Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 6, 8 February 1918 — Page 3

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

            Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOPIHOLIA HE MOKU LAWEKOA AMERIKA.

 

            I kulike ai me ka lono kelekalpa o ka loaa ana mai i Honolulu nei na nehinei aku la, ua hoopiholoia mai nei he moku lawekoa Pelekane, me na koa Amerika maluna, e ke topido, iloko o na palena o kahi e kaua mai la.

            Penei iho ke ano nui o kela lono kelekalapa:

WAKNEKONA, D.C., Feb. 7,- Ua topido ia ka moku Pelekane Tuscania e lawe ana i na koa Amerika he 2179 a piholo ma na palena on a kai e hooukaia mai nei ke kaua.

            Aole i loaa maopopo mai he hoike, no ka nui o ka poe i make, mai ke keena kaua mai, a mai ke keena koa mai, aka nae ua oleloia ae ma keia kakahiakahe 1110 mau koa Amerika i hooleia aku ma Bumeranna ame Larne, Irelani..

            He uuku loa na mea i hoomaopopoia no keia poino, a ua nele ka loaa maopopo ana mai o kekahi hoike no na inoa o ka poe i ola mai, ame ka poe i pau i ka make.

            Ua olelo ia ae ua hoolakoia ke Tuscania me na kanaka Pelekane ki pu, a e ukali ia ana hoi ia e kekahi mau mokukaua Pelekane kiai.

            Ma ka oleloia, us hoopiholoia kela mokuahi, ma ke kakahiaka nui o ka Poakolu nei, a ua hoounaia aku hoi he mau pualikoa no Irelani me ka puali o ke ʻa Ulaula, no ka haawi ana i na kokua i ka poe pono, e ka Ambesedoa Walter Hines Page, ma La@lana.

            He umi- kumaiwa haueri me umikumalua mau aliikoa ame kekahiko @@e  e ae i hoikeia aku i ka Ambesedoa Amerika ma Ladana, o lakou ka nui o ua koa Amerika maluna o ka mokuahi poino.

 

PAU KA POE PUHI OPIUMA I KA HOPUIA.

(Mai ka Aoao 1 Mai)

            I ka manawa e komo aku ai na makaikiu me na koa iloko o kahi i hoomaopopoia, he punana ia no ka poe puhi opiuma, aole he hooponopono ma ka aoao o na kanaka o ke aupun, aka o ka poe apau e loaa aku ana maloko olaila, e hopuia ana lakou, a i ka wa e huli a aku ai oloko o ka rumi, ua loaa aku a ka opiuma ame na lako puhi opiuma me ke kaa ana mai malalo o ka malu o na kanaka o ke aupuni. Ma kela hooko ana aku o na makaikiu me na kea i ka hana hopuhopu i ka poe puhi opiuma, aole i ama ke ano i hoomakaukau mua ole ia, aka ua laweia ae na keehina wikani apau, e hiki ole ai ke laweia ake ka lohe mai kekahi punana a i kekahi nolaila, ua noho nanea maoli na Pake puhi opiuma, a eia wale no ko lakou ike ana, a i ka hoea kino ana aku o na makai, maloko o kahi a lakou e puhi ana i ka opiuma.

            Ma na mea i kohokohho wale ia ae ni ka waiwaiio o ka opiuma i hopuia ame na lako puhi opiuma, ua hiki aku ia ma kahi o ka umi- kumamalima kaukani @ala.

            He hoomaka wale ana no keia no ka hoomaemae ana i ke kulanakauhele o Honolulu nei mai ka hana puhi opiuma mai; e hoea hou mai ai no i ka manawa a paa ai ka poe e hoomau ana a e hoopaakiki ana ma ka hn puhi opiuma ma keia hope aku.

 

HOOLEIA KA MANA KAPAE I NA HOA HANAU

(Mai ka Aoao 1 mai)

i na lala o ka papa kahuwaiwai, elike me ka manao o ka halawai ma ia po.

            Ua lilo kela rula ana mai a ka Peresidena W. O. Smith i mea hauoli loa i kekahi mahele nui o na hoahanau i akoakoa ae ma ia halawai, no ka mea, ua noke lakou i ka pa'ipa'i i na lima.

Ke Koho Ana i Mau Lala Hou

         Mamua o ka hoomaka ana e koho i na puni hakahaka ma kahi o ka poei pau ko lakou manawa, ua hoakaka mai ka peresidena, he mea pono, e hoomaka ana mai kahi i waiho hakahakaia, mamuli o ka waiho ana mai o Mr Woodward i kona kulana iloko o ka papa; ua makai kela i ka manao o na mea apau, alaila hoomaka ka waiho ana i na inoa.

         O na inoa i waihoia ae, oia o Frank K. Archer, Kunakanawai Hookano, ame Chas. Lake; a ma ke ku ana o na hoahanau iluna, ua nui ka poe i kakoo i ka inoa o Mr. Archer nolaila ua kohoia oia.

         Ua waihona ae ka inoa o Mr. Archer e kekahi mahele o na hoahanau, ao o ka mahele nui no hoi ia maloko o ka hala wai i kela po, no laila ma na waiho inoa ana mahope mai ame na koho ana, ua kaa wale no ka lauakila i na inoa a kela mahele; mamuli o ke kohoia ana o Jas. H.S Kaleo ame Toela Kiakahi a haule hoi na moho a kekahiko aoao.

 

KU KA WAWAE I KA POKA MA KE ANO ULIA.

