Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 11, 15 March 1918 — Page 7

Ka Nupepa Kuokoa

 

 

HE MOOLELO NO NA

Hoahanau Ekolu

:- AIOLEO -:

Hawila ke Koa, a o Magarita ka U’i ka Manu Nunu Ahiu

____

            No na kamaaina hoi ka hele no kela ame keia wahi, he hookahi no hoi ko Hawila ma haalele like ana aku i kela wahi a huli hoi pololei aku la laua no ka halealii me ko laua hoomaopopo ole ia mai he mau kanaka malihini laua maloko o kela kulanakauhale.

            O Hawila ma kekahi i loaa na manao nu-ne no na olelo a ka wahine kilokilo oiai aole a laua mau mea i hoolala ai no ka hooukaia aku o kekahi paio hookahekoko hahana loa; a me he mea la o oe pu kekahi e kuu makamaka heluhelu i hooopiha like ia me@ia manao hookahi nawai hoi e ole ka loaa o na manao o keia ano oiai aole a akaua mau mea i maopopo no ka manawa e@hoeea mai ana koe wale no kela huaka’i hoohalua a ke Keikialii Moeino mahope o ka U’i Magarita e lilo mai i wahine nana, ina no ia me ka lima ikaika.

            O keia wahine kilokilo e kuu hoa uhaiaholo o keia nanea, aole no ia he mea okoa aku aka o ke Kilokilo Sida no keia eia nae ua hoano e oia iaia iho, i ole ai o Hawila e hoomaopopo aku iaia a o ka hoea ana mai no ia o ua wahine nei no Hunegaria mahope o ka halele ana aku i a Roma he elima la i kaahope aku a o ka manao nui no o kana huakai no ka hookolo ana mai no ia mahope o ka meheu e loaaai o Hawila iaia

            Ua hoopauia ae la ko kaua pohihihi no keia luahine kilokilo a na keia mua aku e hoike mai ia kaua i ka hana nui nana i kono aku iaia e hoea no Hunegaria, a noke Kilokilo Leidenala aole a kaua kamailio ana nona i keia manawa aka nae e hoea mai ana no i ka wa e hookoia ai o kela mau olelo a kahiko: “Huhuhui aku na maka i Kou”

            Ma kela manawa a Hawila ame kona hoaloha i hoea aku ai i ka hanoalii, ua aneane ae e hoea i ka aina awakea a e kakali mai ana no ka Moi Humera o ko laua nei hoi aku, a i kona wa i ike mai ai i kana mau malihini, ua mahamaha koke mai la no oia i na kanaka opio a hookipa aku la noloko o ke keena hoonanea me ke kauoha ana mai i na kanaka opio e noho aku ma na noho elua mamua pono mai o kona alo.

            “ Nain ka hauoli o ko’u manao i ko olua huli hoi koke ana mai nei oiai he mau minuke helu wale no koe, o ka makaukau pono no ia o ka aina awakea, a nee aku kakou no ke pakaukau a oiai hoi he mau minuke no koe mamua o ke kani ana mai o ka bele aina, ke makemake nei au e ninau aku ia olua, ihea la ko olua wahi i loaa aku ai i ka’u keiki?

            “O ke kumu o ko’u ninau ana aku la ia olua, mamuli no ia o ka hoopilikia ia mai o ko’u noonoo, no ka nalowale pinepine o ke Keikialii Morino, iloko o keia mau manawa, he mea malihini loa keia iaia, aole mai kinohi mai o kona lawe ana ae i ka makaala ana i ka pono o ko maua aupuni.

            Oka mea nana i hoomauahua mai i ke kaumaha ame ke kaniuhu iloko o’u o ia no konahoohemahema loa i ka hoomaamaa ana i na pualikoa, oiai he kaua nui kekahi e hooukaia aku ana mawaena o ko’u aupuni ame ke aupuni o Aukulia a ina penei iho la kona hoohemahema mai i ke a’o ana i na pualikoa ke kanalua loa nei au, no ke kaa o ka lanakila ma ko’u aoao.

            I ka wa a Hawila ame kona hoaloha i lohe ai i kela hoakaka mai ka Moi Humera mai, ia wa i komohia iho ai ka manao aloha iloko o laua no keia moi, a hui pu iho hoi paha me ko laua hookipaia ana me ka hanohano loa, ua lawa ia no ka ume ana aku i ko laua manao e hana no ka pono o kela moi, a ia wa i hoomaka aku ai o Hawila e haha’i i kono moolelo ame kana mau hana kaulana a o iaaka ka Moi Humera i ku ae ai iluna, a haawi mai la i kona lima akau i ke aloha i ka kaua koa, a pane mai la:

            “He keu aku kou a ka moolelo kamahao loa a’u e lohe nei e Sa Naita a ua lohe hoi ko’u mau pepeiao i kau mau hana kaulana he nui akahi no nae a ike pono ia oe, mamuli o ka hookipa ana mai a ka’u keiki ia olua, a ma ko olua lilo ana mai he mau malihini nau’ ua hoohanohano loa mai olua ia’u ma ka hoea kino ana mai o ke kanaka nona ke kaulana i ku’i aku ma na wahi apuni o Italia.

