Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 6, 8 February 1918 — Page 6

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO KAAO

NO NA

KEIKIALII EKOLU A KA MOI

AME

NA LEDE ELIMA O BAGEDADA

            "Me keia iho la anei ke ano o ko'u make ana iloko no o ko'u mau la opiopio. Ua pono hoi ko'u make ana in a au i kaule i ka hewa mamuli o ko'u makemake iho; aole au i kunu me ha'i, o oe hookahi wale no ka'u mea i aloha ai a e aloha mau nei iloko o kuu puuwai a moe pu aku au me ia aloha."

            Mai hoomahuahua aku paha au i ka'u mau olelo, aka, mamuli o na waimaka e hiolo ana ame ka ha'uha'u awe e halo'ulo'u ana ua hiki ole ia'u ke hoopaka hou aku i mau huaolelo hou.

            Aole i lilo ka'u mau olelo ame kuu mau waimaka i mea e hoomaaliliia aku ai ka inaina wela iloko o kuu kana ia manawa, ua hoomaka mai la oia e hoopuka i na olelo hailiili o kela ame keia ano a'u i hiki ole ai ke hoomanawanui iho i ka lohe aku a e hiki ole a'i hoi ia'u ke pane aku i hookahi huaolelo.

            No ko'u ike aku i kona piha loa i ka huhu ua hoomaka iho la au e pule, aohe nae on a hoolohe mai i ka'u pule, a kauoha koke mai la i ke kauwa e paa ana i ka pahikaua e hooko koke mai i kana hana i kauohaia mai ai.

            Ma keia manawa ua kome mai la ka luahine, ke kahu kanai o kuu kane, a noho iho la ma kahi kokoke loa mai ia'u a hoao aku la e hoomalimali i kuu kane i ka i ana aku:

            "Auhea oe e kuu keiki, e maliu mai hoi, ma ke ano o kau uku ia ia'u no ko'u kanai a malama maikai ana ia oe, a nui a kanaka u'i oe, e noi aku ana ua ia oe no kau kuikala ana mai i ko wahine.

            "E hoomanao oe i ka olelo a kahiko o ka mea e pepehi ana e pepehiia aku ana no ia," o kea hana au e manao nei @ lawe i ke ola o ko wahine e hoi mai ana no ia maluna ou : mai manao oe e pakele ana oe i ka make; mai hoao oe e hoowaia i kou inoa hanohano me keia karaima au e manao nei e hooko mai maluna o ko wahine.

            "Ua lilo oe i mea nui i ka lehulehu, aia maluna ou ko lakou mau maka kahi i haka pono mai ai; ua lilo owe he kanaka i mahalo nui ia, a mamuli paha auanei o nei hana au lilo ana oe i mean hookaeia, e aho nae ia, aka in a i kauia mai ka hoopai make maluna ou no keia karaina au e manao nei e hana mai maluna o ko wahine, o ka hoopokole kokeia no ia o kou mau la.

            "Heaha ana ka ka lehulehu olelo nou ke lohe aku lakou i kou hana ana i kekahi karaima ino loa? E kuu keiki, e noonoo oe me ke akalehe loa. Mai manao oe he makole ka inaina o kou mau loa, no laila la ea, e hoopau oe i kou manao hoopa'i i ko wahine a e noonoo pono oe nou iho."

            No keia mau olelo ku i ke aloha me ka oiaio, a e hiolo mau ana no hoi na waimaka o ka makuahine ia manawa a pau ana e kamailio aku ana, ua komo loa aku la ia iloko o kuu kane, a ane akakuu loa mai la kona mau noonoo ulupuni i ka unaina ia manawa.

            "Ina pela," wahi a kuu kane i ka makuahine hanai, "no kuu aloha wale no ia oe, ke ae aku nei e huikala aku iaia a e hookoe i kona ola; aka nae ua paa kuu manao e kau aku i kekahi hoopai e aai mau ai ia alina maluna o kona kino i mea nona e hoomanao ai i ka hewa ana i hana ai."

            Hakalia no a pau ia mau olelo ana o ke kauoha ae la no ia i ke kauwa e paa ana i kekahi kookoo ohe e hahau mai ia'u ma kuu mai aoao a mamua o kuu umauma, a o ka hele no noi ia a mo'a puehuehu ka li o ko'u kino ma na wahi a pau i hoiliia mai ai, a no ia eha ua maule iho la au me ka oni ole no kekahi manawa.