         Oiai o John Matthias e holoi ana i kaua pu panapaua, mamua o ka hele ana mai i kana hana, o ia ke kiai, no loko o ka puali kiai a Harry Evans, ma ka auwina la aku nei o ka poalima i hala, ua kani hewa ae la ka pu panapana a lele aku la ka poka a ku ma kona wawae hema, a maloko o ka halema'i o na uila poino i lapaauia ai kona wahi eha, e hala ai iaia he mau la lehulehu, mamua o ka hiki ana iaia ke hele hou i kana hana.

         Aole i maopopo i kela kanaka ua piha kana pu panapana i na poka, pela oia i nanea loa ai i ka holoi, a ma kekahiko ano i maopopo ole, ua kani hewa ae la  ka pu, a o kahi o ka laki, o ia no ke ku ana o ka poka ma ka wawae, in a paha no ke ku ma kekahi wahi o kona kino, in a ua @i aku ka poina a loaa iaia.

 

HOOKU'IIA E KA OTOMOBILE A EHA LOA.

         Makua ae nei o Kalihi ma ke alanui Mokauea, ma ka hora 2 o ka auwina la Poaha o ka pule aku la i hala, i hooku'iia ae ai he keiki Pukiki o umi-kumamalua makahiki a eha loa ,a ma ka uila pomaikai wale no i poino ole ai kona ola, eia nae, ua waiho oia iloko o ke kulana kupouli o kona noonoo no elima hora, mamua o ka hoi hou ana mai o kona noonoo maikai.

         Oiai e hoi ana keel keiki Pukiki no kona home, ma hope iho o ka pau ana o ke kula, ua hooku'i ia mai la oia e ke kaa otomobile, e hookeleia ana e kekahiko Kepani nona ka inoa o Tomeyama, a ma ka manawa o kela keiki i kiiia aku ai, e ke kiakaa o kekahiko kaa hou mai, e kaheawai ana ke koko mai iaia aku.

         Ua hoihoi awiwi ia aku kela keiki no ka halema'i o na uila poino, a ma kananaia ana i kinohi, ua manaoia, he pilikia kona e pohala ole mai ai, aka nae i ka hana ana o ke kahi mau hora loihi mahope mai, ua loaa mai la ka lohe mai ka halema'i mai, ua hoi mai ka noonoo maikai o kela keiki.

         Aole e hiki i ka poe i ikemaka i kela uila, ke hoike ae i ke ano o ka loaa ana o ka uila, ke hoike ae i ke ano o ka loaa ana o ka uila, ke hoike ae i ke ano o ka loaa ana o ka uila i ke keiki opio, oiai ua hele lakou a piha loa i na manano pihoihoi; ma na mea nae i koho wale ia, ua hooku'i ke poo o kela keiki ma kekahi wahi o ke kaa, pela iho la i kupouli ai kona noonoo.

         Ua hoike koko ia aku ka lohe i kona makuahine, a oiai e waiho ana kela keiki maloko o ka halema'i, malaila pu kona makuahine, kahi i kakali ai o ka ike maopopo aku i ka hopena i kau aku maluna o kana keiki.

         Mahope koke mai no kela uila kaa otomobile, kaikamahina Kepani uuku o eha wale no makahiki, ka i pakele mahunehune kona ola, makua ae nei o ke alanui ololi Dowsett me ke alanui Moi.

         O Jack Scully ka mea nona ke kaa otomobile, e holo mai ana ma ke alanui Moi mo ke taona nei, a i kona hoea ana ma ke alanui ololi Dowsett, ua like mai la oia i ka holo o kekahi kaikamahine Kepani uuku, mamua pono aku o kona kaa.

         He kaa halihali ukana ka i hala aku no kekahi aoao, mamua o ka olili ana ae o kela kaikamahina uuku, a mamuli o ke kokokoke loa o ke kamaiki me ke kaa, ike iho la o Mr. Scully he hana paakiki loa ka hoopaa ana i ka holo o kona kaa, me ka loaa ole o la poino i ke kamiki , aka ua hoopaa ino la no nae oia i ka peleki, me ka hoohuli ana aku i ka holo ana o kona kaa no ke alanui kauaoao, me hooku'i ana no nae o ke kaikamahine uuku.

         Ualaweia aku ke kamiki no ka halewai me ka puahia nui, a i ka wa i nana pono ia kona mau wahi poino, aole he mea i loaa i ke kauka, koe wale no, ua piha loa kela kamaiki i ke pihoihoi, pela iho la oia i waiho malie ai maluna o ke kaa ahiki i ka halema'i.

         Ma ka oleoia, ma ka uila pomaikai wale no i pakele ai ke ola o kela kaikamahine, o ia hoi ka lihi launa ole aku o na huila o ke kaa i kona kino, i kela manawa i hina aku ai ilalo o ke alanui, aka ua waiho malie no kela kaikamahine i kahi hookahi a mawaho loa ae na huila o kona kino, in a no ke kau mai o kekahi o na huila, in a aole he manaolana no kona palekana.

 

E HOEA ANA KA MOKULELE NO NA KUAAINA.

         Eia ka Mekia Harold M. Clark, ke aliikoa lele moku o ka oihana koa o Amerika, nana e hookikakaha nei iluna o ka lewa iloko o na la aku la i hala,maluna o kona mokulele, ke hoolala mai nei, no ka lele ana aku maluna o kona mokulele no na mokupuni mawaho aku o Oahu nei, e loaa ai he manawa i ko na kuaaina poe e ike maka ai i ka mokulele, aole hoi o ka lohe pepeiao wale no.

         E hala ana nae kekahi mau pule mamua o ka hooko ana aku o Mekia Clark i kela manao, no ka mea e holo mua ana oia maluna o ka mokuahi i Kauai, Maui ame Hawaii, no ka nana ana i na wahi kupono e hooku iho ai i kona mokulele ,aia oia a huli hoi mai a kela huakai nana i na wahi kupono, ia manawa oia e hoomaka aku ai e lele maluna o ka lewa no na kuaaina.