            “Mamuli hoi o kou hoike ana mai nei maloko o ka ululaau o Urania i halawai pu ai olua me ka’u keiki, ke manao nei au, aia no oia maloko o ka ululaau i keia manawa, no ka hookolo ana i kela kino wahine hoopahaohao, ua hehenaia kona noonoo, a ua hoohemahema mai hoi i ka pono ame ka palekana o ke aupuni.

            “No ko’u ha oha o i kona wahi i nalowale ai ua hele okoa aku nei au e hui pu me kona kaikuahine, eia nae ke waiho mai nei oia iloko o ka ma’i , o kana nae i pane mai nei ia’u, ua hala aku ka ke Keikialii no ka aoao hema o ke aupuni akahi no nae a maopopo loa ia’u, aole ia o ka mea oiaio, aka ua hala hou aku oia nouka o ka ululaau, no ka uhai ana mahope i ka meheu o ka wahine hololio o ke kulu aumoe.”

            Ma keia wahi o na hoakaka a ka Moi Humera imua o Hawila ma, ua kani mai la ka bele aina no ka paina awakea. O ko lakou nei ku like ae la no ia iluna, a hele aku la no ka rumi aina, kahi o na meaai ono, e kakali mai ana o ko lakou hoea aku, e noke iho ai i ka haupa a piha ka lua o ka inaina.

            Oiai hoi lakou e ai ana, a e inu ana, ia wa i hoomka hou mai ai ka Moi Humera e kamailio:

            “Auhea olua e na naita opio, ua lohe aku nei no olua i ka poino nui e hoea mai ana maluna o ko’u aupuni nei, a o ka manaolana a’u i kau aku ai maluna o ka’u keiki, no ka palekana o aupuni mai na hana pakaha mai a na kanaka powa o Aukulia, ua weluwelu liilii ia i keia manawa, no ka mea aole oia me a’u i keia manawa, a ehia ka hoi mea aloha, o ka hoopoino koke ia mai o ko’u ola: o ka hala ae no hoi koe o ko’u mau la poino e auanei paha iloko o na lima o ka poe powa,” alail hiolo makawalu mai la kona mau waimaka, me ka hiki hou ole iaia ke hoomau mai i ke kamailio ana.

            No kela mau waimaka e kihe’ahe’a la ma kona mau papalina, ua hoopaia aku ka puuwai o Hawila me kona hoaloha, a hu mai la ko laua manao aloha no ka Moi Humera.

            No kekahi mau minuke loihi ma ia hope mai, ke nohoalii la ka nanaina o ke haumaha maluna o lakou apau, a i ka loaa ana nae o ka ikaaika i ka Moi Hunegaria e kamailio mai ai, ia wa i pane hou mai ai.

            “Auhea olua e na kanaka no laua ke kaulana a’u i lohe nui ai ina he manao aloha kekahi iloko o olua no ka mea hapauea nei, alaila o ka’u nonoi wale no i ko olua oluolu, ina e huli hoi ole mai ana kuu keiki i keia la, a i keia po hoi ahiki i ke ao ana alaila e ae oluolu mai hoi olua, e hele aku e huli iaia maloko o ka ululaau o Urania.

            “I loaa aku oia ia olua ea, alaila e hoike aku, eia kona luaui makuakane ke waiho nei maluna o kahi moe, me na manao kaumaha nona a ke waiho pu nei hoi kona kaikuahine i ka ma’i. E koi koke aku olua iaia, e huli hoi mai no ke kulanakauhale nei me ka hoohakalia ole iho aka i maliu ole mai oia i ka olua noi alaila ke hoohiki paa nei au aole loa au e nana hou aku iaia he keiki na’u apela hoi oia e pana mai ai ia’u he makua ua paa na puka o kuu hakealii nei iaia oloko aku o na ululaau kona wahi e noho ai.”

            Ma kela wahi i palulu ae ai ua Moi Humera nei i kona mau lima ma na maka, a noke iho la i ka uwe me ka walauia o ka naau, a iloko hoi o ia manawa hookahi, ua komohia like aku la na kanaka opio iloko o na manao ehaehaa, i ka ike aku i ke kaumaha maoli o ka moi a ke kakali la o Hawi’a a hala ae na minuke ikiki kupouli iloko o ka Moi Humera alaila pane aku oia ma ko laua aoao.

