Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 6, 8 February 1918 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KA HEWA O KA HULAHULA

            Ma ka po o ka Poanono aku la i hala i pakele mahunehune ae ai ke ola o kekahi kaikamahine opio maloko o ka hale hulahula ma keia kulanakauhale, mamuli o kona kiia ana aku i ka pu panapana e kekahi aliikoa, ma ka ulia laki wale no nae i ku ole aku ai oia i ka poka i manaoia nona, elike me ka moolelo i pili i kela ki pu, ma ka meahou e hoikeia aku nei, ma ka aoao mua o keia pepa.

            O keia kekahi o na ino o keia hana o ka hula-hula, a kakou e hoohewahewa ole ai, a mawaho ae o keia, he nui a lehulehu na hopena maikai ole e oili mai ana, no ka mea, o keia kekahi makua o ka hoowalewale, nana e pahele ana i ka noonoo o ka wahine ame ke kane, e hike ole ai iaia ke kupaa, mai ka hooko ana aku i ka makemake o ka mea i makee ole i ka noho maikai ana o na kanaka.

            O ka hulahula nona iho, o kekahi ia no na hana i nanaia aku e ka poe kiekie a ko'iko'i ahiki loa aku i ka poe haahaa, me ke ano he hana hanohano loa ia, o ka oni ana o ke kino, o ka hoohehelo ana maluna o ka papahele, o ke ano o ka paa ana o na i@ma@ ame na minoaka ma na papalina, he mau mea hialaai nui ia ia, e ka poe hulahula, oiai nae o ka mea oiaio maoli, he mau hiohiona hikeike hikimua ia e pahele ana i ka noonoo o ke kane ame ka wahine, a ma o aku o ia mau hiona, aia malaila no aoao pouli, kahi a ka mea pakaha i makemake ai e hoea aku ka poe apau e hoomau ana ma keia hana he hulahula.

            O kekahi kane e hele pu ana me kana wahine i ka hulahula, ina aia na manao makee iloko o laua iho no ko laua kulana ame ko laua noho aloha ana, aole ana e nele ka hoalaia mai o na manao lili iloko o kekahi i ka manawa e ike aku ai e hulahula ana ka wahine a i ole kane paha me ka mea okoa; iloko hoi o ia manawa hookahi, aia ke kuko ame ka makemake iloko kahi i hookikina ai, e hooko aku oia i ka manao hewa, in a paha aole no ka manawa pokole, aka no kekahi manawa loihi e hoea mai ana; a in a e hoomauia@kela hulahula pu ana no ke-kahi manawa loihi, me ka oiaio loa, e nohoalii aua-nei ka mea hoowalewale maluna o laua, a o ka ho-pena, o ia no ka nalohia ana aku o ka noho aloha ana o ke kane me kana wahine.

            Ua hoalaia aku ka manao lili iloko o ke aliikoa nana i ke ae i kana pu panapana i ke kaikamahine opio maloko o ke keena hulahula, mamuli o kona aloha i kela kaikamahine; a iaia i ke aku ai i na hiona hoomahie iluna o ka mea ana i aloha ai, me he mea la, ua hauoli oia i ka hulahula ana me kekahi mea okoa; ua hiki ole ke kaohi mai, a ke uumi iho hoi i kela manao uilani iloko on a, a hoohana okoa aku @@ i kana pu panapana.

            Aole no ko kakou ike ole i ke ino o keia mea he hulahula, ke kumu e hoopaakiki nei kekahi poe o kakou ma keia hana; aka no ka makemake no i ka lealea. a no ka makee ole e hookaawale aku i na mea e ku-e ana i ka noho maemae ana.

            Ua maopopo loa i ke kaikamahine opio, a i ke kanaka opio hoi, i ko laua komo ana ma keia hana he hulahula, ua hookomo aku laua ia laua iho iloko o ka hoowalewale, a o ka hopena oiaio loa e loaa ana ia laua, o ia no ka lanakila ana o ka hoowalewale, a o ka hopena oiaio loa e loaa ana ia laua, o ia no ka lanakila ana o ka hoowalewale maluna o laua, e hike ole ai i ke kaikamahine a i ke keikikane opio paha, ke kaawale mailaila mai koe wale no a @waiho aku laua i ka hulahula.

            O keia kekahi hana nana i alako aku i kekahi heluna nui o ko kakou mau kaikamahine opio, ma na wahi apau i malamaia ai na hana hulahula, iloko o ka poino, ma o ko lakou hoolilo ana aku i ko kauia aku ai, no ko lakou lilo i mau makuahine maikai a e haaheo ai ka lahui, ua lilo lakou i mau mea paahana wale no na ka poe i makemake e a@ako ia lakou i ka hoohaahaaia.

            @@e mea kahaha no ka lilo ana o ka hana hula-hula i kumu imi dala na kekahi mau ekalesia o kakou. me ka ike maopopo no, ua paewa loa ia hana, mai ke kahua i ku ai o na hoomana o kakou; aole loa he pono. e hoomaa ia keia hana, no ka mea i ko kakou makee ana e noho ka pono ame ka oiaio iloko o kakou, e hookaawale loa aku i na hana hoowalewale apau, e pahele mai ai i ko kakou noonoo; a o ka mea oi aku, e makee i ko kakou kulana ame ka noho oluolu ana.