            Mahope iho i keia ua hapaiia aku la au e na kauwa a loko o kekahi hale aku, a malaila au i waihoia ai malalo o ka malama ana a ka wahine luahine.

            No eha mahina ko'u waiho mau ana iluna o kahi moe, a i ka pau ana o ia mau mahina loihi a ka uluhua ame ka inea a'u o ka hoomanawanui ana i ka ehaeha, ua ola loa ae la ko'u mau wahi i nokeia ai i ka hahau, eia nae, o na alina maewaewa o kela hahauia ana oia mau no ia maluna o'u a oia mau alina kela a oukou o ka ike ana mai maluna o'u ma ka po nei.

            I ka loaa ana ia'u o ka ikaika e holoholo ai ma o a naanei ua makemake loa au e hoi i ka hale i onaia e kuu kane mua, aka nae o ke kahua wale no ka'u e ike aku ana i ka waiho mai, no ka mea, iloko o ka wa i piha ai kuu kane elua i ka ukiuki, ua pau ua hale la i ka wawahiia.

            He hana lauwale loa keia ana i hana ai a i lohe ole ia kahi lana oia ano mamua aku. He hana ia i hania a'u i manao ai e hoopii, eia nae aohe maopopo ia'u o kahi o kuu kane i pee ai, ma ia ano ua hoopau wale au ia manao.

            No ko'u ike i ko'u pilikia, ua hooneleia mai au me na mea apau e pono ai, hooholo iho la au e hoi kou ae a noho me kuu hoahanau nei, Zobeide, elike me ia a ianei i hoike mua aku nei ia oe, a imua o i nei i hoike aku ai au i ko'u mau popilikia a pau, a ua lokomaikai loa no hoi o i nei i ka apo hou ana mai ia'u, a mai ia manawa mai ko maua noho pu hou ana ahiki iho la i keia manawa.

            "Me ia iho la e ano o ka noho ana o keia ao," wahi a ia nei ia'u o ka pane ana mai, "e hoonale mai ana ia ia kakou i kahi manawa i ko kakou mau makamaka a mau hoaloha, a pela me ka kakou mau mea aloha."

            I mea hooiaio aku ma keia manwa, i ka oiaio o kana mau mea o ke kamailio ana mai ia'u, ia wa oia i hoakaka mai ai ia'u i ka moolelo o ka make ana o ke keikialii, mamuli o ka  make ana aku o kona makuahine.

            Mahope iho o ko maua hoomaikai ana aku i ke Akua no ko mau hoohui hou ia ana, hooholo iho la maua e noho pu mau ma ia mua aku, a aole no hoi i hookaawale hou ia ahiki i nei manawa.

            No kekahi manwa loihi i hala aku nei ko maua noho pu ana me ka hauoli ame ka oluolu mau, me ka loaa ole o kekahi mokuahana mawaena iho o makou, a oiai owau ka mea nana e hookele na hana a pau maloko o ka hale, ua kaa mai malalo op'u ke koikoi o ka hele ana i na halekuai ame na makeke no ke kuai ana i mau meaai no makou.

            No ia hana ua hele au i na halekuai meaau a i ke makeke i nehinei no ke kuai ana i mau meaai na makou, a na kekahi kanaka hana ipulepo a'u o ke kauoha ana au, he wahi kanaka i loaa aku ia'u e ku hana ole ana mawaho o ka halekuai, i hoihoi mai i na mea apau a'u i kuai ai no ko makou hale.

            He wahi kanaka mikimiki oia ma ka olelo a no kona ano hoomakeaka, a ua makemake hoi makou ia wahi ano hoohoihoi mai on a, pela makou i kaolhi ai iaia e noho mai a e ai pu me makou, a pela oua i loaa ae ai ia oukou maloko o ko makou hale i ka po nei.

            Ua ano molehulehu loa iho hoea ae ana na kekikialii makahi ekolu a noi ae la i wahi no lakou e hoaumoe aī ia po ahiki i ke ao ana, me ka olelo nui ana ae he poe malihini wale no lakou apau, a ma ia ano i ae mai ai makou i ka lakou noi.