            No kekahi manawa kela noho hamau ana mawaena o lakou a i ka wa a Hawila i ike aku ai i ka holoi ana ae o ka Moi Humera i na waimaka o kona mau maka, ia wa oia i pane mai ai.

            “E ka Moi Humera no kau mau noi ia maua no ka hele ana aku e huli i kau keiki maloko o ka ululaau o Urania a koi aku iaia e huli hoi mai imua o kou alo ae hoike aku hoi iaia, i ka nui o kou kaumaha me ka luuluu e noho nei nona, ke haawi aku nei maua i ko maua ae, me ka makee e hana aku i na mea apau e hooluoluia ai kou mau manao, malia he wahi hana ia, ma ko maua aoao, e panai aku ai, no na hookipa hanohano au i hana mai ai no maua.”

            “Aole loa olua i aie iki ia’u ma kekahi ano no ka mea o ko olua noho ana mai maloko o kuu halealii nei, me kuu hookipa ana mai ia olua me ka maikai, a hana aku hoi i na mea apau e oluolu ai ko olua noho ana, aole loa ia e hiki ke hookukuia ae me ka hanohano i loaa ia’u ame ka pomaikai nui hoi ma ko olua lilo ana he mau malihini hanohano loa na’u. Aole he mea uuku ka hookipa ana mai i kekahi kanaka kaulana elike me oe e Hawila, nolaila owau ka i hoopomaikai ia mai, a olua e noonoo ole ihe ai, ua aie olua ia’u ma kekahi ano.

            “O ka pomaikai oi ae i loaa ia’u, ina aole olua ina aole e loaa ia’u kekahi mea kupono no ka lawe ana aku i ko’u makemake a hoike imua o ka’u keiki. Ua lawa no au me na kanaka, no ka hoouna ana aku mahope o ke Keikialii Morino, eia nae, he poe hopepe wale no lakou apau malalo ona, pela au i makemake ai, na olua e hooko aku i keia kauoha, ke lilo ole hoi ia, i mea hoohaahaa aku i ko olua kulana e na naita.”

            Ua hoole mai la o Hawila, aole ia he hana hoohaahaa, me ka hooia hou ana aku, e hooko no laua i na makemake apau o ka moi hapauea, ia wa i pane hou mai ai ua moi nei.

            “No ko olua ae ana mai nei me ka maikai, e hoike aku i keia manao o’u, e lawelawe e aku olua i ka’u mau hoomaikai ana he nui, a na ka la apopo hoi ia e hoike mai, i ka hopena o keia kumuhana ano nui a kakou e kamailio nei.”

            No ka piha loa o ua Moi Humera nei i na manao kaumaha, ua hiki ole iaia ke ai hou aku, a olelo mai la ia Hawila ma, e kala aku iaia, o kona ku ae la no hoi ia iluna, a haalele mai la ialoko o ke keena aina, a koe iho la no hoi ka ka ou mau koa, e hoomau aku i ka ai ana ahiki i ko laua maona ana.

            O ko laua ai hoi ia ahiki i ka maona ana, ia wa i hoi pololei aku ai laua noloko o ke keena hookipa, aole he mea maloko o ia keena, he mehameha pu wale no nolaila noho iho la no laua nanea, me ke kamakamailio ana i ka laua mau mea e hana ake ai, no ka pono o ka Moi Humera.

            Ia laua nei no nae e nanea ana, ua hoopuiwaia ae la ko laua noonoo i ka lohe ana aku i kekahi mea kapalulu, ke alaalawa la ka Hawila nana ana ma o a maanei, ia wa komo ana no he wahi manu nunu a he wa-hi leka hoi ke lewalewa ana ma ka a i o ua wahi manu nei. Lalau aku la o Hawila i ka manu a hii mai la iloko o kono poli, me ka wehe ana ae i ka wa hi leka, i nikiiia ai me ka lipine ulaula ma ka a-i a i kona uhae ana ae i ka wa-hi, a laau iho la i ka palapala oloko, aole he huaolelo hookahi i kakauia, a mamuli no o no ano kupaianaha i pili aku ia Hawila, manao iho la oia, aia no he mau manao maloko o kela leka, aka me ke akamai wale no e hana aku ai, alaila hiki ke ike moakakaia na mea apau maloko olaila.

            Kauoha aku la oia ia Malavalia e kii aku i kekahi pakeke wai, me ka hookomo ana i lehu iloko, emo ole hoi ke kuke i kana mau mea apau i makemake ai, a iloko o na minuke elima wale no moea hou mai la oia me ka pakeke wai i hele ka wai a kaukea i ka lehu i hookomoia aku ai ka palapala o ka wa-hi leka, a no na minuke he umi-kumamalima ko laua kakali ana aku, lalau iho la o Hawila i ka palapala a unuhi ae la iwaho he oiaio, akahi no a ikeia iho na manao i kakauia me ka moakaka loa.