         O ka manawa a na mokuahi e holo nei mai Honolulu aku nei a hoea i Lahaina, nona ka mamao malalo o haneri mile, aia ma kahi o ka eono hora, aka in a no ka lele o kela haole maluna o kona mokuleleno Lahaina, aole e piha ka hora, alaila hoea oia ilaila.

         O ka mama lele o keia mokulee no ka hora hookahi, aia ma kahi o ke kanaiwa mile, aka ua hiki no ke hookia aku kona mama lele ke makemakeia e hana pela.

         O ka mamao mai Honolulu nei aku ahiki i Hilo, he hookahi haneri me kanaiwa mile, nolaila he elua wale no hora a kela mokulele e lele ai mai Honolulu nei aku a hoea i Hilo, oiai nae, he eiwa hora a ka mokuahi Great Northern i holo ai mai Hilo mai a hoea i Honolulu nei.

         Ma ka hoike ana ae ma ke ano nui, he hana maalahi loa na keia aliikoa, ka lele ana mai kekahi mokupuni a i kekahi, ilok o na hora uuku loa, o ka mea nui wale no, o ia ka loaa o kahi maikai a lana malie o ke kai, i hiki ai iaia he hoopae aku i kona mokulele iuka o ka aina me ka pilikia ole.

         E lele ana kela moku iluna o ka lewa a i ka wa e makemake ai e hooku iho i kahi i manaoia, e haule iho ana ia iluna o ke kai , a holo elike me ka waapa, a mailoko mai o ke kai, e holo ai a kaa iluna o ka aina maloo.

 

MALUNA O KUHIO E KAPU AI KA WAIONA

         O ka ninau hookapu waiona no Hawaii nei, elike me ka lono kelekalapa i hoonaia mai i ka Elele Kuhio, ma ka mahina aku nei O Ianuari i hala, e hoakaka mai ana ia, aia ka manao iloko o na komite o ke senate ame ka hale i na lunamakaainana, no ka oi aku o ka pono, e hookapu holookoa ia ka waiona ma Hawaii nei, no ia kumu ua makemake ke komite e lohe i ka manao o ka Elele Kuhio.

         Penei iho ke ano nui o ka lono kelekalapa o ka hoounaia ana mai e na komite o na hale kaukanawai a elua oloko o ka Ahaolelo Lahui.:

         "Eia na manao ikaika iloko o na komite ame na hale a elua e pili ana i ka manao o ka ahaolelo lahui a ma ka aina no hoi apuni no ka hookapu waiona no Hawaii.

         "E apono ana anei oe. E hoike koke mai"

         Ma o kela lono kelekalapa la, ua maopopo loa, aia ke kau nui ana mai o na manao o na komite o na hale kaukanawai a elua oloko o ka ahaolelo lahui no ka ninau hookapu waiona, maluna o ka Elele Kuhio, in a no kona apono, alaila e hookapu koke ia mai ana ke kuai ame ka inu ana i ka waiona ma Hawaii nei, iloko no o keia kau o ka ahaolelo lahui, me ka haawi hou ole ia aku he manawa e kakali ai.

         I pane nae no kela kelelapa i hoounaia mai iaia, ua hoouna aku ka Elele Kuhio i keia pane:

         "Na kekahi mau hana ano nui i ka ohi ia'u maanei nei, E hoopanee i ka noonoo ana ahiki i kuu hoea ana aku."

         Ma ka hoomaopopo ana i ke kulana o ka ninau waiona i keia manawa, ke makemake nei ke aupuni federala e lawe kaokoa ae i ka mana iloko o kona lima, a kau ae ia Hawaii nei ma ka palapala aina, o na wahi no o ke kulana pili oihana, i ui mua ia mai ai ka Elele Kuhio i kona manoa, mamua ae o ka hooholo ana mai o ka ahaolelo lahui, i ka mea a ka hapanui i manao ai he pono.

         Mamua o ka haalele ana iho o ka Elele Kuhio ia Honolulu nei no Wakinekona, a mahope mai hoi o ka aponoia ana o ka olelo hooholo a ka Ahahui Kalepa o keia kulanakauhale, ua oleloia ae, ua hoike ka Elele i kona manao, apono ole i kele olelo hooholo, no ke kumu, e hookapu wale ana no ia ia Oahu nei; in a pela ka mea oiaio, alaila aole he kanalua no kona manao maoli, aia oia ma ka aoao e hookapu holookoa ia ka waiona ma keia Teritore.

         Eia ko Hawaii nei poe iloko o keia mau la, ke nana aku nei me n manao hielaai, no ka mea e hanaia mai ana e ka ahaolelo lahui no keia ninau hookapuwaiona, aole no nae e loihi e kakali ana aku, e hoopauia ana no na pohihihi apau.

 

HOIKE A KE KOMITE HULI KAHU HOU NO KAWAIAHAO.

         He mau hebedoma lehulehu aku nei i hala ua kohoia kekahi komite o ehiku lala e kekahi heluna nui o na hoahanau i akoakoa ae ma kekahi halawai no lakou na inoa o J. S. Kahoohalahala, H. Hickey, Chas. Lake, Geo Makalona, Ioela Kiokahi, J. W. W. Keiki ama J. k. Nakila, no ka noonoo ana i kahu hou no Ekalasia o Kawaiahao , a i ole i komite kuikawa paha nana e malama na halawai haipule o ka ekalasia ahiki i ka wa e loaa ai ke kahu hou.