            Ua hookipa aku makou ia lakou malalo o kekahi kumuaelike a makou i hooholo ai, oia hoi, aole lako e hoike aku i kahi poe i ka makou mea huna, a i ko lakou ae ana mai me ka maikai, ua koi aku la makou ia lakou e noho iho a e ai pu me makou, a mahope iho ua hoohauoli mai la lakou ia makou me na meakani ame ka himeni pu ana a hulahula no hoi.

            Ma keia manawa a makou e hauoli ana i kikeke ae ai oukou ma ka pukapa, o ka makou poe i ike mai ai he mau kanaka kalepa mai Mosala mai, eia ka, o oe kekahi, e ka moi, ua hoano-e loa oe ia oe iho a like loa me kekahi kanaka kalepa, a in a he mau olelo ino ka makou in a la ua pau loa i ka loheia e oe.

            E ike mai oe e ka mai i keia, o ka makou mea i hana a ma ka po nei he hana ia i hookoia me ka waikani na ka ma lama no i kou hanohano, e ke alii, ano, ke mihi aku nei kau mau kauwa haahaa, a ke nui pu aku nei i kau huikala ana mai.

            O ka mea kupanaha a'u e hoike aku ai ia oe ua papaia aku kela nau keikialii ekolu aole e ninau mai i kahi mea ia makou i ka manawa a makou e hana ana i ka makou hana maa mau, eia nae, aole i malama kela poe keikialii i ka lakou hoohiki.

            A oiai hoi ua loaa ka mana ia makou e kau aku ai i ka hoopa'i maluna o lakou apau, a me ia mana ua koiia aku lakou e hoike pakahi mai i ko lakou hookuuia aku, aa in a he moolelo kupono ole i ko makou mau inanao e kauia aku ana ka hoopa'i make maluna o lakou.

            Ua lohe oe e ka moi i ko lakou mau moolelo pakahi, a ua hookuuia aku lakou e hele, a no ko makou mau moolelo ho o keia kau i lohe mai la, a in a he mau hewa kekahi a makou hana aku ai ia oe, e ka moi, ano, ke noi aku nei au i kau hu kala ana mai i kau mau kauwa nei.

            Ua hauoli loa ka moi i ka lohe ana aku la i na moolelo a na lede e noho mai ana me ka maka'u no ka lakou mea i hana mai ai iaia, me ko lakou manao e kau aku ana ka moi ka hoopa]i maluna o lakou no ko lakou hooweliweli ana @ pepehi, eia nae he mea okoa ka ka moi i hana aku ai n@ lakou.

            Me ke kauoha ole ae o ka moi i kona kuhina nui e kama lilo aku ia Zobeide nona, oia ponoi no ka i kamailio aku i ka i ana: "Aole anei kela wahine kupua au i hoakaka mai ne kela wahine au i ike aku ai he mo nahesa i kinohi, a ma hope loli ae he kino wahine, a o ka mea hoi nana ka olelo kauoha ia oe e kau mau i ko hoopa'i maluna ou mau hoaha nau, i hoike mai ia oe i kona wahi e noho nei?

            A i ole o ka oi aku paha o ka ninau pololei, aole anei oi i olelo mai ia oe e hele hou mai ana'oia e ike ia oe a koiho ae i na ilio elua i ko laua mau kino kamaka elikeme mamaua?

            "Ua opina i'o au, e ka moi, i ka hoike aku ia oe," wahi a Zobeide, "he wahi wili lauoho ka hoi ka ua wahine la o ka haawi ana mai ia'u, me ka olelo pu mai e hoea kino kamaka mai ana oia imua o'u i kekahi la.

            "Ua kauoha mai oia ia'u in a makemake au e ike iaia, alaila, o ka'u kana wale no oia ke kuni ae i elia mau lauoho ke ahi, a ia manawa koke no oia e hoea mai ai a ku inua o'u o kona wahi e noho mai la i nei manawa aia ma o aku o na Mauna Cauacsus."

            "A auhea kela owili lauoho ana o ka haawi ana mai ia oe?" i ninau mai ai ka moi.

            "Eia no me a'u i keia manawa; e makaala mau ana au na manawa apau e lawe pu me a'u no kau ninau e ka moe ike koke aku ana no oe iloko o ka manwa pokole."

            O kona wehe koke ae la no ia i kekahi wahi pahu pepa uuku mailoko ae o kona pakeke, a i a hemo ana ae o ka pani, hoikeike aku la ia wili lauoho iaia.