            Penei iho na manao i kakauia maloko o kela leka, a Hawila i heluhelu ae ai imua o kona hoaloha.

            “Auhea olua e na kanaka opio ke hoike aku nei au i ka lohe ia oiua mamua ae i ka manawa, i ko olua hele ana mai i ka la apopo noloko o ka ululaau Urania e hoomakaukau mua olua ia olua iho a e lawe hoi i na makaala ana apau ma ko olua aoao no ka mea ma ka la apopo e halawai ana olua me na naita he iwakalua o ka Moi Humera maloko nei o ka ululaau e hoohalua aku ana i ko olua mau ola.

            “O na olelo a ka Moi Humera i kamailio aku ai ia olua i keia awakea, aole loa he oiaio iloko olaila, aka he mau olelo pelo wale no ia, e pahele ana i ko olua mau noonoo o ka mea pololei maoli, ua makemake oia e poino olua, a male hoi i kona poe kanaka.

            “Ua lohe ka Moi Humera mai kana kaikamahine aku i kou hoole anae Hawila, aole e lilo aku i kane nana, nolaila ua komo pu ka makuakane me kana kaikamahine ma ka manao ana e make oe, i hookoia ai ka manao lili o ke Kamaliiwahine Vaioleta.

            “Ua ike au ia olia i keia kakahiaka, a ua lohe hoi i na olelo apau e kamailioia ana mawaena o oukou maluna o ke pakaukau aina, nolaila aole he hookahi meahuna i koe a ka Moi Humera ame kana mau keiki i hoolala ai, i ike ole ia e a’u. I ko olua manawa e heluhelu ai i keia leka, aia au maloko o ke Kakela Melodiana o ke Kilokilowhine Monika.

            “eia o Magarita me Peresila ke noho nei maloko o ke kakela i keia manawa, a aia hoi ke Keikialii Morino maloko o ka ululaau kahi i hakilo mai ai e ike i ka puka, e hiki ai iaia ke komo mai iloko nei o ka pa o ke kakela. Ua makaukau o Magarita me Peresia e kokua aku ia olua i ka la apopo, a ia olua auanei e pii mai ai noloko o ka ululaau, e halawai aku ana olua, me kekahi o ko olua mau hoaloha o ka’u wale no ia olua, ina e pau ka helulielu ana i keia leka, e haehae a e puhi aku i ke ahi, i ole e ike@a e kekahi mea mawaho ae o olua.

            “O ka mea nana keia leka i hoouna aku, na ko olua hoaloha no ia, ke Kilokilo sidia o na Pae Mauna Romulo.”

            I ka mapopo ana ia Hawila ma na manao maloko o ke’a palapala ua ulupuni koke ae la laua me na manao uilani o ka inaina ame ka huhu no na hana ku i ka lokoino a ke Keikialii Morino ame ka Moi Humera, a oiai nae aole kela o ka manawa mua loa, i ake ia mai ai laua e makem aole no i lilo i mea no laua e hoomau ai i ka manao inaina, aka hoao iho la no laua e uumi malie, me ka hoao ole hoi e hoikeike aku imua o ka moi, aia he mau manao maikai ole iloko o laua kahi i lolii ai.

            O ka laua nei o ka hooholo ana iho, e hele aku no laua e hooko i ke kauoha ame ka makemake o ka Moi Humera ma ka hui kino ana aku me kana keiki maloko o ka ululaau a ina aia na naita he iwakalua o ua moi nei mau ola, alaila e ke ake no laua a paio me lakou, me ka hookau ana aku i ka make maluna o ka poe e aaa mai ane e paio me laua nei.

 

MOKUNA XXV

 

            I ka kakou koa me kana aikane aloha maloko o ke keena hoahu o na lako kaua o ka moi Humera, ua noke aku la laua i ka nana i na meakaua o kela ame keia nao, ma ia nana ana, i loaa aku ai ia Hawila kekahi ko’i nui a o i akana o ka pane ana aku i kana aikane:

            “Akahi no a loaa ka’u mea i makemake ai, ua aneane no e like keia ko’i me kuu ko’i kaua i haalele aku ai ma Roma”  a aila huli hou iho la oia a loaa he pahikaua loihi, a kamailio hou aku la no ia Malavalia.

            “Akahi a hiki ia’u ke olelo ae ua makaukau au no ka hooko ana aku i ke kauoha a ka moi, ua loaa iho la na meakaua, i kupono i ka ikaika o ko’u mau lima a ina no he kanaha mau naita a ka moi e hoouna ai noloko o ka ululaau, aole ia he mea no’u e hopo aku ai i ko lakou nui.