 

E KOKUA I KE AUPUNI MA KE KUAI ANA I NA POO

            Eia ke aupuni o Amerika iloko o ke kaua no ke kinai ana aku i na hana pakaha a luku wale a ke aupuni o Kelemania ame kona mau hoahui, e ku-e ana i na kanawai o ke Akua ame ko ka honua nei nolaila ua konoia mai kakou, na makaainana e noho nei ma keia Teritore, e lilo kakou i poe kokua i ke aupuni. 

            Eia me kakou i keia la kekahi hana kokua maopopo loa.  i konoia mai ai kakou e hana aku.  Ua k@ahaua ae nei ma Meia Fern o ke kulana kauhale a Kalana o Honolulu nei i na makaainana; pela hoi o Kiaaina Pinkham i kua haua pu ae ai, e kono ana i na mea apau e lokahi ma keia manao kokua, a keia pepa e manaoio nei, o keia kekahi o na hana maikai loa i laweia mai a imua o ko kakou alo, o ia no ke kuai ana aku i na poo hoahu, ka hana hiki @oi i ka poe nunui ame ka poe liilii ke hooko aku me ka pilikia ole, ame ka ehaeha ole ma ko kakou aoao.

            Ke hoouna nei ke aupuni o Amerika i kona mau pualikoa no na kahua kaua, a i wahi e hiki ai ia kakou ke hoouka aku i de kaua ma ke ano e loaa mai ai ka lanakila maluna o na enemi, ua ili iho ke ko'iko'i maluna o kakou, ka poe e noho nei mahope, ma ke kokua ana aku i ke aupuni me ke dala, e lako pono ai lakou me na makaukau apau no ka oihana kaua; e lawa pono hoi lakou i na meaai kupuno; a e loaa na lole pumehana e mau ai ka ikaika o ko lakou mau kino; aole malaila wale iho la no pau na kokua i makemakeia mai ai kakou e hana aku, ma ke kuai ana i na poo hoahu, aka no ke kokua pu ana kekahi i na ohana, o ka poe iloko o ke kaua; a e kokua pu aku hoi i na hemahema o na aupuni e kaua pu nei ma ka aoao o Amerika.

            He elua mau mea ano nui ma keia kuai ana i na poo hoahu, o ka mua, ua kokua aku kakou i ke aupuni, ma ka haawi ana aku i ka kakou mau dala, ma ke ano hoaie; a o ka lua, ua hoahu aku kakou i kekahi mau dala, no ko kakou pono iho, e hoi hou mai ai ia ia kakou ma o na huina maopopo loa, elike me ka kakou i kokua aku ai i ke aupuni.

            O na hapaumi a na makua e haawi nei i na kamalii, no ke kuai ana i na kana-ke ame na mea ano ole; o na hapaumi e kiola wale ia nei no na hana pomaikai ole, in a e houluuluia kela mau hapaumi a piha ka hapaha, alaila e loaa ana he hookahi poo hoomakaulii, a i ka piha ana o na poo he umi-lumamaono o kela ano, e haawiia mai auanei he hookahi poo hoahu, o elima dala ka waiwaiio, a elike me ka mahuahua aku o na poo hoahu e loaa ana i kekahi mea, pela iho la ka nui o kana mea i kokua aku ai i ke aupuni, a e hoihoi hou ia mai ana ia mau dala apau iaia, i ka piha ana o na makahiki elima ma keia hope aku.

            E a'o kakou i ka hoomakaulii, e hoiliili i na mea liilii a kakou i kiola wale aku ai no na mea waiwai ole, a ia kakou i hana ai pela, a kuai i na poohoomakaulii, ua hoike ae kakou i na manao makee, e hoea mai i ka manawa e hoohaahaa ai o Kelemania iaia iho, a e nohoalii mai hoi ka maluhia ma ka honua holookoa.

            He umi -kumamakahi mahina okoa i koe i waihoia mai no kakou e kuai ai i na poo hoomakaulii ame na poo hoahu.  Eia na Pake, na Kepani ke holomoku nei ma ke kuai ana i na poo, no kela makee wale mai no e kokua i ke aupuni, pehea kakou na kanaka Hawaii?  E komo pu kakou me na lahui e ae e noho pu nei me kakou, me na manao ohohia, no keia hana a Amerika i kono mai ai i kela kane, keia wahine ame kela keiki, a kokua aku elike me ka mea hiki, ma ia hana ana, ua hoike ae kakou i na manao makee, e hoea mai i ke pio ana o na hana hookiekie a ke aupuni o Kelemania, a e nohoalii mai hoi ka maluhia ame ka noho kuakoa ana o na aupuni o ka honua nei, malalo o kekahi kuikahi o ke kaulike me ka poohilimeaai ole.

 

UA ILI AKU KE KOIKOI MALUNA O KA ELELE KUHIO

            Ua lilo ka ninau kaua iloko o keia nee ana o ke au o ka manawa i mea nana e hoohikiwawe loa mai i ka hapaiia ae o ka ninau hookapu waiona no Hawaii nei, i loko o ka noonoo o na senatoa ame na lunamakaainana o ka ahaolelo lahui, a i kulike ai me ka lono kelekalapa i hoounaia mai i ka Elele Kuhio e na komite o ke senate ame ka hale o na lunamakaainana, ke kau mai nei ko lakou manaolana e lohe i ka manao o ko kakou elele, no kona apono a apono ole i ka hookapuia mai o ka waiona ma Hawaii nei, e ke aupuni federala.