            "He makemake au e ike koke aku i kela wahine kupua nei manawa," wahi a ka moi, "aole hiki ia oe ke kahea mao aku iaia e hiki mai maanei e like me kau olelo, nolaila, oia ae e makemake loa ana e ike koke aku i ke hopena e han koke mai oe i ka hana e hiki mai ai ia maanei.

            I ka holopona ana o ia manao ia Zobeide laweia mai la kekahi ahi a kiolaia aku la ka wili lauoho iloko o ke ahi a kiolaia aku la ka wili lauoho iloko o ke ahi.

            Ia manawa ua haalulu ae la ka honua, a he minuke ma hope iho oili mai la ke kupua wahine iloko o kona kino ka naka; ua kahikoia ia me na aahu nani loa a e anapa ana na pohaku momi like ole maluna o kona poo, ma kona a-i a ma kona umauma, a he wahine u'i lua ole oia i oi paumi ao i ka u'i o na lede ekolu iloko o ka rumi ia manawa.

            "E ke alii o na alii," wahi ana o ka pane ana ae i ka moi ke ike mai la oe ia‘u maanei me ka makaukau e hooko aku i ka kauoha. O kau ke kauoha mai a e hooko kokeia aku no ia.

            "O ka lede nana i kahea ae nei ia'u e hiki mai maanei, ua hana mai oia i kekahi hana aloha no'u; ua hoopakele oia kuu old, a i uku no kana hana aloha, ua panai aku au ia aloha on a ma o ko'u hoololi ana ae i na hoa hanau lokoino on a i mau ilio eleele.

            "Aka, oiai hoi oe e ka moi, ke makemake mai nei e hoihoi hou ia ae kela mau hoahanau o lakou nei a i ko laua mau kino kanaka elike me mamua, e hooko koke ia aku ana ia makemake oi, i nei manawa koke no."

            "E ka lede nani lua ole," i pane mai ai ka moi, "aohe au hana hoolauoli e ae e hana mai ai no'u o kou hooko kok@ wale mai no i ka mea i kauohaia aku la ia oe.

            "Aia a ke aku au me o'u maka ponoi i ko laua mau hele helena, na'u e huli aku i kekahi mea e hooluoluia aku a laua no ka hoopa'i koikoi loa i kauia aku maluna o laua.

            "Mamua o ka hanaia ana aku o ia mea he noi ka'u e wa iho aku ana imua ou ma ka aoao o ka lede i hanainoia o kana kane.

            "Oiai oe ua kamaaina i na mea apau i hanaia, ke manao nei au aole no oe i pohihihi i na mea apau e pili ana ia pepe hiia ana on a ame ke kumu o kona pepehiia ana.

            "E ike mai oe, e ka lede, i ko'u manao, oia hoi, he makemake au e ike owai la ka inoa o ke kane a i ala nana i pepe hi iaia, a aia la oia ihea e noho mai nei i nei manawa; h@ kanaka i haalele loa ia i ala (Amine) a i hoonele mai ho iaia i na pomaikai ame ne mea e pono ai keia ola ana.

            "Ua nai ko'u aloha i keia wahine mamuli o ko'u ike aku i kona mau alina e kau mai la; ua hana maoli ia oia ma k@ ano hoomainoino loa, o ke ano i like me ka hana ana i na holoholona, aole a'u mea i lohe iki no keia hana mamua, a o kela kanaka nana i pepehi i keia wahine ua pakele aku oia mai kuu lima aku, aka, in a no hoike mai iaia ame kona wahie loaa aku ai, e kauoha aku ana au i ko'u mau luna aupuni e hopu iaia a lawe mai iaia imua o'u."

            "No ka hooko ana aku i kou makemake, e ka maoi, e hoihoi hou ae ana au i na ilio elua a i ko laua mau kino kanaka elike me mamua; e hoola pu aku ana au i na palapu ame na alina a pau o kela lede e hiki ole ai i kekahi mea ke ike mai he mau alina kona mamua, a hahope aku o ia manwa e hoike aku ai au i ke kane nana o i ala i pepahi ame kona wahi e loaa aku ai."

            O ko ka moi kauoha koke ae la no ia i kekahi o kana mau kauwa e hele i ka hale o Zobeide a e lawe mai i na ilio elua imua on a.

            I ka hoea ana mai o ia mau ilio kauoha mai la ka wahine kupua e laweia aku imua on a kekahi kiaha wai a haawiia aku la iaia.