         No na manawa lehulehu ka noho ana o keia komite noonoo, a ua hooholo lakou e noi hou aku i ka oluolu o ke  Kahu H.H, Paleka e hoomanawanui hou mai no ekolu mahina ahiki i ka la hope o Maraki, a ua hoikeia aku ia noi a ke kmite iaia. Ua noi mai oia e haawiia aku i manawa akea nona e noonoo ai me ke akahele a e pane mai ana aku ona ua haawi mai oia i kana pane. He pule mahope mai o keia noiia ana aku on ua haawi mai oia i kana p  ane, ua ae oia e hoomanawanui no hookahi mahina wale no, aole no ekolu elike me ke noi. Ua noho hou ke komite e noonoo no kekahi kahu kupono i kulike me ka manao o na hoahanau, a ma ia noonoo no kekahi kahu kupono i kulike me ka manao o na hoahanau, a ma ia noonoo ana ua lehulehu na inoa i noonooia, a ua okahi ole na manao o na hoa o ke komite, a ua hoopaneeneemau ia mai ka manawa me ka lokahi ole o na hoa o ke komite.

         Ma ka poalima aku la i hala i noho hou ai ka halawai i kaheaia a na hoahanau no ka hoolohe ana i ka hoike a ke komite imi kahu a komite paha; he hapalua hora mamua ae o ka noho ana o ka halawai ua noho ke komite e kukakuka, a ma ia noho ia noho ana i lokahi ai na hoa apau o ke komite o Henry P. Judd (Hanale Kauka) ke komite kuikawa, a oiai oia e noho ana e loaa ana he manwa akea loa i ke komite e noonoo ai me ke akahele loa me ka puapuahulu ole no kekahi kahu.

         I ka makaukau ana o ka hoike a ke komite ua noho ka halawai . Heluheluia ka moolelo o ka halawai i hala a aponoia. Heluheluia ka hoike a ke komite e ka lunahoomalu, a noi mai o Chas. Lake e aponoia ka hoike, a kokuaia. Noimai o Mrs. Alice kahokuluna e noonooia ka hoike a kokuaia.

         Ma ka ninau ana i na ae ame na hoole ua apononoia ka hoike e ka hapanui o na hoahanau kulana maikai na lakou i koho i ke komite. He olelo holoholo ka i hoolaunaia mai e Kaleo aole nai i noonooia =, ma ia olelo hoohoo e hookomo mai ana he komite hou a e hoopau i ke komite mua i kohoia ai no lakou na inoa mamua ae nei. Aole i noonooia ia olelo hooholo, no ke kumu, he halawai kuikawa wale no ia. o ke kumuhana hookahi wale no i kaheaia ai ia halawai oia no ka hoolohe ana i ka hoike a ke komite, a i ka pau ana o ia hana aole hana hou aku e noho ai ka halawai. Ua hoopaneeia ka halawai e ka lunahoomalu mahope o ka pule ana a Ed. Kahoa.

 

HOOPA'IIA KA PILIPINO HOU PAHI KA PUNALUA

         He elua makahiki hoopaahao ame $100 ma ke dala maoli ka hoopaʻi a ka Lunakanawai Heen o ke kau ana mai maluna o Victoria de la Cruz ma ka Poaono aku nei, no ke karaima ana o ka hana ana ma kekahi mau la aku nei i hala, oia ka hou ana i ke kua o Bonifacio Alved, ka punalua, me ka pahi.

         Ma kana mau olelo o ka hoike ana ae imua o ka aha no ke kuapale ana iaia iho, no kona uuku ka e hiki ole ai iaia ke hakaka aku ia Alved, a no ka hoopakele ana i kona ola ame ke ola o kana wahine, oiai he kanaka kino nui o Alved, a no kekahi manawa ka i hala ko Alved hoao ana e kaili i kana wahine mai iaia aku, oia ka ona kumu i hou ai i ka pahi ia Alved.

         Wahi hou ana, no kekahi mau manawa lehulehu ka ko Alved hale mau ana mai e hooweliweli ia laua me ka wahine me ke koi maoli mai ka o Alved iaia aku e hakaka laua, a ua alualu mai ka o Alved e hou iaia i ka pahi i kekeahi manawa e kaili i ka wahine mai iaia aku, a no kona maka'u o halawai i'o aku oia me Alved ma kekahi manawa a hakaka, ua kakali oia no kekahi manawa kupono a i kona ike ana ua huli ke alo o Alved i kahi e, ua holo ae la oia a mahope mai o ke kua o Alved a pahu mai la i ka pahi.

         Ua kauohaia mai la o Victorino e ka lunakanawai e uku aku i ka hoopa'i dala o $100 a hoopa'i pu ia mai ia manawa i elua makahiki e noho ai i Kawa. Ua uwe ua Pilipino hou pahi la i ka wa ana i hoi aku ai ihope no kahi o ka noho e hoonohoia ai o na lawehala a hoihoi ia aku i Kawa mahope iho.

 

HOOMANAOIA KA LA HANAU O LUNALILO

         Elike me ka maa i na makahiki i kaahope aku nei, pela iho la i hoomanao ae ai na kane ame na wahine o ka Home Lunalilo i ka la hanau o ka Moi Lunalilo ma ka Poaha, o ka pule aku nei i hala, ka piha ana hoi o na makahiki he kanawalu-kumamalima o kona la hanau.

         He hookahi mea i haule ma kela hoomanao ana, oia no ka Moiwahine Liliuokalani, no ka mea ua nalowale aku kona helehelena no ka manawa mau loa, oiai nae i na makahiki aku nei i hala, oiai oia ma Honolulu nei iloko o kona wa ola kino maikai, aole he haule iaia o ke komo pu ana ae ma ka hoomanao ana i ka la hanau o ka Moi Lunalilo.