            Wae iho la no hoi o Malavalia i kana mau meakaua a i ka pau ana o ko laua mau makemake hoohooiho la ua mau kanaka opio nei he oi aku ka pono e lawe aku laua i na meakau a laua i wae ai i kekahi kanaka hoomaemae pahi kaua a ko’i kaua, nana hoi e hana mai a hulali, ia wa i hemi aku ai laua iwaho, he mau kaina helu wale no nae ia hele ana aku alaua, halawai kokw aku la no laua me ka Moi Humera, a o ia kana o ka pane ana mai:

                        “Pehea ua makaukau anei olua no ka hooko ana aku i ka hana a olua i ae mai ai ia’u i keia la?”

            “Ae ua makaukau maua, no ka mea ua liaa mai nei ka maua mau meakaua, maloko o ke keena i hoahuia ai na lako kaua o ka halealii nei.” wahi a Hawila me ka hoikeike koke ana aku i ka pahikaua nui ame ke ko’i ana e paa ana ma kona mau lime.

            I ka manawa i ike mai ai o ka Moi Humera i kela mau meakaua, ua ke malie iho la oia me ka pane leo ole, aia hoi kona helehelena ke hoomaku’e mai la, a i ka hala ana o kekahi mau sekona, o ia ku ana mai a ua moi nei nana i na meakaua e paa ana iloko o na lima o Hawila, pane mai la:

            “Auhea oe e ka Naita Hawila, ke manao nei au, aole loa i kupono kena mau meakaua ia oe, no ka mea ma ka moolelo i pili i kena mau meakau au o ka wae ana mai nei, aole loa he hookahi kanaka ma Europa apuni, i hiki ke hoohana me ka holopono, mamuli o ko laua kaumaha, he hookahi wale no kanaka i hiki ke hapai i kena mau meakaua me ka maalahi loa, oia no ka Naita Romeliano, ka mea hoi i make ma ke kaua hemolele o Ierusalema.

            “Ma ka moolelo i pili i kena mau meakaua, ua laweia mai e kekahi o ko makou naita kaulana mai Ierusalema mai, mamuli o kona ike ana ua make o romeliano, pela iho la i hoea mai ai maloko nei o kuu halealii, eia nae aole i hoohana iki ia no ka nele o kekahi mea i ka ikaika, e hapai ai i kena mau meakaua me ka holopono.

            “Mai ka manawa maai i komo ai kena mau meakaua maloko o kuu halealii nei, aakiki wale mai i keia manawa, aole loa laua i  hoohana iki ia. Ua hoao no kekahi o ko’u poe naita e hoomaamaa i ka pahikaua, aole nae he hiki kupono, a o ia ka’u e kanalua loa nei, no ka hiki ia oe ke hoohana ia laua me ka maalahi, a o ka’u e a’o nei ia oe e kuu naita maikai, e hele hou aku oe e wae mai i mau meakaua i kupono i kou ikaika, he mea makehewa wale no ka lawe ana i kena mau meakaua, e hookaumaha lio ai.

            “O ko’u lohe koke ana mai nei no hoi ia la aia ka he iwakalua mau kanaka powa i lehia ma ka oniu ana i na ko’i kaua maloko o ka ululaau kahi i hookau ai i ka weli i na kanaka a ua hoouna aku nei au he 40 o’u poe naita, e pii nouka o ka ululaau,aia lakou i keia manawa ma ke alahele e hoea aku ai no kahi i hoomoana ia ua poe kanaka powa nei.

            “O kekahi kunu i kupono ole ai kena mau meakaua, o ia no ka nui o ka lepo hao e hala ana he manawa nui ma ka hoomaemae ana, e ulolohi ai ka olua huakai hele, aka nae aia no ia i lo olua manao ana, o ka’u wale no keia e hoakaka aku nei i ko’u manao, no ko olua pono,” alaila hoomau aku la ua moi nei e hele no kana wahi i makemake ai, me ka noke ana iho no nae i ka namunamu liilii, no ka maikai ole o kona manao no ka wae ana o Hawila i kela mau meakaua nana.

            Aole i lilo na olelo hoopohala a ka Moi Humera i mea ano nui i ko Hawila manao, aka ia hala ana aku o ua moi nei ma kekahi aoao, hoomau aku la ko lau nei hele ana, no kekahi hale hoomaemae i na lako kaua.