            Alaila hoopuka ae la oia i kekahi mau huaolelo pohihihi loa i ka poe e akoakoa ana ia manawa, me he mea la e pule ana a i ka pau ana, alaila pipi aku la oia i ka wai maluna o na ilio, a maluna pu o Amine.

HE MOOLELO NO

BEDERA

KA MOI O PERESIA

AME KO

GIOHARE

Ke Kanaaliiwahine o ke Aupuni Samanadala

            Ke hoolauna hoi ia aku nei keia kaao imua o ko keKilo@ana poe puni moolelo me ka manaolana e lilo ana no ia i mea kialaaiia.

 

MOKUNA I.

            He aupuna nui o Peresia iloko o ka aina puniole Hikina, a loko o kela au kahiko loa aole na alii i lawe i ka inoa hano @ano a kiekie ke alii o na lii me kekahi kumu kupono ole.

            O cela âme keia okana aina pakahi maloko ona, aohe hoi @e olelo ana no na aupuni i hoomalunia e na moi i hoohuiia mai me ia mamuli o ka hoopioia ana ma ke kaua, ua hoomauia e ka moi nui o Peresia, a o na alii a pau o ia mau aupuni @ pela me ko na okana aina lehulehu ua noho aku lakou maalo o ka hoomalu ana a ka Moi o Peresia, e like la me na kiaaina o na panalaau o na aupuni e ae e noho hoomalu ana malalo aku o ko lakou mau moi pakahi.

            O kekahi o keia mau moi mana mui i hoomaka kona noho@lii ana ma ke ano ulia laki ame ka lanakila ana ma ke laua maluna o kekahi mau aupuni, no kekahi mau makahiki lehulehu ka homauia ana o kona noho moi ana me ka waiwai ame ka hanohano, a mamuli o ia mau mea i lilo ai oia i moi oi aku o ka oluolu loa o ke ola ana maluna o na moi e ae apau.

            Hookahi wale no mea ana i ike iho ai i kona pakalaki, oia @oi, ua nui kona mau makahiki, ua oo oia, aohe nae hookahi

            Emoole ua loli ae la na ilio elua a ko laua mau kino kana@a elike me ia mamua, a no Amine hoi, o na palapu ame na @luna a pau maluna o kona kino ua nalowale aku la.

            Ia wa huli ae la ka wahine kupua a kamailio ae la i ka moi keia mau huaolelo:

            "Ua pau ae la keia hana elike me kau i makemake ai, ua oi hou ae la na ilio elua a ko laua mau kino mua, a he mau wahine u'i laua au e ike ae la i nei manawa, a no na @a@apu ame na alina hoi o kela lede ua nalowale aku.

            "O ka hana hope wale no i koe elike me kau nooi oia ka hoike ana aku ia oe i ka inoa o kela kanaka nana o i ala iaia a nare me i ala.

            "No ka mea e pili ana i kona hoopa'i ana ia i ala e hoialaia oia, no ka mea, i ko'u hoomaopopo ana ua pili no ka ewa iaia nei, oia koi ko ia nei hee ana iloko o kekahi haleuai no ke kuai ana i lole kilika a ua honiia mai o i nei e ke kanaka opio nona ua halekuai la, oiai, he olelopaa ka i kauia mai maluna o ia mei aole e kamailio wale aku a i ole nana @ku i kekahi kana okoa, a ua haki ia kauoha iaia nei.

            "O kekahi hewa nui o inei oia ka hoopunipuni ana imua @ ke kane ua ku ia ka papaluna o i nei i ka laau oioi a kekahi @anaka kalewa wahie, a ma kekahi pane a ia nei , no ko ia @ei ponuinui ana ka ua hina oia i lalo a pa i ka pohaku a loaa @a eha ma ka papalina.

            "Eia hou, ua hoopunipuni aku o i nei imua o ke kane na @a hoki a kekahi kanaka kalwea burumi i hooke mai iaia @ei a hina ilalo ma kekahi wahi haiki loa o ke alanui, a moku @a papaluna o i nei i ka omole, a i ka ike ana o ke kane, ua @iaio ole ka ia nei mau olelo, ua piha ke kane i ka huhu @ kauoha i kekahi o na kauwa e pepehi iaia nei, no ka mea @a manao ke kane ua oi aku ko i nei hewa mamua o ko o @ei mau ano oiaio apau. O keia wale ae la no ka'u mau mea hoike aku ana oe no ka hooko ana aku i kou makemake e ke alii."