            Aole keia o ka manawa mua loa i hapaiia mai ai ka noonoo ana, no ka lawe okoa ana ae o ke aupuni federala i ka mama iloko o kona lima, a hookapu mai i ka waiona ma keia Teritore, aka mamuli wale no o na ku-e ikaika a ko Hawaii nei poe, e kaa no na ko kakou ahaolelo kuloko, e hana mai i kanawai e hookapu ana i ka waiona, i kaohi aku ai na lima o ke aupuni federala ahiki i keia manawa, aka ke hapai hou mai nei nae ia i keia ninau i ka manawa e lilo ole ai na ku-e ana aku i mea hooloheia.

            No ka poe iloko o ka oihana kuai waiona, ame ka poe i makemake ole e kailiia aku ka waiona mai ia lakou mai, aole a kakou mau hoohewahewa ana no ko lakou makemake na Hawaii nei ponoi no e hookapu i ka waiona, no keaha mai ke kumu?  No ka mea pela wale no e hiki ai ke hoohanaia aku ko lakou mana, ma ke pahele ana i ka noonoo o na kanaka, ma na hana kalaiaina, a i keia la, ke naka nei ko lakou mau kuli iloko o na kamaa buki.

            Aole a kakou hoohewahewa ana i ka lilo ana o ka waiona, i kupuino nana i alako aku i keia lahui kanaka ilalo; ahiki i ko lakou nele a ilihune maoli ana; o ka waiona kekahi kumu nui nana i hoala mai i na hana karaima, nana i hahao aku i ko kakou poe kanaka maloko o ka halepaahao; a o ka waiona, ka mea nana i hookau aku i ka hoohaahaaia i ko kakou mau kaikamahine opio; aole anei, ua hoea mai i ka manawa kupono loa e hauoli ai kakou ma ke ano he lahui, no ke kaiehuia aku o ka waiona, mai ka papalina aku o Hawaii aina?

            Ina aia ka manao makee iloko o ka Elele Kuhio no kona lahui, e hoopakeleia ae lakou, mai ka lua mimilo ae nana e luma'i nei i alakou ilalo, alaila he hana ku i ke aloha nana, ka ae ana aku i ka manao o na komite oloko o ka ahaolelo lahui, e pahola mai ke kanawai federala ma Hawaii nei, e hookapu loa ana i ka waiona ma na ano apau; pela wale no e kaawale aku ai ka alekohola mai ia kakou aku.

 

            Pehea e kuikahi ai na hoahanau o Kawaiahao?  Penei, e loaa ka manao aloha me ka makee no ka pono, ka holomua ame ka inoa maikai o ka ekalesia, ma o ka ae ana mai o na mahele ku kaokoa a elua o ka ekalesia, e hoole ia lakou iho, a e mihi mai kekahi mahele imua o kekahi, pela hoi e mihi aku ai kekahi i kekahi, me ka loaa o na huikala ana ma na aoao a elua, o keia wale no ke ki, e hiolo ai na manao kuee apau e ku nei iloko o na hoahanau.

 

 

 

 

NUHOU KULOKO

            Eia ka Uwapo Kuhio ma Hilo ke paa mai nei i ke kiaiia elike me na uwapo o Honolulu nei i keia manawa.

           

            Eia na komite o ka la hanau o Wakinekona ke hoolala mau mai nei i ka papa kuhikuhi o na hana hoohiwahiwa hoomanao no keia makahiki.

 

            Ua hoopauneeia ka hoopuka ana aku i kekahi mau manao i kakauia mai e na makamaka, a loaa kahi kaawale o ka pepa, nolaila e hoomanawanui mai no.

 

            Iloko aku nei o ka mahina o Ianuari i hala, ua ikeia, ua oi aku na hanau mamua o na make, elike me na mea i hoomaopopoia, maloko o na buke o ka papa ola.

 

            Mamuli o ka hooholo ana o ka hapanui o na hoa o ka Papa Ola, ua hoopauia aku ka noho hana o Kauka Hoffman, he kauka aupuni no Kau, Hawaii, no ka mea he Kelemania oia.

 

            Ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei i lawe ae ai o John Burke i kona ola iho ma ke ki ana i ka pu panapana ma ke alanui Kukui, a ma na me i hoomaopopoia, ua poino oia ma ke ano ulia.

 

            Ua hoopuka ae nei ka Meia Fern ame Kiaaina Pinkham he mau kuahaua e kono ana i pa makaainana e kokua i ke aupuni o Amerika, ma ke kuai ana i na poo hoomakaulii ame na poo hoahu.

 

            O ka poe apau loa i kauia ma ka Papa 1, no ka oihana koa, ua maopopo loa ko lakou laweia i ke kaua, i ka manawa e loaa mai ai o na kauoha, no ka wae ana ae i ko Hawaii nei poe i poe koa.