            Ia laua nei no nae e nanea ana i ka hele, halawai aku la laua me kekahi naita, a no ko laua nei makemake e ninau aku i kahi o ka hale hoomaemae o na lako kaua, hooninau wale aku la no o Hawila, i wahi e ku mai ai kela naita i ka pane ana aku:

            “Aloha oe e Sa Naita.” Wahi o na olelo hoolauna hikimua a Hawila, a haawi mai la no hoi ka naita malihini i kona aloha, me ka ninau hou ana aku o Hawila: “Heaha kau meahou o keia la?”

            “ O ka’u meahou i lohe mai nei o ia no ka hoouna hou ana aku la o ka Moi Humera he kanaha mau naita noloko o ka ululaau he mau minuke wale ae nei no i hala no ka hui pu ana me na naita he iwakalua ana i hoouna mua ai i ke kakahiaka nei.

            “O ka hana a kela poe naita i hoounaia ai nouka o ka ululaau no ka pepehi ana no ia i kekahi mau kanaka powa elua o keia hana a ka moi, aole loa o’u apono iki, he hana keia na ka mea maka’u a hohewale i elua no ka kela mau kanaka powa i kanaono poe na lakou e hopu, a e pepehi paha ia laua.”

            “Ua lohe no nae paha oe i ka inoa o na kanaka powa ea?” I hooninau hou aku ai o Hawila.

“Aole au i lohe iki i ko laua mau inoa, aka he hookahi nae mea a’u e noonoo nei, o ia no ko’u pii okoa ana aku iloko o ka ululaau, a haawi aku i na kokua ana i kela mau kanaka, no keia hana kohu ole a ka moi.”

            Ike iho la i Hawila he kanaka kupono loa keia no ko laua aoao a hookamailio wale aku la no oia:

            “O maua aku la kekahi i apono ole o ka hana a ko kakou moi, a ke manao nei maua e hele aku e kokua i kela mau kanaka, a pehea no hoi, ina i oe pu kekahi e hele me maua e kokua i kela mau kanaka, a pehea no hoi, ina o oe pu kekahi e hele me maua e kokua i kela mau kanaka, a o ka wanaao ko kakou wae pii ai nouka o ka ululaau?”

            “Me ka hauoli palena ole iloko o kuu puuwai ke haawi aku nei au i ko’u ae, a i hoike no ka oiaio o ia ae ana, eia mai kuu lima akau o ke aloha” me ka haawi ana mai o ua naita malihini nei i kona lima, a hopu aku la no hoi o Hawila me Malavalia me ka piha ohohia.

            “Owai kou inoa a maua e kapa aku ai ia oe,” wahi a Hawila i ninau aku ai i ka naita malihini.

            “O ko’u inoa oia no o Makarofa, a e lilo kakou apau i mau hoaloha ma keia hana ku-e aku i ka moi,” i pane mai ai no hoi ua naita nei.

            “Aole no keia hana ua maopopo ae la ia e alu like kakou, ma ka hoohoka ana aku i ka manao o ka Moi Humera, a e oluolu mai hoi oe, e alakai aku ia maua no kahi i kekahi kanaka akamai loa i ka hoomaemae @na i na meakaua, a i ole, e kuhikuhi mai no hoi oe i kona wahi i noho ai, i pololei ai ka maua hele ana aku ilaila,” wahi hou a Hawila i kamailio aku ai.

            “Ina pela ua pono e alakai i’o aku au ia olua imua o kekahi kanaka akamai loa i ka hoomaemae ana i na meakaua kahiko. He kanake Sepania keia, a oia no hoi kekahi kanaka makaukau loa ma ke kakapahi maloko nei o keia kulanakahale, manao au, e hauoli ana oia ma ka hooko ana mai i ka hana e waihoia aku ana imua ona.”

            Me ka hoohakalia ole iho, o ke kaha aku la no ia o ua naita malihini nei hele, a ke ukali aku la no hoi na kanaka opio mahope ona. Ke hele la lakou ma na alanui kikeekee o ke kulanakauhale a ke ike la no hoi o Hawila ma, ina no i kukhikuhiia mai ia laua kahi e hele ai e hui pu me kela kanaka, aole ana e nele ko laua lalau, i kau a mea i ka nui maoli no o na alanui liilii, e kikeekee ana ka moe ana i o a ia nei.

            Oiai lakou nei e hele ana, ia manawa i ninau mei ai ka naita malihini i ko laua nei mau inoa, i hiki ai iaia ke hoolauna aku i kana mau malihini imua o ke kanaka hoomaemae i na meakaua, aka ua hoike hoolalau aku la lana nei i ko lau mau inoa, no ka mea ua ike no oe e ka makamaka heluhelu, he mea maikai ole no laua nei ka hoike pololei ana aku ia laua iho, no ka mea, o laua na kanaka i makemakeia e hoopoino e ka Moi Humera.