            Hakalia wale no i ka pau pono ole aku o keia mau olelo @@a, a oiai aohe ana hana i koe, haawi mai la oia i kona loha i ka moi ame na lede a nalowale aku la, elike me ka @alowale ana aku a ka mahu ame ka uwahi i ka lewa.

            Ua piha loa ka moi i ke kahaha no kana mau mea apau i kemaka ai e hiki ole ai iaia ke hoopoina iloko o na la apau @ kona ola ana.

            O kana hana mua lo mahope iho o ka hoi pono ana mai o kona mau noonoo maikai apau, oia ke kahea ana aku i kana keikikane makahiapo e hele mai imua on a.

            Aohe no hoi i liuliu loa hoea mai la ke  keikialii Anina @e ke pahaohao nui no ke kumu o kona kaheaia ana aku, @ ku ana imua o ka makuakane.

            "Ea. e kuu keiki," wahi a ka moi, "ua lohe iho nei au i @a mea apau e pili ana i kou mare ana me ka ma-lu loa i @ei lede e noho nei ame ke kumu o ka eha ana o ka papali@a @ona. Pehea la, he oiaio anei ia lohe o'u?"

            "Ae, he lono oiaio ia ou," wahi a ke keikialii, a ia huli ana @e ana a ike ia. Amine, ka wahine e noho mai ana, holo koke @ku la oia a apo mai la iaia i kona umauma me ka honi hoomaumau ana iho no kekahi manawa.

            He anaina hauoli loa ia ia manawa; ia manawa koke no @a kukala ae la ka moi i kona haawi ana i kona puuwai ame @ona lima ia Zobeide, a no na hoahanau e iho ekolu i koe o Zobeide, ua haawi ae la oia na na keikialii ekolu, a ua hauoli @oa na keikialii no ka haawiia ana aku o na hoahanau o Zobeide i mau kiheipili no @kou e mehana ai na po anu hu'i maeele o ka hooilo.

            Ia manawa koke no haawi aku la ka moi i ke kauoha i ke kuhina nui e kukuluia i mau halealii pakahi no na keikialii me ka lakou mau wahina maloko iho o ke kulanakauhale o Bagedada.

            Ua hookiekie ae oia i na keikialii ekolu ma kekahi mau oiihana kiekie o ke aupuni, a ua hookomo pu ia mai no hoi akou iloko o kana akakuka i mau hoakuka no ka hooholomua ana i na hana apau o ke aupuni.

            O ka hana mua loa a ka moi ma ia hope iho oia kona kauoha ana i kekahi lunakanawai oloko iho o Bagedada e hele aku imua on a no ka hana ana mai i mau palapala mare @o lakou, a no ka waiaulu ana ae hoi ia lakou apau ma ka berita maemae o ka mare.

            I ka hoea ana mai ana, a pau no hoi na palapala mare i ka hoomaukaukauia, a loaa na hoike kipono, ua hookui kokeia ae la lakou apau, a he mau la lehulehu ka malamaia ana o na lealea me ka hoomaukaukauaia o na papa ahaaina are, a he mau kaukani o na kanaka o ke aupuni i konaia no ka hala ana mai e hauoli pu me na paa mare; a ma keia manawa ua pau loa lakou i ka holo mau Bagedada mai, no ka mea, ua ki poka pa-hu ia mai ia kulanakauhale e na koa Pelekane, a ma kela mau pule aku nai i lilo pio ae ia wahi ia lakou.

KA HOPENA

            o kana mau wahine i hoohua mai i kekahi keiki, i loaa ai ka hooilina o ke kalaunu mahope iho o kona make ana.

            Hookahi haneri a oi aku mau wahine ana, ua hoonoho kaawaleia lakou apau maloko o na hale kaawale, me ka hoolakoia aku o kela ame keia hale me na mea apau e olu olu ai ka noho ana, a he mau kauwa wahine ka kela ame keia mea pakahi o lakou, me na koa kiai o na kanakaa i poaia ma kela ame keia hale.

            Eia nae, me ia lako no o kana mau wahine me na mea apau a e noho kaawale ana no hoi kela ame keia o lakou me ka lako me ka hui mau aku o ka moi me lakou, me ka iini nui i loko on a e hoaa on a keiki, aole nae hookahi o lakou i hookua mai i kekahi hua e hauoli ai kona noonoo.