 

            He ekolu mau moho kukini pahu loa mai Hilo mai o ka hoea ana mai no keia kulanakauhale ma ka Mauna Kea o ka Poalua aku la, a o lakou kekahi e komo pu ana iloko o ka heihei kukini o ka auwina la o ka la apopo.

 

            Mamuli o ka hookele i ke kaa otomobile i ka wa ua on a, i kau mai ai ka Lunakanawai Irwin i ka hoopa'i o hookahi haneri dala maluna o Frank Panaewa, a he iwakalua kumalima dala hoi maluna o J. Takenishi.

 

            He heihei kukini pahu loa o umi mile ke malamaia ae ana ma ka auwina la o ka la apopo, e hoomaka ana mai kahauiki mai a hoea i Kamoiliili Paka, a maloko olaila e noke ai @a moho i ka holo kaapuni a piha na mile he umi.

 

            Ma ka po o ka Poakahi nei i hoea mai ai he moku poino mawaho ae o ke awa o Honolulu nei, a ua olelo ae na alii moku oluna o ua moku nei, ua noke lakou i ka haawi i na hoaiona no ka poino, aole nae he mau kokua i hoea aku.

 

            Mamuli o ka pipii loa o ke kuai ana i ka i'a i keia manawa, ua lilo i hana paakiki loa ka hoolako ana ae i kahi hoikeike o na i'a mawaho o Waikiki me na i'a hou, oiai e lawe mau ana ka poe lawai'a i ka lakou mau i'a i ka makeke e kuai ai, i kahi makepono.

 

            Ua hoopauia aku ka noho akena ana o Mr. A. S. Pomaikai o Kukuihaele, Hamakua, Hawaii, no ke Kuokoa nei, a o ka poe e makemake ana i Nupepa Kuokoa na lakou e hoouna pololei mai i na kauoha i keia keena, a pela me ka hookaa dala ana, aole e haawi hou iaia.

 

            O ka loaa o kekahi hookuku kinipopo o ka malamaia ana mawaho ae nei o Kamoiliili he manawa pokole wale ae nei no i hala, i hiki aku ka huina i ka hookahi haneri dala a oi, ua haawiia aku no ke kokua ana i ka home o na keiki makua ole mauka ae nei o Kalihi.

 

            Mamuli o ka pipii maoli o ke kumukuai o ka i'a iloko o kela mau pule e nee nei, ke oiliili mai nei na manao, no ke kukuluia aku o kekahi makeke no ke Kulana kauhale a Kalana o Honolulu nei ma keia mua aku, e kuai pololei ia ai ka i'a mai ka poe lawai'a mai no a i  ka lehulehu.

 

            Ma ka Poaono aku la i hala i huli hoi aku ai ka Elele Kuhio no kahi o kana hana ma Wakinekona, iloko o keia kau o ka ahaolelo lahui, mahope o ka hoohala ana i kekahi manawa maanei nei, no na mea e pili ana i na hihia i pili i ka waiwai o ka Moiwahine Liliuokalani i make.

 

            No ka hoomanao ana i ka la hanau o ka Peresidena Aberahama Linekona, e malamaia ae ana he halawai makaainana malalo o Aala Paka, ma ka po o ka Poalua ae nei, Feberuari 12, e hoomaka ana ma ka hapalua o ka hora ehiku, o na hana e lawelaweia ana ma kela halawai, o ia no ka hoolohe ana i kekahi mau haiolelo.

 

            Ma ka Poaono aku nei i hala i hoea mai ai i ka paa ana o na wahi koho baloka, no ka hele ana ae o ka poe he mau pepa ninau ka lakou no ka hoopihapiha ana, a no ka hoohikiia mai hoi, nolaila in a he poe kekahi he mau pepa ninau ka lakou i hoihoi ole ae, e lawe pololei ae i ka halekoa, mawaena o ka hora ekahi me elua, a mai ka hora ehiku aku hoi a ka hora eiwa o ke ahiahi.

 

 

NUHOU KUWAHO

            AMSTERDAM, Feb. 2.--E hoakaka ana kekahi meahou maloko o ka Nupepa Berlin Tages Zeitung, he elua mau kanaka Pelekane lele i ka lewa i hoopa'iia e ka aha hookolokolo koa Kelemania he umi makahiki hoopaahao uo mahua maloko o kekahi okana aina Kelemnia e ku-e ana ia Kelemania.

            EL PASO, Texas, Feb2.-- Ua kiia e Felipi Alvarex, he kanaka Mekiko, i keia la a eha loa o Mrs. Trinidad Lucero, a pepehiia na keiki elua a keia wahine a make a hunaia malalo o ka hale kahi ana i hana ai i kana karaima.

            Hookahi haneri maikai i hoopuni i ka hale a he mau kikipu ka i hauaia mawaena o Alvarex ame na maikai.  He i ki mai ai.  He maikai a he kanaka okoa iho ka i make i kana mau poka, he eha mau auka kiana pauda i hoppahuia ae malalo o ka hale e na maikai, a nahaha ka hale, a kiolaia  ae ke kino make o ke kanaka pepehikanaka i ka lewa.