         Oiai nae he poe hapauea ka hapanui o ka poe e noho nei maloko o ka Home Lunalilo, ua hoopihai lakou me ka hauoli, mamuli o ka hoea ana aku o ka bana puhiohe a paani i kekahi mau leo mele hauoli, me ke mele pu ana hoi i kekahi mau himeni.

         He paiana luau kekahi i paneeia mai imua o na hapauea o ka Home Lunalilo, a imua pu hoi o na malihini, me ka hoohalaia ana o kekahi manawa nui ma kela la, iloko o na manao ulumahiehie, ahiki wale i ka huli hoi ana mai o ko ke kulanakauhale nei poe.

         Malaila aku ke Kiaaina Pinkham, ke Kakauolelo Curtis P. Iaukea, ka Meia Jos. J. Fern, W.O. Smith ame Mrs. Iaukea ame Mrs. Smith.

        

PAKELE KE OLA MA KA APUA.

(Mai ka aoao 1 mai.)

         Mamua ae o ka hookiekieia ana ae o kela lukanela ma kona kulana hou e ike mau ia ana ka oia i ka hele pu i na aha hoohauoli like ole, me ke koa ana i ki ae aii ka pu, aole ha manawa i loaa ai he mau kuee ana mawaena o laua, a ua nana mau aku ka poe i ike i ke ano o kela mau koa, me ka manao, he oia mau no ko laua noho aloha ana.

         Ma ka olelo hoi a ke koa nona ka poka pu panapana i manaoia aku ai e ku ma kona kino, ma kana koho wale iho no, o ke kumu i lili loa ai o ka lukanela mamuli no ia o ka ike ana mai i ke ano o ka paa ana o ka lima hema o kela kaikamahine ma kona a-i, a pela hoi ka paa pu ana o ko laua mau lima, a i ka wa a laua e hoohehelo ae ana mamua o ke alo o ka lukanela, ua lawa ia, no ka hookomo ana aku i na noonoo uluahewa iloko ona.

         Iaia ka e hulahula ana, a i ka manawa i huli pono mai ai kona alo, no kahi e ku aku ana o ka lukanela, ua ike pono mai la oia i ka wehe ana ae o ua lukanela nei i ke pihi o kona palule i ka pu panapana, o kona manawa no ia i hoobele aku ai i ka hulahula ana no kekahi wahi, me ke pa-hu ana aku i ke kaikamahine, no kahi o ka puka e hamama mai ana.

         Ma ka olelo a na mkai i kela manawa ka a ke koa me ke kaikamahine e kokoke akau ana i ka puka, a oiai aole he nui o ka poe e hulahula ana, o ka wa iho la ia i kani aku ai  o ka pu panapana, a o ke kumu wale no i palua ole aku ai ke kani ana, mamuli no ia o ka paa koke ana o ka lima o kela Lukanela i ka hopuia mai e kekahi mau koa e ae maloko o ke keena hulahula.

 

HOAOIA NO KANAHA MAKAHIKI

         No na makahiki he kanaka i hoola mai ai ka laau kunu a Chamberlain i ke kunu, ke anu, a ua pii mau kona mahaloia i kela me keia makahiki. Heaha hou aku na hooia oi ae i keai. eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson, Smit & Co., na akena no Hawaii.- Hoolaha.

E HOOKAHAKAHA ANA NA MOKULELE.

         No ka hoohiwahiwa ana aku i na hoomanao ana no ka la hanau o Keoki Wakinekona, ke hoolalaia nei ka haawi ana i ko Honolulu nei mau makaainana i manawa e ike ai i ka puali o na mokulele o Puuloa, e hookahakaha ana iluna o ka lewa, me ke kakahiaka o ka Poalima, ka la 22 o keia mahina, ka mua loa hoi o kela hana hoikeike ma Hawaii nei.

         Ma ka noho ana ae o ka halawai a ke komite noonoo papahana o na hana, hoomanao o ka la hanau o Wakinekona, ma ka Poaha o ka pule aku nei i hala, ua aponoia na mea apau i hoolala mua ia e ke komite, a koe wale no kekahi mau mea liilii e noonooia aku ai, ma keia mau la aku.

         O kela mau mea i wawa ae ma na la aku nei i hala, no ka hapa loa mai o na hana hoomanao i keia makahiki, mamuli o ke kulana o ke kaua, ua olelo ae ke komite, aole ia e lili i ke kumu e hoemiia mai ai na hana hoomanao no keia la, aka ua hookaawaleia ae he eha mau la, no ka hoomanao ana o ko Honolulu nei poe, i ka la hanau o Wakinekona.

         O na mea i koe a ke komite i maopopo ole ai ka holopono o ia no no hana ka'ikukui a na Kepani i ka po, elike me ko na makahiki aku nei i hala, ua ninauia aku no nae na Kepani ame na Pake, a ua haawi mai i ko lakou ae, koe ake nae, ka hana maoli ia ana he aelike e hiki ai ke kauia aku na hilinai ana, e hoea i'o mai ana i ka manawa e hookoia ae ai na mahele o na hana ma ka aoao o na Pake ame na Kepani.

He Halawai Makaainana

         O kekahi o na hana ano nui hoolalaia, a i kupono hoi no ka hoomanao ana i ka la hanau o Keoki Wakinekona, o ia no ka malamaia he halawai makaainana nui ma Aala Paka, o ka Meia Fern ka mea nana e hoomalu i kela halawai, me ke konoia ana o kekahi poe o keia kulanakauhale, e haawi mai i mau haiolelo imua o ka lehulehu, ma ka olelo Enelani, me Hawaii.