            Ua lawia mai na wahina u'i loa mai na aupuni mamua mai imua on a, a eia nae , aole hookahi o lakou i ku i k@@@ makemake, a ua uku oia i kekahi heluna dala nui no ke kumukuai o ia mau wahine i laweia mai ai e na kanaka kalepa; o na kanaka kapela kana i haawi aku i na hoopoma kai me ka haawi akui na hoomaikai ia lakou no ka lakou hana, a e kauoha mau aku ana no hoi ia lakou e lawe mau i mau wahine hoi, me kona manaolana e loaa ana kekahi keiki nana mailoko mai o lakou aohe nae he loaa iki.

            Aohe mau hana maikai i nele kona hooko aku. Ua haawi aku oia i na manawalea i ka poe ilihune, he nui kana mau hana kokua i na hoomana ma ke dala a ma na mea e ae; ma kokua aku oia no ke kukuluia ak u o na halepule, ua haawi wake aku oia i kekahi mau apana aina i kahua e kukuluia ai na halepule; o kona manao nui ma ia hana ana i mea e loaa mai ai kana keiki ma o na lea pule la a na haipule, eia nae, i loko o ia mau hana maikai a aloha ana apau aohe n@@ hookoia mai kana mea i iini nui ai he keiki.

            E like me ka hana i maa mau i na maoi, o na alii mamua aku on a, iloko o ko lakou manawa e noho ana maloko o ke kapitala, ua maa lakou i ka malama i na ahaolelo i kela ame keia la a ma ia manawa e akoakoa mai ai na luna aupuni no ke kukakuka ana i na hana o ke aupuni a e hooloheia ai na hoopii ma i na makaainana mai, a i ole, hookipa mai paha i na elele hanohano mai na aupini mamao mai.

            I loko o ia manawa e akoakoa ai o na luna aupuni apau aole o na hana p@i aupuni wale no na mea e kamailioia ana, aka, maluna pu kekahi o na hana akeakamai, na hakumele ana, na holala ana no ka hanaia aku o kekahi mau @uke e hoonaauao aku ai i ka lahui, a maluna no hoi o na kumuhana apau e loaa ai ka maluhia, ka naauao, ame ka waiwai i ka lahui, elike me ia e ulu ae nana i loko o ka noonoo o kela ame keia.

            Ma kekahi la oiai ka ahaolelo a ka moi e noho ana ua komo mai la kekahi koa kiai i poaia a ku ana imua o ka moi, a hoike mai la he kanaka kalepa mai ka aina mamao mai me kekahi kauwa wahine ana o ka lawe pu ana mai ka i makemake e noi mai i kona oluolu e aeia aku oia ame ke kauwa wahine e laweia mai imua o kona alo.

            "Olelo aku oe iaia e komo mai a noho iho ilalo ma kela kihi o ka rumi. Aia a pau ae ka hana a keia aha alaila ka mailio aku au me ia."

            Oili hou aku la ke koa iwaho a loaa ke kanaka laepa me ke kauwa wahine a ka'i mai la i ke kanaka kalepa iloko o ka rumi, a hoonoho iho la iaia ma kahi i kauohaia aku ai, he wahi e hiki pono ai iaia ke ike mai i ka moi, a ke lohe pono mai la no hoi i kana mau mea apau e kamailio ana me ka poe e noho kokoke aku ana iaia.

            Aole i liuliu loa ma ia hope iho ua hoopauia mai la ka noho ana a ka ahaolelo, no ka mea, he hana maa mau na keia moi ka haawi ana aku i kana noonoo nui mua ana maluna o ka pono o na malihini e hoea mai ana imua on a a hoopanee aku in a hana maa mau.

            I ka hoi ana aku o na mea apau a koe ke kanaka kalepa malihini, kokolo mai la oia a mamua mai o ka noho kalaunu koia mai o ko ke alii makemake.

a kulou iho la ilalo, me ka pule ana ia manawa no ka hoo

            Iaia i aea ae ai iluna mai ke kukuli ana, alaila ninau mai la ka moi in a oia ke kanaka kapela nana i lawe mai i kekahi wahine a ke koa i hoike mai ai iaia, a in a paha he wahine ui oia.

            "Ae, owau, e ka moi, a o ke wahine a'u o ka lawe pu ana mai la he u'i oia elike me ka mahina," me ka minoaka keia pane ana aku a ke kanaka kalepa.