            AMSTERDAM, Feb. 2--E hoakakaana na nupepa mai Berlin o ka loaa ana mai ianei o ka hopena o ka haunaele i ala ae ai ma kekahi manawa i hala koke aku nei oia ka paa ana o William Dittman, ke alakai o ka aoao Socialist, ao kekahi hoa o ka ahaolelo Kelemania i ka hopuia.  Ua oleloia no ke kue o Dittman i ke aupuni ke kumu i hopuia ai, oiai oia e haiolelo aku ana imua o kekahi ahakanaka.

            LONDON, FEB.3.--He kanakolu kaukani koa Polani, oia mau ko lakou hoakoakoaia ana, me ka nana ole i ke kumkulu hou ia ana ae o kekahi mau pualikoa hou e ke aupuni Bolsheviki, i hooleia ko lakou hoi hou ana aku noloko o Polani, elike me ka lakou i makemake ai.  O ke kumu i hoakakaia mai no keia hooleia ana e ke Kuhina Kaua Rukini oia ko na Kelemania ke-e ana aku i ka aeia o keia mau pualikoa e hoi hou mai iloko o Polani ma ke ano he mau pualikoa i hoakoakoaia, no ko lakou manao o lilo ia i alahele e ala mai ai he mea hoopilikia i ke aupuni Kelemania kuikawa o kela aupuni.

            SAN FRANCISCO, Feb. 3-- Ma ka la aku la i nehinei i hoolahaia ae ai e na luna o ka oihana leka e hookapu loa ia ana ka hoounaia ana mai o ka uala Hawaii maloko o na ekeleka mai ke Teritore mai o Hawaii  No ka ikeia ana o na ilo iloko o ia mau ukana ke kumu i hoikeia mai no ka hoopukaia ana aku o ke kauoha.

            AMSTERDAM, Feb. 4-- O ka nuhou no ke ala hou ana ae o na haunaele olohani koikoi maloko o na palena o na aupuni Mana Waena u hoea mai ia nei i keia la.  Ua oleloia ma ia lono he haunaele hou ka i ala ae ma ka Poaono ma na halehana ma Jena, kahi o ke kolu o na kanaka i haalele aku ai i ka hana, mai ka nupepa Berliner Tageblatt mai keia lono i loaa mai ai.

            TOKIO, Feb. 4.--O ka mokuahi Tosho Maru i hoolimalimaia ai e kona mau on a Kepani i ke aupuni Italia, ua hoopiholoia maloko o ke Kaiwaenahonua, elike me ka lono i hoea mai ianei i keia la.  Ua kiia mai ia i ke topido e ka mokuluu, pela ka hoakaka ma ka lono, aohe nae he hoakaka no ka hopena o na aliimoku ame na luina.

            RIO JANEIRO, Jan. 31.--E ike koke aku ana na mokukaua Brazil i ke kaua e ku-e aku ana ia Kelemania, elike me ka hoolaha i hoopukaia ae ma ka la i nehinei e ka Peresidena Gomes.

            Ua hoakoakoaia mai ke aumokukaua Brazil malalo o ka hoomalu ana a ka Adimarala Pedro Pronti a e holo koke aku ana ia aumokukaua no na kai o Europa, a malaila e hui pu aku ai me na aumokukaua a na Aupuni Hui ame ko Amerika mau moku.

            O na hana hoomakakaukau a ka oihana koa kekahi i hoolaha pu ia ae a he lehulehu na pualikoa hou no na pualikoa Brazil i kahea ia no ke komo ana ae i ke kaua, a e ohi ia ana no ke a'oia mai.  Ina no ko Brazil makemakeia, e hiki ana iaia ke hoouna aku no ke kahua kaua no ka hakaka pu ana me na pualikoa o na Aupuni Huiia, i kekahi mau pualikoa nui i a'oia a makaukau pono, a i hoolako pono ia me na lako kaua.

            Maloko o ke aumokukaua Brazil he elua mau mokukaua o ke ano hou loa, oia ka Minas Geraes ame ke Sao Paulo, ua hoolakoia laua me 12 mau pu kuniahi 12 iniha; elua mau mokukaua holo ma na kapakai i hoolakoia me 9.5 iniha mau pu kuniahi pakahi; ekolu mau moku holo loa, elima moku topido, 15 mokuwawahi topido, a he eha mau moku topido o ka papa ekahi.  O keia mau moku ae la apau e hui pu aku ana lakou me na mokukaua Pelekane, Palani ame Amerika a kaua aku i na mokuluu ma loko o na kai o Pelekane ame Palani.

 

            Mamuli o ke apono ole ia ana o ka hoike a ke komite, ma ka halawai a na hoahanau o Kawaiahao ma ka po o ka Poalima aku nei i hala, eia kela ekalesia ke ku nei me kekahi kahu i maopopo ole.

 

 

HOOMAEMAE PA ILINA.

AHAHUI KAAHUMANU

            Ua makemakeia na lala apau o ka Ahahui Kaahumanu e akoakoa ae ma Puea 2 ma ka hora 9 o ke kakahiaka o keia Poaha ae, ka la 14 o Feberuari nei, me ka lakou mau meahana me ko lakou mau lole hana pu, no ka hoomaemae ana i ka pa ilina o ka ahahui

MRS. LAHILAHI WEBB,

Kakauolelo.