         O ke kumuhana a ka poe haiolelo e hoakaka mai ai ma kela po. o ia no ke kumu o ko Amerika komo ana iloko o ke kaua; a iloko no hoi o ia manawa hookahi, e hoonaneaia ke anaina e ka hana puhiohe no kekahi mau hora o ka po. O kekahi o na hana hou i hooholoia no keia makahiki, o ia no ka malamaia aku he kukini pahu loa o umi mile, hoomaka ana mai ke kuea aku o ka pa'lii ahiki iwaho o Waikiki a huli hoi hou mai, a oiai ka lehulehu e kakali ana i na moho, he mau haiolelo kekahi e haawiia ae ana e ka poe i waeia.

         Malalo iho nei ka papa hoonohonoho o na hana hoomanao i hoolalaia e ke komite, a i hooholoia, a in a aole e loaa ana he mau kuia, alaila o ka papa hoonohonoho iho la ia o na hana hoomanao i keia makahiki no ka la hanau o Keoki Wakinekona.

Ka Papa Kuhikuhi

         E hoomaka ana ke komo ana o Honolulu nei iloko o na hana hoomanao no ka la hanau o Wakinekona, ma ka auwina la o ka Poaha, Feberuari 21; ma ka malama ana ae o na kamalii i kekahi aha hoohauoli mawaho o ke kahua paani o ke kula o Punahou.

         Ma ia ahiahi aua iho, he halawai makaainana nui ke malamaia ae ana malalo o Aala Paka, malaila e haawiia mai ai na haiolelo, no ke kumu i komo ai o Amerika iloko o ke kaua.

         Ina e maikai ke kulana o ke ea ma ke kakahiaka o ka la 22 ae, alaila e lele mai ana ka Mekia Clark maluna o ka mokulele, a hookikakaha ae maluna o keia kulanakauhale, no ka hoikeike aua i kana hana akamai imua o na kaukani o ka poe e noho ana ma keia kulanahale.

         E malama pu ia ana no hoi ka hookahakaha paikau o na pualikoa elike me ka maa ma na makahiki aku nei i hala; ma ia auwina la, he heihei kukini o umi mile ke malamaia ae ana, e hoomaka ana ka holo ana mai ke Kuea Pa'lii aku nowaho o Waikiki a huli hoi mai no ka pa'lii, a oiai hoi na kukini e alualu ana i ka makana, he mau haiolelo pokopoko ke haawiia ae ana e kekahi poe i waeia.

         Ma ia ahiahi ana iho, he mau heihei au, maloko o kahi au o ka Y. M. C. A. He hulahula akea hoi mawaho o na alanui kauaoao, o ke alanui o Bihopa.

         Ma ke kakahiaka ae o ka Poaona, Feberuari 23, he hoikeike pua ke malamaia ae ana ma ke kakahiaka ame ka auwina la, a ma ia ahiahi hoi ka paikau hookahakaha o na puali o na keiki a'o koa.

         Ma keia ahiahi hookahi no hoi, ka heihei au hope maloko o ka Y. M. C. A. me ka malamaia, he aha hulahula maloko o ka halekoa.

         Ma ka la 24 ae, ke Sabati, he anaina pule hoomanao no Keoki Wakinekona, maloko o na halepula.

 

HOOKOMOIA HE BILA HOOKAPU WAIONA NO HAWAII

         Imua o ka ahaolelo lahui, ma ka Poakolu nei, i hookomoia aku ai he bila hookapu waiona o Hawaii nei , no ke ia manawa o ke kaua, e Senatoa Morisb Sheppard o Texas, maloko o ua bila nei, e haawi ana ia i ka mana ame ke kulana i na mana koho baloka o keia Teritore, e hooholo no ka hoopau a no ka hoomau aku paha i ka mana o kela kanawai, he eono mahina mahope iho o ka pau ana o ke kaua.

         E hoakaka pu ana maloko o kela bila ka hookapu loa ia o ka waiona, koe wale no ma ke ano laau, lapaau, mea pili paha i na hana akeakamai, a no na halepula paha, a o na rula hooponopono no ke ano e loaa ai ka waiona. no na ha i hoikeia ae la maluna, na ka ahaolelo kuloko ia e hana, mahope o ka mana ana o kela kanawai.

         Penei ke ano o keia kanawai hookapu waiona o ka hookomoia ana aku la iloko o ka ahaolelo lahui no Hawaii nei.

         "Mai a mahope aku o ka la 1 o Iulai,1918, iloko o ka wa o ke kaua, a mahope aku olaila, koe wale no ma ke ano i hoakakaia maloko nei, e lilo no i hana ku-e kanawai maloko o ke Teritore o Hawaii, e kuai, haawi, hana, lawe mai, hookomo mai, a i ole, hoouna aku iwaho, i ka waiona, koe wale no, na hana mikanika, akeakamai, no ka ahaaina a ka Haku ame ka laau lapaau, malalo nae o kekahi hooponopono kupono ana, a ka ahaolelo oke Teritore i oleloia, a o kekahi mea e ku-e ana i kekai manao o ia mea, e kauia no ka hoopa'i ma kahuina, aole e oi aku i ka elima hanori dala, a i ole e hoopaahao ia no ka manaw@ aole e oi aku i ka makahiki hookahi, a o ia mau hoopa'i paha a elua. Koe wale no ma kekahi koho baloka laula o Hawaii i malamaia iloko o elima makahiki, mahope aku o Ianuari 1,1918, in a e hoomauia aku ana ke kaua mamua aku o kela la, he eono mahina mahope iho o ka hooponoponoia ana o ka maluhia, ua hiki no ke hoopauia keia kanawai, mamuli o ka palapala hoopii a ka poe kupono i ke koho baloka i emi ole iho malalo o ka iwakalua pakeneka o ka poe kupono i ke koho baloka o ke Teritore i oleloia, ma ke koho baloka laula mamua aku, e waihoia aku ma ke koho ana a ka poe kuponoi ke @@ho baloka o ke Teritore i oleloia, a i@ a e koho ana ka hapanui o ka poe kupono i ke koho baloka maluna o kela ninau no ka hoopau ana i ke Kanawai, alaila aole ia e mana hou aku mahope o ia manawa, aka hoi, i loaa ole ka hapanui, alaila e mau aku kona mana ana.