            "E ke alii, me ke kanalua ole au e olelo aku nei," wahi hou a ke kanaka kapela, "he lehulehu kau mau kauwa wahine u'i, e like me ia au i kauoha aku ai e laweia mai imua ou mai na aupuni mamao like ole mai aka e manaoio mai oe i ka'u, o ka wahine a'u i lawe mai nei mau, ke makemake hoi oe, aole hookahi o na kauwa wahine au i nei manawa i hiki ke hoohalikeia mai ko lakou u'i ma ko keia wahine a'u i lawe mai la.

            "He nani oia ma na ano apau, he nani kona oiwi, he hemolele oia mailuna a lalo, aohe puu, aohe kee, pali ke kua, mahina ke alo, ua pulamaia e ka makua mai na la kamalii mai a kanaka makau, ua hanaiia e ka makua a pu'ipu'i, he hilu oia he i'a noenoe, a o ke kumukuai kiekie a'u e kau aku ana no kona hooliloia aku ua emi iho ia i ka waiwaii'o o ua kauwa wahine la."

            "Auhea oe," i ninau mai ai ka moi, "in a eia oia maanei e lawe koke mai iaia imua o'u i ike aku au. Malia paha aole no hoi oia i u'i loa, he u'i wale no no kau akena mai."

            "Ua  waiho aku nei au iaia iloko o ka malama ana a kekahi o kau mau aliikoa, a in a he makemake oe e ike iaia ea, e oluolu oe e kauoha ae i kekahi o kau mau kauwa no kona laweia mai iloko nei, no ka mea o oe no ka mea kanaka."

            O ke kauoha koke aku la no ia o ka moi e laweia mai ua kauwa wahine la iloko o ka rumi, a he manawa ole ku ana mamua on a.

            I kona manawa no i ike koke aku ai iaia ua hoohihi koke oia i ka u'i ame ka nani o ka oiwi o ka wahine kauwa. Ua hooiaio koke iho oia i ka oiaio o na olelo apau a ke kanaka kalepa o ka haanui ana mai iaia mamua iho.

            O kona kukoke ae la no ia iluna a hele aku la noloko o kona rumi hookipa me ke kauoha pu @a mai i ke kanaka kalepa, ka wahine kauwa, a me kekahi o kana mau kauwa e ukali aku mahope ona.

            He uhimaka nahenahe ko ka whine kauwa e huna e huna ana i kona helehelena ia manawa, i hanaia me ke gula; i ka weheia ana ae o ka uhimaka e ke kanaka kalepa, ia wa i ike aku ai ka moi i ka nani i'o maoli no o ka helehelena o ka wahine, he nani ana i ike ole ai i kahi u'i elike me ia mamua aku.

            Ua hoomaka koke no ko ka moi makemake i amanawa a ninau koke aku la i ke kanaka kalepa i ke kumukuai no ua wahine la.

            "E ka moi," i pane mai ai ke kanaka kalepa, "he hookahi kaukani dala ma ke gula ka'u o ka haawi ana aku i ke kanaka a'u i kuai ai iaia, a me ka'u hoonohonoho ana i na hoolilo o ko'u kaahele ana mai ahiki iho la ianei iloko o na makahiki ekolu, hui pu me na hoolilo o ko'u malama ana iaia me ka maikai ma na ano apau, ua like no me keia huina dala ae la ko'u mau hoolilo.

            "Ma kahi o ke kumukuai au i ninau mai nei na'u e hoike aku, ke manao nei he oi aku ka pono nau no, e ka moi, e hoike mai i ke kumukuai kupono, in a ua ku i kou makemake keia wahine.

            "Ina paha hoi au e hoike aku ana ia oe i ka'u kumukuai i makemake ai a ua kulike ole ia me kou makemake, e ka moi e olelo mai ana oe ia'u i ke kanaka puniwaiwai, nolaila ea e aho nau no e koho mai i ke kumukuai kupono, oia ka'u noi haahaa ia oe, in a ua apono oe i ka lawe aku iaia i kauwa nau."

            "Ke mahalo nui nei au ia olelo au," wahi a ka moi, "aka, e lohe mai oe i keia, aohe o'u maa i ka lawe mai i na makana mai na kanaka kalepa mai, elike me ka lakou kumukuai e hooholo ai malaila aku au e hooko ai.

(Aolei pau).