6281--Feb. 8, 1918

 

 

NA LONO LIKE OLE E PILI ANA I KE KAUA MA EUROPA

(Mai ka aoao I mai.)

pepa, ua hoopuka koke ia aku ke kauoha e hookapu ana i ka hoopuka hou ia o ia o ia nupepa no kekahi manawa.  O ka Nupepa Tageblatt kekahi nupepa alakai o Berlin i hoolaha ae i na mahou e pili ana i ka poe olohani ame ka Berlin Post, ua hoopanee pu ia ko laua hoopuka hou ana.

 

Hoopukaia na Noi i na Kanaka Olohani

            Ua noi aku ka Ilamuku von Hindenburg i na kanaka olohaui ma ka inoa a ka ainamakua@ a e kauleo aku ana ia lakou ua alakai hewaia lakou e na enemi i@o loa a Kelemania.  Ua kauoha aku oia i na kanaka hana olohani e hoi koke aku e hana maloko o ko lakou mau halehana, malalo o ka hoopa'i e hanaia aku ana ma ke ano he poe kipi i ko lakou aupuni a ua pili hoi ka hewa kipi ia lakou e ku e ana i na pualikoa Kelemania e paa ana i na laina kaua.

            Wahi a ka ilamuku o ka hoakaka ana aku o kela ame keia hora i hana ole ia e na halehana ame na pa kapilimoku e na kanaka olohani he hoonawaliwali ana no ia i ka Kelemania mau kaua e ku e aku ana i ka enemi e makemake mai ana e hoohiolo i ka lahui Kelemania.

            Me ka hoolohe ole ia mai o ka von Hindenberg mau kauoha a e hoole ana hoi i na hoohaiki ana i kauia aku ma ke ano hooweliweli e na makai o ke aupuni, ua kauaia aku la na kanaka olohani e na koa o ke aupuni ma na wahi mawaho o ke kulanakauhale o Berlin ma ke ahiahi i hala, lehulehu na kauaka i kiia aku a make.  Eia nae, ma kekahi mau manawa ua hui pu aku la na koa me na kanaka olohani a hoole i ke ki ana aku i ka poe olohani, a ma kekahi mau manawa ua kiia ae la na poka i ka lewa.

 

K@ Koi no ka Maluhia

            Maloko o ke kulanakauhale o Hamburg aia na limahana olohani ke ka'i huaka'i mai la maluna o na alanui a e koi ana e hana koke ia ka maluhia, a e hana koke ia kekahi hana e hoopauia ae ai na kulana kupilikii o ka nele i ka ai.

            Maloko o kekahi kolamu o ka nupepa Vorwaerts i hookapuia ua hoolahaia ae kekahi lono kelekalapa mai Vienna mai e hoakaka ana hookahi hale wili palaoa nui o Vienna i puau i ke ahi ma ke Sabati i hala.  He heluna nui o ka huita i poino aole nae i hiki ke hoohalikeia keia poino me ka hopena i hopohopoia no ka halewili palaoa, oiai he mea ano nui a waiwai loa ia no ka hoolako ana aku i ke kulanakauhale me ka palaoa.

 

Ua Emi Loa Mai na Moku i Hoopiholoia Malalo o ka Averika

            LONDON, Jan. 31.--O na mokuahi kalepa i hoopiholoia o Pelekane ame na Aupuni Hui no ka pule e pau ana ma ka Poaono, i Ianuari 26, a emi loa mai malalo o ka averika, oiai nae no na moku Pelekane i hoopiholoia ua oi ae i ko ka pule mamua aku.  O na mokuahi kalepa a na Aupuni Huiia i hoopiholoia iloko o ka pule a i hoikeia ae e ka Haku o ka aha hookolokolo Moana ma ka la i nehinei he eiwa i oi aku maluna o 1600 tona a he eono mau moku liilii.

            O keia mau moku i hoopiholoia aneane o ka hapalua wale no ia o na moku i hoopiholoia e na mokuluu Kelemania iloko o na pule mua elua o keia mahina ame ka pule hope o ka makahiki i hala, iloko o ia mau pule pakahi he umi-ku-mamawalu mau moku nunui i hoopiholoia.  O na moku liilii i hoopiholoia iloko o ka pule i hala ua paluaia aku ia i ko kela ame keia pakahi o kela mau pule.  O na moku i hoopiholoia no ka pule e pau ana i Ianuari 18, @e eono mau moku nunui a he elua mau moku liilii mai.

            Ma ka hoike a ke kuhina kaua mai Roma mai o ka nui o ko Italia mau moku i hoopiholoia i ka pule he elua hou maluna aku o 1500 tona, a he elua mau moku malalo mai, he mau mokupea laua a elua, a hookahi no ka pule aku mamua, a he elua i oi aku maluna o 1500 tona no ka pule mamua aku o kela.

            Ua emi loa iho na moku Palani i hoopiholoia e na mokuluu elike me ia i ikeia ma ka hoike a ke kuhina kaua no ka pule.  Ua oleloia ma keia he ekolu mau moku i emi iho malalo o 1500 tona i hoopiholoia ke hoohalikeia me elua mau moku nunui a hookahi kalepa no ka pule e pau ana i Ianuari 18, a he elima i oi aku mamua o ka 1500 tona no ka pule e pau ana i Ianuari 11.