         " Pauku 2. E waihoia ae ka palapala noi i oleloia, me ke Teritore he elua mahina ka haahaa, mamua ae o ka malamaia ana o ke koho baloka, i waihoia ae ai ka ninau no ke koho ana, a o ka mea i loaa aku ai na inoa maluna o ka palapala hoopii e hana oia i kekahi olelo hoohiki, ua ike oia i ke kakauinoa ia ana, a ua manaoio oia, ua pololei na wahi noho o kela me keia mea noi, i hoopili pu aku me kona inoa, o kahi noho ia o ka mea noi. E lawelaweia ua koho baloka nei, malalo o na kanawai o ke Teritore o Hawaii no koho baloka laula."

 

PILI OLE KA HEWA PEPEHIKA NAKA

         Ma kekahi manawa pokole ae nei i hala, ua ulu ae he hakaka mawaena o kekahi au Kepani elua ma Wahiwa, noke kuaiia o kekahi ahui maia, mai ka uuku mai o ko laua hoopaapaa ana ahiki wale i ka hoohana okoa ana i ka laua pahi me ke ko'i, o ka hopena nae i oili mai, o ia no ka make ana o kekahi o laua, a loaa hoi he eha kukonukonu i kekahi.

         Ma ka noho ana nae o ke kiure kiekie o ke Teritore, ma ka Poaha o ka pule aku nei i hala, a huli pono i ke kumu o kela pilikia, ua hookuuia ka mea nana i pepehi i ke Kepani i make, mamuli o ka loaa ana aku no keia Kepani , ma ke ano kupale i kona ola iho, ma ia kupale ana nae, i make aku ai kona hoa hakaka a koe mai la oia.

         Ma ka oleloia, o ke Kepani i make he ko'i ke paa ana iloko o kona lima, a i ka hele loa ana o ka laua hoopaapaa i ka nui, ua hahau okoa mai la oia i kana ko'i, no ke oki ana mai i kona hoa, u aalo ae la nae ka mea i manaoia e loaa pono aku i ke ko'i, a hala aku la ka make mai iaia aku, ia manawa i hahau aku ai oia i kana pahi maluna o kona hoa hakaka, o ka moku no ia, ma kahi e hiki hou ole ai iaia ke hoopoino mai.

         Ma ka hooholo ana a na kiure, ua hana wale aku no keia Kepani nana ka pahi, ma ke ano kupale iaia iho, nolaila aole i pili ka hewa no ka make ana o kona hoa, iaia, a ua hookuuia hoi oia e hele me ka lanakila.

         He Pilipino kekahi i noonoia e kela kiure, no ka hoao ana e lawe ae i ke ola o kekahi hoa kanaka ona, me ka pahi, a ua loaa he hoopii hoahewa e ku-e ana iaia, o ia kona hoao ana e hooko aku i ke karaima pepehikanaka maluna o kona hoa lahui.

         No ka hewa hoi e pili ana i kekahi Kepani no ka aihue, ua hoihoi ae kela liure he mau kumu hoopii hoahewa e ku-e ana iaia.

 

O ka Pohaka "Bolu" no na puupaa Ma 'i

 

         O ke "bolu," ka ui-ha, ame ka poe ano ma'i, he pono ke huli aku i ke kumu o ko lakou pilikia.  Ma ka nui o na manawa ua ikeia no ka maikai ole o na hana a na puupaa, ka mea nana i hoopiha i ke koko me na mea e hoopoino aku ai i na aakoko. O ka nalulu, ke kuahaneenee, ke poniuniu, me na pilikia o na puupaa na hooia no ka pono e loaa na kokua i na puupaa. E hooha na i na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan. He mau kaukani i mahalo ia lakou no ka maha, mai kela mau pilikia ae la.

         "Ke lolo ma kou kua- E hoomanao i ka inoa." (Mai pono noi wale aku no i na laau no ka puupaa-e noi maopopo aku no na  Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan a mai lawe i laau e ae). Eia na  Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekuai, a i ole, e hoounaia aku no ma ke ekeleka, ke loaa mua mai ke kumukuai, e ka Hollister Drug Co., na akena no ka Paeaina Hawaii.-Hoolaha.

 

LOHEIA NA LEO OHUMU K@@ MAWAENA O NA KOA KELEMANIA

         AMSTERDAM, Feb. 6. He @@@@@@@ manao ohumu kipi mawaena @ @@@@@@ Kele mania maloko o Flanders @@@@@@ no ke kakauha loa o na hoopai @@@@@@@ aku maluna o na alakai o ka p@@@@@ elike me ka lono i loaa ae i ke @@@@@ lapa mai kona mea kakau meaho@@@@@@ ma ke kahua kaua ma ka la i ne@@@@. Ma ka hoakaka a keia meakakau @@@hou ua ukiuki na koa Kelemania,@@@@ me ka lakou mau kumu hoohalaha@@ hoike ae ai ma ke akea, a he lehulehu aku kekahi mau hana i hoikeia mai @@ ka hoolalelale ana aku o na koa i na limahana e olohani.