            No ka hapaha hora paha kela heleana aku a lakou, a kokoke i kekahi hele amara, ia wa i huli mai ai ka naita malihini, a kamailio mai la i kona mau hoa: “Eia ianei ke kanaka akamai a’u i makemake ai nana e hoomaemae i ka olua mau meakaua.” Alaila alakai aku la oia i kona mau hoaloha hou noloko o ka hale amara.

            Ia lakou nei i komo aku ai, e ku’i ana ua kanaka amara nei i kekalu pauku hao, me kana hamare nui, iloko o ke kaumaha me ke ko’iko’i o kela hamare, i ka Hawila ma nana aku naei me he wahi hamare uuku loa iailoko o ka lima o kela kanaka a ka ikaika nui wale.

            Ma kela komo ana aku a lakou nei iloko, aole ua kanaka amara nei i ike mai i keia poe kanaka, nolaila ua loaa loa he manawa maikai na Hawila e hakilo ao o na ano o kela kanaka. He kino nui kona, a ua hele hoi kona mau lima a owaawaa, me ke kakau okoa mai no o na aahuki o kona mau lima, a koho iho la ua o Hawila, he kanaka keia i piha i ka ikaika ame ke oole’a, e kau ai ka wili i ka poe apau e hoao aku ana e hoonahoa imua ona, no ka hookelakela ana i ko lakou ikaika.

            O ka noke nae ia o ua kanaka nei i ke ku’i i ka pauku hao ahiki i ka maalili ana o ka wela, hookomo hou aku la iloko o ke kapuahi, a i nana ana mai ma kahi e hamama ana ka pukaa, ike mai la oia i ke ku aku o ka kakou mau kamahele me ko laua alakai, nolaila waiho aku la oia i kana mau meapaahana, a hele pololei mai la no ka hui pu ana me lakou nei.

            Aia ka oluolu ame ka minoaka ma na papalina o kela kanaka amara, a i  ka hoea ana mai imua o lakou nei, haawi mai la oia i kona aloha, a ninau mai la no hoi i ka lakou nei hana, o ka hoea ana aku no kona waho ma kela la.

            I pane ma ko lakou nei aoao, ua hoolauna aku la ka naita Hunegaria ia Hawila ma imua o ka amara oiai ua kamaaina no oia i kela kanaka, a hoike pu aku la no hoi, ua makemake kona mau hoaloha e hookauwa aku iaia ma kekahi hana a laua i ake loa ai e hookoia mai iloko o ka manawa polole.

            “ Me ka hauoli loa au e hoike aku nei i ko’u makaukau e hookauwa ia’u iho malalo o kou mau hoaloha a no keia mau makahiki loihi no hoi o ko’u noho hana ana maloko nei o keia hulanakauhale, o keia ka manawa mua loa, o ka laweia ana mai o kekahi hana o keia ano imua o’u,” wahi a ua kanaka amara nei, me ka nana ana mai i na meakaua e paa aku ana iloko o na lima o na kanaka malihino, a hoomau hou mai la i kana kamailio ana.

            “Me ke kanalua ole no hoi au e olelo ae nei, ua hoohanohano loa ia mai au i keia la, ma o ko’u halawai pu ana me kekahi mu naita ikaika a maka’u ole, no ka mea ke ike nei au ma ke ano o keia mau meakaua, aole loa e hiki i kekahi o na naita kaulana o keia kulanakauhale, ke hoohana me ka holopono, i kau a mea o ke kaumaha, i kulike ole me ko lakou ikaika.”

            “Mai kapa mai oe ia maua e ka amara i ka ikaika, he kanaka wale iho no maua i like me lou ano, a no ka waiho wale hoi o keia mau meakaua me ka hoohana ole ia, pela au i kawe mai la no ka homaemae ana imua ou, malia no hoi, o hiki ia’u ke hoohana aku, me kahi ikaika uuku i loaa i na aahuki o ko’u mau lima,” wahi a Hawila i pane aku ai.

            I ka waiho ana aku o Hawila i ke ko’i kaua me ka pahikaua imua o ke alo o ke kanaka amara, nana iho la ua kanaka nei me na maka i piha me ke kahaha a kuemi aku la ihope,alaila haka pono loa mai la kana nana ana maluna o Hawila, e kilohi ana hoi i ka oiwi kino o ka kakou koa mailuna mai o ke poo ahiki ilalo o na wawae, alaila hopu iho la oia i ke ko’i kaua a hapai ae la iluna, me ka i ana mai:

            “Aole no keia he ko’i a lohe mai i ke a’o o kona kaumaha, ua like aku ia me ke kaumaha o ka’u mau hamare nunui ekolu ke hui pu ia; a ina owau ka mea nana e hoohana i keia ko’i, aole ana e hikipono ia’u ke hapai iluna ke ole au e paa me kuu nau lima a elua, i kau a mea o ke kaumaha maoli,” alaila hoomaka ae la oia e oniu i ua ko’i nei, me kona mau lima a elua, elike me ke ano o ka paio ana me ka hoa hkaka, a i ka hala ana o kekahi mau minuke o kona hoomaamaa ana, waiho aku la i ke ko’i ilalo, o hopu aku la i ka pahikaua, a no ka hiki pono ole i kona lima hookahi ke hapai ae lalau okoa iho la oia me kona mau lima a elua a hapai ae la, a no kekahi manawa kona hoikeike ana ae i kona akamai kakele pahikaua, ia wa i waiho aku ai i ka pahi ilalo, a kamailio hou mai la ia Hawila:

            “Ua hoao iho la au i keia mau meakaua au e ke kanaka opio i lawe mai nei e hoomaemaeia, he keu aku a ke kaumaha maoli, a ke kanalua loa nei au no ka hiki pono i kou ikaika ke hoohana ia laua me ka holopono loa.

            “Ma kou mau ano apau he kanaka opio wale no oe, i emi loa iho na makahiki ma@alo o ko’u; a iloko o ko’u hele a lehia ma ka oniu ana i na meakaua, me ka hiki inoino wale no nae au i hapai ae nei i ke ko’i kaua me ka pahikaua, oki loa aku paha ia oe, he kino uuku kou, a aole paha i lawa me ka ikaika, elike me ko’u nei.

            “Mamua nae o ko’u hoopau manawa wale ana no, ma ka hoomaemae ana aku i keia mau meakaua au o ka lawe ana mai nei imua o’u, ke nonoi aku nei au ia oi, e papa lealea mua kaua ma ke kakapahi ana, a ina e hiki ana ia oe ke lanakila malun o’u, alaila e hoomaemae aku au i ko mau meakaua me ke kaki ole aku ia oe, i hookahi keneka, aka hoi, i laa laa lanakila ma ko’u aoao, alaila he makehewa ka hooluhi wale ana, ma ka hoomaemae ana aku i na meakaua i manao ole ia, he wa kekahi no laua e hoohanaia aku ai.”

            “E like me kou makemake e ke kanaka amara, pela no au e hoike aku nei me ka piha hauoli, ua makaukau loa au e lealea pu me oe no kekahi mau minuke, a o ka mea wale no ia nana e hoauhee ae i na manao kanalua apau iloko ou, no ka hiki ana ia’u ke oniu i keia mau meakaua a he hanohboa no hoi keia i loaa ia’u o ke ku ana aku e ana pahikaua imua o kekahi kanaka ikaika, a lehia o keia kulanakauhale ma keia hana.”

            Ua lilo keia ae ana aku la o Hawila e ana pahikaua pu me ke kanaka Sepania, i mea hauoli loa no ka naita Hunegaia, oiai ma kela aina apuni, aole loa he hookahi naita e hiki ke ku aku imua ona, nolaila pehea ana la keia hoaloha ona, e hiki ana paha ke hoohoka aku i ke kanaka Sepania a i ole e lilo mai ana paha oia i mea paani na ua kanaka amara nei.

            “Mamua o ko kua papa lealea pu ana e ka naita opio, ke noi aku nei au i kou oluolu, e komo mua ae kaua maloko o ko’u keena, i waiho ai ka’u mau lako kaua apau, a malaila e wae ai oe i kau mau mea apau i makemake ai, a pela no hoi me a’u, alaila puka mai kaua iwaho nei a hoomaka ko kaua lealea ana.

            “E hoomanao nae oe e kuu hoa naita ina e kaa ana ka lanakila o keia lealea ana o kaua maluna o’u a’ai a e uku mai ana oe i ko’u luhi o ka hoomaemae ana aku i ko mau meakaua, elike me ke kaki a’u e kau aku ai aka hoi i kaa ka lanakila ma kou aoao ea, alaila e hoomaemae alu no au i ko mau meakaua, a oi aku imua o na mea a’u i hana aku ai, no na meakaua a kekahi poe kanaka kaulana o ka lawe ana mai imua o’u me ko’u auhau ole aku ia oe i hookahi keneka no ko’u luhi.”

            “Auhea oe e ka hoaloha maikai, ke apono aku nei au i na kumu aelike apau ma keia lealea ana o kaua ka.” i panai aku ai no hoi o Hawila, i ka pane ma kona aoao me ka hopu koke ana aku i ka pahikaua pilikua a paa mai la iloko o kona lima,me kona ku makaukau ana iho hoi, e kakali aku ana, o ka hoeea mai i ka manawa ana e a’o aku ai i ke kanaka Sepania i ke ano o ka oniu ana i ka pahikaua me ka palamimo loa.

(Aole i pau).