 

Hoopa-huia ke Kulanakauhale o Paria e na Kelemania

            WAHINGTON, Jan. 31.--O ke kulanakauhale nani o Parisa ka ma-ka a na mokulele Kelemania o ka hoohaule ana iho i ka lakou mau poka pa-hu a he liilii loa nae na poino a ia mau poka pahu o ka hana ana iho i hoikeia mai.

            E hoohuli ana i ko lakou noonoo mai ke kapitala ae a na Pelekane a i ka na Palani, ua lawe aku la na kanaka Kelemania lele i ka lewa i ka lakou kaua ana maluna o na wahine, na keiki ame na kanaka Palani i komo ole i ke kaua, a ua haawi ia aku i na Pelekani he hoomaha ana mahope o na kaua lehulehu ma ka lewa iho i nui ai na ola i poino i ka pule mamua aku.

            Ua oleloia maloko o ka lopo mai Parisa mai me na mokulele lehulehu kela kauaia ana iho o Parisa ma ka lewa a he lehulehu wale ka na poka pa-hu i hoohauleia iho ma kekahi mau wahi lehulehu oloko o ke kulanakauhale ponoi.  Ua lehulehu ka poe i ikeia ka make a he heluna lehulehu aku ka i hoihaia.  O ka poino i hanaia ma na waiwai, elike me ka lono i hoikeia mai, he liilii loa, aole nae he moolelo piha i loaa mai no ka holopono o kela kaua ana.

            Ma ke kaua a ka enemi ma ka lewa iho o ka po Poalua he ekolu poe i make, o keia ka mea i ikeia i keia la, maloko o ka hoike a ke kuhina kaua mahope o ke kaua ana ma ka lewa iho a i loaa mai ianei mai na wahi lehulehu like ole mai.

            Ekolu põe i loaa aku ua make a he umi i hoehaia, a ke hopohopoia nei o ka poe eono aku i nalowake ai ua paa lakou lmalalo o na paia o na hale i hiolo, pela ka manaoia.

            Maloko o na Kalana o Kent ame Essex ma Enelani na wahi hope loa a na Kelemania o ka hoohaule ana iho i na poka pa-hu.  Lehulehu na kaua ma ka lewa i hooukaia mawaena o na mokulele Kelemania ame na Pelekane i lele ae ai i halawai me lakou.  O na mokulele Pelekane apau ua huli hoi mai lakou a pau me ka palekana.

            Ua hoikeia mai o ka heluna o na mokulele Kelemania i lele mai ai e kaua ia Enelani, he umi-kumamalima.  Hookahi o lakou i hoohaule iho i na poka pa-hu ma ka hapa hema komohana loa o Ladana.  Ua manaoia he kakaoikahi loa ka poe i hoehaia ke hohalikeia ka heluna nui o na mokulele i komo pu mai ai ma keia kaua ana.

 

Panaiia Aku ia Hana e na Pelekane

            Ua ikeia ma kekahi mau lono powehiwehi oa i loaa mai aia na Pelekane ma ka hapa komohana ke kaua mai la me ka lakou mau mokuele me na Kelemania a ua holopono ka na Pelekane kaua ana, he lono keia i haawiia mai no ka hoolahaia ae e ke keena kaua.

            He hoike mai ke kenerala mai e hoakaka ana no kela kaua ma ka lewa iho ke hoakaka ana ua maikai loa ka lewa ma kela manawa o ke kaua ana me ka moakaka loa o na wahi i makemakeia a e ike ponoia aku ai hoi na mokulele a ka enemi.  Mamuli o ia kumu i holopopo loa ai ke kaua ana mawaena o na kanaka lele i ka lewa.

            Maloko o na hora he iwakalua-kuma-maha i hala 100 mau poka pa-hu i hoohauleia iho e na Pelekane maluna o Roulers a ma Menin a maluna o ka hale hoolulu o na mokulele ma Tournal.

            Elua mau mokulele a ka enemi i kiia ae a haule ilalo maloko o na laina a na Aupuni Hui, a he eono mau mokulele e aku i opeapea a haule i ka honua no ka hiki ole i ko lakou mau pailaka ke hoomalu ia lakou.  He ekolu mau mokulele Pelekane i nalowale aohe i maopopo ko lakou hopena.

 

Kahi Mamao Loa i Leleia no ke Kaua Ana Iho ma ka Lewa

            LONDON, Jan. 21.--O ka moolelo hauoli o ka hoike koke ia ae nei no ia no ka lele ana aku o kekahi mokuea Pelekane mai Ladana aku a i Konatinopela, kahi ana i hoohaule iho ai i kekahi mau p@@a pa-hu maluna o ka mokukaua Tureke Goeben, ma ahi hoomoana o na Kelemania ame ke keena kaua Tureke, oia ka mea i hoikeia ae ma ka manawa e malamaia ana kekahi papa ahaaina maanei ma kela la aku nei e Handley Pake, ka mea nana i hoakaka mai o kahi mamao loa ia i leleia e ka oihana koa no ke kaua ana aku i ka enemi i ikeia ma ka moolelo.  O kela lele ana ma ka lewa no ke kowa o 2000 mile ua hanaia me ka holopono loa me ka loaa ole o kekahi ulia.

            He hana kaulana a koa loa ia i hana ia a holopono loa e kekahi mokuea me elua enekini i like ka ikaika hoonee me ka ikaika huki o 270 mau lio, a e lawe ana maluna on a elua mau pailaka, he enekinia ame elua mau kanaka hana mikini.

