ame na poka, ana o ka hookaaiwale ana ae, no kela mau pu panapana, a o ka nui o ko laua inaU waiwai aole he hookahi i laweia, a maopopo iho la ia laua nei, no na pu panapana wale,no.ka makemake o ka mea nana i aā ē korhō iāloko' o ko Tauā keena. " (Aole i pau} ¥ -