 

Ka Poka Pa-hu no ke Kaiser

         Lehulehu na haunaele o na ano like ole maluna o na alanui o Berlin ahiki i ka Poaono i hala, i kulike me na lono loaa mai iauei ma ke alahele mai @@ Berne. Hookahi puulu kanaka o ka p@ hoohaunaele i ka'i aku no ka puka@@@@ ke Kaiser a kiola aku la i kekahi p@@@ pa-hu iloko ma ka pukapa, He iwakalua kumamalima o ia poe i paa i ka @@ puia e na koa kai kiuo o ke Kaiser I kulike me ka hoakaka a na koa Kele mania maloko o Belgiuma, ua hoohik@ aku ka ke Kaiser imua o lakou no k@hana koke ia o ke kuikahi maluhia @@ hiki hoi, oia maluhia e hanaia ana @@ hoohuaia maluna o ka holopono o n@ kukakuka ana ma ka aha kukakuka @@ Brest-Litvosk. Oiai ka Emepera e @@ na ana i na pualikoa Kelemania mal@ o na kahua kaua Cambrai he pule @@@ nei i hala, ua hoikeia mai ka ke Kaiser mau olelo o ka hoakaka ana aku imua na koa, "ua hooiaioia mai ka loaa o k@ maluhia ma na kahua kaua a na Rukini. O ka hana wale no i koe i nei manawa oia ko kakou hookono ana a e hana koke ia ka maluhia maluna o @@ kahua kaua ma ka hapa komohana kahi a na Pelekane, Palani am@ Amerika e hoomakaukau mai la m@ kali no ka Kelemania kaua nui @ @@ uka mai ana.

 

E HELE AE KA POE I KOE I @A HALEKOA.

         Ma ka Poaono aku la i hala i @@@ mai ai i ka pau ana o na la i maken@@@ ia ai ka poe he mau pepa ninau @@@@ kou e pane ai no ka oihana koa, e @@@ ae ai ma na wahi i hookaawaleia, @@@@ kokua ana mai ia lakou, a ma keia @@@aku, o ka poe i hoihoi ole ae i ka @@@@ mau pepe ninau, e lawe pololei loa @@ lakou i ka halekoa, malaila e loaa @@@@ poe na lakou e nana mai , a e kokua @@ hoi ma ka hoopipiha ana i na pep@@@ nau.

         I mea e pololei ai, a e hooluhi @@@@ ai ka poe he mau pepa ninau ka @@@ i koa, ma ka hele ana ae i ka hale@ @@@ e hoea ae ana na hoa o ka Papa malaila mai ka hora ekahi o ka @@@@@ la ahiki i ka hora elua, alaila h@@@ a noho hou mai ka hora ehiku a@@@ @@ ahiahi, ahiki i ka hora eiwa.

         Ma ka Poakahi iho nei i hoo@@@@@@ ai kela papa i ka noho ana ma @@@@ halekoa, alike me na manawa @@@@ kaia maluna ae nei, a e mau @@@@ ka noho ana pela ahiki i ka p@@@@@@@ keia pule.

         I ka manawa e pau ai na p@@@@@@ i ka hoihoiia ae, a o ka poe i @@@@ ka Papa 2, elike ma na pepa i @@@@ aku i ka poe na lakou na pepa @@@ ua koiia lakou e hoea ae no ka na@@@ o ke kauka i ko lakou kulana o @@@@ kino , ma ka manawa e hoikeia a @@ ka lohe, a no ka poe ma na Papa 2 @@@ e waiho malie ia ana lakou pela, i ka wwa e kaheaia aku ai, mahope ka pau ana o ka poe ma ka Papa 1 ka waeia.

NA MARE.

         Tong Young ia Kihei Ohulenui, Jan. 31.

         Antone Kahinu ia Kelii Paewa, Jan. 31

         W. Keao ia Johannah Kaulei, Feb. @.

         Charles Woemer is Mary Kealoha, Feb 2.

         Oscar Vogler ia Annie Kapela Feb. @.

         Ah kui Tin Sing is Helen W@@bound, Feb. 2.

         Dick K. Malu o ia mrs. Hattie A. Neill, Feb. 2.

         Wm. Kahoalii ia Ella Kane Feb. 2.

         Robert Ahuna ia A. K. Arthur, Feb. 5.

         Lono Kaihe ia Marian Aki, Feb. 5.

NA HANAU.

         Na James K. Kailikole ame Ha@@@ Hinau, he kaikamahine, Jan. 22.

         Na Rodna K. Burgess ame Emily Panaewa Huihee, he kaikamahine, Jan. 20.

         Na Pia Young am Lucy Kamak@@ he kaikamahine ,Jan. 27.

         Na John Kma ame Josephine Kealoha, he keikikane, Jan. 31.

         Na Joseph Paekkukui ame Julia Kaneakala he keikeikane, Feb. 1.

         Na Sam Pa ame Kalei Holaniku he keikikane, Feb. 1.

         Na Soloman Kuehu ame Helen P@@@@ keikikane, Feb. 4.

NA MAKE

         John Kaleihua, ma ke alanui Desha, Feb. 2.

         Paukaike, ma ka Home Lunalilo, Feb. 3.

         Helen Kuulei Kanekoa ma ke alanui Kukui, Feb. 3.

         Lydia K. Young Kon, ma ke alanui Pauoa, Feb. 4

         John Naiwi, a ke alanui Papu, @@@. 6.

         Thomos Mahoahoa, ma ke alanui @@@nia, Feb.6.