 

Elua Wale no Manawa i Hoomaha Ai

            "O ka mikini i oi aku mamua o eopo tona ke kaumaha, ke huuia me ke kaumaha o na mea apau, ua lele aku ia ahiki i Parisa, Lyons, a i ole ai ia e lele aku maluna o na Mauna Alepa, ua hoomau aku la ia i kana lele ana mai Marseilles aku.  Mailaila aku ma ke alahele aku o Spezzia a i Pisa, Rome, Naples ame Otranto, kahi hope loa e lele aku ai maluna o kekahiaupuni hoaloha.  O kahi pilikia o ia wahi aku o ka huakai ma ka lewa, oia ka lele ana aku maluna o na mauna Alepa ma Alabanian a i Salonika, he kowa mamao o 250 mile a maluna aku hoi o na mauna mai ka 8000 a i ka 10,000 kapuai ke kiekie, he wahi kupono ole e kuu iho ai no ka hoomaha ana in a no ka makemakeia e hana pela.  Iloko o keia lele ana he elua wale no mau wahi ana i hoomaha ai, ka mua ma Parisa, a o ka lua ma Pisa.

            "Mai Salouika aku ua lele aku lakou no ko lakou kahua holulu, ua weheweheia ka mikini malaila a hoomakaukauia no ka lele ana aku no kekahi wahi mamao no ka hoohaule ana iho i kekahi mau poka pa-hu maluna o ke kulanakauhale o Konatinopela, he kowa nona ka mamao o 320 mile.

            Ma kela huakai a lokou no ke kaua ana aku maluna o ka enemi ua lawe pu aku lakou he 16 mau poka pa-hu, a i ka hoea ana aku i ke Kai o Mamora ua hoemi iho la lakou ilalo mai ka 2000 kapuai ke kiekie a i ka 1600, a ua ike pono ia iho na wahi olalo me ka moakaka loa.

            "Mahope o ko lakou nana ana i na kukui o Konatinopela, a i mea e maopopo ai ia lakou o ka lakou mau wahi e hoohaule iho ai i na poka pa-hu, ua emi iho la lakou ilalo a i ka 800 kapuai ke kiekie a hoohaule iho la eha mau poka pa-hu me ka manaolana e ku iho ana ka mokukaua Goeben e hekauia ana malalo pono iho o lakou.  Aohe i ku iho ka mokukaua i na poka pa-hu eia nae hookahi a i ole elua mau mokuluu i loaa pono iho e lana ana ma ka aoao o ka mokukaua Goeben.

 

Eha Mau Poka i Ku Iho

            "I ka huli hoi hou ana mai ua hoao hou lakou e hoopa-hu i ke Goeben, a ma keia manawa me ka nana ole iho i ka makaala o na Tureke ame na Kelemania e ku makaukau ana me ka lakou mau pu ki mokuea, ua ku iho la ka mokukaua Goeben i kekahi mau poka pa-hu eha i hoohauleia iho.

            "Mailaila aku ka lakou lele ana a i kekahi mokukaua i kapaia ke General, oia kahi e akoakoa ana o na aliikoa Kelemania, a he elua mau poka pa-hu i hoohauleia iho maluna on a.  Mahope iho ua lele aku la lakou i ke kena kaua Tureke a hoohaule iho la elua mau poka pa-hu maluna o ia hale.  Ma ka hoike a ke kuhina kaua Tureke 'aohe i hoopoinoia ke keena kaua.'

            " Mahope o ka hala ana he hapalua hora o ka hoohaule ana iho i kekahi mau poka pa-hu maluna o ke kulana kauhale o Konatinopela ua hoi mai ka lakou no ko lakou kahua ma Salonika.  Hookahi o ka lakou mau enekini i poino a aole i emi iho malalo o iwakalua-kuma-maono mau puka poka i ku ae i ko lakou mokuea.  O kela huakai loa o ka lele ia ana ahiki i Konatinopela mai Ladana nei aku, a hoi hou mai nona ka mamao he 640 mile, he ehiku hora wale no i pau mai ia lele ana.  He kanakolu hora ko lakou loihi ma ka lewa ma ka lele ana mai Ladana aku a i Konatino pela."

 

E Ola Loa Ana ke Kenerala Wood

            PARIS, Jan.3.--E ola loa ae ana ka Mekia Kenerala Leonard Wood me ka loaa ole o kekahi poino koikoi mahope iho o kona hoehaia ana e kekahi poka o ke pa-hu ana ae maluna o ke kahua ka ua a na Oalani oiai oia e hele makaikai ana maluna o ia kahua kana, a me he mea la aole elike ana ka laki me kona o ko na aliikoa Amerika e ae elua i hele pu ai me ia, a i hoehaia ai ma ia manawa like.

            He eha wale no ko ke Kenerala Wood ma ka i'o o ka lima.  Ma ka la i nehinei ua oluolu loa ae oia elike me ka hoakaka a ka lono, a ua manaoia iloko o ka pule e hiki pono loa ana iaia ke holoholo ma o a maanei me ka mau loa ole aku o ka eha e lilo ai i mea hoopoino i kona ola mahope aku.